Ísafold - 05.09.1903, Blaðsíða 2

230
án Btrandferða, 25,000 kr. Eftir þessu
hvíla tveir þriðjungar af kostnaðinum
á strandferðunum; þær bera sig ekki
betur en svo, að til þeirra verður að
verja árlega úrlandssjóði 50,000 kr.
jietta er afarmikið fé, þegar miðað
er við það, úr hve litlu landssjóð-
ur hefir að spila og í hve mörg horn
hann hefir að líta.
Auðvitað kemur engum manni til
hugar að leggja strandferðirnar niður,
en hins vegar er eigi unt að verjast
þeirri hugsun, að þær hljóta a ð e i n-
hverju leyti að vera óþarfar, er
þær svara eigi betur kostnaði en þetta.
Strandferðirnar eru fleiri og tíðari en
þörfin krefur, hvort heldur er til vöru-
eða mannflutninga.
Strandbátarnir hafa farið 18 ferðir
alls fram og aftur, frá Beykjavík til
Akureyrar, sem sé »SkáIholt« vestur um
land 6 ferðir fram og aftur, en Hólar
austur um land 7 ferðir. En auk þessa
fara millilandaskipin 6 ferðir á ári frá
Austfjörðum, norður og vestur um land,
til Beykjavíkur á leið frá útlöndum,
og aðrar 6 ferðir frá Beykjavík vestur
um IaDd, norður og austur, á leið til
útlanda, og 7. ferðin er hringferð eins
Bkipsins í ágústmánuði frá Beykjavík,
austur og norður um land, til Bvíkur
aftur.
Strandferðirnar vestur um land frá
Bvik hafa þannig verið 12 á ári og að
auki 5 ferðir frá Bvík um vesturhafn-
irnar til ísafjarðar (= 17 ferðir frá
Bvík til ísafjarðar), 8 ferðir frá Evík
austur um land og að auki 6 ferðir frá
Austfjörðum norður um land til Bvíkur
(=14 ferðir frá Austfjörðum til Akur-
eyrar). Óg þó hafa auk alls þessa
ýms önnur skip (Wathnes-erfingja,
Thorefélagsins o. fl.) gengið milli Aust-
fjarða og Akureyrar eða jafnvel vest-
ur á Sauðárkrók, og eins að sunnan-
verðu alla leið vestur á ísafjörð.
|>að er nú, sannast að segja, engin
furða, þótt lítið sé um flutninga í sum-
unl af þessum mörgu ferðum, og það
því síður, sem það kemur iðulega fyr-
ir, að skipin eru á ferðinni hvort á
eftir öðru, auk þess sem margar af ferð-
unum lenda á aðalbjargræðistímanum,
um hásláttinn, þegar almenningur hef-
ir alt öðrum störfum að gegna en skipa-
ferðum og vöruflutningum.
Vér fáum því eigi betur séð en að
eitthvað af þessum strandferðum mætti
að skaðlausu falla niður.
Strandferðir eru auðvitað ómiss-
andi, en of tíðar strandferðir eru
eigi að eins gagnslausar, heldur geta
beinlínis orðið til ógagns, geta vanið
menn á að brúka til þess 2 ferðir eða
fleiri, sem koma má af í einni, og eins
hitt, að venja menn á óþarfar ferðir
og slangur hafna á milli, en landssjóð-
ur er Iátinn leggja til þúsundirnar, til að
halda öllu í sama horfinu og áður, þótt
ef til vill mætti haga ferðunum svo, að
komist yrði alls og alls af með helm-
ingi færri strandferðir en nú eru þær,
ef þær aðeins væru vel notaðar.
Sami gallinn er enn á þessari nýju
áætlun millilandaskipanna og áður, að
sumum ferðunum lendir of mjög sam-
an, er skipin koma hingað, en stund-
um líður aftur óhæfilega langt á milli
ferða; þannig eiga 2 skip að koma til
Beykjavíkur frá útlöndum, annað 12.
marz hitt 13. marz og 3. skipið kring-
um Iand 14. marz. Frá 24. janúar til
12. marz, eða á hálfum öðrum mánuði,
kemur ekkert skip hingað; engin bein
ferð fellur heldur hingað frá 9. októ-
ber til 22. nóvember, auk þess sem
oft líður mánuður milli ferða eða frek-
iega það: frá 13. marz til 17. apríl,
frá 8. maí til 5. júnf, frá 20. ágúst til
18. september; þetta eru alt of strjál-
ar ferðir, endajóþarflega strjálar. Hefði
verið mun heppilegra að hafa milli-
landaferðirnar fleiri og þéttari, en
strandferðir millilandaskipanna færri;
þær eiga eftir áætluninni að vera 7,
en hefðu að sjálfsögðu eigi þurft að
vera fleiri en 3, og tillagið þó engu
hærra en það er, öllu fremur lægra,
því að millilandaferðirnar borga sig
mjög vel fyrir félagið, en strandferð-
irnar illa.
En í því tekur nýja áætlunin hinum
eldri fram, að fleiri ferðir ganga nú
fram hjá Færeyjum en áður, sem sé
4 nú í stað tveggja áður, og auk þess
koma skipin þar við í 8 ferðum á einni
höfn (þórshöfn) að eins til að ,skila
pósti, en hafa engar vörur meðferðis,
og flýtir það talsvert fyrir.
Af þeim 2 ferðum, sem við verður auk-
ið, byrjar önnur frá Khöfn 26. febr.
(til Rvíkur 12. marz) en hin 28. nóv-
ember (til Bvíkur 12. des.).
Mentamáliu á alþingi.
Afrek alþingis í mentamálunum að
þessu sinni eru þau helzt, að það
samþykti lög um stofnun gagnfræða-
skóla á Akureyri (í stað Möðruvalla-
skólans, sem brann), veitti cand. Guð-
mundi Finnbogasyni styrk næstu tvö
ár til að rannsaka mentunarástandið
hér á landi, hækkaði styrk til barna-
skóla og farkennara um 1000 kr. (síð-
ara árið) til hvors, og bætti því ákvæði
inn í skilyrðin fyrir farkennarastyrkn-
um, að kennararnir skuli fá annars-
staðar frá, auk fæðis, helming á móts
við landssjóðsstyrkinn; til sýslubóka-
safna voru veittar 1000 kr. á ári (alt
að 100 kr. til hvers) gegn jafnháu til-
lagi annarsstaðar frá; til að koma
upp tekniskum skóla í Beykjavík 4000
kr. á ári; til að semja lestrarbók
handa alþýðuskólum voru heimilaðar
500 kr. Og loks var samþykt þings-
ályktun um kenslu í lærða skólanum
í Beykjavík, eins og áður er skýrt
frá í ísafold, og lög um stofnun laga-
skóla.
Auk þess hafði þingið til meðferðar
þingsályktun um lestrarbók handa al-
þýðuskólum og frumvarp til laga um
stofnun kennaraskóla. En hvorugt
þeirra mála náði fram að ganga í
þetta sinn.
f>ing8ályktunartillagan um lestrar-
bókina var feld í efri deild, og frum-
varpið um stofnun kennaraskóla dag-
aði uppi á hrakningi milli deildanna.
Ekki gekk það þrautalaust að koma
fram lögunum um gagnfræðaskólann á
Akureyri. J>au komust í sameinað
þing að lokum.
Ágreiningsefnið var heimavistirnar
í skólanum. Neðri deild vildi upp-
haflega hafa þær handa 60—70 nem-
endum, en efri deild færði þær niður
í 24. Út af þessu lenti málið á hrakn-
ingi milli deildanna og fekk loks þær
endalyktir í sameinuðu þingi, að heima-
vistir voru ákveðnar 45—50.
Lestrarbókartillagan fekk engan byr
hjá mentamálanefnd efri deildar; ekki
af því, að nefndin viðurkendi eigi þörf-
ina á slíkri bók, heldur aðallega af
því, að henni virtist »landsstjórnin eigi
lfklegri til heppilegra framkvæmda í
þeim efnum en bóksalar landsins, í
samráði og samvinnu við kennara
þess«, og taldi líklegt að bókin seldist
svo vel, að engin þörf væri á að lands-
sjóður kostaði útgáfu hennar að neinu
leyti. —
Sennilega vekurþað megna óánægju
meðal allra, sem áhuga hafa á menta.
málunum, að ekkert varð af stofnun
kennaraskóla að þessu sinni. Menta-
málanefndin í neðri deild komst svo
að orði um hann í áliti sínu:
*Kennaraskóli, og hann myndarleg-
ur og vel úr garði gerður, er fyrsta
sporið til umbóta á alþýðumentun
vorri, enda mun þess nú alment vera
óskað, og það af fylstu rökum, að eigi
sé lengur frestað stofnun hans«.
Vonandi dettur engum í hug að
neita þessu. Fyrsta ráðið til að menta
þjóðina hlýtur þó að vera það, að
hafa hæfa menn til að kenna; og eitt
helzta ráðið til að tryggja sér, að þeir
séu til, er það, að til sé mentastofnun,
sem býr þá undir stöðu sína. Sá tími
nálgast óðum, að ekki verður gert
nema hlegið að þeirri hjátrúarkreddu,
að það verði ekki í skólum lært að
segja til börnum; það sé eingöngu
komið undir eðlisfari mannsins, hvort
hann getur verið kennari eða ekki.
Svo var að sjá, sem allir þingmenn
væru í raun og veru sammála um
þörfina á kennaraskóla. En lengra
gátu þeir ekki heldur átt samleið. Svo
var það gert að ágreiningsefni og að-
alatriði málsins, hvar skólinn ætti
að standa; og það varð málinu að
þeim farartálma, að það dagaði uppi.
Skólasetrið var gert að svo miklu
kappsmáli, að mentamálanefnd neðri
deildar vildi heldur fækka kennurum
skólans um einn og stytta námstím-
ann um heilan vetur, heldur en sætta
sig við það, að skólinn stæði í Hafn-
arfirði; og efri deild virtist heldur vilja
engan kennaraskóla stofna að þessu
sinni, heldur en hafa hann í Reykja-
vík.
Báðum deildum kemur saman um
það, með öðrum orðum, að betra sé
að una við ófullkominn kennaraskóla
fyrst um sinn, heldur en láta draga
til samkomulags um skólasetrið. f>að
sem þeim fanst mest um vert, var
ekki það, h v e r n i g skólinn yrði,
heldur h v a r hann stæði.
Raunar var það látið í veðri vaka,
að skólinn þyrfti að vera í Reykja-
vík, til þess að geta orðið í alla staði
fullkominn. þess vegna var það víst
aðallega, að mentamálanefnd neðri
deildar fylgdi því svo fast fram. En
óhyggilegt var þá af henni, að tjá sig
tilleiðanlega til að fella burt eina árs-
deildina úr skólanum, ef hann að eins
fengi að standa í Reykjavík; því mun
ófullkomnari hlaut þó skólinn að verða
með tveimur ársdeildum en þremur;
og þótt nefndin treysti því, að þriðju
deildinni yrði bætt við innan skamms,
er hætt við að dráttur hefði getað orð-
ið á því. jpingmenn hefðu líklega vilj-
að fá vissu fyrir því, að skólinn gerði
ekki fult gagn með tveimur ársdeild-
um, áður en þeir bættu við hinni
þriðju.
f>ví fer fjarri, að á sama standi
hvar skólinn er. f>að g e t u r gert
mikið til, og það gerir mibið til, ef
um tvo gagnólíka staði er að ræða.
Nokkur munur er á því, hvort kenn-
araskólinn er í Reykjavík eða Hafn-
arfirði, en þó alls ekki svo mikill, að
eyðandi sé mörgum árum í deilur um
það eitt, jafnbráða nauðsyn og til þess
ber, að landið fái fullkomlega viðun-
andi kennaraskóla. Munurinn getur
ekki verið svo mikill, að það sé rétt
að gera hann að aðalatriði málsins,
þótt svo væri gert í þetta sinn.
En hér tjáir ekki að sakast um orð-
inn hlut. Næsta þing bætir væntan-
lega úr skák í þessu efni. Að öðrum
kosti hætta menn að reiða sig á, að
það sé í einlægni mælt, er þingmenn
tjá sig yfirleitt hlynta aukinni alþýðu-
fræðslu. Áhuginn er ekki sterkur, eða
þá að skilningurinn á málinu er of
takmarkaður, ef það strandar ár eftir
ár á sama skerinu, ekki stærra en
það er.
Og næsta þing verður að komast
lengra áleiðis með mentamálin í ýms-
um öðrum greinum. f>au þurfa svo
bráðra endurbóta við. Við því má
ætíð búast, að ágreiningsefnin verði
mörg; hjá því verður ekki komist,.
þegar um jafn-umfangsmikið og mik-
ilsvarðandi mál er að ræða. En þess
ætti að mega vænta, að smáatriðin
verði ekki látin vefjast fyrir um of.
Einlægur framsóknarhugur lætur þau
ekki verða sér að farartálma. Ef hann
er vaknaður í mentamálunum, þá er
öllu óhætt; en só áhuginn deigur,
nemur hann staðar við hvern smástein,.
sem í götunni verður. þá er tekið
það ráð, að leggja árar í bát og láta
alt sitja við sama, heldur en sætta
sig við, að ýmsum smáatriðum sé öðru
visi skipað en bezt verður ákosið.
Biinadarþingid.
f>að var haldið dagana 26. ágúst til
2. september, að báðum dögum með-
töldurn. Á þinginu sátu 9 fulltrúar
og hefir þeirra verið getið áður hér í.
blaðinu, nema Sigurðar ráðunauts Sig-
urðssonar, er var einn af 4 fulltrúum,
er aðalfundur Landsbúnaðarfélagsins
kaus.
Helztu málin, er voru til umræðu á
búnaðarþinginu, eru þessi:
1. Breyting d lögum félagsins.
Forseti hreyfði því, að breytaþyrfti
lögum Búnaðarfélagsins, að því er
snertir kosningu á fulltrúum þeim, er
amtsráðin kjósa, í þá átt, að búnaðar-
félögin út um landið, eða formenn
þeirra, kysu þá. Fekk sú tillaga lít-
inn byr og var því tekin aftur, en
samþykt var að leita álits amtsráð-
anna um hana.
Breytingartill. við 15. gr. félagslag-
anna, um að ferðakostnaður fulltrú-
anna greiðist úr félagssjóði, var feld.
Samþykt var sú yfirlýsing búnaðar-
þingsins, um skilning á 5. gr. laganna,
að kjósa megi varafulltrúa, er mæti í
forföllum fulltrúa á búnaðarþinginu.
2. Búnaðarskólinn á Hvanneyri.
Lagt var fram tilboð amtsráðsins í
Suðuramtinu um, að Búnaðarfél. taki
að sér búnaðarskólann á Hvanneyri.
Eftirfylgjandi tillaga var samþykt.
§ó að búnaðarþingið kannist við, að
rétt stefni, að búnaðarskólar landsins
komi í umsjón Búnaðarfélagsins, þegar
það hefir starfskrafta til að bætajafn-
miklu við sig, sér búnaðarþingið sér
eigi fært að taka Hvanneyrarskólann
að sér að svo söddu, sízt að fornspurðu
alþingi, en óskar þess jafnframt, að
amtsráð Suðuramtsins gefi yfirlýsingu
um, hvort það vilji taka að sér skuld-
ir, er á skólanum hvíla, eða leggja
honum árlegan styrk.
3. Hússtjórnarskólinn.
Um hann voru samþyktar þessar
tillögur :
a. Að skólanum sé haldið áfrant
næstu 2 árin á sama hátt og að und-
anförnu,
b. Að lóð Hússtjórnarskólan8 sé ekki
seld, en að málið um húsbyggingu
fyrir skólaun sé lagt fyrir næsta bún-
aðarþing.
c. AS stjórnarnefnd Búnaðarfélagsins.
stuðli að því, að hæf kona verði fáan-
leg til að veita endurbættum og auknum
hússtjórnarskóla forstöðu.
4. Mjólkurskólinn.
Nefndin, er kosin var til að íhuga
það mál (f>órh. Bjarnarson, Einar f>órð-
arson, Sig Sigurðsson), kom fram með
tillögur, og er þetta ágrip af þeim.
a. Að námsskeiðin séu tvö. Hið
fyrra frá 1. okt. til 31. marz eða 6
mánuðir, en hið síðara frá 1. apríl
til 15. júní.
b. Að skólabúið fái fæði mjólkur-
meðferðarnemendanna borgað með 20’