Ísafold - 18.07.1903, Page 1

’Kemur nt ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */, doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstræti 8.
XXX. árg.
Reykjavík laugardaginn
18. júlí 1903
45. blað.
J. 0. 0. F. 85724iT
IWT G-jalddagi
blaðsins var 15. júlí.
„c7ior6urían6u.
Aðalfundur hlutafélagsins
iNorðurlandi verður haldinn á
mánudaginn 20. þ. m. kl. 9 síðdegis í
Goodtemplarahúsinu.
Reykjavík 17. júlí 1903.
Fyrir hönd stjórnarinnar
Stefán Stefánsson.
Augnlækning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 í spltalanum.
Forngripasafn opið md., mvd. og ld.
11—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8*/s síðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
og kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
«Ddur ki. 10‘/a-—12 og 4—ti.
Landsbankinn opínn bvern virkan daí
kl 11 -2. Báukastjórn við kl. 12—1.
Landshokasafií opið iivern virkan dag
k.. 12—2 og einni stundn lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. tii útlána.
Náttúrugripasafn, i Vesturgötu 10, opið
á sd. kl. 2—3.
Tanntœkning ókeypisiPóstbússtræti 14b
!. og d. mánud. hvers tuán. kl. 11—1.
Umboðsstjórnin nýja.
iLáttu það nú vera bæði gott og
ódýrtn, Bagði kerlingiu við bónda sinn,
þegar hún aendi hann í kaupstaðinn
til að kaupa utan á krakkana og til
búsins. Og 8ötuu reglu hafa margir
kjósendur á þingmálafundunum í vor
fyrirskipað þingmönnum sínum að
fylgja, viðvíkjandi hinni nýju uuiboðs-
stjórn vorri. Hún á náttvirlega að
vera svo góð og fullkomin sem unt er
að gera hana, en jafnframt á bún að
verða landinu svo ódýr sem auðið
verður.
Bn það hefir jafnan hingað til reynst
nokkuð örðugt í framkvæmdinni, að
sameina þetta tvent, að hafa eitthvað
»bæði gott og ód57rt«, og vanalega ekki
þótt neinn sérlegur búhnykkur að
kjósa þá heldur hið ódýrara og Ié-
legra, heldur en hið dýrara og vand-
aðra.
Og hætt er við að svipað verði ofan
á, þegar um umboðsstjórnina nýju er
að ræða. Eigi hún að verða svo vel
skipuð, að hún geti orðið landinu að
þvi gagni, sem til er ætlast, verður
ekki hjá því komist að kosta töluverðu
fé til hennar. þ>ví væri hin leiðin
farin, að líta eingöngu á sparnaðinn,
þá er hætt við, að svo gæti farið, að
landið biði margfalt meiri hnekki af
því, en nema mundi þeim fáu hunar-
uðum eða jafnvel þúsundum króna,
sem sparast hefðu á stjórnarkostnað-
inum.
En þó það þannig geti verið mjög
varhugavert að ganga alt of langt í
sparnaðaráttina í einstökum greinum,
þá er það hins vegar jafnsjálfsagt, að
beita allri þeirri hagsýni og hlífð við
landssjóðinn, sem við verður komið,
þegar ákveða á laun hinnar nýju
stjórnar. En þá er um að gera að
sparnaðurinn komi niður á réttum
stað, komi einmitt þar niður, er hann
geti ekki valdið neinum hnekki, hvorki
fyrir sóma landsins né þann möguleika,
að vér getum fengið verulega duglega
og framkvæmdarsama stjórn.
Að því er laun ráðherrans sjálfs
snertir, þá virðist ekki rétt að klípa
þau of mjög við neglur sér. þegar
um þau er að ræða, má ekki eingöngu
miða við það, hvað sá maður, er ráð-
herrasætið skipar, mundi geta komist
af með til lífsviðurhalds, heldur verð-
ur og að líta á það, hvað samboðið
er virðingu þings og þjóðar, að því er
snertir meðferð á þessum fyrsta og
æðsta fulltrúa hennar. f>ar sem ráð-
herrann nú á að hafa sama rétt og
skyldur eins og allir aðrir ráðherrar
ríkisins og standa þeim að öllu jafn-
fætis, væri mjög óviðkunnanlegt, ef
hann væri ekki látinn sæta sömu
Jaunakjörum og þeir, enda er enginn
vafi á, að svo hefði verið, ef hann
hefði verið búsettur í Kaupmannahöfn
og launaður af dönsku fé, þar sem
þjóðin nú hefir heimtað, að hann yrði
búsettur hér og að vér ifengjum að
laúna ’nonum sjálfir«, og þetta verið
látið eftir oss, þá væri það ekki með
öllu minkunarlaust, ef vér svo eftir á,
þegar til kastanna kæmi, sýndum, að
vér tímdum ekki að Iauna honum
sæmilega. Auk þess gæti það litið
svo út, ef laun ráðherra vors væru
ákveðin nokkrum mun minni en hinna
annarra ráðherra ríkisins, sem hann
væri að einhverju leyti lægra settur
en þeir, eins konar undirtyllu-
r á ð g j a f i, en til þess ættum v é r
sízt að verða, að vekja nokkra slíka
hugsun. Laun ráðherrans ættu því
helzt að vera hin sömu og hinna ann-
arra raðherra, hvort sem haganlegast
þætti að greiða þau öll í peningum,
eða láta nokkurn hluta þeirra vera
fólginn í leigulausum búst-að eða öðr-
um hlunnindum.
Hins vegar getur hvorki virðing r;lð-
herrastöðunoar né þjóðarinnar að neinu
leyti verið misboðið með því, þótt eft-
irlaun ráðherrans verði, þegar hann
hefir látið af embætti, ákveðin minni
en gert er ráð fyrir í frv. stjórnarinn-
ar. Samkvæmt því gæti konungur á-
kveðið, að eftirlaunin skyldu vera
6000 kr., en engin ástæða virðist til
að láta þau nokkru sinni fara fram úr
3000 kr.
Laun landritarans eru í stjórn-
arfrv. ákveðin 6000 kr., en ástæðulaust
virðist að láta laun hans vera hærri
en amtmanna, sem eftir núgildandi
lögum eru 5000 kr. í Danmörku eru
og samskonar embættismenn metDÍr á
borð við amtmenn.
Laun skrifstofustjóranna
virða8t í stj.frv. hæfilega ákveðin með
3500 kr., þó ef til vill hefði verið eins
heppilegt að láta þá byrja með 3000
kr., en hækka laun þeirra þriðja hvert
ár með 200 kr. upp í 4000 kr. Eigi
stjóruin að geta orðið verulega fram-
kvæmdarsöm, er það afaráríðandi, að
í þessi embætti geti orðið völ á reynd-
um og vel verkfærum mönnum, en
ekki tómum óreyndum nýgræðingum.
En eins og sýslumannsembætti vor
nú eru launuð, mundi það reynast
fullerfitt að fá úr þeirra flokki menn
í skrifstofustjóraembættin, jafnvel með
þeim launakjörum, sem ákveðin eru í
stj.frv.
Til aðstoðar og skrifstofu-
kostnaðar á samkvæmt stj.frv.
að veita 16,000 kr. á ári. þetta
virðist fullríflega í lagt og muudi
mega lækka þá upphæð um 3—4000
kr. f>ar sem aðstoðarmönnum
eru ætluð 2000 kr. laun hverjum, þá
verður það að teljast óþarflega hátt.
í Danmörku fá slíkir aðstoðarmenn
venjulegast 900—1000 kr., en auðvit-
að er vinnutími þeirra þar mjög stutt-
ur, svo að þeir geta oft haft eitthvað
aukreitis. Hér yrði vinnutími þeirra
sjálfsagt hafður lengri, og er því sann-
gjarnt að laun þeirra væru nokkru
hærri. En 1200 kr. yrði þó að telj-
ast nægilegt, að minsta kosti fyrstu
árin, en hækka mætti það upp í 1500
kr. eftir nokkurra ára bil fyrir þá,
sem mörg ár yrðu í þeirri stöðu. í
þessa stöðu mundu einkum veljast
ungir lögfræðiskandídatar, sem óðara
sæktu burt úr henni, er eitthvert em-
bætti losnaði, sem þeir gætu fengið.
það er því óhætt að fullyrða, að í
hana fengjust nákvæmlega sömu menn-
irnir, hvort sem launin væru 2000 kr,
eða ekki nema 1200 kr. Hér er alt
öðru máli að gegna eða með skrif-
stofustjórana, því enginn hörgull mundi
verða á viðunanlegum aðstoðarmöun-
um, þó launin væru lág, jafnvel lægri
en hér hefir verið bent á.
Skrifurum eru ætluð 1000 kr.
hverjum, en 800 kr. verður að teljast
nægilegt. Til þeirrar stöðu þarf enga
undirbÚDÍngsmeutun aðra en þá, að
vera vel skrifandi og er því þarflaust
að launa þeim hærra en 800 kr. þó
launin væru ekki hærri, mundu færri
fá en vildu.
í stj.frv. er gert ráð fyrir aðbreyta
landshöfðingjahúsinu í stjórnarskrif-
stofur og verja til þess 11.000 kr.; en
litt hugsanlegt er að það takist, að
gera það fyrir svo litla upphæð, nema
þá rétt til bráðabirgða.
|>á er enn fremur farið fram á að
reisa embættisbústað handa ráðherr-
anum, sem ætlast er til að verði timb-
urhiis, er kosti um 50,000 kr. Ekk-
ert skal um það sagt, hve hæfileg
þessi upphæð er; en hins mætti aftur
geta, að það virðist bæði mjög illa
viðeigandi og óráðlegt, að farið sé að
reisa timburhús á kostnað landssjóðs.
Allar húseignir hans ættu að sjálf-
sögðu að vera steinbyggingar. Lands-
bankahúsið sýnir, að byggja má lag-
legar byggingar úr íslenzkum steini
án þess að kostnaðurinn verði neitt
gífurlegur. Og enginn vafi er á, að
steinbyggingarnar verða, þegar til
lengdar lætur, miklu ódýrari en timb-
urhúsin, auk þess sem þær eru ólíkt
minni brunahættu undirorpnar.
En »bæði gott og ódýrt* segja
augnabliksmenuirnir, sem ekki geta
verið að hafa fyrir því, að skygn-
ast langt inn í framtíðina; og í þeirra
augum er alt »gott«, sem lítur bæri-
lega út í svipinn, þótt það reynist
miður haldgott til frambúðar.
Um btmaðarkenslu.
Eítir
Torfa Bjarnason.
V.
Norðmenn hafa til þessa haft bún-
aðarskóla sína í sveit, og í sambandi
við allstórt bú og verklega búnaðar-
kenslu. það hefir oft komið til um-
ræðu hjá Norðmönnum, að fiytja bún-
aðarháskólann til Kristjaníu, og setja
hann í samband við háskólann þar.
Hefir sú tillaga átt ýmsa ötula tals-
menn; en þeir sem hafa viljað halda
skólanum kyrrum, hafa ávalt borið
hærra hlut. Rað sýnist þó liggja
langtum nær, að hafa búnaðarháskóla,
sem aldrei sækja nema tiltölulega fáir
menn, í höfuðborg landsins í sambandi
við háskóla þjóðarinnar, heldur en
að flytja alla hina lægri bóklegu bún-
aðarfræðslu úr sveitunum til höfuð-
borgarinnar, einmitt þá fræðslu, sem
tiltölulega mikill fjöldi manna notar,
ef nokkurt líf er í landbúnaðinum,
þá bvinaðarfræðslu, sem á að vera við
alþýðu hæfi, og ávalt er miklu minni,
fáskrúðugri og ófullkomnari en fræðsl-
an við búnaðarháskólana. Af þvf
framanskráða má sjá, að hvorki Dön-
um né Norðmönnum mundi hafa kom-
ið til hugar að bæta úr brestum bún-
aðarkenslunnar hjá sér með því, að
léggja alla sveitaskólana niður og
flytja bóklegu kensluna til höfuðborg-
arinnar.
Eg hefi nú sýnt, að ekki muni vera
ráðlegt að leggja búnaðarskólana nið-
ur að svo stöddu, og taka upp bún-
aðarkenslufyrirkomulag það, sem herra
Björn stingur tipp á. Eg hefi ekki
gert neina tilraun til að sýna, að vér
megum ekki leggja búnaðarkensluna
niður með öllu. Eg geri ráð fyrir, að
ekki þurfi að færa ástæður fyrir því.
Flestir munu vera sammála um það,
að vér þurfum að hafa einhverja bún-
aðarkenslu í landinu, eins og allar
aðrar mentaðar þjóðir, svo framarlega
sem vér gerum oss nokkra von um,
að þjóðin lifi framvegis á landbúnaði
að meira eða minna leyti. Eg hugsa
líka, að flestum muni koma saman um
það, að svo góðar taugar séu í land-
búnaði vorum, að mögulegt muni vera
að hressa hann við, þó hann að sumu
leyti líti dauflega út um þessar mund-
ir. Og eg þykist líka viss um hitt,
að þeir sem hafa von um framtíð fyr-
ir landbúnaðinn — og eg vona að þeir
séu margir — þeir muni álíta sjálf-
sagt, að láta einskis ófreistað til að
vinna það upp, sem búskapur vor hefir
dregist aftur úr búskap nágranna
vorra á liðnum tíma. |>eir munu vilja
skerpa róðurinn, svo að oss miði dá-
lítið meira áfram í búskapnum á 20.
öldinni en oss miðaði á hinni 19., og
þó miðaði oss óneitanlega talsvert á-
fram á henni. Oss sýnist það vænt-
anlega lítið, þegar vér berum það sam-
an við búnaðarframfarir annarra þjóða
á 19. öldinni.
Eitt af því sem nágrannaþjóðir vor-
ar gerðu einna fyrst til að efla fram-
farir í landbúnaðinum, var að koma á