Ísafold - 03.06.1903, Blaðsíða 2

126
skipinu að svipstundu liðinni né neinu,
er innanborðs væri. Nú var leita far-
ið í skipinu og fanst kassinn brátt,
með öllum þeim umbúnaði, er bréf-
ritarinn hafði frá skýrt.
Sömu forlög tjáði bréfritarinn fyrir-
huguð öðrum enskum skipum, er
gengju milli Vesturheims og Norður-
álfu — samsæri gert í því skyni, er
bundist hefði eiðum að vægja engum
og beiðast sjálfir engra griða fyrir
illvirki þeirra.
Að vörmu spori eftir það er Ját-
varður konungur var heim kominn úr
Eómför sinni m. m., kemur þar Vil-
hjálmur keisari og heimsækir þáVikt-
or konung Emanúel og Leó páfa.
Hann fekk eigi óglæsilegri viðtökur
en móðurbróðir hans hafði fengið, eigi
sízt hjá páfa, sem er nú sagður furðu-
hress og ern, þótt kominn sé á 4. um
nírætt.
Höfðingja-orlofsferðum þessum stend-
ur nú til að haldi áfram sumarlangt
eða lengur. Viktors konungs kvað
von vera til Englands, og Játvarður
konungur hugsar til að fara að finna
Rússakeisara einhvern tíma í sumar
og halda þaðan til Berlínar. Krist-
ján konungur níundi ætlar til Lund-
úna í þ. mánuði og til Berlínar á á-
liðnu sumri, að mælt er. En Vil-
hjálmur keisari hefir á orði, að mælt
er, að skreppa aftur til Kmh. í haust á
fertugsafmæli ríkisstjórnar Kristjáns
konungs 15. nóv. f>á er og í ráði, að
Loubet Frakklandsforseti bregði sér
norður yfir Ermarsund í sumar, til
Lundúna, að endurgjalda heimsókn
Játvarðar konungs, og er hafður þar
mikill viðbúnaður að fagna honum.
f>eir gera sér mikið far um að ving-
ast sem bezt um þessar mundir,
Frakkar og Bretar.
Hyað gera þarf fyrir landbúnaðinn.
Eftir
Jóh. Magnússon.
„Varðar mest til allra orða,
að undirstaöan rétt sé fundin“.
I.
Fyrir skömmu áttu tveir menn tal
saman um búskap og framtíð land-
búnaðarins. Voru þeir, eins og geng-
ur, ekkí á einu máli báðir.
Annar hélt því frara, að með hverju
ári yrði ástand landbúnaðarins í-
skyggilegra. Eftir öllu útliti gæti
hann alls ekki rétt við um langan
aldur. Hann bar það fyrir sig eink-
um, að þrátt fyrir alt sem gert hefir
verið til að bæta landbúnaðinn, virt-
ist honum hann ávalt fara hnignandi.
Bændur safni skuldum og verði æ fá-
tækari og fátækari. f>ær tilraunir, sem
þeir gerðu til að yrkja jörðina og
bæta húsakynni og annað, mistækist
meira og minna og ylli þeim efnatjóni;
að minsta kosti reyndust þær tilraun-
ir tíðast ekki þau gróðafyrirtæki, sem
alt af væri verið að prédika um og full-
yrða fyrir þjóðinni. Maðurinn kvað
landbúnaðinn standa höllum fæti.
Vaxandi féleysi og vinnufólksleysi
kæmi bonum á kné.
Hinn maðurinn skoðaði framtíð hans
alt glæsilegri. Hann kvað hitt miklu
líklegra, að innan skamms mundi
hér drjúpa smjör af hverju strái, eins
og á dögum gamla þórólfs. Hér væri
alt á eirðarlausri framför. Hin síð-
ustu ár hafi orðið stórkostleg breyting
á högum þjóðarinnar, sem væri að
miklu leyti að þakka búnaðarframför-
um. Lífsþægindin, andleg og líkam-
leg, svo stórum betri, að enginn vildi
skifta á þeim við lífskjör manna fyrir
50 árum, hvað sem í boði væri. Hann
kvað framkvæmdir þær, sem gerðar
væru í þeím tilgangi að bæta búnað-
inn, yfir höfuð benda til þess, að inn-
an fárra áratuga mundu verða þær
framfarir hér, sem fæstir gerðu sér í
hugarlund.
Eigi skal hér lagður neinn úrskurð-
ur á, hvor þessara manna hafi haft
réttara íyrir sér.
Fyrri skoðunin er keimlík skoðun-
um þeim, sem víða gera vart við sig,
þegar eitthvað er minst á landbúnað-
inn og framtíð hans. f>ó að þeir séu
vafalaust margir, er hafa trú á fram-
tíð búnaðarins og þykjast sjá glögg
merki framfara, þá er hitt furðu-al-
ment, að menn örvænta um hana,
meira og minna, og láta í Ijósi van-
traust á þeim atvinnuvegi, sem og
berlegast kemur fram í vonleysistil-
þrifum bænda og búþegna um þessar
mundir, að yfirgefa búskapinn og
flytja sig burt til kauptúna og sjó-
þorpa, eða til Ameríku, og vissulega
komast færri en vilja.
Efnahagurinn er þröngur hjá mörg-
um, og þarfirnar aukast ár frá ári;
en framleiðslan eykst eigi að sama
skapi. Bændur finna að þeir hafa
ekki bolmagn að keppa við aðra at-
vinnuvegi, einkum sjávaratvinnuna.
Nauðsynlegu þarfirnar eru orðnar svo
margháttaðar, að efnin hrökkva eigi
til að fullnægja þeim, og svo bætist
þar á ofan óþarfinn, sem nú gerist
mikill. f>egar þeir sjá enga leið til
að rækja þarfirnar, missa þeir traust
á atvinnu sinni, — verða vonlausir
um framtíð hennar, og leita því burt
þangað, sem mönnum sýnist betur
vegna.
f>ó að talsvert hafi því borið á von-
leysi meðal manna, hefir þó hins vegar
löngun til að taka sér fram og nauð-
syn á umbótum vakið menn til að
gera mörg tilþrif í þá átt, að bæta
kjör sín og efnahag. Enda hefir land-
búnaðurinn tekið miklum stakkaskift-
um til bóta, og mun nú gefa stórum
meira af sér en áður, meðan jarðrækt-
in og kvikfjárræktin voru í algerðri
niðurlægingu. En þó framleiðslan hafi
aukist á marga vegu, þá standa þarf-
irnar ávalt feti framar hjá bóndanum
með sínar kröfur, og því aukast skuld-
ir. þetta misvægi virðist fremur fara
vaxandi í mörgum sveitum.
|>etta gefur alt annað .en glæsilegar
vonir.
En ætli þá sé engin leið til að
framleiðslan verði aukin.svo að búuaður-
inn geti orðið verulega gróðavænleg
og aðlaðandi atvinna?
Jú. Um það hafa menn þó ekki
efast, sem eitthvað hafa *eynt að taka
sér fram; því hafa þeir gert tilraunir
til að auka gróða jarðarinnar og bæta
meðferð húsdýranna o. s. frv., að þeir
vita, að með því verður framleiðslan
aukin. En vegna efnaleysis og þekk-
ingarleysis hafa þeir orðið að fara
rangt að, öðruvísi en aðrar þjóð-
ir mundu hafa gert, ef líkt hefði stað-
ið á fyrir þeim. En það er ekki
bændastéttinni að kenna þó að henni
hafi orðið það á.
II.
Grasræktin er talin undirstaða bún-
aðarins, og það er rétt. Bændur hafa
og skilið það rétt; þeir hafa kostað
kapps um að gera hana arðsama,
bæta hana. |>eir hafa lagt alvarlega
stund á að láta sér verða sem mest
ágengt, eftir því sem ástæður hafa
leyft, og leitað þar til ýmissa bragða,
En alt þetta kemur fyrir ekki.
f>rátt fyrir allar aflraunir bænda
til að gera grasræktina arðvænlega,
þá hefir hún alt til þessa ekki getað
orðið þeim traustur gróðavegur.
Jpetta finna bændur vel, og því bil-
ar margan kjarkinn, og þetta finna
einnig leiðtogarnir, sem svo eru nefndir.
þeir spyrja hver um annan: »Hvert
er ráðið til þess að grasræktin geti
tekið nauðsynlegum framförum?« Og
þeir hafa reynt að koma með svör.
En ekki eru þau öll samhljóða, sem
ekki er heldur von.
Sumir vilja nær því gjörbylta allri
ræktunaraðferð, og taka upp erlenda
grasræktaraðferð, grasfræsáning og
sáðskifti o. s. frv.
Aðrir vilja breyta þeirri ræktunar-
aðferð, sem nú er notuð að nokkru
leyti, einkum að því að jörðin standi
opin (óþakinj lengur en nú tíðkast
um »flög«, svo að loftið nái að hafa
lengri og meiri áhrif á jarðveginu.
Og enn aðrir vilja halda fast við
þá ræktunaraðferð, sem nú er höfð,
en nota að eins meira hestafl og jarð-
yrkjuverkfæri og að leggja meiri og
alvarlegri stund á að auka og bæta
áburðinn.
Við allar þessar ræktunaraðferðir er
nokkuð að athuga, einkum þær tvær,
er fyr voru. nefndar.
í ritgerð sinni um »Undirstöðu bún-
aðarframfara* hefir adjunkt Bj. Jens-
son hvatt til að leggja niður þöku-
sléttunina, og sá í hennar stað gras-
fræi, höfrum og rófum — höfrum og
rófum 2 fyrstu árin, 3. árið grasfræi,
sem sé síðan látið standa svo sem 5
ár. Með öðrum orðum: gera altrækt-
að land að sáðlandi, með sáðskiftum,
líkt því er tíðkast við akuryrkju.
Mjög var ritgerð þessari fagnað af
mörgum; jafnvel mun sumum hafa
dottið f hug, að í henni væri bent á
óyggjandi ráð til að auka grasræktina
og rétta við landbúuaðinn, yrði því
sem fyrst bomið í framkvæmd. En
hins vegar margir fundið þar ýmsa
annmarka, sem ekki yrði auðráðið við.
þessi ræktunaraðferð, sem hr. B. J.
heldur hér fram, er að mörgu leyti
glæsileg, og ekki er ólíklegt að hún
verði með tímanum nokkuð alment
notuð.
En að hún geti nú sem stendur
komist í framkvæmd, því hefi eg litla
trú á.
Fyrst vegna þess, að enn er órann-
sakað vísindalega, hvort hún muni vel
gefast hér á landi, og því varasamt
að eggja bændur á að taka hana upp,
fyr en það hefir verið gert með allri
nákvæmni.
Og þá kemur aðaltorfæran: þekk-
ingarleysi bænda á þessari aðferð og
efnaleysi. Eigi hún ekki að verða
dauðadæmd þegar í byrjun, þarf hún
að verða notuð með nægri kunnáttu,
en því er uú ekki að heilsa, sem ekki
er von; því að fáir hafa átt kost á
að læra slíka ræktunaraðferð.
Auk þess verður alt sáðland að vera
innan öfiugra girðinga, og það viður-
kenna allir. Einmitt vegna þess, að
sáðlandið verður að vera innan girð-
inga, hlýtur að líða langur tími, áður
sáningaraðferðin verði notuð af alvöru.
það er ekki gert á skömmum tíma,
að girða tún með traustri girðingu,
og svo þarf mikið fé til þess; en hvar
á að taka það fé?
f>ótt of mikið þyki, ef til vill, gert
úr efnaleysi bænda, þá mun það reyn-
ast svo, að þeir hafa fæstir gjaldþol
til að leggja svo mikið í kostnað, of-
an á alt annað.
það er víst, að þeim er ekki ókunn-
ugt um þörfina á að girða túnin, en
þeir finna getuleysið, og því er minna
gert að því en skyldi.
J?að er algjörlega rangt, að halda
því fram, að það stafi af áhugaleysi
og löðurmensku, eins og sumir búfræð-
ingar vorir bafa látið á sér heyra.
Tækist bændum að verða svo efn-
um búnir, að þeir sæju sér fært að
leggja þann kostnað á sig, sem til
girðinganna þarf, þá mundi lítil fyrir-
staða að koma á sáðrækt þar, sem
sannað væri að hún ætti við.
Hr. Sig. Sigurðsson ráðunautur hefir
bent á nýlega þá ræktunaraðferð, að
láta flögin standa óþakin 1—2 ár, og
að sá í þau á meðan höfrum eða
rófum, þekja þau að þeim tíma liðn-
um á vanalegan hátt, með þökum,
sem fluttar séu af því stykki, sem
næst er tekið til ræktunar o. s. frv.
Sjálfsagt er gott fyrir jarðveginn, að
hann fái að standa opinn nokkurn
tíma, áður en hann er þakinn; en
ekki má ætlast til að sáning geti farið
fram, eins og S. S. stingur upp á,
nema túnin séu girt áður; að þvíleyti
ber ávalt að sama brunni, að girð-
ingaleysið er þar þrándur í götu, eins
og áður er bent á. Sá agnúi er og á
að láta jörðina standa opna og ónot-
aða um langan tíma, að bændur yrðu
með því rændir arði af því af landi
sínu, sem þann veg lægi ávalt ónotað,
meðan eitthvað væri undir rækt.
|>ó að báðar þessar ræktunaraðferð-
ir séu nýjar og góðar í sjálfum sér,
þá eru þær hins vegar ótímabærar, og
virðist því til lítils að vilja koma þeim
á undirbúningslaust, þegar bændur eru
og alment eigi færir um að veitaþeim
sæmilega viðtöku.
Sléttunaraðferðin gamla, sú að rista
ofan af og þekja jafnharðan aftur,
hefir að vísu þótt hafa ýmsa galla,
sem því miður hefir lítið verið feng-
ist við að útrýma. En það er sú að-
ferð, sem öllum er kunn og reyngt
hefir mörgum vel og drjúg til arðs.
Sum túnin bera það ljóslega með sér,
að sú aðferð gefur mjög mikla eftir-
tekju. það mundu margir bændur-
geta gefið áreiðanlega skýrslu um, að
túnin sín hefðu batnað um helming
og jafnvel miklu meira, og ætti það
að gefa bendingu um, að vel væri
leggjandi stund á að halda þeirri
ræktunaraðferð áfram eftirleiðis. Hún
er að vísú dýr og erfið viðfaogs. En
svo mætti vafalaust til haga, að þær
jarðabætur yrðu auðveldari en nú eru
þær. Kæmust menn upp á að nota
meira hestaflið og almenn jarðyrkju-
tól, plóg og herfi, og ef þeim lærðist
að sameina kraftana, sem veikir eru,
og bindast samtökum, en hætta að
starfa á sundrungu hver í sínu horni,
þá mundu jarðabæturnar verða meiri
og arðvænlegri fyrir allan almenning.
þessi ræktunaraðferð hefir ýmsa
kosti fram yfir þær, er fyr voru nefnd-
ar. Full vissa er fengin fyrir, að hún
er árviss, að hún getur gefið mjög
mikið af sér, ef rétt er á haldið, að
hún er vandaminna starf en sáðrækt-
un, og að hana má framkvæma með
góðum árangri á ógirtu landi, ef ekki
verður hjá komist.
Hinu má og ekki gleyma, að hún
er landsmönuum kunn, og að hún
stendur til bóta, ef henni er sómi
sýndur. Bændum yrði því í engu of-
boðið, þó þeir væru hvattir til að halda
trygð við haua eftirleiðis. — þess
verður og að gæta, að hún er upp
fundin af landsmönnum sjálfum, og að
þeir hafa kostað miklu til að bæta
hana og fullkomna, þótt misjafnlega
hafi tekist, og að henni er enn ekki
fullfarið fram, — hún stendur til
bóta. það þarf að eins að aðstoða
bændur í að fullkomna hana betur.
þá mun hún reynast fésæl landsmönn-
um eftirleiðis.
Búpeningsrannsóknir.
Landbúnaðarfélagið danska hefir
veitt Guðjóni ráðunaut Guðmunds-
syni 600 kr. styrk til þess að rann-
saka vísindalega hesta- og nautgripa-
kyn hér á Iandi. Hann ætlar að
byrja á þessum rannsóknum þegar í
sumar í Árnessýslu, Eangárvalla og
Skaftafells, um leið og hann ferðast
þar um í þarfir Búnaðarfélags íslands.