Ísafold - 15.08.1903, Blaðsíða 2

210
un í ÁuBtnramtinu, og svífist ekki að
búa mér til óhreinar hvatir, til þess
að kasta sannindablæju á mál sitt.
Auðvitað hefir hr. amtm. ekki áunnið
sár annað með flani sínu, en hæðnis-
bros flestra og vorkunn nokkurra, en
eg neyddist þó til þess að bera af
mér ósómann, og skrifaði því fyrir
rúmum mánuði greinarkorní »ísafold«,
sem að allra þeirra manna dómi, jafnt
vina og venzlamanna Fáls Briem sem
annara, er orð höfðu á, var mjög svo
kurteist og hógvært í alla staði. Hugðu
þá margir, að hr. P. B. mundi leið-
rétta misskilning(?) sinn og biðja mig
velvirðingar á flani sínu — en, sancta
simplicitas! annað varð ofan á. Grein-
ar amtmannsins, dýralæknirinn og fjár-
kláðamálið, bera vott um alt annað
en að hr. P. B. eigi hægt með að
brjóta odd af oflæti sínu, enda kemur
hann þar fram í þeim búningi, að sízt
mun ástæða til að taka á honum með
silkihönzkum úr þessu.
Fyrir hálfu ári skorar amtm. á blöð-
in að ræða landsmál af hógværð. —
f>að er mun hægra að gefa holl ráð
en halda þau, eða svo vill átakanlega
sannast á hr. amtmanninum, því að
ekki man eg til að eg hafi lesiðgrein,
sem betur hefir borið það með sér,
að hún væri skrifuð í sjóðandi bræði,
af heift og flaustri, en áðurnefnt )es-
mál um dýralækninn og fjárkláðamál-
ið. Eg tala ekki um stóryrði, getsak-
ir og ranghermi; hugsanirnar og setn-
ingaskipunin er víða svo á ringulreið,
að hr. amtmaðurinn getur stundum
ekki haldið sömu hugsun óbrenglaðri
til enda. |>að er eins og maður sjái
frávitareiðan mann vera að tutla af
sér plöggin.
Eitt af því, sem einna sorglegast er
að skuli koma fram í svo ríkulegum
mæli í þessum siðustu ritverkum amt-
mannsins, er það, hve óráðvandlega
hann fer með orð annarra; mætti við
mörgu búast af ómerkari mönnum,
þegar sjálfur amtm. hagar sér sem
hann gerir. —Eg kalla það óráðvendni
i ritdeilu eða »polemiska stigamensku«,
þegar mótstöðumaður þykist tilfæra
orð annars manns óbjöguð og gefur til
kynna, með því að innsigla tilvitnuðu
orðin með »gæsalöppum«, að rétt sé
frá skýrt — en svífist þó ekki að kippa
burtu einstökum orðum, svo að hugs-
unin 1 setningunni verði alt önnur,
eða breytir hugsuninni á annan hátt,
alt eftir því sena viðkomandi í þann
svipinn vildi hafa látið þann segja,
sem deilt er við, til þess að glepja
lesandanum sjónir og láta líta svo út,
sem sjálfur hann hafi rétt, en hinn
rangc. — Eyrir hálfu ári hefði eg ekki
trúað hr. amtm. til þessa, en sjón er
sögu ríkari, og bágt á eg með að trúa
því, að hr. P. B. geti ekki lesið og
skilið óbjagað mælt mál. Hver sá,
sem vill lesa með athygli umgetnar
greinar amtmannsins svo og grein mína
í »Í8afold«, getur sannfært sig um það,
að eg hefi hann ekki fyrir rangri sök,
og skal eg tilfæra hér nokkur dæmi,
svo að það verði lýðum ljóst, hverja
aðferð hr. amtm. lætur sér sæma í
ritdeilu.
Hr. amtm. segir, að eg kalli fyrir-
skipanir sínar »illar og óhóppilegar*,
en ráði þó til að hlýða þeim; hugsar
hann þar upp rækalli mikla refagildru,
er eg muni hafa ætlað að veiða sig í(!).
Allir geta nú fullvissað sig um það,
að eg hefi hvergi í grein minni haft
þessi orð um fyrirakipanir hr. P. Br.
Um þær hefi eg að eins sagt, að eg
áliti ekki »amtsboðið in casu heppi-
legt« og ?að nefnd skipun hafi ekki
verið vel ráðin«. Hinsvegar segist eg
hafa getið þess í bréfi til prívat-manns
eystra, »að þótt illar væru óheppilegar
yfirvaldaskipanir, þá væri það þó yfir-
leitt enn verra, er almenningur tæki
til þeirra óyndisúrræða að óhlýðnast
þeim«. þetta getur vonandi hver full-
veðja maður skilið, að sagt er al-
ment um yfirvaldaskipanir,
og hver réttsýnn maður hlýtur að sjá
það, að orðin eru sögð til þess að
andmæla óhlýðni við skipun amtmanns,
án þess að á hana sé lagður nokkur
dómur í nokkra átt. Eg veit, að hr.
amtm. er ekki svo skyni Bkroppinn,
að hann mátti vel skilja þetta, óf
hann hefði t. d. verið ögn óreiðari. —
í ísafoldargrein minni segi eg: »Áð
eg læt nú í ljósi það álit mitt, að
nefnd skipun hafi ekki verið vel ráðin,
hygg eg að verði eigi kláðamálinu til
hnekkis framvegis«, — en þegar hr.
amtm. fer að hafa þetta upp eftir
mér, lítur það þannig út: »í ísaf.gr.
sinni er hann að tala um, að hann
sjálfur álíti, að ráðstafanir mínar (sic!)
verði eigi kláðamálinu til hnekkis
framvegis*. Hvað skyldi hr. P. B.
hafa sagt um svona »drengilega bar-
áttu« fyrir hálfu ári? En skil eg það,
að hr. amtm. hefir viljað leiða lesand-
anum það fyrir hugskotssjónir, hvílíkt
píslarvætti hann, framfaramaðurinn,
yrði að þola af afturhaldsmönnum eða
þeim, sem sendir séu til höfuðs sér,
eins og skilja má á grein hans, að
hann dróttar að mér, þótt beint segi
hann það ekki. — Orð mín í ísafold:
»Eg vil taka það skýrt fram hér, að
eitt kláðabað er ekki nægilegt, til að
lækna kláða yfirleitt*, þykist
amtm. hafa rótt eftir, en sleppir þó
síðasta orðinu í setningunni; það
»passaði ekki í kram« amtmannsins í
þann svipinn. Hirði eg ekki að tína
fleira til að sinni, enda má þetta vera
nægilegt til þess að sýna ráðvendni
amtm. í ritdeilu.
»J>að, sem eg aðallega beindi að
Magnúsi dýralækni«, segir amtm.,
»var kenningin um, að enginn væri
kláðafróður nema hann. En þessu
svarar hann engu f sinni löngu grein.
Eg verð því að álíta, að hann sé þar
sannur að sök«. Svo mörg eru þau
orð. Eg trúi, að eg þurfi ekki að
taka það fram við aðra, en hr. amtm.,
að þvílíkri »kenningu« gæti naumast
nokkur heilvita maður haldið fram,
og sízt hefir mér dottið það í hug, og
því er óþarfi, að neita slikri heimsku.
En það er bersýnilegt, að hr. amt.
ætlar að álíta mig þar sannan að sök,
ef eg sanna ekki það, sem de facto
er ósannindi, að eg hafi látið ákveðin
orð ótöluð (! !).
það yrði langt mál, ef eg ætti að
fara tilhlýðilegum orðum um öll »gull.
kornin« í amtmanns-greinunum, enda
gerist þess ekki þörf; fyrir athugulum
lesara munu þau vera svo »sjálf-
lýsandi«, að eigi þurfi þar frekari
skýringa við.
Hr. amtm. eyðir miklu rúmi í »M.«
til þess að sýna fram á, að kenningar
þær, sem settar eru fram í ritgjörð
þeirri um fjárkláða, er eg skrifaði vet-
urinn 1897, séu helberar falskenning-
ar, og segir mig hafa unnið landinu
mjög mikið tjón með þeim. Eitt af
glappaskotum hr. amtm. er þá það,
að hafa veitt mér 100 kr. verðlaun fyrir
hanaúr amtssjóði. — Eg kom hingað
til lands skömmu fyrir áramótin ’96—
’97 og þá beint frá »examens-borðinu«.
Bitgjörðina skrifaði eg þá um vetur-
inn. Hafði eg þá vitanlega mjög litla
praktiska þekkingu á fjárkláða,
enda hefir mér aldrei komið til hugar
að halda því fram, að nokkurt af
þeim undirstöðuatriðum, sem þar er
bygt á, sé frá mfnu brjósti, hvorki
upplýsingarnar um líf og lífseigju maur-
anna né um sýkingarhættu, sótthreins-
un og hvað það nú er, sem amtm. er
að telja upp og ráðast á. Alt það er
tekið upp úr þýzkum og dönakum
fræðibókum og vitanlega viðurkent um
allan hinn vísindalega heim. Hr.
amtm. hefir skotið hraparlega fram
hjá markinu, er hann fór að gefa mér
sök á þessum »röngu og skaðlegu
kenningum«. Væri honum nú nær að
hlífa »Norðurlandinu« um sinn og ganga
fram á vígvöllinn í einhverju europæisku
náttúrufræðisriti, þótt lítt mundi hann
vaxa af.
Leitt er það, hve sárt amtm. finnur
til »hinnar miklu vanþekkingar* minn-
ar, sem honum »var ljós fyrir löngu
síðan« og »gjört gæti landinu stórtjón*,
og kvöl er að vita, að hann hefir geng-
ið með þessi sárindi síðan 1898(!), en
það var skömmu eftir að hann »fann
þekkinguna* hjá Myklestad. — Fyrir
1 ö k u á r i skrifaði hr. Páll Briemí svari
til Guðmundar Friðjónssonar í »Norð-
urlandinu*: »Þér eruð með ónot til
Magnúsar Einarssonar dýralæknis.
En þetta er mjög ómaklegt. Magnús
dýralæknir hefir þegar frætt oss svo
mikið, að það verður ekki metið til
peninga. Hann ritaði nákvæma rit-
gjörð um fjárkláðann og þá fyrst fóru
menn að fá þekkingu á fjárkláðanum«.
— Eg minni á þessi orð til þess að
sýna fram á, hvað byggjandi er á
fleipri þeirra manna, sem símalandi
eru um alla hluti í jörðu og á og virð-
ast ekki láta annað en augnabliks vel-
vild eða óvild stýra orðum sínum.
Orð slíkra manna eru auðvitað svo
ómerkileg, að ekki er heimtandi af
nokkrum manni, að hann taki nokk-
urt tillit til þeirra, hvað þá leggi þau
sér á minni — og því er hr. amt-
manninum vorkunn.
Magnús Einarsson.
Um verkfæri og útvegun á þeira.
ii.
Á búnaðarþinginu 1901 bar Stefán
Stefánsson kennari fram þá tillögu, að
fela Búnaðarfélagi íslands« að koma
upp hér á landi, helzt i hverju amti,
Sölu á jarðyrkjuverkfærum og búskap-
aráhöldum, og hafa hór í Beykjavík
safn af verkfærum til sýnis og reynslu*.
Tillaga þessi var samþykt og síðan
tekin til athugunar af félagsstjórninni.
Búnaðarfélagsstjórnin tók það ráð,
að skrifa ýmsum kaupmönnum á land-
inu, og fór þess á leit við þá, að þeir
tækju að sór umboðssölu á jarðyrkju-
verkfærum frá ákveðinni verkfæraverzl-
un erlendis.
Flestir þeir kaupmenn, er skrifað
var, tóku þessari málaleitun vel, og
tjáðu sig fúsa að takast á hendur út-
söluna. Eftir nokkrar bréfaskriftir
milli félagsins og erlendra verkfæra-
verzlana, varð það að samningum, að
taka tilboði frá C. Th. Bom & Co í
Kaupmannahöfn um sölu á verkfærum
frá nefndu verzlunarhúsi.
C. Th. Eom & Co. selur verkfæri,
bæði stór og smá, frá ýmsum verk-
smiðjum í Danmörku og Svíþjóð, og
þykir verðið hátt.
Taki Búnaðarfélagið að sér útvegun
og útsölu á verkfærum, mun það
naumast skifta framvegis við þann
mann, heldur snúa sér aðallaga til
þeirra, er búa verkfærin til. það
mundi með öðrum orðum fá verkfærin
frá fr'rstu hendi, og að einB þar, sem
þau eru bezt. Með því eru allir milli-
liðir útilokaðir og hefir það talsverða
þýðingu, að því er verðið snertir.
Flestir þeir, er hafa verkfæri á boð-
stólum hér, kaupa þau í verkfæra-
verzlunum, en ekki frá verksmiðjun-
um. Milliliðir milli framleiðanda og
notanda eru oft 2—3, og allir verða
þeir eitthvað að hafa íyrir snúð sinn
og Bnældu.
Tökum til dæmis Bkilvindurnar_
J>ar er umboðsmaður ytra og útsölu-
maður hér.
Milliliðirnir eru tveir, og má með
sanni segja, að annar þeirra sé með
öllu óþarfur. Óg þessi óþarfi millilið-
ur hækkar verðið um 10—15/».
Oþarfir milliliðir í verzlunarviðskift-
um eru illkynjað átumein í viðskipta-
lífinu. þeir gera aldrei annað en að
hækka verðið á vörunni, og er því
fullkomin ástæða til að forðast þá sem
auðið er.
Fyrir Búnaðarfélagið væri einnig
með öllu óþarft aö nota erlend verzl-
unarhús fyrir milliliði milli sín og
framleiðanda áhalda. Að eins þegar
um amerisk áhöld er að ræða, verður
naumast hjá því komist; en að öðru
leyti er það hreinn óþarfi og nær ekki
neiuni átt.
í utanför minni síðastliðinn vetur
grenslaðist eg eftir hvar búin væru
til verkfæri og búsáhöld, sem eg taldi
bentug hér á landi.
þetta gerði eg aðallega til þess að
geta síðar, ef til þess kæmi, að Bún-
aðarfélagið tæki að sér útvegun á þeim,
bent því á, hvar þau eru bezt. Jafu-
framt þessu fekk eg upplýsingar um
verðið, svo og með hvaða skilmálum
félagið gæti fengið verkfærin.
Ef til þess kæmi, að Búnaðarfélagið
tæki að sér útvegun og útsölu á jarð-
yrkjuverkfærum og vinnuáhöldum, þá
yrði það að gerast eftir ákveðnum
reglum, þannig löguðum, að félagið
eigi ekkert í hættu.
Hið fyrsta og sjálfsagðasta skilyrði
er það, að öll þau áhöld og verkfæri,
sem félagið útvegar, séu borguð fyrir-
fram. Gjaldið verður að fylgja pönt-
un, hvort hún er stór eða lítil, og frá
þeirri reglu má eigi víkja.
En sanngjarnt væri það, að félagið’
greiddi vexti af upphæðinni, ef hún
næmi t. d. 25—50 kr. og þar yfir, en
þó eigi fyrir skemri tíma en 1 mánuð.
Fyrirkomulagið ætti að vera svipað
eða bygt á sama grundvelli og ítöku-
fólsskapurinn — »AndeIssystemet« —
í Danmörku.
Bezt mundi fara á því, að hvert
búnaðarfélag myndaðideild og pantaði
í sameiningu öll þau verkfæri er fó-
lagsmenn þyrftu og ætluðu að útvega.
sér það og það árið. Formaður fé-
lagsins væri þá um leið deildarstjóri
og tæki á móti pöntunum frá félags-
mönnum og afgreiddi þær til Lands-
búnaðarfélagsins, ásamt andvirði hinna
pöntuðu áhalda. Verkfærapantanirnar
ættu að vera komnar til fólagsins inn-
an ákveðins tíma t. d. fyrir nýár.
Hefði þá félagsstjórnin nægan tíma að
athuga þær og afgreiða með miðsvetr-
arferðinni. Áhöldin kæmu svo að á
liðnum vetri hingað til Beykjavíkur,
og væru síðan send héðan með fyrstu.
ferðum strandbátanna og flóabátsins á.
viðkomu8taði þeirra.
þeirri mótbáru get eg búist við frá
Landsbúnaðarfélaginu, að það hafi ekki
húsrúm fyrir verkfærin eða safn a£
þeim.
Til þess að bæta úr því eru tveir
vegir; annar sá, að fólagið sjálft byggi
hús — og með því mælir margt ann-
að; — hinn sá, að leigja húsrúm fyrir
verkfærin á hentugum stað í bænuru.
Leigu þyrfti þá að vísu að greiða fyr-
ir húsið; en engin frágangssök væri
það fyrir félagið. Bændur mundu
naumast telja þeim peningum illa var-
ið, sem gengju til þess að borga með
Ieiguna.
Jafnframt því að' útvega verkfærin,.
þarf Landsbúnarfclagið einnig að gera
verklegar tilraunir með þeim. |>að
þarf ,að reyna hinar ýmsu tegundir
verkfæra, svo sem plóga, herfi, kerrur,
skóflur, kvíslar o. s. frv., og sömuleið-