Ísafold - 08.08.1903, Blaðsíða 3

203
stjórn verður í þessu eina og öðru
að heimta meira, vilja meira og gera
meira en hingað til, qg þvi kvaðst
hann treysta, að hin nýja stjórn fylgd-
ist betur með, og athugaði með betur
opnum augum öll þjóðarmein vor en
gamla stjórnin hefði gert. Yfirleitt
kvaðst hann geta sagt það, að hann
vildi heldur stórhuga stjórn, sem þing-
ið þyrfti jafnvel að halda aftur af, en
atjórn, sem v»ri bæði aðgerðahæg og
viljalítil.
Ólafur Briem kvað sér hafa
orðið það fyrst fyrir, að líta á öítustu
síðuna í fjárlagafrumvarpi stjórnarinn-
ar, til að gá að, hvort þar væru ekki
tilteknar einhverjar sérstakar fjárupp-
hæðir til að lána til framfarafyrirtækja
hér á landi, og hefði sér orðið hverft
við, er hanu befði séð, að þar hefði
ekki verið ætlaður einn eyrir í því
skyni; og því undarlegra hefði sérþótt
þetta, sem f seinustu fjárlögum hefði
verið ætlað töluvert fé til slíkra lána,
bæði til stofnunar klæðaverksmiðju, til
að koma upp trésmíðaverkstæði og til
skinnasútunar o. fl., fé, sem eigi væri
sennilegt að hagnýtt yrði nærri til
fulls á ytirstandandi fjárhagstímabili.
J>að hefði þó mátt búast við, að stjórn
in hefði fylgst svo vel með því, sem
gerst hefði í klæðaverksmiðjumálinu,
og um það hefði verið ritað, að hún
hefði mátt búast við, að þar þyrfti á
nýrri lánveiting að halda. því frem-
ur hefði stjórninni átt að vera kunn-
ugt um allan gang þessa rr.áls, sem
hún hefði eftir beinum fyrirmælum
þingsins orðið að gangast fyrir undir-
■fcúningi þess. — Beyndar hefði fjár-
laganefndin bætt úr skák, með því að
ætla 160,000 kr. til ýmsra lána.
Kvaðst hann þess viss, að þessum til-
lögum, um að styrkja af fremsta megni
nytsemdarfyrirtæki, mundi verða vel
tekið af þingi og þjóð.
En þegar til stjórnarinnar kasta
kæmi, þá rendu menn nokkuð blint í
sjóinn með það, hvernig ályktanir
þingsins uin þetta yrðu framkvæmdar.
Bar hann nokkurn kvíðboga fyrir
því, eftír undirtekturr stjórnarfulltrú-
ans að dæma, að þessar lánveitingar
kæmust lengra en á pappírinn. Und-
irtektir stjórnarfulltrúans hefðu verið
á þann veg, að sökum fjárskorts væru
lánveitingaleyfi fjárlaganefndarinnar
fjarstæða. En skorti landið fé, þá
vildi hann spyrja, hvort það lægi
eigi stjórninni næst að bera upp til-
lögur um að útvega það. J>að lægi
stjórninni miklu nær en einstökum
þingmönnum.
En það væri ekki einungis undir-
tektir stjórnarfulltrúan8 heldur og und-
an farin reynsla, sem vekti kvíða fyr-
ir því, að eigi mundu mikil lán veitt
úr landssjóði til framfarafyrirtækja,
þótt leyfi væri fyrir því á fjárlögun-
um.
Sýndi hann fram á hvernig stjórnin
hefði á fjárhagstímabilinu 1900 og
1901 farið þannig að, að lítið af lán-
leyfunum hefði komið að notum. Hið
eina, sem þetta hefði getað réttlætt,hefði
verið það, að eigi hefði verið til fé í
landssjóði, en svo hefði eigi verið;
bæði við byrjun og við lok fjárhags-
tímabilsins hefði verið mikið fé í
landssjóði, og þó mun meira við lok
þess. Eitt væri það sem sýndi, að
landssjóður hefði ekki verið í sérlegri
peningaþröng, og það væri, að hann
hefði við árslok 1895, 1897, 1899
og 1901 átt á hlaupareikningi í lands-
bankanum 100,000 kr. og þar yfir,
sem þýddi það, að hann hefði baft
þessa upphæS á 1°/. vöxtum í stað
þ8ss að verja, henni til útlána í nyt-
semdarfyrirtæka eftir beinni áskorun
þingsins. Kvaðst hann eigi betur sjá
en að hér væri það tvent gert í einu,
að bægja landsmönnum frá að fá fé
til fyrirtækja, sem þjóð og þing telur
nauðsynleg, og að landssjóður hafi
verið sviftur þeim vöxtum af fó sínu,
sem hann hefði átt að fá; og að ef
féð nú endilega hefði þurft að geym-
ast í landsbankanum, þá hefði þó að
minsta kosti átt að ávaxta það þar
með sparisjóðskjörum.
Stefán Stefánsson gerði fyr-
irspurn um Lagarfljótsbrúarmálið;
hvort það mundi hafa verið að kenna
þeim, sem tekið höfðu að sér brúar-
smíðið, eða verkfræðingi landsins, að
brúarsmíðinu var hætt í miðju kafi.
Guðlaugur Guðmundsson:
Kvað framsögumann fjárlaganefndar-
innar hafa gefið að ýmsu leyti fróð-
legt yfirlit yfir það, hvernig tekjum
landssjóðs hefði verið varið sííustu
20 árin, kvaðst hann samdóma um
það, að þingið hefði í raun réttri verið
framsóknarþing, og þar sem h. fram-
sögumaður hefði sagt, að fram-
sóknarstefnan ætti að ráða stefnu
hinnar nýju stjórnar, en ekki flokka-
nöfn og prentaðar stefnuskrár,
þá vildi hann undirstryka þessi orð
vegna stöðu háttv. framsögumanns í
þinginu.
Hann kvaðst vera því samþykkur
hjá h. framsögum., að finna þyrfti
nýja tekjustofna til þess að landslýð-
urinn gæti staðizt vaxandi útgjöld til
framkvæmda, því að það væri rétt
athugað, að útgjöldin yxu hraðara en
tekjurnar. Til þessa væru ýmsir vegir;
einn væri sá, að gera einhverja af
hinum gömlu tolltölum hreyfanlega,
þannig, að þingið gæti á hverju fjár-
hagstimabili ákveðið upphæðina hærri
eða lægri, eftir því er þörf krefði. —
Auk þessa væri ýmsum tekjustofnum
þannig varið, að þá mætti hækka án
þess sú hækkun kæmi nokkursstaðar
tilfinnanlega við; þetta mál alt þyrfti
rækilegrar íhugunar við. Á eitt vildi
hann drepa og það væri það, að út-
lendir kaupmenn, er rækju atvinnu á
fleiri stöðum en einum, greiddu til-
tölulegan hlut tekjuskattsins 1 hverju
lögsagnarumdæmi, er þeir rækju at-
vinnu í; áleit hann það heppilegra,
að þeir greiddu gjaldið að eins á ein-
um stað; á þann hátt mundi tekju-
skattur þeirra verða miklu hærri. —
Annað væri það og, er hann vildi
minnast á, og það væru horfurnar í
latínuskólanum. — það hefðu, eins og
menn ræki minni til, verið samþyktar
á síðasta þingi tillögur um breyting á
tilhögun og niðurskipun námsgrein-
anna í skólanum ; kvaðst hann vita það,
að landshöfðingja mundi ljúft að
skýra frá því, hvern árangur þessar
tiUögur hefðu borið.
|>á væri að víkja fám orðum að á-
standinii í skólanum; þar væri talin
ríkja töluverð hætta af sjúkdómum,
en það kvaðst hann vona, að skóla-
stjórn og skólalæknir mundu gera það,
sem í þeirra valdi stæði, til að draga
úr henni. En Hann kvaðBt og hafa
heyrt það eftir mönnum út um land,
að þar væri önnur hætta, er gerði það
að verkum, að ýmsir hikuðu við að
senda drengi sína í latínuskólann; það
væri andlega loftið í skólanum og í
bænum, sem menn væru hræddir við.
Sjálfur kvaðst hann ekki geta sagt
gjörla, hvað hæft væri í orðasveim
þessum; það sem hann hefði heyrt
væri það, að þar vendust ungir dreng-
ir við óhlýðni, slæpingshátt og stráka-
pör, en lítt væri orð á gjört um
drykkjuskap; en hitt væri nóg til þess,
að unglingarnir biðu þess eigi bætur.
þetta ástand mundi þó eigi skólastjór
anum að kenna. Aðalorsökin til þess
mundi vera sú, að heimavistirnar
voru afnumdar, en það hefði verið
gert vegna sótthættunnar, og af því
að skólahúsið svaraði eigi kröfum nú-
timans til heimavista. Meðan heima-
vistir og bæjarvistir hafi verið sam-
hliða, þá hafi bæjarsveinarnir að jafn-
aði þótt latari en hinir; væri það þvf
svo í BÍnum augum, að bæjarvistir
hefði slæm áhrif á pilta, er meðal
annars lýsti sér í óhlýðni og ertni
gagnvart kennurunum, og væru þeir
þá eigi því meiri stillingarmenn, þá
gæti fljótt komist í óefni.
Kvaðst haDn þess viss að allir væru
sér samdóma um það, að það væri
lífsspursmál, að mentastofnun þessi
væri í sem beztu lagi, því að í henni
ættu þeir menn að mótast, er síðar-
meir ættu að verða leiðtogar þjóðar-
innar; þeir ættu að annast kristindóm
og siðferði í landinu, þeir ættu að sjá
lífi og heilsu manna borgið, og þeir
ættu að vernda lög og rétt i landinu.
En skóladaganna bæru menn menjar
alla æfi.
Vildi hann nú heyra hvort lands-
höfðingja þættu þessar aðfinslur á rök-
um bygðar, og ef svo væri, hvort
hann mundi ekki vilja vinna að þvi,
að kipt yrði í lag því, sem aflaga færi.
Reyndist svo, að ólagið þætti stafa
af því, að skólahúsið væri ekki viðun-
andi, þá mundi það meir en tilvinn-
andi, að byggja nýtt skólahús, með
nægum og góðum heimavistum.
íslandsbankinn.
Um hann hafa stofnendur haus, þeir
hæstaróttarmálaflutningsmaður Arntzen
og stórkaupmaöur Warbuig skrifað hing-
aö, að það hafi verið fastráðið, að þeir
kæmu hingað með þessari ferð Ceres, til
þess að setja bankann á fót. En þá
hafi það óhapp viljað til, að helzti mað
ur hlutafélagsins, víxlari Bing, sem stað-
ið hafði fyrir útvegun hlutafjárins, hafi
snögglega dáið, svo að þeir hafi nú orð-
ið að semja við aðra banka um að taka
að sér störf hans, og með því að þeim
samningum hafi enn eigi verið lokið,
hafi þeir orðið að fresta framkvæmd í
málinu um nokkurn tíma. En víst telja
þeir, að alt verði komið í kring í þessu
efni svo tímanlega, að bankinn geti ver-
ið kominti á fót fyrir lok septembermán-
aðar, eða áður en einkaleyfisfrestur þeirra
er útrunninn.
Frá alþingi.
Lög.
16. Um viðauka við lög um með-
gjöf með óskilgetnum börnum o. fl. frá
12. jan. 1900. — Fúlga sú, sem krefj-
ast má að sveitarsjóðir greiði samkv.
4. gr. laga 12. jan. 1900, skal eigi vera
hærri en meðalmeðgjöf í þeirri sveit,
er barnið dvelur í. Sýslunefndír og
bæjarstjórnir skulu ákveða upphæð
meðalmeðlag8 fyrir 5 ár í senn fyrir
hvert sveitarfélag. Nú deyr barns-
faðir, er kannast hefir við faðerni óskil-
getins barns, án þess úrskurðuð hafi
verið meðlagsfúlga sú, er honum bar
að greiða og má þá krefjast meðal-
meðlags af dánarbúi hans á þann
hátt, er segir í 3. gr. laga 12. jan.
1900.
17. Um viðauka við lög 14. des.
1877 um tekjuskatt. — þeir, sem reka
hvalaveiðar, skulu greiða tekjuskatt af
atvinnu, svo sem aðrir atvinnurekend-
ur, sem t9kjuskattskyldir eru sam-
kvæmt lögum 14. des. 1877.
18. Um kosningu fjögurra nýrra
þingmanna, — frumvarpið óbreytt eins
og það kom frá efri deild; þingmenn-
irnir skulu kosnir 1 í hverjum kaup-
stað, Beykjavík, ísafirði, Akureyri og
Seyðisfirði.
19. Um heimild til lóðarsölu fyrir
Reykjavíkurkaupstað. — Bæjarstjórn
getur heimtað endurgjald fyrir lóðir
uudir hús i landareign bæjarins og
ákveður hún verðið eftir tillögum bygg-
ingarnefndar. Lóðin fellur aftur til
bæjarins endurgjaldslaust, sé eigi hús
reist á henni áður en 2 ár eru liðin
frá því er kaupin fóru fram, en endur-
goldin fær kaupandi, eftir óvilhallra
manna mati, þau verk, er hann hefir
unnið til umbóta á lóðinni.
Á flœðiskeri staddur.
Ef hlutabankinn ekki kemst á lagg-
irnar og nýjafrumvarpið um miljónina fær
ekki framgang, þá er landsbankinn »al-
veg á flæðiskeri staddur«, segir Þjóðólfur.
Ekki er nú búskapurinn beysinn.
Vonandi að hlutabankinn komi, svo
að landsbankinn lendi ekki á skerinu.
Björn Jónsson
ritstjóri ísafoldar, lagðist inn á
Kommunespítalann 22. júlí. Hold-
skurður var gerður á honum 28. júlí.
Símritað til Leith 30. júlí síðdegis, að
honuin liði eftir atvikum vel.
Póstgufuskipid Ceres kom fr& út-
löndum 6. þ. m. Farþegar voru: kanídat-
arnir Halldór Gunnlaugsson og Magnús
Sæbjörnsson; Jón kaupmaður Norðmannfrá
Aknreyri, Jakob Hafstein (amtmanns), og
allmargir útlendir ferðamenn.
Jarðarför frú Önnu Jóhann-
esdóttur fór fram í dag við mjög
mikið fjölmenni. Húskveðju
hélt síra Friðrik Hallgrímsson
en dómkirkjupresturinn flntti
ræðuna í kirkjunni.
Kór kirkjunnar klæddur
svörtum blæjum og prýddur
ljósum.
Stjórnarvalda-augl. (ágrip).
Uppboð á húsi Rnnólfs Þorsteinssonar
við Laugaveg i Rvík 1., 14. og 28. ág.; á
Eiði í Seltjarnarneshreppi 7. og 21. sept.
og 5. okt.; á Eyjnm í Breiðdalshreppi I
Suður-Múlas. 28. ág. og 1. og. 15. sept.
Skiftafundur i dánarbúi Páls Jónas-
sonar frá Vörnm i Crullbr.sýslu verður
haldinn á skrifstofu sýslunnar (Hfirði) 8.
sept. á hád.
■ZfiHBHHHHHMIií&iSUEiKSSSSHSHHI
Sörgegudstjeneste
for Pave Leo XIII.
Þliver lioldt Tirsdag d. 11. ds.
Kl.ö Porm.í Landakntskirken.
Brúnn skinntrefill með dýrshöfði tap-
aðist. Finnandi er beðinn að afhenda í
Kirkjustræti.
G. Arason.
Gluggafóg, vel smiðuð, úr góðu efni,
óskast keypt nú þegar. Ritstj. vísar á.
Hór ineð tilkynnist, að eg banna öll-
nm að skjóta f u g 1 a I landi minu eða
fyrir þvi.
Lambastöðum 7. ágúst 1903
Ingjaldur Sigurðsson.
Tapast hefir 5. ágúst vasaklútnr frá
Hótel Island og upp á Hverfisgötu nr. 42,
með talsvert af peningum. Finnandi er beð-
inn að skila þeim gegn riflegnm fundar-
launum til Sig. Péturssonar lögregluþjóns.
Tannbaukur nýsilfnrbúinn ófangamerkt-
ur, tápaðist á götum Reykjavikur fyrir of-
an lækinn. Finnandi beðinn að skila til hr.
Sigurðar Kristjánssónar bóksala i Reykja-
vík, eða Jóns Þórðarsonar á Berustöðum I
Ásahreppi, mót fundarlaunum.
J. P. Bjarnesen
selur
Gólffernis
Blýhvítu
Zinkhvítu
Pensia-
eru beðnir
að vifcja ísa-
foldar í af-
greiðslustofu blaðsins, Austurstræti 8,
þegar þeir eru á ferð í bænum.