Ísafold - 16.05.1903, Síða 2

106
forfeður vorir komnir til mannvirð-
inga, þegar staðfesta var fengin.
þetta var skólaganga á sína vísu,
þegar á reglubæjum var verið og hjá
dugnaðarfólki.
Reyndar þarf eg ekki alt af að
segja:þá var. Svoer fyrir að þakka,
að enn eru margir menn í vist, græða
té og koma fyrir sig fótum. En
þeim er að fækka — sjálfum þeim til
óláns, bændunum og landinu til ó-
gæfu.
Eg segi sjálfum þeim fyrst og fremst.
Mér er kunnugt um, að ungir menn,
sem eru í sveitum, græða meira fé og
mannast betur heldur en landhlaup-
ararnir á lausum kili. Eins og vænta
má og eðlilegt er, þá er ekki síður
h»gt að græða nú en á dögum Ste-
fáns Stefánssonar eldra á Möðruvöll-
um, þeim sem hann var vinnumaður
á. það er auðvitað betra nú að því
leyti, sem kaupgjaldið er hærra.
Eg þekki vinnumenn, sem hafa
100 kr. í kaup, unglinga um tvítugt,
og þeir eiga meiri eignir í sauðfé en
þrítugir lausamenn, sem vinna sér
iun á ári hverju 200 kr. þetta er
sannleikur, sem er algengur og alkunn-
ur, og þarf lausamaðurinn enginn ó-
reglumaður að vera til þess, að þann-
ig sé hógum hans báttað.
þetta fylgir lausamenskunni, að fé
gengur í súginn. f>egar menn eru á
faraldsfæti, geta þeir naumast átt fén-
að, sem hugurinn og velvildin eru
bundin við. f>á er engin sterk eða
knýjandi hvöt til að halda vinnu-
laununum saman.
Tízkan togar skóna ofan af fótum
þess, sem í fjölmenninu dvelur.
Ungi maðurinn er eigi að hugsa um
það kvöld og morgna, að innan
skamms þurfi hann að sjá fyrir húsi og
heimili. Hann hefir minni hvöt til
þess að leggja fé sitt í sparisjóð held-
ur en fjármaðurmn til þess að fjölga
kindum sínum. Lausamaðurinn á
vafalaust fleiri hlátursstundir en vinnu-
maðurinn. En óvíst er, að hann hlæi
betur að lokum. Sá hlær bezt, sem
síðast hlær.
Rétt er að geta þess, að margir
bændur eru tregir til að veita vinnu-
mönnum sínum hlunnindi um sauð-
fjárhald í vistinni.
f>etta er eðlilegt, þegar kaupið er
sprengt upp.
Vinnumennirnir hafa töglin og hagld-
irnar, bændur verða að ganga eftir, og
ganga að afarkostum. f>eir ganga
oft að svo hörðum kostum um kaup-
hæðina, að engin von er að þeir vilji
veita hlunnindi þar að auki. Stund-
um orsakast tregða bændanna í þessu
efni af miskilningi, eða þrákelkni, og
því, að þeir líta einungis á hag sjálfra
sín.
Eg vil nú leggja það til, að báðir
málsaðilar komi sér saman á líkan
hátt og tíðkaðist á fyrri dögum,
þannig, að báðir líti á beggja hag.
Bændum ætti að vera ant um að
hlynna að vinnumönnunum og hjálpa
þeim til þess að verða bændur, hjálpa
þeim til þess að koma fyrir sig fót-
unum og halda í áttina.
Hins vegar ættu vinnumenn og
lausamenn að líta á það, að þegar
þeir sprengja upp kröfurnar við bænd-
ur, þá éru þeir að fylla mæli, sem
þeim verður aftur borinn á seinni
skipunum.
Eg byrjaði þessa grein á Stefáni
gamla á Möðruvöllum. Eg ætla einn-
ig að enda á honum, og endirinn
verður þá svona:
Vestur undir Jökli hefir verið öld-
um saman lausamenska, tómthús-
menska, sjómenska, sjálfræði, »frelsi«
(í gæsaklóm) og fátækt, menningar-
skortur, en þó fiskisælt. f>eir menn,
sem þar hafa búið, hafa lúrt inni í
kofunum, þegar styrmt hefir og stært
sjóinn, svo að ófært var úr landi; þá
hefir sveitabóndinn staðið yfir fé sínu
í haganum, — þá stóð Stefán á Heiði
yfir fé sínu í Gönguskörðum.
Síra Sigurður í Vigur og Stefán
kennari eru fæddir á Heiði í Göngu-
skörðum, — en ekki í veiðistöðunum
undir Jökli.
Er þetta og annað eins tilviljun?
Nei. Eg trúi ekki á tilviljanir,
heldur á fast lögmál. Ákveðinn gróð-
ur kemur upp úr ákveðnum jarðvegi
og blómgast í ákveðnu Ioftslagi. f>ang
og kellingarhár sprettur á mararbotni,
en ilmgrös og sauðlaukur til dala,
Ritað 5. febrúar 1903.
JLárusar-málin.
i.
f>að kvað hafa gerst í för Stykkis-
hólms-valdsmannsins hingað suður í
vor, að hann hafi tjáð sig loks fáanlegan
til að þoka úr dómarasæti í verðlags-
skýrslumálinn — með öðrum orðurn:
að gera þetta sem landsyfirréttur úr-
skurðaði um miðjan vetur að bæri að
láta hann gera þegar í stað.
Hann hefir líklega ekki verið búinn
fyr en það að ganga frá málum
sjálfur svo sem honum llkaði.
Nú á næsti sý8lumaður, hr. Sigurður
þórðarson í Arnarholti, að taka við
og leita í því sem eftir kynni að vera
eða miður vandlega leitað, þar á með-
al væntanlega í samvizku valdsmanns-
ins sjálfs, hve nær sem hún kann að
verða viðlátin. Nú liggja fyrir sýslu-
manninum í Arnarholti allar mann-
talsþingaferðir í Mýrasýslu og Borgar-
fjarðar, og getur hann þá varla snúist
við hinu fyr en skömmu fyrir þing.
Og þurfi þá »þingsins herra« heiman
að þess vegna, getur svo farið, að
hann hafi ekki tíma r,il að láta spyrja
sig fyr en í haust, eftir þing.
f>á verður orðið úr þessu »nú þegar«,
sem landsyfirrétturinn var með, töiu-
vert á annað missiri.
En hver segir við konginn: hvað
gerir þú ?
Hver segir við »heimastjórn» þessa
lands, hina voldugu umboðsstjórn vora:
hvað gerir þú ?
II.
Lárus skiftir búi.
Lesendur isafoldar mun reka minDi'
til, að nánasti yfirmaður Lárusar
sýslumanns Bjarnasonar, amtmaðurinn
hérna, lýsti fyrir nokkrum árum mið-
lungi vel framkomu hans sem skifta-
ráðanda í dánarbúi Sigurðar heit.
Jónssonar sýslumanns. Haun segir
svo í bréfi til manns þess, er settur
var skiftaráðaudi í búinu, þegar Lárus
fleygði því frá sér:
»f>að er merkilegt, að L. B. skuli
ekki finna til þess, að hann sem skifta-
ráðandi á fyrst og fremst að líta á
hagsmuni bús þess, er hann hefir til
meðferðar; í stað þess rær hann öllum
árum að þvi', að búið missi 1000 kr.«.
f>ar næst gefur amtmaður í sama
bréfi í skyn, að L. B. megi búast við
að kunna að verða rekinn frá embætti
fyrir atferli hans í þessu máli, og
getur þess, að landshöfðingi hafi litist
illa á það.
(Bréfið er alt prentað orðrétt í ísa-
fold 28. ág. 1901).
f>að er nú sannað með vitnaleiðslu,
er fram fór hér nýlega fyrir bæjar-
þingsrétti Reykjavíkur, að það var
til hagsmuna fyrir sjálfan
8 i g, er skiftaráðandi þessi vildi láta
dánarbú fyrirrennara síns »m i s s a
10 00 kr.«, svo sem amtmaðurinn
kemst að orði.
Hann hafði margboðið í íbúðarhris
Sigurðar heitins sýslumanns 8000
kr., en gengúr síðan frá því, þegar til
kastanna kom, og vill þá ekki gefa
fyrir það nema 7000 kr.
Og er annar maður, H. Th. A.
Thomsen heitinn kaupm., býður í það
8000kr., leitast hann við bréflega að fæla
hann frá því og lýsír húsinu mjög illa
fyrir honum. Skrifar honum síðan ó-
notabróf á eftir, þegar það lánaðist
ekki og Thomsen keypti húsið eigi að
síður fyrir 8000 kr.
Skyldi vera margt í heiminum um
jafn-dýrðlega skiftaráðendur ?
III.
Af réttarhaldinu fræga í Ólafsvík í
fyrra sumar kunna menu þetta að
segja til áréttingar því, er áður hefir
herrat verið í þessu blaði :
Yið undirskrifaðir vitnum hér með, að
Jón hreppstjóri Jónsson i Ólafsvik hafi í
dag i ábeyrn okkar kannast við það, að
réttarhald Lárusar sýsiumanns Bjarnasonar
í verðlagsskrármálinn í síðastliðnum júni-
mánuði hafi verið þannig:
Fyrst hafi sýslumaður spurt séra Helga
Árnason, sem mættur var sem vitni, hvort
hann hefði ekki fleiri upplýsingar að gefa
í verðlagsskrármálinu; hafi þá séra Helgi
sagst hafa ýmsar upplýsingar að gefa.
Þá sagði sýslumaður: »Það er ágætt,
setjist þér þarna móti vottunum«. Sagði
þá séra Helgi, að hann ætlaði að hyrja
að segja frá þvi, að sfera Eiríkur á Staðar-
stað hafi sagt sér það, að einu sinni hafi
hreppstjórinn í Staðarsveit beðið sig að
samþykkja, að skafa út vaðmál úr verð-
lagsskýrslunni. af því, að sýslumaður vildi
ekki, að það stæði þar. Þá spyr sýslu-
maður: »Ætlið þér nú lika að koma séra
Eiriki i bölvun, og livað kemur það þessu
máli við«, og sagði síðan rétti siitið án
þess, að bóka þetta, eða gefa séra Helga
tækifæri til þess, að heimta það bókað.
Ólafsvik ö. janúar 1906.
Jón Ásgeimson. Albert Jónsson.
* *
#
í 15. tbl. Þjóðólfs þ. á. skrifar sýslu-
miður vor Snæfellinga grein um verðlags-
Bkýrslnmálið, og segii þar, að hreppstjór-
inn í Olafsvik hafi að fyrra bragði skrifað
sér það, að eg skrökvaði vottorðinu alveg
upp, er eg skrifaði Isafold.
Þetta eru helber ósannindi, að eg skrökvi
nokkru í vottorðinu. Að eins hefir annaðbvort
misskrifast hæjarnafnið, Kaldilækur fyrir
Kaldabakki eðnr það er prentvilla (Kaldi-
lækur stendur í ntaðfestu eftirriti af vott-
orðinu. — Rit.stj.) og hvort heldur er,
getur það ekkert gjört aðalmáiinu til né
frá, hvar það var talað. Að öllu er vott-
orðið eins og Jón hreppstjóri sagði frá
umtöluðu réttarhaldi, að séra Helga við-
stöddum, og virtist mér Jóni segjast a 11-
iiklega frá, eftir látbragði hans við frá-
sögnina og áherzlu á sumum setningum i
siigunni. Af þvi að eg þekki Jón þenna,
þá undrar niig ekki slíkar gjörðir hans,
og er ekki óliklegt, að eg lýsi honum
nokknð siðar við tækifæri.
I sambandi við nefnd ósannindi Jóns,
þá hefir honum eður sýslumanni eður báð-
um sýnst nauðsyn að auðkenna mig með
því, að brunnið hafi hjá mér i Lækjar-
botnum Hvað við er átt með þeirri auð-
kenningu, skil eg ekki, því ósannindi eru
það, að nokkuru sinni hafi brunnið hjá
mér. Hvorki var eg þá ábúandi á Lækjar-
botnum, er þar brann, né lieldur átti eg
nokkurn hlut eður eignarrétt í húsi því,
er þar brann. Það lítur þvi helzt út fyrir,
að slik auðkenning eigi að blekkja mig
eitthvað i almenningsaugum, og mætti það
virðast, ærið strákslegt af hverjum svo
sem helzt er gjört væri.
Svo virðist mér og auðkenning þessi
benda til þess, að sýslumaður þekki mig
ekki, eður hvor þeirra, er auðkenninguna
brúkar. En skýrt get eg hér með vel frá
því, að báðir þekkja þeir mig vel, og
afar-margir fleiri, án þess að eg væri
auðkendur með öðru en nafni mínu. —
Hver maðnr getur skilið, að sýslumaður
þekki þann mann, er hann hefir skipað
stefnuvott, virðingamann á húsum til tekju-
skatts i landssjóð, og til að virða hús til
peningaverðs, og til að taka út jarðir og
vegi, er gjörðir hafa verið.
Til alls þessa hefir sýslumaður vor
skipað mig, og eg hefi unnið að slikum
störfnm með framannefndum Jóni, svo að:
báðir hlutu að þekkja mig, án þess að
auðkenna mig með ósannri og algjörlega
óviðeigandi auðkenningu.
Eg fer svo ekki fleiri orðuro um þetta
að sinni.
Ólafsvík s/6 1903. Sigurbj. Guðleifsson’
Eftirmæli.
Um fráfall síra benedikts eieíks-
sonae frá Guttormshaga, síðast til
heimilis í Saurbæ í Holtum, er ísaf.
skrifað þar austanað ð. þ. m., að hann
hafi andast þá daginn áður, 4. maí
kl. 5 síðd. »Hann var sýnilega farinn
að hrörna mikið í vetur og seinni
hluta vetrar sóttu öðru hvoru á haun
talsverð uppköst, sem honum batnaði
þó fljótt aftur. í gær morgun klædd-
ist hann og mataðist, en eftir miðjan
dag fekk hann nppköst, sofnaði síðan
og fekk hægt audiát. Hann var viku
miður en 961/2 árs. Æfiatriði síra
Benedikts er getið í »Verði ljós!« nóv-
emberblaðinu f. á. og get eg þar engu
við bætt«.
|>ar segir svo meðal annars:
Síra Beuedikt Eiríksson er fæddur
að Árnanesi í Bæjarhreppi í Austur- ’
Skaftafellssýslu 12. nóv. (eða 12. des.)
1806. Hann var bróðir Stefáns heit.
Eiríkssouar alþingismanns í Árnanesi.
Foreldrar þeirra voru Eiríkur hrepp-
stjóri Benediktsson og þórunn Jóns-
dóttur í Árnanesi. Hann kom í Bessa-
staðaskóla haustið 1825 og útskrifað-
ist þaðan 1832; vígðist næsta ár að-
stoðarprestur hjá síra Brynjólfi Guð-
mundssyni í Kálfholti. Nokkru síðar
kvæntist hann, Málfríði dóttur síra
Brynjólfs. Aðstoðarprestur var hann
14 ár hjá tengdaföður sínum. Eu
1847 fekk hanD Efriholtaþing og þeim
þjónaði hann unz hann fekk lausu frá
prestskap í fardögum 1884; hafði þá
verið >' prestsstöðu missiri betur en
50 ár. Síðan hefir hann verið til
heimilis að Saurbæ í Holtum. Konu
sína hafði hann mist löngu nokkuð
áður en hann lét af prestsskap. þau
höfðu átt saman 10 börn, en af þeim
er að eíns eitt á lífi. Tvö börn sín misti
hann voveiflega, og margt snerist hon-
um til mæðu um æfina.
Síra Benedikt heitinn gegndi em-
bætti sínu með stakri samvizkusemi
og skyldurækt, enda naut hanu jafn-
an virðiugar og vinsælda sóknarbarna
sinna.
Fjörmaður hafði hann verið mikill á
eínum yngri árum, léttur og glaður í
lund, en þó þóttur fyrir þegar þvf
var að skifta. Heilsuhraustur var
hann alla æfi.
Hann var langelztur skólagenginna
manna hér á landi.
Hinn 28. des. f. á. andaðist Grím-
ur Ormsson bóndi á Gestsstöðum
í Miðdal í StraDdasýslu, eftir mjög
skamma legu, á 47. aldursári. Hann
var fæddur í Miðdalsgröf 26. maí 1856.
Faðir hans var Ormur Oddsson, er þar
bjó lengi og druknaði á Steingríms-
firði 6. febr. 1888, en móðir Elín
Jónadóttir prests Björnssonar Hjálm-
arssonar, er voru hver frarn af öðrum
prestar að Tröllatungu.
Grímur sál. ólst upp hjá foreldrum
sínum unz hann fór á búnaðarskólann
í Ólafsdal Að loknu námi þar stund-
aði hann jarðyrkju á ýmsum stöðum
hér í sýslu um hríð; en vorið 1887
reisti hann bú á Hveingrjóti í Saurbæ;
ári síðar fluttist hann að Miðdalsgröf
eftir lát föður síns; bjó hann þar 4 ár,
en vorið 1892 fluttist hann að Tind
og 1899 að Gestsstöðum. Grímur
sál. stundaði jafnan jarðyrkjustörf
jafnhliða búskapnum. Hann var jafn-
an formaður búnaðarfélags Kirkjubóls-
hrepps frá stofnun þess um 1890 og
aðalstarfsmaður þess. Hann var lang-