Ísafold - 13.06.1903, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
miunst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */, doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
iramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðalustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXX. árs;.
Reykjavík laugardaginn 13. júní 1903.
35. bSað.
JtuóÁutó jWa/ufaAÍn
I. 0. 0. F. 856269.
Augnlækning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 í spltalanum.
Forngripasafn opið md., mvd. og ld
11—12.'
K. F. U M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8‘/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
og kl. ö á hverjum helgum degi.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
ki. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Ndttúrugripasafn, i Doktorshúsi, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlækning ókeypis i Pósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
1903
á að koma út í næstu viku, — með
bústöðum bæjarmanna eins og þeir
eru nú, eftir krossmessu þ. á.; það er
hentugra en að miða við nýár, með
því að mest er um bústaðaskifti á
vorin.
Auglýsingar eru teknar í Bæjar-
skrá þessa með sömu kjörum og síð-
ast, og þurfa að vera komnar nú fyrir
mánudag í afgreiðslu ísafoldar.
J3s=’ þeir einir eru teknir í at-
vinnuflokkaskrána, — iðnaðar-
menn, kaupmenn o. s. frv. —, er þess
óska bréfiega á þar til búið eyðublað.
|>eir, sem þar leita, finna því ekki aðra,
fremur en þeir væru alls ekki til.
Ný verzlun
í Ingólfsstr. 6.
þar fást flestallar vörur til daglegs
brúks.
Mjög ódýrar eftir gæðum.
íslenzkar vörur keyptar, svo sem :
Smjör, Kæfa, Hangikjöt
o. fl.
Virðingarf.
*3on *3ónasson.
Iiúnaðart’élag Islands.
Aðalíundur félagsins verður hald-
inn í Reykjavík, í Iðnaðarmannahús-
inu, mánudaginn 22. þ. m. kl. 5 e. h.
jpar verður skýrt frá framkvæmdum
félagsins og fyrirætlunum, rædd bún-
aðarmálefni og bornar upp tillögur,
er fundarmenn óska að búnaðarþing-
ið taki til greina.
Ennfremur ber þar að kjósa tvo
fulltrúa til búnaðarþingsins til fjögra
úra, og að auki einn fulltrúa um kjör-
ffinabil látine fulltrúa.
Reykjavík 12. júní 1903.
I*órh. Bjarnarson.
Verkamann-
askór, mjög sterkir og ódýr—
astir
í cJléalstrœíi 10.
BæjamtnsYeitan í Reykjavik.
Nú er hingað kominn mannvirkja-
fræðingur sá frá Englandi, er lögð
höfðu verið drög fyrir til þess að rann-
saka, hvort tök mundu á að koma
hér upp bæjarvatnsveitu, að siðaðra
þjóða dæmi, og hvernig bezt muni
vera að fara að því.
jpess var getið í haust í. ísafold, að
hugmynd frumkvöðuls þessa fyrirtæk-
is, héraðslæknis Guðm. BjörnBBonar,
hefði verið sú, að reyna að ná vatns-
birgðum handa bænum ofan úr Ell-
iðavatni, til þess að komast hjá kostn-
aðar8ömum brunngrefti hér við bæinn
og dæluútbúnaði, er lyfta mætti
vatninu nógu hátt, svo að runnið gæti
sjálfkrafa inn í hæstu hús efst uppi.
það er hið fyrsta, er mannvirkja-
fræðingurinn enski, Mr. Hooper, hefir
komist fyrir með rannsóknum sínum,
að Elliðavatn liggur að vísu töluvert
hærra frá sjávarmáli en Skólavörðu-
hæðin, en ekki nógu hátt til þess, að
runnið gæti efst inn í há hús, er þar
kynnu að verða reist, á sjálfri Skóla-
vörðuhæðinni. Vatnið er 35 álnumhærra
en Skólavörðuhæðin. En yrðu þar reist
20 álna hús, er ekki eftir nema 15
álna hæðarmunur, en það er of lítið
á svo mikilli vegarlengd, er vatninu
þyrfti að veita hingað. Auk þeBS tel-
ur Englendingurinn nær ókleift að
leggja vatnsveiturás neðanjarðar þessa
leið, með því að þar muni vera svo
mikið um klappir í jörðu og aðrar
torfærur. Hanu gizkar á, að sá gröft-
ur mundi kosta hátt upp í 200,000 kr.
f>að mun því verða hans ráð, sem
Kn. Zimsen verkfræðingur hefir lagt
til áður, að reyna að bora í jörðu
eftir vatni sem næst bænum, líklegast
undir Eskihlíðarholti, helzt í Eski-
hlíðartagli, vestan Hafnarfjarðarvegar.
Eftir reynslunni um Landakots-
brunninn er líklegast, að bora þurfi
alt niður að sjávarfleti eða vel það,
og verður þá fyrirhafnarminna að
bora þar sem láglent er en hálent.
Fáist nóg vatn með þeim hætti,
þarf að lyfta því með dælivélarútbún-
aði upp í stórar safnþrór, aðra á Skóla-
vörðuhæð og hina á Landakotshæð. |>ar
þarf enn að hafa turna, er vatninu
er lyft upp í, vegna þeirra húsa, er
hæst standa í bænum. Að öðru leyti
er hæðin nóg á téðum holtum. Veita
síðan vatninu þaðan um allan bæ,
úti og inni, eftir vatnsæðum af málmi.
En hvað kostar þetta?
f>að er lausleg bráðabirgðaáætlun,
að birgja megi bæinn að vatni með
10,000 íbúum fyrir 30,000 kr. um ár-
ið, í stað þess, að nú telst það kosta
um 60,000 kr. En sá er munurinn
þar að auki, að með hinu nýja lagi
gætu vatnsbirgðirnar orðið tífalt meiri
en nú gerist, 100 pt. á dag á hvern
bæjarbúa, sem kvað vera meðalvatns-
skamtur í bæjum erlendis. jþað er 1
miljón pottar vatns á dag fyrir allan
bæinn.
En það er stórvægileg framför, að
öll freisting til vatnssparnaðar hverfi
gersamlega, jafnt fyrir fátæklingum
sem hinum. f>að er fyrsta skilyrði
fyrir góðum þrifnaði, utan húss og
innan. En þrifnaður er aftur harla
mikilsvert heilsuskilyrði, auk annars.
Sýslubókasöfn
handa
almenningi
Mentamál alþýðu er að komast á
dagskrá.
þegar stjórnarskrárþrasinu linnir,
verður tekið til óspiltra mentamál-
anna.
Stungið hefir verið upp á stofnun
skóla fyrir börn og unglinga.
Eg læt mér fróðari menn hafa orð-
ið um þá. f>eir og ávextir þeirra eiga
líklega nokkuð langt í land enn.
f>ó að skólar væru komnir á víðs
vegar um land, væri þá mentun al-
þýðu borgið með því eingöngu?
Nægir sá fróðleikskraftur alla æfi,
sem skólarnir kynnu að veita?
Nei!
Eins og akurinn verður ekki sífrjór
þótt einu sinni sé hann plægður og á
hann borið, eins er og mannsandanum
farið.
Nema andinn njóti sífelds að-
streymis eða innstreymis andlegrar
lífsglæðingar, nær hann ekki að þrosk-
ast, heldur visnar upp og fer aftur.
Ekki er einhlítt, þótt troðið sé í
menn einhvern tíma einhverju fróð-
leikshrafli og látið svo staðar nema;
andinn þarf sín lífsskilyrði, eins og alt
sem lifir.
f>au lífsskilyrði andans, sem eg á
við, eru náttúran, mannlífið, listirnar
og bókmentirnar.
f>etta, sem nú er talið, éru þau
ódáinsepli, er sérhver verður á að
bergja, er andlegu lífi vill halda.
Hver, sem færi á mis við þessar
lífsnauðsynjar andans, mundi deyja
fyrir örlög fram.
Hugsum oss mann í fangelsi, öllu
sviftan nema fæði og fötum, mann,
sem aldrei bærist mannleg rödd að
eyra, sem aldrei liti sól né himin og
hauður; hvað yrði úr því lífi?
Ekki þarf langa rannsókn til að sjá,
að xmaðurinn lifir ekki af einu saman
brauðio.
Eins og hæfileg blöndun fæðunnar
er nauðsynleg til þess, að maðurinn
þroskist eðlilega og haldi heilsu, eins
þarf andinn og að njóta allra sinna
þróunarskilyrða til þess að ná fullum
þroska. f>að er ekki nóg, að njóta
þeirra sumra.
Hugsum oss mann, sem umgengst
mjög fáa, mann í afdal eða afskektri
ey; hann yrði ekki eins fær í lífsins
sjó, sem sá, er lifir í fjölbreytilegu
mannlífi. Eða mann, sem alla jafna
sæti boginn yfir bókum. Mann, sem
sífelt væri á sveimi í súlnagöngum
listarinnar, en kæmi aldrei út undir
heiðan himin og aldrei liti guðs
græna jörð. Hver einn þessara manna
yrði ófullkomnari, minni maður en sá,
er alls þessa nyti í hæfilegum mæli.
En vit eða fróðleik þarf til að geta
notið til fullnustu framantaldra lífs-
skilyrða.
f>að verður því að minni hyggju
að vera markmið allrar fræðslu, að
efla þennan fróðleik, þetta vit. Fólk-
ið þarf að læra að skoða náttúruna
með skilningi, mannlífið með
skilningi, listir og bókmentir
með skilningi.
|>etta vit eða fróðleikur fæst aðallega
af bókum.
f>ær eru lykill vizkunnar, nokkurs
konar ljósmyndir af öllu, sem til er í
sjónarheimi og hugarheimi.
Án þeirra er torvelt að skilja nátt-
úruna og mannlífið.
|>ær eru safn allrar þekkingar, sem
aflast hefir mann fram af manni frá
kyni til kyns. f>ar er sú uppspretta,
sem aldrei þrýtur, þótt allir bergi á,
og þær hafa að geyma fjársjóð, sem
hvorki mölur né ryð fær grandað.
Bækurnar eru ljósgeislar, sem stafa
frá mestu mönnum heimsins, og upp
lýsa þjóðirnar. f>ær eru lifandi raddir
liðinna alda og kynslóða, og þær
hafa að geyma alt hið bezta, sem
hugsað hefir verið af vitrustu og beztu
mönnum þjóðanna á öllum öldum.
Hve óumræðilega dýrmætur fjár-
sjóður felst þá ekki í bókmentunum,
og hvílíkur óbótaskortur að vera án
þeirra!
Ekki er svo að skilja, að allar bæk-
ur séu slíkur fjársjóður.
Nei, illgresið vex ávalt meðal
hveitisins, og bækurnar eru einB mis-
jafnar og mennirnir.
En eins og til er mikill fjöldi góðra
og ágætra manna, svo er og til fjöldi
góðra bóka, og það því fremur, sem
góðar bækur deyja ekki eins og
mennirnir, heldur eru nýjaðar upp, er
þær taka að gerast fágætar.
Ekkert jafnöflugt menningarmeðal
er til í heiminum eins og bókment-
irnar.
f>að hefir verið sagt, að vér Islend-
ingar ættum vorum fornu bókmentum
það að þakka, þótt fáskrúðugar séu,
að vér urðum ekki að skrælingjum á
liðnum öldum; og er það satt.
f>etta viðurkenna og allar siðaðar
þjóðir.
f>ar eru bókasöfn svo víða, að hægt
er fyrir hvern mann að nota sér þau,
er tíma hefir og löngun.
í Bandaríkjunum eru jafnvel um-
ferðabókasöfn, sem ekið er á járnbraut-
um frá einum stað til annars.
Vér erum illa staddir í því sem
fleira. Bæði er það, að bókmentir
vorar eru fáskrúðugar, og veldur því
fólksfæð og fátækt.
En svo er ógreitt að ná í þær bækur,
sem til eru, fyrir allan þorra manna,
vegna vegalengdar og strjálbygðar; 4
almenningsbókasöfn á strandlengju,
sem er 800 mílna löng!
f>að er ekki mikið.
Og þó erum vér, sem dreifðir erum
út um 8veitir þessa lands, lakast stadd-
ir að þessu leyti. Vér förum svo að
kalla má á mis við öll andleg lífsþró-
unarskilyrði, nema náttúruna, en hún
getur ekki bætt oss upp bókaskortinn,
sízt ef oss vantar lykilinn að því að
skilja hana.
Enda er svo, að ef fróðleikslöngun
er vakin hjá einhverjum manni, þá
er það vísast, að hann fari hið bráð-
asta burt úr sveitunum, af því að þar
getur hann ekki fengið svalað fróð-
leiksþorstanum.
Fyrir því eru fullar líkur til, að ef
stofnaðir væru skólar fyrir bórn og
unglinga víða um land, eins og er að
komast í orð, að það yrði helzt til
þess að tæma sveitirnar enn meir að