Ísafold - 20.06.1903, Blaðsíða 2

146
Gegn áfengisbölinu.
Alþjóðasamkoma var haldin SDemma
í vor í Brimum um róð til að eyða
áfengisbölinu.
Þar flutti dr. Bergmann frá Svíþjóð
snjalla tölu og röksamlega um það,
að algert bindindi væri eina ráðið,
sem hrifi gegn áfengisbölinu.
Um sama leyti ritar danskur lækn-
ir, dr. Nordentoft, langa og rækilega
grein í tímarit eitt í Khöfn (Dansk
Tidsskrift) um málið, og fullyrðir, að
lítill sem enginn árangur hafi orðið
að svo komnu af bindindishreyfing-
unni í Danmörku. Hann segir, að
það sé því að kenna, að algert bind-
indi 8é hvorki nauðsynlegt né nægi-
legt til þess að eyða áfengisbölinu.
Eina ráðið, sem hrífi, séu bannlög, og
barmar sér mikið út af því, að ekki
hafi að svo komnu verið nærri því
komandi, að fá siíkum lögum á komið
í Danmörku.
En hann gleymir því, segir blað,
sem á þetta minnist (V. G.), að slík
lög koma ekki nú á tímum ofan úr
skýjunum, eða úr allrahæsta stað.
f>au verða að byggjast á almennings-
álitinu, á þvf, að þjóðin finnur, að
þar kallar þörf eftir.
f>að er nú einmitt markmið bind-
indisliðsins, að skapa slíkt almenn-
ingsálit. Og til þess að það skapist,
stoðar ekki »hófsemi« minstu vitund.
Til þess er algert bindindi nauðsyn-
legt, bæði vegna eftirdæmisins og hins,
að sjálf hugmyndiu »hófsemi« er ekki
annað en blekking og reykur.
Norðurlöndin þrjú, Danmörk, Sví-
þjóð og Norvegur, sýna þrjú stig í
baráttunni gegn áfengisbölinu.
Danir eru langskemst komnir. þeir
eru yfirleitt ekki lengra komnir en
það, að þeir trúa á hófsemina, halda
að hún hrífi. |>ar er og áfengiseyðsl-
an 11 pottar á mann um árið.
Svíar vita, að ekki stoðar annað en
algert bindindi. þar er áfengisbarátt-
an háð á þeim grundvelli. |>ar er á-
fengiseyðslan ekki nema 4T/2 pottur á
mann.
Norðmenn eru fj'rir margt löngu
komnir aó sömu niðurstöðu. þar hafa
nokkurs konar héraða-bannlög verið í
gildi lengi. f>ar er og áfengiseyðslan
komin niður úr 3 pottum á mann, og
er hvergi minni nema á Finnlandi.
Hér á íslandi mun hún vera um 4
potta.
f>að er afaráríðandr, að brýna það
sem rækilegast fyrir mönnum, að
bannlög mega og eiga ekki að koma
fyr en almenningsálit meiri hluta
þjóðarinnar er orðið þeim fylgjandi.
Annars geta þau orðið hefndargjöf og
valdið afturkipp í baráttunni gegn á-
fengisófögnuðinum. f>ess vegna þarf
vínsölubann að vera gengið á undan.
jpegar hvert héraðið á fætur öðru
venst þann veg af því, að hafa áfengi
um hönd, og sannfærist um það af
reynslunni, að vel má áD þess vera,
og að margt gott fylgir því, að hafa það
ekki um hönd, en ekkert ilt, þá fyrst
er þjóðin vaxin algerðu aðflutnings-
banni. |>á fyrst hefir hÚD kjark og
dug til þess að halda slíkum lögum í
heiðri og fullu gildi.
|>eir, sem byrja vilja á bannlögum,
eru annaðhvort menn, er lítinn sem
engan skilning eða þekking hafa á á-
fengismálinu, eru þar á viðvanings-
skeiði, sbr. fyrnefndan danskan lækni,
dr. Nordentoft, og hans nóta, — eða
þá misvitrir bindindis-ofurhugar, og
stundum menD, sem vilja s ý n a s t
fyrir mönnum, láta kalla sig óbilugar
bindindÍ8máls-hetjur, hvergi hrædda
hjörs í þrá, enga tvíveðrungsmenn,
heldur einbeitta og alls hugar við
sinn málstað. En hégómagirnin er
sjaldnast haldgóð eða drjúg til góðs
og nýtilegs árangurs.
Um baráttuna gegn áfengisbölinu
flutti nafnkendur læknir í Berlín dr.
Poul Schenck, nýlega tölu á lækna-
fundi, og bar upp og fekk samþykta
svo lagaða ályktun:
Frá heilbrigðis sjónarmiði er barátt-
an gegn áfengisbölinu í minsta lagi jafn-
mikilsverð eins og baráttan gegn
berklaveiki og óskírlífissjúkdómum.
f>ar ættu sjúkrasjóðssamlögin að láta
til sín taka og láta það vera sitt
fyrsta og mesta hlutverk, að berjast
gegn hinni miklu misbrúkun áfengis.
Allir læknar, sem hafa stöðu við
sjúkrasamlög, ættu sífelt að kosta
kapps um að berjast gegn áfengisböl-
inu. |>eir ættu að meta það eitt aðal-
hlutverk sitt og brýna fyrir stjórn-
endum sjúkrasamlaga, að ráðast í
gegn áfengisháskanum. þeir ættu að
miðla sjúkrasamlagsmönnum smárit-
um, er lýstu því, hvert skaðræði er að
nautn áfengis að staðaldri. |>eir eiga
að stuðla að því á alla lund og Iát-
laust, að dregið só sem mest úr nautn
áfengra drykkja, og sjá um það sér-
staklega, að þeim, sem þjáðir eru af
áfengissýkj, sé komið fyrir í drykkju-
mannahæli.
Samkomu þá í Brimum, er fyr seg-
ir frá, setti einn af ráðherrum fýzka-
landskeisara, Pasodowsky, með snjallri
ræðu.
Tala sú, er dr. J. Bergmann frá
Stokkhólmi flutti, var »um siðmenn-
inguna nú á tímum og baráttuna gegn
áfengisbölinui. Hann kvað áfengisó-
fögDuðinn vera alþjóðaböl og einn
misindisávöxtinn af heimsmenning vorra
tíma, er færi sívaxandi. Hann tók
það fram sérstaklega, að Svíþjóð hefði
hemill sá, er þar væri hafður á á-
fengisnautn á síðari tímum, reynst
hafa beztu áhríf á skáldment og aðrar
fagrar listir, svo og á siðferðislega
menning þjóðarinnar.
Lög gegn vesturförum.
það er nýlega í lög leitt í Banda
ríkjunum, að hver innflytjandi þang-
að, sem er ekki amerískur þegn, verð-
ur að greiða 8 kr.; að enginn má
þangað koma vistferlum sá er bundist
hefir fyrirfram samningi um vinnu þar
í Bandaríkjunum; að sama er um
glæpamenn, er hegnt hefir verið, sveit-
arómaga, geðveiklaða menn, Mormóna,
óstjórnarliða og alla þá, er hafa ein-
hverja næma veiki.
Hepnist einhverjum, sem bannað
er þangað að koma til bólfestu, að
laumast inn í landið, er sá fluttur til
síns fyrra heimkynnis þegar er það
vitnast, og það á kostnað félags þess,
er flutt hefir hann vestur um haf.
Mannalát.
Hinn 9. þ. m. andaðist á Bíldudal
ekkjufrú Katrín Ólafsdóttir, pró-
fasts Sivertsen í Flatey (f 1860) og
konu hans Jóhönnu Eyólfsdóttur,
Kolbeinssonar, prests að Eyri í Skut
ulsfirði, — föðursystur H. Kr. Friðriks-
sonar heit. yfirkennara, — ekkja
Guðmundar heit. Einarssonar pró-
fasts, er lengst var prestur að Kvenna-
brekku og síðast að Breiðabólstað á
Skógarströnd (t 1882). þeirn hjónum
varð 15 barna auðið, er þau mistu öll í
æsku.nemaþrjú og eru þaufrú Ásthild-
u r, kona Péturs Thorsteinssonar kaup-
manns á Bíldudal, Ólafur læknir á
Stórólfshvoli, og frú Theodóra, gift
Skúla Thoroddsen ritstjóra á Bessa-
stöðum.
Frú Katrín sál. var alsystir síra Ei-
ríks heit. Kuld, síðast prófasts í
Stykkishólmi (f 1894). Hún fæddist
í Flatey 3. júní 1823 og var því 6
dögum betur en áttræð, er hún and-
aðist. Hún var atgerviskona og kven-
skörungur.
Dáinn er og nýlega á Akureyri
ekkjan Sigurlaug Ólafsdóttir borg-
ara í Flatey Guðmundssonar og konu
hans Guðrúnar Oddsdóttur Hjaltalín.
Hún var gift Eyólfi kaupmanni Jó-
hannsyni í Flatey, og er þeirra einka-
barn Ólafur kaupmaður og stúdent
Eyólfsson á Akureyri. Hún var gáfuð
kona og valkvendi.
Páll amtm. Briem
fer með
tilhæfulausai' getgátur.
í 28. tbl. »NorðurIands« hefir herra
amtmaður Páll Briem ritað grein um
•Fjárbaðanir í Austuramtinu*, og sýn-
ist hún aðallega til orðin til þess, að
verja gjörðir amtmannsins að því er
snertir böðunarfyrirskipunina alkunnu
í haust er var. Er amtmaður sýni-
lega glaður yfir því, hve vel baðan-
irnar hafi gengið tiltölulega, þar sem
að eins 3 hreppar af 27 hafi óhlýðn-
ast, og mun það eiga að sýna, hve
heppileg fyrirskipunin hafi verið, því
að annars telur hann íslendingum
•heldur óljúft að hlýða yfirvaldaskip-
unumi. — Eins og búast má við, get-
uramtmanni ekki komið til hugar, að
óhlýðnin eigi rót sína í fyrirskipuninni
sjálfri, og ekki er að sjá, að hann álíti
að hún í þetta sinn stafi af almenu-
um mótþróa gegn yfirvaldaskipunum;
óhlýðnin hlaut því að vera af öðrum
toga spunnin, og að því er 2 hrepp-
ana snertir, er amtmaðurinn ekki
lengi að tinna ástæðuna, því að »í
Skriðdals- og Vallahreppum er bróðir
Magnúsar Einarssonar dýralæknis,
mágur hans og frændfólk«.
Fyrst er eg las þesaa einkennilegu
rókleiðslu, kom mér til hugar, að til-
gangur amtmanns með orðum þessum
mundi vera sá, að kasta skugga —- í
hefndarskyni — á bróður minn, mág
og frændfólk, með því að eigna þeim
hvatir til óhlýðninnar, sem bygðar eru
á öfugum frændsemishugmyndum, því
að bágt átti eg með að ætla Páli
amtra. Briem það, að hann væri að
álpast að mér með meiðandi aðdrótt-
anir án þess að hafa til þess hina
minstu átyllu. Eg sé nú af öðru rit-
smíði amtmanns í »N1.«, sem hann
kallar »Fyrirspurn til stjórnar Heima-
stjórnarflokksins«, að ætlun hans hefir
verið með áminstum orðum að drótta
því að mér, að eg hafi notað frændur
mína og vini eystra til þess að æsa upp
Skriðdæli og Vallamenn til óhlýðni
við yfirvaldaskipun, er lúta átti að
þvf, að draga úr eða eyða fjárkláðan-
um í Austuramtinu, og þar með gert
það, er eg gæti, til þess að draga úr
gagni því, er verða mátti af 20 til
30,000 króna útgjöldum landssjóðs til
baðlyfjakaupa; og er aðdróttunin þeim
mun lúalegri, sem henni er beint tiJ
mín sem dýralæknis. Auk þessa gef-
ur amtm. það í skyn, að alt þetta
hafi eg átt að gera til þess að svala
pólitisku ofstæki mínu, og er mér, víst
í því skyni; smeltinn í stjórn Heima-
stjórnarflokksins.
þ>að er auðvitað oft erfitt að sanna,
að maður hafi ekki sagt eitthvað eða
gert, og svo mun í þessu falli; en eg
treysti því, að hr. amtmaðurinn og
aðrir góðir menn taki orð mín trú-
anleg.
|>að fyrsta, sem eg vissi um óhlýðni
þeirra Skriðdæla og Vallamanna, var
það, er eg sá bréf þeirra til amtmanns
birt í »Norðurlandi«. — þótt eg hefði
nú eftir það lagt þar eitthvað til mála,
gat það ekki haft nein áhrif á þá á-
kvörðun, sem þegar var gerð fyrir
löngu og framkvæmd, nema þá ef
vera kynni í þá átt, að þeir sem hlut
áttu að máli, hefðu frekara séð sig um
hönd og breytt ákvörðun sinni, eins
og seinna varð raun á. Ekki ætla
eg mér þó að gefa í skyn, að það sé
mér að þakka, að skipun amtmanns
var hlýtt um síðir; en svo mikið má
eg segja, að hafi eg lagt nokkuð til
þeirra mála, er þýðingu mátti hafa
fyrir framkvæmd á böðunum, þá var
það þó heldur til þéss, að styðja og
styrkja amtmann, en hitt; og get eg
í þessu sambandi glatt amtmann með
því, að í bréfi til prívatmanns þar
eystra gat eg þess, að þótt illar væru
óheppilegar yfirvaldaskipanir, þá væri
það þó yfirleitt enn verra, er almenn-
ingur tæki til þeirra óyndisúrræða, að
óhlýðnast þeim. Vona eg að hr. amt-
maðurinn og aðrir mætir menn séu.
mér samdóma um það, að auk þess
sem slíkur mótþrói getur gert mikinn
skaða í því sérstaka tilfelli, sem um
er að ræða, hefir hann einnig eða
getur haft mjög víðtæka almennaþýð-
ingu, og sízt vildi eg hafa verið valdur
að því, að gefið væri slíkt dæmi til
eftirbreytni síðar meir. Eg get full-
vis8að hr. amtmanninn um það, að
hefðu Skriðdælir og Vallamenn leitað
minna ráða, áður en þeir ákvörðuðu
sig til að óhlýðnast, mundi eg hafa
ráðið þeim frá því, ekki af því, að eg
áliti amtsboðið in casu heppilegt, held-
ur af áðurnefndri ástæðu. Og hefðii
herra amtmaðurinn ráðgast við mig,.
áður en hann gaf út skípun sína,
skyldi eg hafa ráðið frá því, að hún
yrði á þann veg, er hún varð; og
þótt eg þekki ekki mikið herra MykJe-
stad, mun eg mega fullyrða það, að
hann mundi hafa gert slíkt hið sama,
ef um hefði verið spurður. Ed eftir
að fyrirætlun amtmanns var orðin að
fyrirskipun, áleit eg að eins til skaða
að fara að andmæla henni opinberlega;
og því gerði eg það ekki.
Að eg læt dú í ljósi það álit mitt,
að nefnd skipun hafi ekki verið vel
ráðin, hygg eg að verði eigi kláðamál-
inu til hnekkis framvegis, því að eg
vona að sú tíð sé úti, er fyrirskipað-
ar séu almennar kláðabaðanir út í
bláinn, án þess að gerður sé nokkur
munur á lækningaaðferðinni við sjúkt
og heilbrigt fó, alt féð baðað eins og
það væri kláðalaust. Slíkt er auðvit-
að að eins kák, og, það sem verra er,
óhæfilega dýrt kák. það er í sjálfu
sér ekki furða, þótt fjáreig6ndur, sem
skynja þýðingu slíkra tiltækja, vilji
komast hjá þeim, og þó gengur það
nú orðið mest út yfir landssjóðinn.
Eg vil taka það skýrt fram hér,
að eitt kláðabað er ekki nægilegt
til að lækna kláða yfirleitt. Að fyrir-
skipa eitt bað á kláðafé, er því kák,
og að fyrirskipa eitt bað á fé, sem
grunað er um kláða, er líka kák, og
hafi kindin kláða, læknar eitt bað
yfir höfuð ekki, en hafi hún ekki kláða,
er kláðabað óþarft.
Mér kernur það ekki óvart, þótt
heyrði eg, að lítið hafi minkað um
fjárkláða í Austuramtinu þrátt fyxir
þessa allsherjarböðun, énda er ekki
við því að búast; en hitt þykir mér
leitt, að varið hefir verið svo miklu
fé úr landssjóði til svo lítils gagns, og
það á þeim tímum, sem menn ann-
ars voru farnir að viðurkenna, að kák-
ið ætti að hverfa og í stað þess koma
tilraunir til útrýmingar kláðans, bygð-
ar á þekkingu, en ekki tilviljunum og
hendingu; og sorglegt þykir mér það,
að einmitt herra Páll Briem, sem
unnið hefir af alhug á móti káki,