Ísafold - 08.08.1903, Blaðsíða 1

Kenmr út ýmist einn sinni eða
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr,, erlendis 5 kr. eða
1 */2 doll. ;• borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
TJppsögn (sWrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er
Austurstrœti 8,
XXX. árg.
Reykjavík laugardaginn 8. ágúst 1903
I. 0. 0. F. 857249.
G-jalddagi
blaösins var 15. júlí.
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjnm mán. kl. 11—1 í spltalanum.
Forngripasafn opið md., mvd. og ld.
11—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverjn föstudags- og
annnudagskveldi kl. 81/* siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
■og kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landákotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
endur kl. 10'/2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
>k). 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Náttúrugripasafn, í Yesturgötu 10, opið
á sd. kl. 2-3.
Tannlœkning ókeypisiPósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Erleml tíðindi.
Khöfn 27. júli.
Práfall páfu.
Leó páfi þrettándi andaðist 20. þ.
m. eftir rúma hálfsmánaðar legu í
lungnabólgu, sem snerist upp í brjóst-
nimnubólgu síðast. Hann var kominn
töluvert á fjórða um nírætt, eins og
kunnugt er, fæddur 2. marz 1810, og
þótti það miklum undrum sæta, hve
lífseigur karlinn var. Hann var
talinn hvað eftir annað frá í leguDni,
en lifnaði altaf við. Tvívegis var stung-
ið á honum og hleypt út graftrarvilsu,
1—2 pottum í hvort skifti. ]pað gerðu
liflæknar háns Mazzoni og Lopponi;
Eos8oni hót þriðji læknirinn, sem
soundaði páfa í legunni. J>ess var
getið eftir fráfall páfa, að Mazzoni
hefði fengið 10,000 franka (rúm 7000
krónur) fyrir sína læknishjálp.
Mælt er að páfi gerði sér von um
bata í lengstu lög. þó sagði hann
«vo við læknana síðasta morguninn
sem hann lifði: »Ykkur er ekki til
neins að dylja mig þess, að eg er dauð-
Tona; eg sé það á augunum í ykkur,
þó að varirnar láti annað uppi«. Hann
vann að stjórnarstörfum í legunni öðru
hvoru, las fyrir bréf og annað, enda
var á fótum við og við. Latnesk ljóð
orti hann og í legjnní, um að nú
mundi hann eiga skamt eftir ólifað,
með ákalli á lausnarann og Maríu
mey o. s. frv. Hann var mesta lat-
ínuskáld.
Fráfall páfa þótti mikil tíðindi, þótt
lengi hefði verið við þeim búist.
Kardínálasamkundunni, sem millibils-
stjórn hefir á hendi þegar páfaskifti
verða, bárust samhrygðarkveðjur frá
flestum þjóðhöfðingjum hins mentaða
heims, og voru þær einna hjartanleg-
astar, er Vilhjálmur keisari spndi (frá
Eaumsdal í Noregi), Eoosevelt Banda-
ríkjaforseti og Franz Jósef Austurrík-
iskeisari. Viktor Emanuel, konungur
1 Eóm, var um þetta leyti ferðbúinn
4il París í kynnisför, en hætti við.
Lfk páfa var smurt að fornum sið
og mælt að muni haldast órotnað þús-
und ár eða meir. En áður hafði verið
t.ekið úr því hjartað og látið í gler-
hylki með vínanda og því næst kórsett
í kirkju eínni í Eóm. Síðan var líkið
skrýtt páfaskrúði og lagt á nábeð í
Péturskirkju til sýnis almenningi.
það var siður fyrrum að formaður
kardínálanna, en það er féhirðir páfa
(Camerlengo), sló með silfurhamri 3
högg á enni páfa eftir andlátið og
kallaði á hann hátt skírnarnafni hans
þrívegis, mælti síðan í heyranda hljóði:
»Nú er hinn heilagi faðir sannarlega
látinn«, og tók síðan innsiglishringinn
af hendi páfa í sína varðveizlu. Sum-
ir segja að svo hafi verið enn gert í
þetta skifti, en aðrir bera á móti því.
Fjórum dögum eftir andlátið var
páfi kistulagður. Kisturnar voruþrjár
hver utan yfir annari; hin insta úr
kíprusviði og var lagt hjá lfkinu gler-
hylki með æfisögu páfa og pergameDts-
blöð, þar sem rituð voru á ágætisverk
hans. Sú kista var síðan innsigluð
og látin í blýkistu og hún aftur í kistu
úr álmviði. Líkið á að standa uppi
tíu daga, og er sungip sálumessa yfir
því á hverjum degi af mikils háttar
kennimönnum; því ekki kemst páfi hjá
hreinsunareldinum fremur eD aðrir
dauðlegir menn, en losnar því fyr það-
an sem rækilegar er sungið og beðið
fyrir sálu hans.
Tíu dögum eftir andlátið á páfi að
vera kórsettur.
þá sezt hin heilaga samkunda, sem
svo er kölluð, en það eru kardínálar
páfa, á rökstóla að kjósa nýjan höfð-
ingja í hið postullega sæti. j?eir eru
70 alls kardínálarnir, eða eiga að vera,
flestir ítalskir, — 25 annara þjóða.
þeir eru lokaðir inni í stórum sal í
páfahöllinni meðan á páfakjörinu stend-
ur, til þess að ekkert geú ónáðað þá
og þeir engin mök haft við aðra út í
frá eða þeir við þá. þar er þeim
gerður sinn klefinn hverjum, með rit-
ara og herbergisþjóni. Fundi eiga þeir
með sér tvisvar á dag, kvöld og morg-
un, í Sixtusarkapellu svouefndrí, áfastri
við vistarverur þeirra. Tvo þriðju at-
kvæða þarf til þess að páfakjör só
gilt. Meðan það tekst ekki, eru kjör-
seðlarnir brendir í tilteknum ofni í
páfahöllinni, á tiltekinni stundu, og veit
almenningur út í frá á því, hvaðpáfa-
kjöriuu líður, þ. e. að því er ekki
lokið, er reyk leggur upp um þann
reykháfinn í höllinni. Lög eru um
það görnul, að draga skuli mat við
kardfnálana, ef þeir eru lengur en þrjá
sólarhringa að ljúka við páfakjörið, og
því frekara, sem lengra líður. Tvenn-
um sögum fer um það, hvort þeim
muni vera fylgt nú orðið. Dæmi eru
þess fyrrum, að staðið hefir svo mán-
uðum skifti á páfakjörinu.
Ýmsir eru til nefndir, er líklegast
þykir að tignina hljóti í þetta skifti,
og er gagnslaust að geta þeirra, með
því að tíðin sker úr því von bráðar
að Ifkindum.
Eldri en Leó þrettándi hefir alls
einn páfi orðið, svo að vissa sé fyrir,
Gregoríus nfundi; hann hafði níu um
nírætt, er hann lézt. Munnmæli eru
um annan, er á að hafa verið uppi á
5. öld og Agaþon hét; hann á að hafa
orðið 107 ára. Leó þrettándi varð
páfi 3. marz 1878 og sat því rúman
fjórðung aidar á páfastóli. Fyrirrenn-
ari hans eínn, Pius níundi, var hon-
um meiri í þeirri grein. Hans páfa-
dómur stóð 31 ár og nokkra mánuði
betur.
Meiri skörungar í páfatign hafa fá-
eim'r páfar verið heldur en Leó þrett-
ándi, en engir meiri vitmenn og still-
ingar né meiri lærdómsmenn. Fyrstu
stjórnarár sín atti hann að kljást við
slíkan ofstopa og bragðaref sem
Bismarek, út af harðýðgislögum hans
við kaþólskan kennilýð á þýzkalandi,
en fórst það svo fimlega, að Bismarck
lækkaði öll sín aegl og þeir urðu aida-
vinir áður lauk. Miklu lagi og lipurð
þurfti hann og tíðum að beita við
þjóðvaldsstjórnina á Frakklandi. Við
ítalfustjórn vildi hann engum sáttum
taka fremur en fyrirrennari hans og
lézt, eins og hann, vera fangi í Vatí-
kani (páfahöllinni), með því að ekki
var nærri því komandi, að hann fengi
aftur neitt veraldlegt ríki til forráða.
Margt lagði hann gott til mála út ’í
frá, meðal annars um hagi fátæks
vinnulýðs með mentuðum þjóðum.
Önnur tíðíndi.
Loubet Frakkaforseti brá sér kynn-
iaför til Englands snemma í þessum
mánuði, svo sem til að endurgjalda
heimsókn Játvarðar konungs í París í
vor. Honum var fagnað með miklu
dálæti í Lundúnum, af konungi fyrst
og fremst og hans fólki, og því næst
borgarlýðnum. Borgarstjórinn hélt
honum dýrðlega veizlu. Hins þarf
ekki að geta, að þeir mæltust harla fag-
urlega við, konungur og forseti, í
skálaræðum, og sendust á virktarkveðj-
um eftir á. Delcassé utanríkisráðherra
var í för með Loubet og lét stórmik-
ið yfir eftir á vinarhótum brezku ráð-
herranna og konungsfólksins. Um
sama leyti eða skömmu áður voru
nokkrir franskir þingmenn á ferð í
Luudúnum, og höfðu þar miklar við-
hafnarviðtökur og fagnaðar af ýmsum
helztu þingmönnum Breta. 4
Út af þessu hvorutveggju er rnikið
lagt beggja megin Ermarsunds um
greinilegan samdrátt með þjóðunum
báðum, Frökkum og Englendingum,
»til tryggingar heimsfriðnum« svo sem
vant er að orði að komast, og mjög
lofsamlega talað í garð Játvarðar kon-
ungs fyrir það, að hann gerðist frum-
kvöðull þessa samdráttar með kynnis-
för sinni til Parísar í vor og stakri
lipurð hans og ljúfmensku, þá sem
endranær.
Vikuna sem leið brugðu þau sér til
írlands komiDgshjónin ensku og höfðu
þar beztu viðtökur, fyrst og fremst í
Dýflinni, höfuðborginni. En ekki var
það eftir skapi hinna svæsnari *þjóð-
vina« þarlendra. þeir eru f meiri
hluta í bæjarstjórn Dýflinnar og var
tillaga um að flytja konungi fagnaðar-
kveðju feld þar með 40 atkvæðum
gegn 37. En ýmsar borgir aðrar sendu
honum hollustuávarp. Hann gaf fá-
tækum í Dýflinni 18,000 krónur um
leið og hann fór. Hann sagði svo, er
hann svaraði einni fagnaðarkveðjunni,
að um engan hlut mundi sér vænna
þykja en ef ríkisstjórn sína bæri upp
á frið&r- og framfaraskeið i sögu Ira.
51. blað.
þess má geta, að parlamentið í
Lundúnum hefir nýlega lokið við ný
landbúnaðarlög handa írum, þar sem
írskum leiguliðum er gert mjög svo
hægt fyrir að eignast ábýli sín og
landsdrotnum þó gerðir góðir kostir.
pað er gert hvorttveggja með tillagi
úr ríkissjóðí og stórfé að láni með
vildarkjörum. Líkar írum þetta yfir-
leitt mikið vel, bæði utan þings og
innnan.
Sundurlyndi bryddir á töluverðu með
ráðherrunum ensku út af verndartolls-
stefnu þeirri, er Chamberlain nýlendu-
ráðherra hófst máls á í vor og ætlar
sér sýnilega að berjast fyrir; en Bret-
ar hafa lengi verið miklir verzlunar-
og tollfrelsismenn eins og kunnugt er.
Sumir hinna ráðherranna, þar á meðal
hertoginn af Devonshire, hafa andmælt
Chamberlain harðlega. Talað er um
að máli þessu muni verða skotið und-
ir brezka kjósendur með þingrofi og
nýjum kosningum einhvern tíma í
vetur.
Af viðureign Tyrkja og Makedóna
er það nýjasta fréttin, að lið Tyrkja
var að eltast við uppreisnarmenn
skamt frá Saloniki, en þeir forðuðu
sér á bátum út á stöðuvatn. Tyrkir
báðu þá að gefast upp. Hinir svöruðú
engu. pá skutu Tyrkir bátana alla í
kaf, og rak 124 lík á land samdægurs,
en hvað fleira hefir farist er ókunn-
ugt um.
það er engin nýlunda að heyra
hrottaleg tíðindi frá Eússlandi. pað
bar til þar fyrir skemstu, að 33 ungar
stúlkur, vinnukonur og kaupakonur,
brunnu inni í einu í stórri hlöðu á
Stórbýli einu, með þeim atvikum, að
húsbóndinn hafði gert það til að verja
þær fyrir áleitni karlmanna á heimil-
inu, að loka þær inni í hlöðunni á
nóttu, en þeir gerðu það til hefnda
að kveikja í hlöðunni.
Nýlega hefir dómur verið upp kveð-
inn í máli gegn þeim, er áttu þátt í
morðunum hryllilegu í Kischinew.
þeir fengu 60—70 króna sekt mest!
Fiskimenn þeir norður i Finumörk,
er óskundann gerðu af sér í vor út af
hvalafriðunarmálinu, hafa að sögn
sýnt sig í því, að heita á Eússa sér
til fulltingis, ef þeir næðu eigi rétti
sínum hjá stjóm sinni og þingi, en
hann er sá að þeirra hyggju, að hval-
ir séu friðaðir að lögum, svo að þeir
reki síld og fisk að landi fyrir þá.
þeír eiga töluverð mök við Eússa norð-
ur þar, og er mælt að þeir hafi gefið
þeim undir fótinn. þetta þykja býsna
ískyggileg tíðindi, hvað sem úr verður.
Eússa hefir lengi langað til að eignast
skipalegu þar norður frá. það er haft
eftir rússneskum kaupmanni þar stödd-
um, að að því muni reka þegar minst
varir, að Eússar eignist Finnmörk.
Hermálaráðherra Péturs I. Serba-
konungs hefir ekki viljað veita liðsfor-
ingjum þeim, er unnu á Alexander
konungi og þeim hjónum, þann frama,
er þeir gera tilkall til, og er hálf búist
við, að þeir muni ekki svífast fyrir
það nýrra hryðjuverka.