Ísafold - 18.07.1903, Blaðsíða 2

i;8
íót haganlegri fræðslu handa bændum
í öllum bánaðarefnum. Vér höfum
einnig byrjað á þeasu, og eg veit ekki
betur en að allir séu sammála um, að
það hafi verið rétt gert. Gamalt enskt
máltæki segir: Hvað sem er þess
vertaðþað sé gert, er líka
þess vert, að það sé gert vel;
samkvæmt því má segja: ef bún-
aðarfræðsla er gagnleg, þáá
líka að gera hana sem bezt
á r g a r ð i. — Eftir því hafa Norð*
menn breytt síðan 1880. — Eg veit
ekki betur en að flestir íslendingar
hafl kannast við það, að bánaðarskól-
ar vorir hafi gert n o k k u r t gagn, og
sumir, jafnvel menn í fremstu röð,
svo sem Páll Briem og þorvaldur
Thoroddsen, hafa sagt að skólarnir
hafi gert m i k i ð gagn. Og eg hygg,
að öllum komi saman um að fjár-
skortur og fleira, sem ráða má bót á,
hafi þó mikið dregið úr star fsemi skól-
anna til þessa. Af þessu öllu tel eg
einsætt, að flestir muni vilja hafa
bánaðarkenslu í einhverri mynd. Verði
sá steína ofan á, sem herra Björn
heldur fram, og verði skólar þeir, sem
ná eru til, lagðir niður, þá féllu þeir
vitanlega úr sögunni, og ástæðulaust
væri þá að tala um endurbætur á
þeim. En fyrir því þarf raunar ekki
ráð að gera. Hér mun fara líkt og í
Noregi, að þeir munu verða í meiri
hluta, sem vilja halda skólunum, enn
um langan tíma, og þá kemur til tals,
hvað gera þarf til þess að bæta úr
þeim göllum, sem nú eru á skólun-
um.
Hingað til hafa ekki komið fram
margar tillögur til umbóta á búnaðar-
skólunum. Búnaðarmálanefndin á
þinginu 1893 tók búnaðarskólana til
rækilegrar íhugunar, og hélt því fram,
að nauðsyn bæri til að auka sem mest
verklegu kensluna við skólana. Vildi
nefndin láta helming nemenda vera
við jarðyrkju um sláttinn; einnig vildi
hún láta hætta bóknáminu að vorinu
fyr en vanalegt er. Svo vildi nefndin
bæta einum vetri við skólatímann vegna
undirbúningsmentunar. Skyldi það
vera sérstök deild, og fleiri hafa að-
gang að henni en þeir, sem ætla að
vera í skólanum framvegis. Tillögur
þessar eru mjög eftirtektaverðar.
f>að mun engum blandast hugur um
það, að nauðsynlegt sé að auka jarð-
yrkjukensluna sem mest má verða,
þar eð bændur yfir höfuð eru óvanir
jarðyrkjustörfum. — f>að er ekkert
á móti því, að stytta bóknámstímann
lítið eitt, og láta bóknámið byrja 1.
nóv. og enda 30. apríl. Til þess að
sem mest verði úr sumartímanum til
jarðyrkjuæfinga, þarf að hafa svo mik-
inn mannafla á heimilinu, að nemend-
ur þurfi sem minst að vinna að þeim
verkum, sem ekki tilheyra náminu.
Eg álít ekki æskilegt, að nemendur
séu alveg lausir við heyvinnu, því
bæði geta þeir — í minsta lagi sumir
— haft gagn af að taka þátt í henni,
og svo mundi kostnaðarins, vegna ekki
vera ráðlegt, að láta nemendur alls
ekkert vinna að heyskap. En eg tel
æskilegt að ekki þurfi að hafa nem-
endur við heyvinnu nemá svo sem
hálfan Bláttartímann. Væri nú þann-
ig til hagað, eins og búnaðarmálanefnd-
in stakk upp á, mundu nemendur geta
fengið viðunanlega æfingu í flestum
jarðyrkjustörfum á 2 sumrum.
Hjá öllum nágrannaþjóðum vorum
hefir rekið að því, að sá áburður, sem
búin gúfu af sér, hrökk ekki til þess
að auka frjósemi jarðarinnar, svo sem
þörf var á, svo að nauðsynlegt varð
að kaupa áburð inn f búið. Eg skal
ekki segja neitt um það, hvort að
þessu muni reka hjá oss. f>að líður
sjálfsagt langt þangað til, að mikið
kveður að því. Vér verðum vitanlega
fyrst að hirða þann áburð betur, sem
búin gefa af sér. En ekki er ólíklegt,
að sumir búnaðarskólarnir komist í
áburðarþrot, ef þeir fara að starfa svo
mikið að jarðabótum, sem æskilegt er.
Og þá verður það eitt af ætlunar-
verkum skólanna, að gjöra tilraunir
með aðkeyptan áburð. Skólarnir þurfa
líka að gjöra tilraunir með ýmsar
sáðjurtir, mismunandi aðferðir við
túnrækt o. fl. Slíkar tilraunir gætu
orðið til mikils gagns, þó að þær væru
ekki yfirgripsmiklar eða kostnaðar-
samar. Tilraunastöðin við Beykjavík
gjörir með tímanum ómetanlegt gagn,
en það er ekki nóg að hafa hana eina. —
það er talsverður munur á loftslagi í
binum ýmsu landsfjórðungura, sem
geta haft mikla þýðingu fyrir jarð-
ræktina.
Eftir vorum ástæðum er alveg ó-
missandi, að hver búnaðarskóli hafl
góða smiðju og smíðatól, og einhvern
mann, sem að minsta kosti getur
gjört við öll verkfæri, sem brotna eða
fara aflaga, og jafnvel smíðað mörg
þeirra að nýju. |>ar sem margir nem-
andur vinna að jarðyrkju, þarf að vera
mikið til af ýmsum verkfærum, og
þau vilja ganga úr sér með ýmsu
móti hjá óvönum og lítt vönum
mönnum, og væri engin mynd á því*
að geta ekki jafnskjótt lagað það,
sem bilar. Án þess að hafa smið og
smíðatól á heimilinu getur ekki orðið
gott lag á verklegu kenslunni.
Eg get ekki búist við, að nemendur
fái mikla æfingu við fénaðarhirðingu
á búnaðarskólunum. Fénaðarhirðing
lærist ekki til gagns í hjáverkum. —
Æfing sú, sem nemendur fengju við
hirðingu búfénaðar, gæti aldrei orðið
annað en hjáverk, og mundi þá skaða
bóknámið nokkuð. Mín reynsla er sú,
að bezt sé fyrir nemendur, og skóla-
búið líka, að þeir séu sem allra
minst hafðir við fénaðarhirðingu. —
Ef meðferð búfénaðar er í góðu lagi á
skólanum, þá geta nemendur fengið
margar bendingar, sem þeim kynnu
að koma að miklum notuín síðar meir,
en að öðru Ieyti hefi eg ekki mikla
trú á verklegri kenslu í skólanum í
þessu efni. — Eg læt mér nægja að
kasta þessu fram, án þess að færa á-
stæður fyrir því. — Hitt á vel við, að
nemendur séu látnir vinna stundar-
korn á hverjum degi að vetrinum að
einhverju utanhúss um miðjan daginn.
Eg hefi reynslu fyrir því, að það tef-
ur bóknámið ekkert, en kemur í veg
fyrir, að nemendurnir stirðni til muna
að vetrinum. Á þá vel við, ef ekki
verður starfað að grjóti eða öðru slíku,
að láta nemendur hjálpa til við smíðar.
Sjá þeir þá ýmislegt, sem þeim getur
síðar orðið að liði, og þeir, sem lag-
hentir eru, geta jafnvel fengið nokkra
æfingu til gagus.
f>á skal eg minnast á bóknámið.
Eg er samdóma búnaðarmálanefndinni
1893 um það, að bóknámstíminn mætti
styttast lítið eitt. En mestur vand-
inn er að ákveða námsgreinafjöldann,
og að takmarka hve mikið skal kenna
í hverri námsgrein, og ætla eg ekki
að fara neitt út í þá sálma. j?að á
illa við, að nota danskar keDslubækur
í búnaðarskólunum. Hitt er líka
slæmt, að láta nemendur skrifa upp
marga og langa fyrirlestra, og læra
eftir þeim. |>að tefur námið stórum,
og veldur ýmsum óþægindum. j?að
er því hin brýnasta nauðsyn, að út-
vegaðar séu, svo fljótt sem unt er,
íslenzkar kenslubækur í öllum náms-
greinunum. En það er ekki vanda-
laust að semja slíkar bækur, á meðan
vér höfum svo lítið af innlendum
búnaðarvísindum. Er því ekki við að
búast, að bætt verði úr þessu alt í
einu, en í sumum greinum mætti nú
þegar fá slíkar bækur samdar. Bezt
væri, að Búnaðarfélag íslands fengi
fé til umráða í þessu skyni. En svo
kemur maður að þeim hnútnum, sem
erfiðast er að leysa — það er undir-
búnings-mentunarskorti nemendanna.
Allir hafa fundið til þess, hve mik-
ið tjón það er fyrir búnaðarnemendur
að vænta að miklu leyti þá undirbún-
ingsmentun, sem hverjum manni er
talin ómissaudi, en þetta á sér þó oft
því miður stað. Að blanda ýmsum
gagnfræðum inn í búnaðarnámið á
vitanlega alls ekki vel við, og tekur
tilfinnanlegan tíma frá búfræðisnám-
inu. Að útiloka alt þetta gagnfræða-
nám er ekki tiltækilegt, nema með
því móti, að gjöra gagnfræðaskóla-
mentun að inntökuskilyrði. En þetta
mundi útiloka marga nýta menn frá
búnaðarskólunum, eins og nú er ástatt
hjá oss. Tiltækilegasta ráðið til að
leysa þessi vandræði, held eg sé það,
sem búnaðarmálanefndin kom fram
með 1893, nefnil. að tengja gagnfræða-
kenslu við búnaðarskólana. Gagn-
fræðanámið yrði þá að vera sérstök
deild, og ætti þar að vera rúm fyrir
fleiri en þá, sem ætluðu að ganga á
búnaðarskólann; einkum væri þetta
áríðandi í þeim landsfjórðungum, sem
engan gagnfræðaskóla hafa. Nemend-
ur ættu að kosta sjálfir fæði og þjóu-
ustu í gagnfræðadeildinni, en kensla,
húsnæði og ljós ætti að vera ókeypis.
Menn kunna að segja, að oss vanti
enn þá hæfa skólastjóra á búnaðar-
skólana; það dugi ekki að láta þá
kenna á skólunum, sem ekki hafi lært
meira en þar á að kenna. Eg játa,
að skólastjórarnir ættu að vera vel
mentaðir menn, og verið getur, að
nokkuð hafi verið ábótavant í þessu
efni. Eg hygg þó að mentunarskort-
ur skólastjóranna hafi ekki staðið skól-
unum mjög fvrir þrifum enn þá. En
það, sem ábótavant hefir verið í þessu
efni, lagast af sjálfu sér, ef lands-
stjórnin fer að leggja verulega rækt
við skólana. Ef skólastjórunum er
launað sæmilega, og svo sett þau skil-
yrði, sem tryggja það, að þeir séu
vaxnir störfum sínum, þá munu þeir,
sem ætla sér að komast í þá stöðu,
afla eér frekari menntunar utanlands,
en þeir geta fengið hér. Mundu nokkr-
ir menn ganga í því skyni á búnað-
arháskóla, annaðhvort hjá Dönum eða
Norðmönnum. þingið mundi veita
styrk til utanferða, bæði í þessu skyni
og öðru, ef það fer fyrir alvöru að
hugsa um að efla verklega menntun í
landinu. Svo kemur sá tími innan
skamms, að efnarannsóknastofu verð-
ur komið upp í Reykjavík; fóðurjurta-
rannsóknir Stefáns á Möðruvöllum
bera fleiri og fleiri sýnilega ávexti;
tilraunastöðin við Beykjavík þroskast;
nokkrir munusafnast til Beykjavíkur,
sem fengið hafa góða mentun í verk-
legum fræðura, og þá verður sett á
stofn j Beykjavík kensla í búvísind-
um — fyrir fáeina menn — sem full-
nægi þeim kröfum, sem gera þarf til
skólastjóra,og annarra opinberra starfs-
manna, í þjónustu búnaðarframfar-
anna. En það er engin brýn þörf að
koma upp slíkri stofnun nú þegar.
Hún kemur að sjálfsögðu með tíman-
um, ef nokkur rækt verður lögð við
búnaðarfræðsluna að öðru leyti.
Eg vil biðja menn að Skynna sér
vel það, sem hinn góðfrægi og búfróði
íslandsvinur lautenant P. B. Feilberg
segir um búnaðarskóla vora í riti sínu
*Et Besög paa Island* 1897, einkum
það, sem stendur á bls. 44—46.
Eg hefi ekki minst neitt á kostn-
aðinn við þá breytingu á búnaðar-
skólunum, sem hér er farið fram á,
og eg ætla ekki að gjöra verulega á-
ætlun um hann, en eg tel uppá, að
ekki veiti af að tvöfalda landssjóðs
tillagið til skólanna, ef menn vilja
nota verklegu kensluna til gagns, og
koma upp gagnfræðadeild við skól-
ana.
Svo hefi eg ekki fleira að segja að
sinni, og fel búnaðarkenslumálið vitr-
um og góðgjörnum mönnum til alvar-
legrar íhugunar.
Erlend tíðindi.
Engin stórtíðindi hafa gerzt eftir þaS
er Alexander Serbakonungur var myrt-
ur og drotning hans. Yiðsjár eru þó
talsverðar með Rússum og Japönum.
Sitja Rússar kyrrir í Mandsjúríu og smá-
færa sig þó upp á skaftiS, en hinir
farnir að hafa liðsbúnað, ef á kann aS
þurfa að halda.
Þá er og stutt í spuna milli Rússa
og Bandamanna í Vesturheimi. Ut af
morðunum og ofsóknumgegn GvSingum
í Kisjenev hafa GySingar snúið sór til
Roosevelts forseta og beðið hann ásjár,
en hann tekið sendinefnd þeirra og mála-
leitan mjög vingjarnlega, og heitið þeim
að gera sitt til að fá hlut þeirra rótt-
an hjá Rússum. Tekur Rússastjórn
þessu mjögfálega; kveðst vilja lausvera
viS afskiftasemi annara þjóða, eins og
hún fyrir sitt leyti láti málefni þeirra
afskiftalaus.
Kanzlaraembætti Rússa hefir staðiS
autt síðan 1892, er Gortschakow fursti
skilaði því af sér. Nú er í þetta em-
bætti skipaður Witte fjármálaráðherra,
mjög einbeittur maður og hinn ötulasti
til allra framkvæmda. Þykir þetta því
benda á, að Rússastjórn muni verða
engu afkastaminni hér oftir en hingaS
til.
Pótur konungur tekinn við stjórn í
Serbíu og hafa stórveldin ekkert viS þaS
að athuga, nema hvaS Rússar eru að
ympra á, að einhvern tíma þurfi að hegna
konungsmorðingjunum, ekki hlyði aS
láta þá sleppa óhegnda, þótt því hafi
verið frestað í bráð.
Fellibyljir hafa veriS alltíðir á þessu
ári í Ameríku og vatnavextir meiri en'
menn muna. Hefir sumstaðar sópað burt
heilum þorpum og menn druknað svo
hundruðum skiftir. Telst mönnum svo
til, að í Bandaríkjunum hafi á þessu
vori og það sem af er sumrinu farist
um 1250 manns í fellibyljum og af vatna-
vöxtum.
Stórkostlegt járnbrautarsiys varð á
Spáni 27. f. m. á brautinni milli Bilbao
og Saragossa. Hrundi stöpull undan
brautarbrú, brotnaði þá brúin og hrundi
niður með eimlestinnni og öllu því er í
henni var og mölbrotnaði; varð alt að
einum hrærigraut, er niSur kom, bæði
dautt og lifandi. Er talið að þar hafi
farist 170 manna.
Kristilegur stúaentafundur, hinn 7.
með því nafni, er haldinn þessadagana
í Sórey á Sjálandi. Sækir þann fund
mesti fjöldi stúdenta, einkum frá Norð-
urlöndum. Er aðsókn pti fundinum svo
mikil, að nefnd sú, er fyrir fundinum
stendur, augl/sti afboð þegar um miðj-
an fyrra mánuð, um að veita fleirum
viðtöku en þá hefðu sagt til sín, en það
voru 4—500 manns. Hóðan sækir fund-
inn Sigvaldi stúdent Stefánsson, læknis-
efni, auk fleiri landa í Höfn.
Páfinn varð hættulega veikur og tal-
inn af um eitt leyti, en þó lítið eitt í
afturbata, er síðast fréttist, hvort scm
honum verður langs lífs auðið héðanaf;
hann er orðinn mesta skar, karlsauður-
inn, enda fjörgamall, f. 1810.