Ísafold - 15.08.1903, Blaðsíða 3

211
is afbrigðin innan hverrar tegundar.
|>au áhöldin, er reyndust bezt, útvegar
svo félagið og selur bændurn.
1 þessu er fólgin mjög mikil fram-
för frá því sem er, og um leið mikill
sparnaður fyrir þá, er verkfærin kaupa,
bæði beinlínis og óbeinlínis.
Öll áhöld til rjómabúanna ætti Bún-
aðarfélagið einnig að útvega eða sjá
um útvegun á, eins og rjómabúafuud-
urinn fyrir Árnes- og Bangárvallasýsl-
ur síðastliðinn vetur óskaði eftir.
|>á ætti félagið ennfrémur að kaupa
og gera tilraunir með ný og lítið þekt
vinnuáhöld og verkfæri. Gefist þau
vel og þyki hentug, þá er ekkert eðli-
legra en að félagið beitist fyrir út
breiðslu þeirra og notkun.
Komist alt þetta í framkvæmd, er
fengin trygging fyrir því, að bændur
fái að eins góð og hentug áhöld.
fetta fyrirkomulag hefir og þann
kost í för með sér, að bændur vita
hvert þeir eiga að snúa sér með verk-
færapantanir og fyrirspurnir um notk-
un þeirra. Og hvað verðið snertir, þá
verður það að minsta kosti ekki hærra
en það gerist nú; jafnvel oft töluvert
lægra.
Vonandi tekur næsta búnaðarþing
málið til yfirvegunar og athugunar, —
og efast þá enginn um æskileg úr-
slit þess.
Sigurður Sigurðsson.
Viðtökurnar.
|>að er alkunnugt, þegar fyrir löngu,
að erindi Jóns yfirdómara Jenssonar
til Kaupmannahafnar var það, eins
og hann sjálfur komst að orði: »að
vinna stjórnina (íslands-ráðgjafann) til
að láta uppi skýrt og tvímælalaust,
hvern skilning hún legði í ríkisráðs-
ákvæði stjórnarskrárfrumvarpsins, og
á hvaða skoðun um stjórnlega stöðu
íslands í ríkinu þetta ákvæði væri
bygt«. (Ingólfur 19. tölubl.).
þegar til Kaupmannahafnar kom,
gekk yfirdómarinn á fund íslands-
ráðgjafans og bar upp erindi sitt; en
óðar en hann nefndi stjórnarskrármálið,
lýsti ráðgjatinn yfir því, að um það
mál semdi hann að eins við alþingi
fyrir milligöngu stjórnarfulltrúans
(landsh.). Hann kvaðst hafa gefið
landshöfðingja allar þær fyrirskipanir
(Instruktioner) í málinu, er hann
ætlaði að gefa honum; kvaðst annars
hafa verið nógu greinilegur í athuga-
semdunum við frumvarpið.
Yfirdómarinn tók það fram, að það
væri einkennilegt og ónærgætið af
stjórninni, sem vegna fjarlægðar gæti
ekki sjálf mætt á þinginu, að fást
ekki til, þegar á hana væri skorað,
að láta þinginu í té, gegnum umboðs-
mann sinn, skýrslur og skýringar, er
því væru nauðsynlegar.
Báðgjafinn kvaðst, einmitt vegna
hinna sérstöku kringumstæða, ekki
finna ástæðu til að gera neitt.
Að endingu spurði yfirdómarinn ráð-
gjafann, hverja »stjórnskipulega nauð-
syn« bæri til þess, að bera sérmál ís-
lands upp í ríkisráðinu.
Báðgjafinn neitaði að svara þeirri
spurningu eða gefa frekari skýringar
um málið, og þar við sat.
þessar voru þá viötökurnar, sem yf-
irdómarinn fekk hjá íslandsráðgjafan-
um, og þykir rétt að þær komi fyrir
almennings augu, sem framhald og
niðurlag þess, er áður hefir verið sagt
hér í blaðinu um utanför yfirdómar-
ans.
Getur nú hver og einn Ieitt út af
þessum viðtökum þær ályktanir, er
honum þóknast.
f>að eitt viljum vér um þær segja,
að eigi þær að vera fyrirboði frjáls-
legrar og mannúðiegrar sjórnar, þá
lofa þær ekki góðu.
Svör landshöfðingja:
f>egar það fréttist, að ráðgjafinn
kvaðst hafa gefið landshöfðingja allar
þær skýringar og fyrirskipanir um
stjórnarskrármálið, er hann ætlaði sér
að gefa honum, fóru margir að verða
forvitnir og langaði til að heyra hverj-
ar þær »instrúktiónir« væru, sem ráð-
gjafinn hefði gefið landshöfðingja.
Tækifærið var þyí notað er stjórnar-
skrármálið var til 2. umræðu í efri deild.
fúngmaður Barðstrendinga bar þá upp
fyrir landshöfðingja eftirfylgjandi þrjár
spurningar:
1. Eru sérmál íslands lagalega óháð
atkvæði hinna dönsku ráðgjafa, ef
þetta frumvarp verður óbreytt að
lögum ?
2. Er hin núverandi stjórn sömu
skoðunar og hægrimannastjórnin
áður um nauðsynina á ríkisráð-
setu ráðgjafa íslánds (ráðgjafabr.
29. maí ’97 og 26. maí ’99) sam-
kv. 15. og 16. g'r. grundvallarlag-
anna og um ábyrgð hans fyrir
ríkisþinginu samkv. 14. gr. grund-
vallarlaganna?
3. Hvaða stjórnarfarslega nauðsyn er
átt við í athugasemdunum við
stjórnarfrum. í fyrra, þar sem sagt
er, að það sé nú sem fyrr stjórn-
arfarsleg nauðsyn, að sérmál ís-
lands séu borin upp í ríkisráðinu?
Laudshöfðingi svaraði spurningunum
á þessa leið:
Hann kvaðst ekki geta gefið neinar
leiðbeiningar um skoðanir stjórnarinn-
ar á spurningunum. Stjórnin hefði
álitið, að úr því að málinu hefði ver-
ið svo vel Jtekiðí fyrra sumar, þegar
frv. var samþykt í einu hljóði af báð-
um deildum alþingis, þá þyrfti ekki
að gefa neinar sérstakar upplýsingar
í málinu, enda ekki búist við neinum
vafaspurningum í því.
Prá eigin brjósti kvaðst landsh.
svara fyrstu spurningunni með hreinu
jái. Dönsku ráðgjafarnir hafi aldrei
átt að hafa nokkur atkvæði eða af-
skifti af sérmálum Islands samkvæmt
stjórnarskránni.
Ounur spurningin þótti lh. dálítið
skrítiu. Fyrst og fremst kæmi það
engum við, hvort hin núverandi stjórn
áliti skoðun hægrimannastjórnarinnar,
sem hefði verið látin í ljósi þegar alt
öðruvísi hefði á staðið en nú, rétta;
og í öðru lagi leiddi það af flutuingi
íslandsráðgjafans frá Khöfn til Beykja-
víkur, að haun gæti eigi verið með-
limur ríkisráðsins. Meðan ráðgjafinn
hefði setið í Khöfn hefði hann verið
meðlimur ríkisráðsins, en nú væri það
fýsiskur ómögulegleiki; maður, sem
búsettur væri í Kvík, gæti ekki átt sæti
í ríkisráði í Khöfn, fremur en búsettur
maður í Ameríku gæti átt sæti í bæj-
arstjórn Bvíkur.
Með orðunum »stjórnarfarsleg nauð-
syn« meinti ráðgjafinn ekkert annað
en það, að það sé álitið sjálfsagt í
öllum þeim löndum, þar sem er þing-
bundin stjórn, að hinn æðsti valds-
maður, hvort sem hann heitir keisari,
konungur eða »Præsident« staðfesti
lög í ríkisráði sínu.
Páfi er kosinn
S a r t o kardináli, er tekur sér nafn-
ið Píus X.
Frá alþingi
Lög.
29. Um löggilding verzlunarstaðar
á Grenivík við Eyjafjörð.
Fallin frumvörp.
14. Um skifti á jörðunni Árbakka
í Vindhælishreppi í Húnavatnssýslu
og jörðunni Yztagili í Engihlíðarhreppi
í sömu sýslu (nd.).
15. Um afnám svonefndra Maríu-
og Péturslamba (Ed.).
l»ingnefndir.
Ferðakostnaðarnefnd: Guðj. Guðl.,
Guðl. Guðm., Gutt. Vigfúss., Klemens
Jónss., Ólafur Briem.
þingsályktunartill. um milliþinga-
nefnd í kirkjumálum: Guðl. Guðm.,
Lárus Bjarnas., MagnúsAndr., Stefán
Stefánss., þórh. Bjarnarson.
Gjöf Jóns Sigurðssonar.
Sameinað þing kaus 13. þ. m. í nefnd
til að dæma um rit til verðlauna af
þeim sjóði, þá Eirík Briem prestaskóla-
kennara með 32 atkvæðum, Björn
Ólsen rektor með 18 atkv. og lands-
höfðingja Magnús Stephensen með 17
atkvæðum. Tveir hinir fyrtöldu voru
áður í nefndinni ásamt yfirkennara
SteÍDgrími ThorsteinsBon, sem nú
hlaut 15 atkvæði; sömu atkvæðatölu
(15) hlaut og Hallgrímur biskup Sveins-
son.
Kosningarkæraii
úr Suðurmúlasýslu.
Kjörbréfanefndin, sem hafði með
böndum kærur yfir kosningunni í
Suður-Múlasýslu, lagði það til, að al-
þingi »sendi hinar framkomnu kærur
forsetaveginn til landsstjórnarinnar
með áskorun um, að hún láti rann-
saka kjörskrárnar í Suður Múlasýslu,
sem giltu frá 1. júíí 1902 til 30. júní
1903, og samningu þeirra af hendi
hreppsnefndanna, og leggi árangurinn
af þeim rannsóknum í síðasta lagi
fyrir næsta þing 1905*.
þessi tillaga nefndarinnar var sam-
þykt í einu hljóði á þingfundi í sam-
einuðu þingi 13. þ. m.
Kirkjumálin.
Efri deild hafði til 2. umræðu í gær
frumvarpið um sameiningu forstöðu-
mannsembættis prestaskólans við bisk-
upsembættið. Eftir nokkrar umræður
var málinu ráðið til lykta að þessu
sinni með rökstuddri dagskrá, svo lát-
andi:
»Efri deild alþingis skorar á lands-
stjórnina að leggja fyrir milliþinganefnd
þá, er væntanlega verður skipuð um
kirkjumál landsins, til íhugunar frum-
varp það um sameining forstöðumanns-
embættisins við prestaskólann við bisk-
upsembættið, sem samþykt hefir verið
í neðri deild, og tekur því næst fyrir
næsta mál á dagskrá*.
þingsályktunartillagan um milliþinga-
nefndina er nú komin fyrir neðri deild,
og nefnd skipuð þar til að íhuga mál-
ið. Tillagan hljóðar svo:
»Alþingi ályktar að skora á lands-
stjórnina, að gera sem fyrst ráðstafan-
ir til að safna öllura nauðsynlegum
skýrslum, er snerta hag kirkjunnar, og
skipa 5 manna nefnd milli þinga til
að taka kirkjumál landsins til rækilegr-
ar íhugunar í heild sinni og koma fram
með ákveðnar tillögur um:
1. Hagkvæma skipun kirkjumálanna^
er veiti þjóðkirkjunni slíkt sjálf-
stæði og sjálfstjórn í sínum eigin
málum, sem hún eftir eðli sínuog
45. gr. stjórnarskrárinnar á heimt-
ingu á og þarfnast, til að geta full-
nægt ákvörðun sinni.
2. Hvort eða að hve miklu leyti það
verði að álftast nauðsynlegt, að
kirkja og ríkisfélag sé eftirleiðis
sameinað, eins og til þessa hefir
verið.
3. Hagfelda skipun prestakalla í land-
inu.
4. Nauðsynlegar umbætur á launa-
kjörum presta og prófasta, bæði
að því er snertir launin sjálf og
innheimtu þeirra«.
Bæjarstjórn Reykjavíkur
samþykti á fundi 6. þ. m. að taka að
hálfu leyti þátt i kostnaðinum við girðingu
þá, sem verið er að gera frá »Beneventum«
niður að Fossvogi.
Erindi frá kaupm. W. 0. Breiðfjörð um
lýsingu með acetylengasi var vísað til bruna-
málanefndar.
Bæjarstjórnin lét það álitiljósi, að hæfi-
legt væri að Reykjavíkurkaupstaður greiði
»5 kr. af þurfamanaaflutningskostnaði Kjós-
ar- og G-ullbringusýslu og Reykjavikurkaup-
staðar árið 1902, sem alls nam 322 kr. 58 a.
Magnúsi Jónssyni i Garðbæ var leyft að
nota sér slægjur i mógröfunum meðfram
Meistaravelli að sunnanverðu.
Samþyktar voru þessar brunabótavirðing-
ar: Hús Þorsteins Jónssonar við Yestur-
götu 12,139 kr.; Valdimars Ottesen við
Laugaveg 9,134 kr.; Ólafs Ólafssonar við
Bergstaðastræti 5,176 kr.; Geirs Zoega kaup-
manns (i stað húss, er brann 18. apr. þ. i.)
4,550 kr.; frú Bjargar Jónsdóttur (Doktors-
hús) 3,860 kr.; Sveinbjörns Stefánssonar
við Skólavörðustig 3,445 kr.; Björns Guð-
mundssonar og Jes Zimsen (fiskgeymsluhús
á Kirkjusandi) 3,075 kr.; Ingiríðar Jóns-
dóttur við Kaplaskjólsveg 2,812 kr.
Frestað var að sinni að samþykkja bruna-
bótavirðingu á húsi Th. Thorsteinsson kaup-
manns.
Fjárveiting til vegarlagningar meðfram
Skólastræti var aukin um 71 kr.
Bæjarstjórnin afsalaði sér forkaupsrétti að
erfðafestulandi Halldórs Jónssonar i Bráð-
ræði, V otavelli, en áskildi sér óskertan rétt
til ókeypis vegarstæðis þar, ef á þarf að
halda siðarmeir.
Til sjómanna á íslandi.
Á fiskiraonsóknaskipinu »Thor«voru
f vor er leið m e r k t i r allmargir
skarkolar (Eödspetter) á Skjálf-
andaflóa og þeim slept þar. Merkið
er tvöfaldur hnappur úr beini og látúni
og brent á hann númer og stafirnir
Da (=Danmörk).
Ef íslenzkir sjómenn skyldu fá
þannig merkta skarkola, eruþeirbeðn-
ir að koma þeim í heilu líki til næsta
Býslumanns, er lætur mæla þá, hirðir
merkin og borgar 1 krónu fyrir hvert
merki, þeim er með fiskinn kemur.
Joh. Schmidt
mag. scient.
Utanáskrift: Fiskeriundersögelserne
Köbenhavn Ö.
þetta eru önnur blöð beðin að taka
upp til birtingar.
Amerískt skemtlskip.
Skemtiskipið »Aloha« frá New-
York kom hingað sunnudagsmorguninn
9. þ. m. Með skipinu er eigandinn
hr. M. C. James ásamt konu sinni og
3 kunningjum þeirra. Daginn eftir
komu skipsins ferðaðist fólk þetta til
þingvalla og Geysis og kom aftur 13.
þ. m.
Ekki voru menn þessir svo hepnir
að sjá Geysi gjósa, en veður var gott
og gátu þeir því notið náttúrufegurð-
arinnar, sem þeir dáðust mjög að, og
kváðust hvergi hafa séð jafn mikla.
Héðan fer skipið til Noregs ogþað-
an til Kaupmannahafnar.