Ísafold - 07.03.1903, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 >/,2 doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (sarifleg) bundin viö
iramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Auxturxtrœti 8.
XXX. árg.
Reykjavík laugardaginn 7. marz 1903.
11. blað.
I. 0. 0. F. 8431381 /2.
Raatobak.
Störste Lager i Skandinavien; alt til
Cigarfabrikationen henhörende anbe
fales til yderst billige Priser. Speci-
alitet: Lyse Sumatra og Java
Dæks Bladrig Sedleaf- Java
Omb. Felix Brasil m. m-
OTTO PETERSEN & SÖN.
Dr. Tværgade 81,
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjnm mán. kl. 11—1 í spltalanum.
Forngripasafn opið mvd. og ld. 11—12.
K. F. U M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. lOsiðd,
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8‘/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
■og kl. ti á hverjum helgum degi.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
ki 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbökasafn opið hvern virkau dag
&]. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
tnd., mvd. og ld. tii ótiána.
Náttúrugripasafn, í Doktorshúsi, opið
4 sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14 b
1. og rf. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Pmgmannsefni i Reykjavik.
J>að mun nú mega telja fullráðið, að
hér verði í kjöri í vor þeir hinir
aömu, er kept hafa um þingmensku
hér tvö skiftin síðustu undanfarin, Jón
Jensaon yfirdómari af hálfu Pram-
sóknarflokksins, og Tr. Gunnarsson
bankastjóri af hinna hálfu.
Sá er annmarki á hr.J. J. í þetta sinn
frá Framsóknarflokksins sjónarmiði,
að hann hefir fest mikla ást og trún-
að við hugmyndina um að fá burt
rýmt úr stjórnarskrárfrumvarpinu fyr-
irmælunum um setu Islandsráðherr-
ans í ríkisráðinu, og mundi hann því
alls ekki tekinn í mál til þingfarar
af þess flokks hálfu, ef ekki stæði svo
sérstaklega á, að þessi sérstaða hans
eða sérkredda hlýtur að verða alveg
bagalaus. Hún hefir það í för með
sér í hæsta lagi, að stjórnarpkráin
verður endur-samþykt i sumar með
33 atkv. í stað 34, og er hún vissu-
lega jafngóð fyrir það. — f>essi hug-
mynd um að fá numin burtu orðin »í
ríkisráðinu* hefir verið á dagskrá frá
því á miðju þingi í fyrra; og þó að
flestir kannist við, að margt mæli
með þeirri ósk,. þá hefir hún ekki
fengið meiri byr en svo, að ekki vit-
um vér til að nokkurt þingmannsefni
um land alt hugsi sér að halda henni
fram, nema þessi eini maður hér.
Enda mjög ríkum fastmælum bundið
í stefnuskrá beggja flokka frá síðasta
þingi, að hreyfa ekki við nokkrum
staf í frumvarpinu, heldur veita því
fullnaðarBamþykki gersamlega óbreyttu
á þinginu í sumar. |>að vita allir,
að ella liggur við borð ný stjórnbót-
arbarátta, svo og svo löng og svo og
svo tvísýn; en það er að eiga of mikið
í húfi.
það mál ber því að meta alveg út-
kljáð nema rétt að eins í orði, og á
því alls ekki að ráða þingmannavali
í þetta sinn frekara en svo.
f>að sem nú á að ráða þingmanna-
kjöri að öðru Ieyti eru hin mörgu og
miklu framfaramál, sem verða munu
á dagskrá þings og þjóðar næsta kjör-
tímabil, 6 ár samfleytt.
Svo sjálfsagt sem verið hefði að
ganga nú frarn hjá þingmannsefni
með fyrnefndri sérkreddu, ef öðruvísi
hefði á staðið og hugsanleg hefði ver-
ið nokkur hætta af henni fyrir fram-
gang stjórnbótarinnar, svo óhyggi-
legt væri og fjarstæðu-kent að hafna
nú nýtasta þingmannsefni að öðru
leyti fyrir það eitt, — fyrir það eitt,
þótt stjórnarskráin verði ef vil vill
ekki samþykt nema með öllum atkv.
gegn 1, í staðinn fyrir með hverju
einu atkvæði. Flestar ef eigi allar
stjórnarskrár í heiminum hafa orðið
að láta sér lynda mikluminna fylgi, og
þótt vel mega vera fyrir því.
f>að væri of mikið lagt í sölur af
þessu kjördæmi, ef það færi fyrir annan
eins hégóma — hvort stjórnarskráin
er samþykt með öllum atkvæðum eða
öllu nema einu —, að hafna langlík-
legasta þingmannsefninu, sem það á
völ á, bæði fyrir vitsmuna sakir, ágætr-
ar þekkingar á löggjafarmálum, frjáls-
lyndis, stefnufestu og sjálfstæði, hvort
heldur litið er á stöðu hans eða lynd-
isfar.
Nú þegará fyrsta þingi kjörtímabilsins
verður gengið frá fylgilögunum við
stjórnarskrána, um ráðgjafa-ábyrgð,
um umboðs8tjórn landsins, m. fl., og
koma þá slíkir þingmannskostir sem
þessir vissulega í góðar þarfir.
Vitaskuld má ganga að því vfsu, að
reynt verði af einhverjum mjög ó-
hlutvöndum þjóðmálakennimönnum eða
þá mjög grannvitrum, að geraúrþessu
brigzl um svikráð við stjórnarbótina,
til blekkingar við hugsunarlitla og
skammsýna kjósendur. En þeim hin-
um sömu verður aldréi skotaskuld úr
um róg og blekkingar hvort sem er,
og væri óðs manns æði að ætla sér
að sigla fyrir þau sker. f>að er ekki
til mikils við menn, sem beita á annað
borð bersýnilegustu og óskammfeilu-
ustu ósanuindum í þjónustu þess
göfuga markmiðs hve nær sem þeim
ræður svo við að horfa.
Sjóhrakln skipshöfn,
norsk, 19 menn alls, kom hingað 2.
þ. mán., með frakknesku fiskiskipi, er
bjargað hafði henni af skipsflaki suður
í bafi 27. þ. m. Það var stórt brigg-
skip, er hét Noreg, frá Haugasundi,
1300 smálestir, og átti að fara til
Mexiko. Það þrepti skaðaveður 20. f.
m. nálægt Hjaltlandi og bilaði svo, að
það varð óhaffært og hraktist þannig
útleikið heila viku. Skipverjar voru
þó allir ómeiddir.
Undirstöðuatriði búnaðarframfara.
Svar til St. kennara Stefánssonar.
f>að er miklu fremur í orði en á
borði, sem okkur skilur á um það mál.
f>ess vegna hefi eg látið mér hægt að
svara grein hans í Norðurl, 8.—9. tbl.
f. á. f>ó tel eg réttara að gera það.
Greinin getur annars ef til vill kveikt
og alið misskilning, sem mein getur
orðið að.
Höf. þykir sem fleirum ofrnæli, þetta
8em eg sagði í grein minni í haust,
að þúfnasléttur gæti ekki talist sönn
jarðabót. Við leggjum býst eg viðekki
sama skilning báðir í orðið jarðabót;
annað ber líklegast ekki þar í milli,
Jarðabót læt eg þýða sama sem jarð-
vegsbót, og fullyrði, að þúfnasléttur út
af fyrir sig bæti ekki jarðveginn svo
neinu nemi, er teljandi sé, og sízt til
frambúðar. Satt að segja kannast og
heiðr. andmælandi minn við það greini-
lega í sömu andránni, sem hann er að
mótmæla kenningu minni um þúfna-
slétturnar. Hann kannast við það,
sem eg segi, að sléttunin þurki ekki
jarðveginu og hiti hann ekki nó færi
honum efnauppbót. Hann kannast við
það með því að tala um, að reynt sé
víða að þurka jarðveginn u m. 1 e i ð
og sléttað er, með lokræsum eða á
annan hátt. f>ar með segir hann ber-
um orðum, að til þurkunar þurfi að
gera annað og meira en að slétta, —
gera a ð r a jarðabót, sem sé framræslu.
Hitt, að eigi beri að þurka þar, sem
fullþurt er undir, eða þá ekki nema
hæfilegur raki — það er í fullu sam-
ræmi við það sem eg hefi sagt, ogekki
annað en hverjum manni liggur í aug-
um uppi.
Um hitunina segir höf. því næst að
eins, að þar sem sé bæfilegur raki fyr-
ir, þar sé hitinn einnig nægilegur fyrir
þann gróður, sem þarvex. En ekki er það
sama sem að slóttunin hitijarðveg-
inn. f>að erað eins sama sem að segja,
að þ a r, sem svo hagar til, þarfmst
eigi jarðvegurinn frekari hitunar. Og
það sjá aliir að er alt annað mál.
Fyrir því er fyrgreind setning höf.
sama sem samsinni við því, að slétt-
unin hiti ekki jarðveginn. — Hins veg-
ar vil eg vekja athygli á því, að eng-
inn, setn bæta vill jarðveg hjá sér,
lætur sér lynda, að hann sé hæfilega
rakur fyrir þann gróður, sem þar vex,
ef sá gróður er laklegur, með rýru fóð-
urgildi. Sé þurkun ráðið til aðfá þar
upp miklu betri gróður, þá notar hver
maður það ráð, ef hann sér að það er
tilvinnandi.
f>á er viðrunin. f>ar verður sama
uppi á teningnum hjá höf. Hann segir
að eins, að nú sé víða orðinn siður
hjá vorum mestu og beztu jarðabóta-
mönnum að láta plægð eða stungin
flög liggja ósléttuð og óþakin frá hausti
til vors. f>ar með segir hann óbein-
línis, að hitt sé algengast, að geraþað
ekki. f>ví »mestu og beztu jarðabóta-
mönnirnir« eru um leið fæstir. Og hann
treystir sér ekki einu sinni til að full-
yrða, að þessi aðferð sé alsiða orðin
þeirra á meðal. Hann s^gir að eins,
að það sé nú orðinn »víða« siður hjá
þeim. Hann kannast með öðrum orð-
um greinilega við, að, eins og alment
gerist, fylgi sléttuninni ekki viðrun eða
húu þá lítil sem engin. Og hvaða viðrun
er þá þetta, sem hann segir að siður
sé orðinn »víða hjá mestu og beztu
jarðabótamönnunum* að eins? Eins
vetrar, í stað margra ára. Með öðrum
orðum: ekki hagnýtt nema lítið brot
af því gróðrarmagni, sem viðrunin færir
jarðveginum. En það er sama sem
að varpa á glæ ógrynni fjár. Til dæm-
is að taka um það atriði má geta
þeirrar tilrauuar á Englandi, að láta
hveitiakur vera áburðarlausan 60 ár
samfleytt, en plægja hann á hverju
ári; og hefir sú orðið raunin á, að
uppskeran hefir haldist allan þann tíma
fyrir ofan meðaltal annarsstaðar. þessu
hefir viðrunin ein valdið, þ. e. greiður
samruni eldisins úr loftinu viS frjó-
efnin í moldinni.
Loks fer alveg á sömu leið fyrir höf.,
þegar hann ætlar að hrekja fyrir mér
það, að þúfnaslóttuninni fýlgi engin
efnauppbót í jarðveginn — scm eg hafði
raunar aldrei sagt. Hann kemur þá
með það, að siður sé að bera bæði undir
þökurnar og ofan á, þegar sléttað er.
En hvorki er það sama sem sléttun,
enda nóg dæmi þess, að það er ekki
gert, þó sléttað só, — að minsta kosti
ekki undir þökurnar. Margir jarða-
bótamenn, sem eg hefi talað við, segj-
ast hafa orðið að sleþpa því, af því
að þeir hafi ekki haft neitt til þess,
8em gagn væri í. f>ar að auki er þesB
að gæta, ef borið er ríflega bæði undir
þökur og ofan á, þegar sléttað er,
hvort jafnmikill áburður á sama blett
ósléttaðan mundi gefa stórum minna
gras en ef sléttað er, eða þá réttara
sagt þeim mun minna, sem svarar
kostnaðarsparnaðinum, ef ekki er slótt-
að, að frádregnum vinnuléttinum við
slátt og hirðingu. f>að er hinn rétti
samanburður og annar ekki.
f>á ber okkur það í milli, að eg vil,
að dæmi allra siðaðra þjóða annarra,
ekki kalla annað ræktað land en
sáðland. Eg veit vel, að hér kalla
margir land »í rækt«, þó ekki sé gert
nema að slá það að staðaldri eða beita,
hvað þá heldur ef á það er borið.
f>að skiftir nú ekki miklu, hvort held-
ur er gert. f>að er að deila um orð.
Nema hvað eg er hræddur um, að
þjóðin hafi heldur ilt en gott af því,
að vera að skíra það hefðarheitum,
sem ekki er annað en kák, — nefna
kákið því nafni, sem aðrar þjóðir
bera ekki við að hafa um annað en
það á við að réttu lagi. Ræktað
land getur að réttu lagi það eitt heit-
ið, sem við er beitt þeirri meðferð, er
knýr jörðina til að leggja fram það,
sem hún hefir til af gróðurmagni.
Með sléttuninni tómri er hún látin
leila stórum af sér, á borð við hitt,
ef henni er breytt í sáðland. En við
því megum vér ekki. Vér höfum
gert það nógu lengi. f>að er mál til
komið fyrir oss, að taka upp annan
sið. Hafi aðrar þjóðir ekki efni á að
láta ónotað hið mikla gróðurmagn, sem
jörðin geymir í sér og lætur ekki í
té öðru vísi en að henni sé bylt við
að staðaldri, þá höfum vér það ekki.
f>að er síður en svo.
Höf. hneykslast á því, að eg vil
*