Ísafold - 05.09.1903, Qupperneq 1

Kemur út ýmist einn sinni eða
tvisv. í viku. Verð 4rg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/j doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík langardaginn 5. september 1903
VXI. árg.
JúiAÁidl jWa/UfOslíiv
í. 0. 0. F. 85949.
Augnlœkning ókeypis 1. og 3, þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 í spltalannm.
Forngripasafn opið md., mvd. og ld.
11—12.
K. F. XJ. M. Lestrar- og skrifstofa op-
ín á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fnndir á hverjn föstudags- og
snnnndagskveldi kl. 8'/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónnsta kl. 9
og kl. 0 á hverjum helgnm degi.
Landalcotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
•endur kl. 10’/2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
W. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlana.
Ndttúrugripasafn, í Vestnrgötu 10, opið
4 sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
■V* G-jalddagi
blaðsins var 15. júlí.
Jónas Helgason,
organisti við dömkirkj-
una i Reykjavik, andað-
ist snögglega aðfaranótí
2. \). inán., af lijartaslagi.
Helztu æfiatriða hans
verður getið i næsta
blaði.
Erlend tíðindi.
Khöfn 21. ág. 1903.
Baikanskagaóeirðirnar.
f>ar var frá horfið í síðustu fréttum,
er rússneski ræðismaðurinn f Monastir
var myrtur af völdum lögregluþjóns
eins tyrknesks. J>egar er Rússakeis-
ara barst sú fregn, brá bann skjótt
við, sendi orð Tyrkjasoldáni, fyrir
munn sendiherra síns í Miklagarði, og
krafðist þess fastlega, að morðingjan-
um yrði tafarlaust refsað með þyngstu
hegningu, er lög leyfðu. Ollum þeim,
er með einhverju móti hefðu verið við
morð þetta riðnir, og þeim öðrum em-
baettismönnum tyrkneskum, er sýnt
hefðu BÍg í mótþróa gegn ræðismönn-
um rússneskum, skyldi og þunglega
refsað. Og til þess að sýna soldáni,
að hér væri alvörumál á ferðum, sendi
keisari 4 bryndreka úr flota sínum
suður til Tyrklands. Við þessar orð-
sendingar og svo flotasendinguna varð
soldán lafhræddur og hefir nú gert að
▼ilja keisara í smáu sem stóru. Hefir
morðinginn verið af lífi tekinn með
mestu pyndingum, aðrir, sem við morð-
ið voru riðnir, ýmist líflátnir eða
varpað í dýflissu, en landshöfðinginn í
Monastir rekinn frá embætti.
En »ekki er ein báran stök« má
segja um Tyrkjasoldán. »Makedónska
uppreÍ8tin« vex með hverjum degi og
grípur æ meir um sig. Uppreistar-
mönnum, sem sett hafa sér það mark
að vinna Makedónum fult frelsi, fer sí-
fjölgandi. Hafa Tyrkir orðið að gera
út ógrynni hers til að berja á upp-
reistarmönnum, en þeir vinna Tyrkj-
um mesta mein, fara brennandi og
brælandi um sveitirnar, eyða heila
bæi, sprengja hús í loft upp og brjóta
niður brýr. Vindi þessu fram og
Tyrkjum tekst eigi að bæla niður upp-
reistina af eigin rammleik, er víst tal-
ið, að stórveldin, einkum Rússland og
Austurríki-Ungverjaland, skerist í leik-
inn til að koma friði á, en ekkert er
Tyrkjum ver við, en ef svo færi. Telja
þeir þá víst, að Makedónía hrökkvi
úr höndum sér, og ef svo yrði, muni
Evrópuríki sitt á förum.
Daglega berast fregnir um smáor-
ustur og vopnaviðskifti milli uppreist-
armanna og Tyrkja. En lítt er að
henda reiður á fregnum þeim, og auk
þess þýðingarlaust að romsa upp ótal
ókunna orustustaði. Bera uppreistar-
menn að vísu oftast lægra hlut, en fá
þó unnið Tyrkjum ógagn talsvert í
hvert skifti.
Hinum nýja Serbakonungi semur
eigi rétt vel við stórmennaflokk þann,
er þátt átti í morði fyrirrennara
hans. Konungsmorðingjar þóttust eiga
til sæmdar að kalla af konungi, þar
sem hann mátti þeim þakka veg sinn.
En konungi hefir á annan veg sýnst.
Hefir hann sfður en gert vel til þeirra,
heldur hefir hann jafnvel varnað þeim
embætta og á ýmsa vegu látið í ljósi,
að hann vildi sem mínst hafa saman
við þá að sælda. þetta þykir kon-
ungsmorðingjum stakt vanþakklætí af
konungi. Að baki þeirra er allmikill
flokkur af þjóðinni. Á því Pétur í
vök .að verjast, og tvísýnt hvort upp
úr kemst.
Ráðaneyti eun ómyndað í Ungverja-
landi í stað Khuensráðaneytisins, er
beðist hefir lausnar. En Austurríkis-
keisari kominn til Buda-Pest, höfuð-
staðarins, og nú búist við, að brátt
greiðist úr þeim vandræðum.
Hér í Khöfn andaðist í dag Oktavíus
Hansen, hæstaréttarmálfærslumaður,
eftir langa legu, hálfsjötugur að aldri.
Hann var meðal fremstu þingskörunga
af vinstrimönnum, frjálslyndur mjög,
einbeittur og sjálfstæður og fór jafnan
sínu fram, hvað sem flokk hans leið.
Var hann einn vinstrimanna í lands-
þinginu, er reis upp á móti skatta-
frumvarpi þvf, er stjórnin lagði fyrir
ríkisdaginn síðastliðinn vetur og stefna
þótti í ófrjálslega átt af mörgum. ís-
lendingum mun hann kunnur fyrir af-
skifti sfn bæði af Fensmarksmálinu og
bvo einkum Btjórnarskrármálinu. Út
af Fensmarksmálinu ferðaðist hann til
ísland árið 1885 og jafnan sfðan fylgdi
hann málum landsinB með miklum á-
huga. Lét hann ætíð til sín taka ís-
lands mál, ef rædd voru meðal Dana,
dró taum íslendinga og mælti einarð-
lega þeirra máli og mega þeir því
minnast hans með virðingu og þakk-
læti.
Oktavíus Hansen var bróðir augn-
læknisins fræga Hansen-Gruths.
Daniel Bruun höfuðsmaður er ný-
kominn heim úr fornmenjarannsókna-
ferð um suður- og austurhluta Græn-
lands. Hann hefir fundið þar
margar fornar bæjarrústir, sem ekki
voru mönnum áður kunnar. Ennfrem-
ur hefir hann fundið í gömlum sorp-
haugum æfagömul manna bein og dýra
og ýmislegt fleira, sem gefa mun gleggri
hugmynd um fornbyggja Grænlands
og lifnaðarháttu þeirra en menn hafa
áður haft.
Gufuskipaferðirnar
á næstu tveimur árum.
Eitt af hlutverkum alþingis er það,
að sjá um fastar gufuskipaferðir milli
Islands og Danmerkur og meðfram
ströndum landsins, ákveðnar ferðir, til
að flytja alls konar póstsendingar,
menn og vörur. Júngið veitir eigi að
eins fé til þessara ferða úr landasjóði,
heldur semur beinlfnis um ferðirnar,
hversu margar þær eigi að vera og hve-
nær hvert skip leggur á stað frá enda-
stöðvum og viðkomustöðura; samning-
arnir eru ferðaáætlanir skipanna; séu
einhver aukaskilyrði sett, er þeirra get-
ið í fjárlögunum.
Hingað til hefir eigi tekist að fá að-
gengileg tilboð nema frá einu félagi,
Sameinaða gufuskipafélaginu danska, og
þar við situr enn. Að vísu hafði í
þetta sinn annað félag, »Thore«-félagið
í Kaupmannahöfn, gert tilboð um að
halda þessum ferðum uppi á næsta
fjárhagstímabili (1904 og 1905); en það
var hvorttveggja, að félag þetta þykir
lítt reynt enn sem komið er, og tilboð
þess eigi aðgengilegt, þar sem sömu
skipin áttu að halda uppi millilanda-
ferðunum og strandferðunum; milli-
landaferðirnar áttu að verða því nær
þriðjungi færri en þær eru nú, 13 ferð-
ir í stað 18, og landssjóðstillagið þóað
vera 10,000 kr. hærra en að undan-
förnu, 60,000 kr. í stað 50,000 kr., eins
og það hefir verið upp á síðkastið.
Við þessu varð ekki haggað, því félag-
ið hafði engan mann sent og engum
umboð gefið hér til að semja við þingið.
Sameinaða gufuskipafélagið aftur á
móti sendi hingað mann, fyrrum skip-
stjóra Christiansen, beint í þeim erind-
um að ná samkomulagi við þingið um
ferðirnar og semja um þær, og það
tókst, eða öllu fremur gat ekki annað
en tekist, með því að hér var ekki í
önnur hús að venda.
Mörgum hefir, sem vonlegt er, blætt
f augum tillagið úr landssjóði tilþessa
félags að undanförnu, 50,000 kr. á ári,
ofan á það, að flutningur á skipum
þess, hvort heldur er fyrir vörur eða
menn, er dýrari en á öðrum skipum,
er til landsins koma. En hafi mönn-
um vaxið þetta í augum áður, hvað
58. blað.
munu menn þá segja nú, er tillagið til
félagsins úr landssjóði hefir verið hækk-
að um þriðjung, úr 50,000 kr. upp í
75,000 kr. á ári. En hér var ekki um
gott að gera.
Félagið hafði í þetta sinn gert stjórn-
inni ýms tilboð um að halda ferðun-
um uppi eftirleiðis, en flest þóttu þessi
tilboð alt annað en aðgengileg. í flest-
um þeirra var áskilið annaðhvort, að
strandferðirnar legðust niður eða að
þeim væri fækkað um helming; aðeins
í 3 tilboðunum var gerður kostur á
sömu strandferðunum og nú.
f>essi voru að öðru leyti tilboðin:
20 millilandaferðir, án straud-
f e r ð a, áttu að kosta 25,000 kr. úr
landssjóði á ári; 16 ferðir, án strand-
ferða ,20,000 kr., en fyrir 14 ferðir án
strandferða átti landssjóður ekkert að
greiða.
Fyrir jafnmargar millilandaferðir og
nú eru, en helmingi færri strandferðir,
var áskilin 80,000 kr. þóknun úr lands-
sjóði, en fyrir nokkru færri millilanda-
ferðir, með helmings fækkun á strand-
ferðunum, var áskilin sama borgun og
nú er greidd fyrir hvorttveggja (50
þús. kr.).
Samgöngumálanefndir beggja deilda
þingsins höfðu málið til meðferðar í
'senn; kom þeim báðum saman um, að
ekki gæti komið til nokkurra mála að
fækka strandferðunum og því síður að
sleppa þeim alfarið. Varþá ekki nema
um þrjú tilboð að velja, um millilanda-
ferðir með sömu strandferðum og nú.
Fyrsta tilboðið var um jafnmarg-
ar millilandaferðir og nú, með sömu
strandferðum, fyrir 80,000 kr. á ári;
annað tilboðið um 20 millilandaferðir
fyrir 110,000 kr. úr landssjóði, en þá
áttu skipin að fara fram hjá Færeyj-
um í 16 ferðum; þriðja tilboðið var
um 20 millilandaferðir með nokkuð
fleiri viðkomum í Færeyjum fyrir 75,000
kr. tillag úr landssjóði á ári, eða 25,000
kr. hærra gjald en nú.
Nefndunum kom saman um að hall-
ast að síðasta tilboðinu. Árgjaldið til
ferðanna var að vísu 25000 kr. hærra
en það er nú, ea úr því var ekki að
aka, enda millilandaferðirnir tveim fleiri
og samningurinn að eins gildandi um
tvö næstu árin. Ennfremur fekst um-
boðsmaður félagsins til að lofa þvf, að
25 stúdentar í Kaupmannahöfn og 50
efnalitlir iðnaðar- og alþýðumenn á Is-
landi skyldu mega ferðast fram og aft-
ur fyrir sama verð og önnur ferðia
kostar nú. Og loks hét hann 5% af-
slætti hverjum þeim, er að samanlögðu
greiddi félaginu 5000 kr. í flutnings-
gjald á ári. Á hinn bóginn urðu nefnd-
irnar að sætta sig við það, að farþeg-
ar á 1. farrými greiddu fæðispeninga
milli hafna hér á landi, eins og á milli
landa, með því að bæði útlendir og
innlendir ferðamenn höfðu kvartað yf-
ir því, að 1. farrúm væri stundum mis-
jafnlega skipað, og þvf um kent, að
farþegar þyrftu ekki að kaupa mat
hafna á milli.
Og við þetta verður að sitja.
Strandferðirnar eru jafnmargar og
að undanförnu, millilandaferðirnar 2
fleiri en gjaldið þriðjungi hærra.
14 millilandaferðir, án strandferða,
áttu ekkert að kosta, ef þingið vildi
sæta því boði, en 20 millilandaferðir,
f