Ísafold - 31.10.1903, Blaðsíða 1

Kemnr nt ýmist einn sinni eða
tvisv. i vikn. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1*/» doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXX. árg.
Reykjavík laugardaginn 31. október 1903
66. blað.
JtuáÁidi Jfta/upaAMh
1. 0. 0. F. 852398VS. ""
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
•bverjum mán. kl. 11—1 í spltalannm.
Forngripasafn opið md., mvd. og Id.
11—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
tn á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. lOsiðd.
Almennir fnndir á hverju föstudags- og
snnnndagskveldi kl. 8'/2 síðd.
Landakotskirkja. Q-nðsþjónusta kl. 9
og kl. 6 á hverjum helgnm degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjnkravitj-
endnr kl. 10*/2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
fel 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafti opið hvern virkan dag
,U, 12—2 og einni stundn lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Ndttúrugripasafn, í Yestnrgötu 10, opið
A sd. kl. 2-3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14b
1. og 3. mánnd. hvers mán. kl. 11—1.
py* Næsta blað á mið-
Yikudaginn 4. nóv.
Brlend tíðindi.
Khöfn 15. okt. 1903.
|>etta haust hefir, það sem af er,
-verið rosasamt fram úr öllu lagi hér
um álfuna norðanverða cg í Norður
Ameríku. Einkum er minnisstæður
stormur sá og stórrigning, er hór gekk
ð. og 10. þ. mán. f>á rigndi 33
stundir samfleytt í Norur-Ameríku og
fullar 30 stundir á Englandi og Skot-
landi. f>eim ósköpum fylgdi mesta
stórviðri og varð af mikið tjón, bæði á
sjó og landi. Ár uxu svo, að þær brutu
af sér brýr og flóðu yfir fjölbygðar borgir.
Voru eÍDkum brögð aó því í New-
Jersey í Bandaríkjunum og á Englandi
faorðanverðu.
Mikið gengur á fyrir Chamberlain,
fyrrum nýlenduráðherra á Englandi,
uð flytja verndartollafagnaðarboðskap
sinn, er valda myndi stórkoBtlegri
byltingu í verzlunar- og viðskiftalffi
heimsins, ef fram næði að ganga.
Hann hóf þann leiðangur sinn á mjög
snjallri fundarræðu í Glasgow 6.
þ. mán., og er það til marks um, að
ekki skortir hann hug, með því að sú
borg er og hefir lengi verið eitthvert
mesta verzlunarfrelsiskastalavirki í
heimi. Var ákaflega mikill rómur
gerður að máli hans, einkum er hann
taldi fram rök fyrir því, að utanríkis-
viðskiftamenn Breta mundu bera mesta
skakkafallið af tollunum.
|>að er eitt í verndartollanýmæli
hans, að leggja aðflutningsgjald ákjöt
og smjör, er nemi 5% af verði þess.
f>að gerir Dani ákaflega smeika um
smjörið sitt og komið gæti það einn-
ig við oss íslendinga. Mjög eru þeir
á sama máli orðnir Balfour yfirráð-
herra og Chamberlain og hefir einn
með nafnkendustu ráðherrunum stygst
svo við Balfour fyrir það, að hann
hefir sagt sig úr ráðuneytinu og Bal-
four látið hann sæta þungum átölum
fyrir. f>að er hertoginn af Devonshire.
Ymsir vitrir menn og stórum máls-
metandi hafa andæft Chamberlain
fastlega og hlífðarlaust, þar á meðal
Rosebery lávarður. Hann hefir sagt
svo f fundarræðu í Sheffield þessa dag-
ana, að tollmálastefna Chamberlains
mundi koma Englandi f fjandskap við
allan heim; læknisráð hans væru verri
en veikin, sem hann ætlaði sér að
lækna og mundi fara með verzlun
landsins við önnur ríki og kæmi ekki
annað f aðra hönd, en mjög Htilshátt-
ar viðskiftaauki við nýlendurnar. Oðr-
um hefir talist svo til, að ef hið fyr-
irhugaða aðflutningsgjald Chamberlains
af korni, keti og mjólkurafurðum yrði
að lögum, þá myndu Englendingar
verða að greiða nær 300 miljónum kr.
meira, en nú gera þeir, en ríkissjóður
Breta ekki hafa upp úr þvf meira en
sem svarar 100 miljónum.
Hinn 8. þ. mán. áttu Rússar að
taka til að hafa lið sitt og stjórnar-
völd burt úr Mantschuríu, en hafa
ekki sýnt af sér nokkurt hið minsta
ferðasnið að svo stöddu, heldur búa
nú landher sinn og skipalið þar eystra
af mesta kappi. þetta mun að vísu
fáum hafa komið á óvart og þykir
auðsætt, að þeir skáki í því hróks-
valdi, að andstæðingar þeirra, stórveld-
in sum og Bandarfkin í Norður Amer-
fku m. m. hlífist við, er til kastanna
kemur, að láta vopnasennu koma f stað
orðasennu. f>ó er mælt, að Japanar
muni verða það áræðnari, að þeir hefj-
ist handa gegn þessum yfirgangi Rússa,
að minsta kosti ef þeir ekki fá f sinn
hlut skák af Kóreuskaga, sem þeim
hefir lengi leikið hugur á; en þess
varna Rússar. f>eir kváðu búa sitt
lið af engu minna kappi en Rússar,
og segja sumir, að Kínverjar muni
slæðast með móti Rússum eftir leyni-
legu bandalagi þeirra í milli.
f>að þykja tíðindi, að Rússakeisari
hefir hætt við kynnisför sfna suður í
Róm í þessum mánuði og er því um
kent, hve illa lét í blöðum sósíalista
og annara óeirumanna þar syðra við
því ferðalagi.
Snemma í þessum mánuði, 7., sat
keisari og drotning hans brúðkaup
Andrésar Georgssonar Grikkjakonungs
f Darmstadt. Hann gekk að eiga
Alice prinsessu af Battenberg. f>ar
var og saman kominn mikill fjöldi
konungmenna af öðrum löndum, þar
á meðal héðan frá Danmörku. Brúð-
argjöf Rússakeisara var 1 miljón rúbla,
eða hátt upp í 2 miljónir króna.
Af Balkanskaga er enga verulega
nýlundu að segja. Róstum og hryðju-
verkum heldur áfram. f>eir þykjast
vera að áminua soldán, Rússakeisari
og Austurríkis um að efna heit sfn
um réttarbætur tilhanda Makedónum,
og kalla það vera að stilla til friðar.
En flestum finst slfkt vera hlægilegur
hégómi eða þó heldur grátlegur, er
þeir horfa auðum höndum á Tyrki
saxa fólkið niður þúsundum saman,
karla og konur. Nýlegar fréttir segja
svo, að nokkurt hlé muni verða á
vopnaviðskiftum vetrarlangt. En Iftt
mun þvf treystandi.
Mælt er að Frakkar og Bretar hafi
gert með sér gerðarsamning: um að
leggja að minsta kosti minni háttar
misklíðir sín á milli undir gerðardóm.
Vietor Emanúel Ítalíukonungur er
að búa sig heiman að f áður fyrirhug-
aða kynnisför sína til Parfsar.
Páfinn nýi, Píus X., héfir ritað 3. þ.
m. sitt fyrsta almenna hirðisbréf. f>ar
er fyrst lof um fyrirrennara bans Leo
XIII., og þvf næst brýnt fyrir öllum
lýð, hve nauðsyulegt sé að endurreisa
rfki Krists i hjörtum mannanna.
Talað um ítrekuð banatilræði við
Roosevelt Bandaríkjaforseta, en flugu-
mennirnir sagðir vitskertir. Einn var
handsamaður n/Iega í forsetahöllinni
áður en hann náði fundi forseta. Hann
nefndist Elliot, en það vitnaðist síðar,
að hann er Svíi og heitir Olson.
Ríkisþmgið danska var sett 5. þ.m
Vinstri manna ráðaneytið getur hrós-
að sér af því, að fjárhagur rfkisins
hefir stórum lagast síðan það tók við.
Mörg ár samfleytt áður vantaði að
meðaltali 8—9 miljónir á að tekjur
hrykkju fyrir gjöldunum. Nú er sá
halli komÍDn niður í ekkí fullar 2
miljónir.
Eitt nýmælið á þessu þingi er stjórn-
arfrumvarp um að endurreisa Krist-
jánshöll, er brann 1884. f>að á að
kosta 6 miljónir. En ekki á hæsti-
réttur að hafa þar húsnæði eftirleiðis,
heldur ríkisþingið, og konungur fram-
hliðina til risnu.
Hinn 30. f. m. var vígður gufu-
ferjuútbúnaður sá, er verið hefir í
8míðum nokkur ár undanfarin milli
Gedserodde á Falstn og Warne-
miinde á þýzkalandi. Ferjurnar eru
fjórar, tvær danskar og tvær þýzkar.
Sjóleiðin, sem þær fara, er 42 rastir |
eða 5—6 mílur. f>ær taka járnbraut-
arlestirí heilu lagi og skila þeim yfir-
um. Má nú aka í sama járnbrautar-
vagni óslitna leið norðan af Háloga-
landi yfir suodin dönsku og suður í
Miklagarð ef vill. Ferjuútbúnaður
þessi allur hefir kostað margar milj.
Dönsku ferjurn'sr heita prinz Christian
og prinsessa Alexandrine, en þær
þýzku í höfuðið á bróður hennar
Mechlenborgarstórhertoganum og hans
konu. f>eir hittust og þágu veizlur
hvor af öörum, Kristján konungurlX.
og Mechlenborgarhertoginn, og með
þeim margt hið mesta stórmenm úr
beggja rfkjum.
Lanra
fór héðan 24. þ. m., áleiðis til Khafn*
ar. Me5 henni fóru til Khafnar bæjar-
fógeti Hannes Hafstein og frk. Stein-
unn Thorsteinsson (Steingrd.); en til
Ameríku frk. Elín Siguröardóttir, er
þaðan kom í vor, bróðir hennar Krist-
ján Sigursson stud. med., Jósafat Jón-
asson ættfræðingur, Ásmundur Ásmunds-
son (skipasmiður) frá Sólheimum hér f
bænum, og nokkrir fleiri.
Jón Jönsson: íslenzt þjoðerni.
Gizur Einarsson og Jén Arason biskupar.
Oþarfi er það víst, að fara að skrifa
ritdóm um þessa bók til þess að mæla
með henni, því að í fyrsta lagi mælir
bókin bezt með sér sjálf og í annan
stað hefir þegar allmikið hrós verið
um hana ritað f mörgum af blöðun-
um okkar. Seinast hefir sfra Matthías
ritað um hana í f>jóðólfi eintómt lof,
sem honum er lagið í ritdómum, því
að annaðhvort er þvf svo farið, að
þjöðskáldið okkar hrósar öllu, sem
haun »gagnrýnir« — ellegar hann rit-
dæmir ekki annað en það, sem hann
ætlar sér að hrósa, og er það senni-
legra. Varla skil eg þó, að höf. verði
mjög hrifinn af þeim dómi skáldsins,
að hann hafi ritað bók sfna »sem for-
mála og um leið sem eftirmála bókar
Guðm. Finnbogasonar*.
Eins og það er hvimleitt öllum, sem
skyn bera á, að heyra og sjá borið
lof á lítt nýtar bækur, eins er það
geðþekt og sjálfsagt, að góðar bækur
fái maklegt hrós. Fyrirlestrarnir »ís-
lenzkt þjóðerni* eiga skilið að fá hrós
— að flestu leyti. f>eir eru víðast
hvar samdir af list og mikilli þekk-
ingu, en ekki virðist laust við sum-
staðar, að tilfinningar höf. fari nokk-
uð langt með hann og hafi ekki sem
heppilegust áhrif á dóma hans. f>etta
getur þó verið álitamál.
Málið á bókinni er yfirleitt gott og
viðfeldið, og þess er varla vert að
geta, að höf. skjátlast á réttritun ein-
stöku orða.
Svo virðist stundum sem höf. sé
óþarflega n.argmáll og segi jafnvel
sömu hugmyndirnar upp aftur; en séu
þær bæði fagrar og þarfar, eins og víða
í þessari bók, þá má segjast, að góð
vísa sé ekki of oft kveðin. Ollu má
þó ofgera. Ekki er heldur laust við,
að bryddi á ósamkvæmni f hugsana-
sambandinu á stöku stað, svo sem er
haun segir, að sundrungin, okkar þjóð-
arfylgja, sem aldrei hafi við okk-
ur skilið, fylgi okkur e n n í d a g
og sjáist engin ellimörkáhenni
enn þá, — en kemst þó svo að orði,
að Jón Sigurð8son hafi loks kveð-
i ð þessa ólánsfylgju n i ð u r á f>jóð-
fundinum 1851. f>að getur ekki sam-
rýmst að gerasér hugmynd um »fylgju*,
sem 8é niður kveðin, en fylgi manni
þó, án þess að vera farin að líta upp
á land(!)
Varhugaverð eru og þessi orð höf.:
»f>að er alþekt lögmál í sögunni, að
þegar tvær þjóðir blanda blóði saman,
þá táknar það æ t í ð uppgangsöld
fyrir afkvæmið*. Óhætt er að fullyrða,
að þvf sé ekki skilyrðislaust
þannig farið. f>að er því að eins, að
eitthvert táp sé að einbverju leyti hjá
þessum ' þjóðum eða að minsta kosti
hjá annari þeirra, annaðhvort andlegt
eða líkamlegt, bezt að hvorttveggja
sé til staðar og að þær séu sem fjar-
skyldaBtar. f>á er von að út af
þeim komi nýt kynslóð. En séu þjóð-
irnar vesælar og vanmáttkar, spiltar
og úr sér gengnar, þá má eiga það
víst alla jafna, að afkvæmin verði