Ísafold - 12.08.1903, Síða 3

207
£órhallur lektor Bjarnarson fyrir minni
Danmerkur. Kvæði var og sungið, er
ort hafði Steingrímur Thorsteinsson.
Prófessor Prytz talaði fyrir minni
íslands.
|>að mun sfzt ofmælt, að próf. Prytz
hafi getið sér ágætisorðstír í þessari
för sinni um ísland, fyrir ljúfmensku
sína og lftillæti og frábæran áhuga á
skóggræðslunni hér, enda getum vér
naumast kosið oss betri gest né þarf-
ari. Ættum vér marga slíka, mundi
skjótt vaxa áhugi manna og viðleitni
á að græða upp landið.
Húsfrú Anna Guðmundsson.
(Sungið við húskveðjuna).
Það s/nist nú heimsins hversdagsböl,
að hver okkar annan grefur,
en beiskt er það þeim, sem byrgir fjöl
það bezta sem lífið gefur;
þeir áttu það víst það v'æri kvöl,
sem vita hver hórna sefur.
Og satt er það og: um öðling þann
er óskrifuð mikil saga,
sem elskaði’ og tók hvern auman mann
í ákvæði sinna laga;—
og konuna sína harmar hann,
sem horfði á það alla daga.
Hún átti svo margt, sem óskum vór
að inst væri’ í hjartans leynum,
því vinina fáa’ hún valdi sér,
en vakti yfir hverjum einum;
þann sigur hún vann, að hvíla hér,
og hafa’ ekki brugðist neinum.
Hún kvaddi’ ykkur ekki í yztu pín.
Hvað orkar sú neyð að segja?
því bróðirinn kæri og systir sín
hún sér að þau gráta og þegja;
en sagt hefði’ hún þetta: »Móðir mín,
þú mátt ekki sjá mig deyja«.
Og víst hefði’ hún kyst þá vinarmund,
sem vildi svo fegin stríða,
og þakkað þér ást og unaðsstund
og alt sem þú máttir líða;
og tárið þitt hvert fyrir handan sund,
þar heimkynnin ykkar bíða.
En mannslega kváddi’ hún von og vor
á veginum sínum stranga,
og fetaði þessi þyngstu spor,
sem þrautum er unt að ganga;
og það hefir enginn okkar þor
að eiga við ltvöl svo langa.
Hún bar eins og hetja þyngslaþraut,
það þótti nú forðum sómi,
og geta svo mænt á móðurskaut
og mætt fyrir hverjum dómi;
og sona’ er að fara sigurbraut
að seinasta klukknahljómi.
p. E.
Fjárlögin
voru til 3. umræðu í neðri deild 10.
þ. m., og eru til 1. umr. í efri deild í
dag. Töluverðar breytingar gerði neðri
deild á frumvarpinu, og er hætt við
að ekki standi alt óhaggað, er efri
deild er búin að fjalla um það; erþví
Blept að skýra frá því að sinni.
Heiöursgjöf.
Jóhannes Sigfússon, kennari við
Elensborgarskólann í Hafnarfitði, varð
10. þ. mán. fimiugur að aldri, og
hafði þá verið kennari við skólann
full 20 ár. þann dag varhonumfærð
heiður8gjöf frá allmörgum (um 70)
eldri og yngri nemendum hans, sem
nú eru dreifðir út um alt land. það
var bókaskápur mjög vandaður, út-
skorinn eftir Stefán Eiríksson.
Barn druknaði
nýlega á Seyðisfirði, drengur á 8.
ári, hafði dottið út af bryggju, en enginn
verið nær staddur til að bjarga honum.
Um verkfæri og útvegun á þeim.
i.
Verkfærin eru til þess gerð og ætl-
uð að létta vinnuna og flýta henni.
Og um leið styður notkun þeirra að
því, að auðið sé að leysa hana af
hendi svo sem vera ber og þörfin
krefur.
En ekki á saman nema nafnið hvert
verkfærið er, og allir þeir, sem unnið
hafa, vita bezt, hver munur er á því
að eiga að vinna með góðu eða lélegu
áhaldi.
En góð verkfæri koma því að eins að
notum, að þeir, sem eiga að brúka þau,
kunni með að fara, og hafi þekkingu
á að nota þau. Hitt er og víst, að
það er hægra að fá menn til að vinna
með góðum verkfærum en vondum, og
auðveldara að kenna vinnuna þeim,
sem ekki kunna, þegar verkfænð er
liðlegt og gott, sem þeirn er fengið í
hendurnar.
Fyrir svo sem fjörutíu árum, — þó
eigi sé lengra farið aftur í tímann—,
voru landsmenn fátækir af áhöldum,
einkum þeim, sem notuð eru við jarð-
rækt, enda var þá lítið um jarðabæt-
ur. Verkfærin voru þá bæði fá og eigi
hentug.
f>á voru íslenzku Ijáirnir alment
notaðir, og flestum mun hafa þótt
þau skiftin góð að fá skozku ljáina í
stað þeirra. Gamli pállinn var þá á
flestum heimilum, og þótti til margra
hluta nytsamur. f>á var og trérekan
alment notuð við allan mokstur, bæði
á snjó og mold, og þótti þá fyrirtaks
áhald.
Nú eru þessi verkfæri og fleiri und-
ir lok liðin, og önnur komin í stað-
inn, og mörg af þeim handhægri og
betri.
En mesta furða var það, hve miklu
gömlu mennirnir gátu afkastað með
þessum gömlu og ófullkomnu áhöldum,
enda mun það sönnu næst, að Islend-
ingum bafi farið fram í öðru meir en
verklægni og dugnaði.
f>ó ber því ekki að neita, að miklu
meiri vinnu er afkastað nú á sama
tíma en áður var, og er það mest og
jafnvel eingöngu því að þakka, að á-
höldin, sem unnið er með, eru hent-
ugri og betri.
En þótt vér séum nú betur staddir
en áðúr var í þessu efni, þá er síður
en svo, að verkfæraþörfinni só full-
nægt. Mörg heimili eru fátæk mjög
af þeim áhöldum, sem létta vinnuna
og spara mannsaflið. f>að eru meira
að segja til bændur, sem ekki eiga al-
mennilega skóflu til að moka með
fjósflórinn, þótt Ieitað sé með logandi
ljósi, auk heldur önnur áhöld. — En
þessu veldur oft getuleysi, og eigi síð-
ur hitt, hvað erfitt er að geta náð í
hentug og góð vinnuáhöld.
Elest þau verkfæri, er vér notum,
eru útlend; en misjöfn reynast þau að
gæðum, og verðið á þeim hátt í sam-
anburði við endinguna. f>eir, sem
flytja verkfærin, eru kaupmennirnir,
sem kaupa tíðast þau áhöld, sem fást
með beztu verði, en þeir taka minna
tillit til hins, hvað þau eru traust eða
hentug fyrir okkur. Þetta er og að
nokkru leyti eðlilegt og vorkunn um
leið.
Bændurnir, margir hverjir, þekkja
ekki, sem og eðlilegt er, einkenni á
góðum áhöldum, og pota því oft blint
í sjóinn, þegar þeir eru að panta og
kaupa verkfæri. En 'nálfu minna vit
hafa kaupmennirnir, flestir þeirra að
minsta kosti, á því, hvaða verkfæri
eða vinnuáhöld eiga bezt við hér, og
því er eigi von að vel fari. f>eir nota
sér það, að flestir kunna ekki að meta
góð áhöld, þó þau kosti meira. f>eim
er mest um það hugað, að koma vöru
sinni út, eins þessari sem annari, -og
því er það, að þegar þeir gera kaup-
in, þá taka þeir helzt þær vörurnar,
sem eru ódýrastar, hvað sem öðru
Iíður.
Bændurnir þurfa að geta fengið öll
sín verkfæri og áhöld þar sem trygg-
ing er fyrir, að þau séu bezt, og um
leið hentugust og þörfum þeirra sam-
kvæm. Meðan því er ekki bvo fyrir-
komið, þá er árlega varið svo miklu
fé, sumpart til þess vð kaupa fyrir ill
og léleg verkfæri og sumpart til þess
að notast við gömul og ófullnægjandi
áhöld. Ög þessu fé, sem þannig er
borgað út, beinlínis eða óbeinlínis, er
eytt að óþörfu og sama sem fleygt í
sjóinn.
f>að væri langæskilegast, að sem
flest af þeim verkfærum, sem hér eru
notuð, væri búin tii í landinu; en því
er nú eigi að heilsa. f>að er helzt
Torfi Bjarnason í Ólafsdal, sem lagt
hefir stund á að smíða ýms jarðyrkju-
verkfæri, þar á meðal plóga, herfi (ein-
falt), hestarekur, kerrur, aktygi, ristu-
spaða o. s. frv. Eistuspaðar eru að
VÍ3U búnir til eða smíðaðir af fleirum en
honum, og það með dálítið mismun-
andi lagi, en Torfa spaðarnir taka þeim
öllum fram, sem eg hefi séð.
Ólafsdalsplóginn gamla hefir Torfi
endurbætt, og þessi endurbætti plógur
hans er að áliti þeirra, sem hafa reynt
hann og vit hafa á þeim hlutum,
einkar hentugur fyrir okkar hesta og
okkar jarðveg. Verðið á honum er
40 kr. — Eg efast um, að við getum
fengið annan plóg, nú sem stendur,
hentugri, og hvað verðið snertir, þá
er það svipað og á samskonar tveggja
hesta svingplógum í Noregi t. d. á
Kvernlands-plógnum, og í Danmörku
á Fraugde-plógnum.
Einföldu herfin, sem Torfi smíðar,
kosta 16 kr., og hestareka með hreyf-
anlegum kjálkum 30 kr.
Nú er Torfi að smíða og gera til-
raun með valsherfi (Rulleharve), og
vonandi hepnast honum að útbúa það
við okkar hæfi.
Auk þessara tveggja herfa eru ýms
fleiri, sem naumast verða smíðuð hér,
eins' og nú stendur, en sem þó eru
einkar hentug og góð við aila jarðrækt.
þar á meðal er spaðaherfi (Lappeharve)
er kosta 20—28 kr.; ávinsluherfi eða
mosaherfi, sem koatar í Noregi 50—
80 kr. eftir stærð. Enn fremur skál-
arherfi (Tallerkenharve, kaJlast einnig
Knivtromleharve), sem kosta 90—110
kr. f>essi herfi eru ágæt við alla seiga
jörð, svo sem mýrarjörð, sem á að
mylja og slétta. f>á er enn eitt herfi,
sem oft er hentugt við jarðrækt og
nefnist fjaðraherfi. f>að rífur upp og
mylur moldina, enda ristir það svo
djúpt eða grunt, sem maður vill; það
kostar 35—50 kr. eftir stærð, eða því,
hvað fjaðrirnar eru margar.
Kerrur eru nauðsynlegar, jafnvel ó-
missandi búshlutur á hverju heimili.
f>ær spara bæði hesta og menn. f>að
má flytja í þeim áburðinn á túnin, og
er það miklu verklegra en að vera
með mannsöfnuð og marga hesta og
flytja hann í kláfum, sem er bæði
seinlegt og koBtnaðarsamt. Kerruna
má og nota til margs annars, flytja
í henni grjót, mold, mó o. s. frv.
Torfi í Ólafsdal smíðar kerrur og
selur þær á 100 kr. f>ær eruaðmínu
úliti nokkuð þungar og erfiðar hestin-
um, en sterkar eru þær og endingar-
góðar.
Seinustu kerrurnar, sem hann hefir
smíðað, tel eg vera betri; þær eru létt-
ari, og eigi eins erfiðar fyrir hestinn
eins og hinar. Alls hefir Torfi smíð-
að rúmar 50 kerrur, og eru þær flest-
ar um Vesturland.
Auk þeirra, sem hafa keypt kerrur
í Ólafsdal, eru nokkrir bændur norð-
anlands og sunnan, sem hafa útveg-
að sér þær annarstaðar frá. Sumir
hafa fengið þær frá Noregi, en aðrir
hafa látið sér nægja að kaupa brúk-
aðar vegabótakerrur.
þessar vegabótakerrur, sem eg hefi
séð og þekki, eru að mfnu álitióhent-
ugar til heimanotkunar. f>ær eru
klunnalegar og þungar í drætti, og
naumast fyrir aðra en eflda hesta að
draga þær, þegar í þær er komið.
Annars er vert að geta þess, að það
er erfitt fyrir þann sem smíðar, að
sameina þá kosti, sem kerrur eiga að
hafa, eftir því til hvers á að nota
þær. Kerrur, aem á að nota til vöru-
flutninga eftir vegum og í misjafnri
færð, þurfa að vera bæði sterkari og
nokkuð á annan veg en kerrur til
heimilisnotkunar. f>etta verða menn
að hafa hugfast, þegar þeir panta sér
eða kaupa þessi áhöld.
Kerra til heimilisnotkunar þarf að
vera Iétt, hjólin ekki há og gjörðin á
því 2J/2—3 þuml. á breidd. f>etta er
nauðsynlegt, til þess að unt sé að fara
með kerruna í halla og eftir ójöfnum,
og svo til þess, að umferðin eða akst-
urinn skemmi túnið sem minst.
Æskilegt væri, að sem flestir bænd-
ur ættu kerru til heimilisnota. Hver
bóndi þarf að minsta kosti eina kerru,
og hinir betri og efnameiri tvær eða
fleiri. f>essar kerrur þurfa að vera
léttar og liðugar, svipaðar kerrum
þeim, sem búnar eru til á Stend i
Noregi eða Hillevaag. Verðið á þeim
er 60—65 kr.
En svo ættu bændur að sameina
sig og eiga stærri kerrur eða fjórhjól-
aða vagna í félagi, og nota svo þessi
tæki til vöruflutninga o. s. frv. —
Sterkar vöruflutningakerrur kosta 85
—100 kr.
Kristján Kristjánsson, járnsmiður í
Reykjavík, hefir smíðað bæði kerrur í
heilu lagi og svo hjól og öxla í kerr-
ur. f>essar kerrur hans líka vel og
þykja léttar eftir stærð. — Kristján
er nú að hugsa um að byrja alvar-
lega á því að smíða kerrur, bæði stærri
og minni, og gefa sig allan við því.
Auk þeirra stærri áhalda, sem hér
hafa nefnd verið, notum við mibið af
handverkfærum, skóflum, kvíslum, járn-
köllum, mölbrjótum, hjólbörum o. s.
frv.
Flest þe8si verkfæri þurfum við að
kaupa frá öðrum löndum. f>au ern
með öðrum orðum flutt hingað af
kaupmönnum, og svo selja þeir þau
aftur með álagi. Bændur eru svo tíð-
ast neyddir til að taka þessi áhöld,
hvernig svo sem þau eru, því í önnur
hús er ekki að venda. En margoft
kaupa þeir þar köttinn f seknum,
eins og áður er getið, án þess þó að
hér sé um pretti' eða svik að ræða frá
hálfu seljendanna.
En nauðsynlegt væri að ráða bót á
þessu, sem hér hefir verið minzt á, og
um leið ýmsum öðrum annmörkum,
sem útvegun verkfæra er undirorpin,
En á þessu verður því að eins ráðin
bót, að Búnaðarfólag ís-
1 a n d s taki málið að sér, og helzt
af öllu, að það sjái um allar verkfæra
og áhalda pantanir, sem snerta land-
búnaðinn. f>ar til heyrir útvegun á
jarðyrkjuverkfærum, stærri og minni,
kerrum og vögnum, svo og öllum á-
höldum til rjómabúanna hverju nafni
sem nefnast.
Sigurður Sigurðsson.