Ísafold - 31.10.1903, Blaðsíða 2

2tí2
aumingjar til einskis nýtir og óhæfír
til að taka þátt i tilverubaráttunni.
Skal nú vikið að því, sem var að-
altilgangur ritdóms þessa, en það var:
að athuga lítið eitt orð og dóma höf.
um biskupana Gizur Einarsson i Skál
holti og Jón Arason á Hólum.
Um Gizur biskup Einarsson farast
höf. yfirleitt illa orð. Telur hann
hann lævísan ódreng, konungsþræl, er
reiðubúinn hafí verið að leggja alt,
æru og drengskap, í sölurnar fyrir
konungsvaldið, enn fremur, »að ö 11
framkoma hans frá fyrstu
byrjun, rakin lið fyrir lið,
séein samantvinnuð svika-
f 1 æ k j a«.
f>etta eru svo hörð orð um mann,
sem flestir þykjast fullvissir um, að
hafí verið mestur maður að mörgu
og miklu, að vert er að gefa þeim
nánar gaum. Og hvað er það þá, sem
Gizur biskup hefír til saka unnið, að
upp þurfí að kveða yfír honum slíkan
smánar og niðrunardóm? það, að
hann átti mestan og beztan þáttinn
að því, að siðbótin komst á hér á
tslandi mjög svo fljótt, því nær án
blóðsúthellingar, borið saman við önn-
ur lönd, þar sem út af siðaskiftunum
risu styrjaldir og geysimikil manndráp.
Hann losaði með dugnaði sínum ís-
lendinga undan fargi og áþján hinnar
alræmdu katólsku kirkju, sem setti
sér það fyrir mark og mið að gera á-
hangendur sína að andlegum aumingj-
um í fylsta skilningi, drepa niður hjá
þeim sjálfstæði og alla frjálsa hugsun,
en ala upp í þeim hjátrú og hégóma-
átrúnað, til þess ein að geta drotnað
og rakað saman veraldlegum auði og
•heimsins prjálii. Hann lagði í söl-
urnar »mannlega vináttui og rósamt
líf fyrir siðbótina, málstað, sem fáum
mönnum með heibrigðri hugsun getur
blandast hugur um, að er miklu bet-
ur viðeigandi og stórum heppilegri
okkur íslendingum en katólska trúin
með öllum sínum kreddum og andlegu
hugsanaflækjum. (Niðurl.).
SálniasöngBbókin nýja.
íslenzk sálniasöngrs-
bók með fjórum röddum.
Bjarni Þorsteinss., prest-
ur á Siglufirði, hefir búið til
prentunar. Rvík, kostnað-
armaður Sigfus Eymunds-
» son 1903.
Síra Bjarni þorsteinsson hefir búið
undir prentun nýja kirkjusöngsbók.
þessa gjörðist full þörf, því að bæði
hefir kirkjusöngsbók Jónasar heit.
Helgasonar verið útseld í nokkur ár,
og þó svo hefði ekki verið, var öll þörf
orðin á nýrri bók og fullkomnari, svo
mjög sem kröfurnar hafa vaxið síðan
Jónas gaf út sína. í Jónasar bók
vantaði beinlínis lög við allmarga lag-
boða nýju sálmabókarinnar, sem nefnd-
in hafði ætlast til að tekin yrðu upp,
eða þar var vísað til annara lagboða,
án tillits til þess, hvort lögin áttu við
efni sálmanna. þannig var þar ætl-
ast til þess, að t. a. m. »Sérhvert ljós
um lífains nótt« væri sungið undir lag-
inu »1 Jesú nafni upp stá« eða »Sem
vorsól ljúf, er lýsir grund« undir laginu
»Guðs son kallar komið til mín« o. s.
frv. Auk þess er í Jónasar bók fjöldi
sálmalaga við lagboða, sem ekki eru
til í sálmabókinni, heldur leifar frá
eldri sálmabókum, sem standa þarna,
af því að meginpartur kirkjusöngsbók-
ar Jónasar var prentaður árinu áður
en sálmabókin kom út.
Eins og menn ef tii vill vita, eru
alls 173 lagboðar í sálmabókinni frá
1886. Yafalaust eru þeir óþarflega
margir, enda eru allvíða óþarflega
mörg lög við sama bragarháttinn.
þetta hefir síra Bjarni fundið og því
felt alveg burtu 7 lagboða, og vísað
hlutaðeigandi sálmum til annara lag-
boða. En svo hefír síra Bjarni tekið
upp tvo nýja lagboða »Sjá nú er runn-
inn nýársdagur* og »0, veit eg gætur
gefí«, svo að lagboðarnir verða alls
168 í bókinni, en þar sem tvö lög eru
við þrjá þeirra, verða lögin alls 171.
Hvað er nú nýtt af þessum lögum,
þ. e., hve mörg af þessum lögum eru
ekki í Jónasar-bók? Sé »Ó guðs lamb
synda sýkna« talið með (en það birt-
ist hér i nokkuð annari mynd en áð-
ur í ísl. kirkjusöngsbókum) verða nýju
lögin í bók síra Bjarna alls 35. Af
þessum 35 lögum eru þó að eins 18
alveg ný í íslenzkri kirkjusöngsbók,
því að 16 af þeim eru í »Viðbæti*
þeím við kirkjusöngsbók Jónasar, sem
þeir sfra Stefán Thorarensen og Björn
kaupm. Kristjánsson gáfu út og 1 er
gamalt grallara lag (Sá ljósi dagur lið-
inn er). En þá verða eftir alls 136
lög, sem öll er að finna í Jónasar-bók.
En nú kann einhver að spyja: Er
þessi Bjarna-bók þá í rauninni nokk
uð annað en endurbætt útgáfa af
bók Jónasar? Hefði ekki nafn Jónas-
ar heitins átt að standa á titilblaðinu
á undan nafni síra Bjarna, þar sem
meginþorri laganna er úr Jónasar bók
(136 lög) en að eins 19 lög innleidd
af síra Bjarna sjálfum? Hefði síra
Bjarni skrifað öll þessi 136 Iög upp
úr Jónasarbók, hefði slíkt getað til
sanns vegar færst. En það er mjög
fjarri því að svo sé. Býsna mörg af
lögum þessum, sem eru sameiginleg
fyrir báðar bækurnar, (eg hef ekki tal-
ið hve mörg) birtast hér að því leyti
í nýrri mynd, að ekki að ains hafa
verið leiðréttar ýmsar villur eða mis-
fellur í raddsetning þeirra (þótt sum-
ar þær breytingar séu næsta lítilfjör-
legar), heldur eru og sum af lögunum
ýmist raddsett að nýju, eða tóntegund
þeirra breytt. Eg fæ því ekki betur
séð en að það væri óréttmæt krafa, ef
einhver vildi heimta, að nafn Jónasar
heitins stæði á titilblaðinu vegna sam-
eiginlegu laganna.
Vitaskuld á tilvera kirkjusöngsbókar
Jónasar heitins mikinn þátt í að sam-
eiginlegu lögin eru svo mörg. Hefði síra
Bjarni ekki haft hana fyrir sér, hefðu
sameiginlegu lögin vafalaust orðið færri,
og — bók síra Bjarna hefði grætt á
því. f>ví aðalókosturinn á bók síra
Bjarna er í mínum augum sá, að hann
hefir tekið of mikið tillit til bókar
Jónasar, meira tillit en eiginlega var
þörf á, úr því ekki var um endurbætta
útgáfu af Jónasar-bók að ræða, heldur
um útgáfu nýrrar kirkjusöngsbókar.
Eg þykist viss um að síra Bjarna hef-
ir ekki gengið nema gott eitt til hér.
það er aldrei nema virðiogarvert að
vilja taka sem mest tillit til bæði
þeirra, sem grundvöllinn hafa lagt —
þótt það naumast verði sagt um Jón-
as heitinn, því að grundvöllinn að
hinum íslenzka kirkjusöng vorra tíma
lagði Pétur heit. Guðjónsson, en Jón-
as bygði ofan á, — og eins til þess,
aem alþýða manna er farin að hafa
mætur á. En kirkjusöngnum er ekki
þént með, að alt of mikið sé gjört að
slíku. Hann verður að fylgja með
tímanum. Hann verður sífelt aðupp-
yngjast með nýjum lögum, svo sannar-
lega sem hver kynslóðin syngur með
sínu nefi. Fyrir tæpum mannsaldri
þótti það ósvinna að syngja sálmalög
með sama hraða og veraldleg ljóð; nú
dettur engum í hug að amast við slíku;
miklu fremur heimta börn nútímans
hraða og fjör í sálmasöng, þar sem
slíku verður hneykslislaust við
komið, því að þau fá krampa i kjálk-
ana af því að syngja alt of seint. Og
hvað snertir tillitið til gamla fólks-
ins, sem hefír lært þessi gömlu lög,
þá má of mikið að því gjöra; það get-
ur orðið úr því synd gegn unga fólk
inu, en þoss er framtíðin; auk þess,
sem gömlu lögin eru ekki úr sögunni,
þótt þau hverfi úr einni kirkjusöngs-
bókiuni. Eg tek þetta fram af því,
að eg fæ ekki betur séð, en að síra
Bjarni hafí verið of íhaldsamur í val-
inu á lögunum í bók sinni. Eg hefí
teiknað hjá mér að minsta kosti 17
af þessum sameiginlegu lögum, sem
að skaðlausu hefðu mátt missa sig úr
bókinni, af því að sárfáir hefðu sakn-
að þeirra. Ein átta af þeim hefði
mátt fella burt, án þess að setja nokk-
uð í staðinn, af því önnur lög mátti
vel brúka við þá bragarhætti. Eg
nefni t. a. m. lög eins og »Jesús Krist-
ur að Jórdan kom«, (þenna eina
sálm með því lagi mætti syngja með
laginu »Guð miskunni nú öllum oss«).
•Sælir eru þeim sjálfur guð« og »Há-
sæti fyrir herrans er«, (þá 12 sálma,
sem eru undir báðum þessum lögum,
mætti syngja með laginu: »Sál dufti
klædd ei sómir þér«), »Óvinum friðar
blíður bað< og »f>á kvöldstund síðust
kemur mfn«, (þá tvo sálma, sem eru
undir hvoru þessu lagi, mætti syngja
með laginu: »Af djúpri hrygð ákalla’
eg þig«), >Krists er koma fyrir hönd-
um«, (þá tvo sálma, sem eru undir því
lagi, mætti syngja með laginu; »Einn
herra eg bezt ætti). »Nú legg eg aug-
un aftur«, (það mætti syngja með lag-
inu: »Nú fjöll og bygðir blunda«),
•Hvað hefír þú, minn hjartkær Jesú,
brotið*, (báða þá sálma, sem það lag
er við, mætti syngja með laginu: »f>ökk
sé þér góð gjörð). þær arkir, sem
farið hafa undir öll þessi lög, hefði
annaðhvort mátt spara með öllu eða
þá verja þeim undir eiuhver nýrri tíma
lög, sem eg mun seinna minnast á,
um leið og eg tala um hin lögin 9 af
þessum 17, er eg hefði helzt óskað feld
burtu.
En áður en eg sný raér að þessu,
verð eg að minnast lítils háttar á
þessi »nýju« lög í Bjarna-bók, sem ekki
eru í Jónasar bók, því að það eru þau,
sem öðru fremur eiga að gefa bók sira
Bjarna hennar sérstaka blæ. Eg minn-
ist þá fyrst á þessi 16 lög, sem síra
Bjarni hefir tekið eftir »Viðbæti« þeirra
síra Stefáns og Björns. Af þeirn eru
nokkur, sem eg hefði óskað, að síra
Bjarni hefði ekki tekið, t. a. m. lagið
við »Eg heyrði Jesú himneskt orð«;
úr því ekki mátti taka lagið í Jónas-
ar-viðbæti, sem er rétt laglegt, átti
ekkert lag að taka annað en bið dá-
samlega lag Gade’s: »Udrustdig Helt
fra Golgata*, sem á mæta vel við text-
ann; í staðinn fyrir lagið við »Lofið
guð í hans helgidóm« hefði eg viljað
halda laginu í Jónasar-bók nr. 68, sem
mér þykir bæði veglegt og fagurt. f>á
er mér hálf illa við, að lagið »Ó blessa
guð vort feðra frón« f viðbætinum hef-
ir verið tekið upp í stað lagsins í við-
bæti Jónasar (nr. 172) og skil eg ekki
að vakað hafi annað þar fyrir sfra
Bjarna en íslenzki uppruni fyrra lags-
ins. »Til þín eg drottinn huga hef«
mundi mér aldrei detta í hug að syngja
með öðru lagi en »Hvar mundi vera
hjarta mitt«. það er einn af óþörfu
lagboðunuru, að mínu áliti. f>á er eg
ekki sérlega hrifinn af viðbætislaginu
við »Sem vorsól ljúf, er lýsir grund«,
sem víst meðfram stafar af þvf, að
danska lagið við frumsálminn (Som
Foraarssolen morgenröd), eftir Emit
Hartmann, hefír mér lengi þótt með
fallegustu sálmalögum, enda heyrist
aldrei annað lag brúkað t. a. m. f
Khafnarkirkjum. Skyldi einhvern tíma
birtast viðbætir við Bjarna-bók, má
það lag ekki vanta f hann. »Vor guð
obs lýsa lát þitt orð« finst mér und-
ur tilkomulftið, þótt það sé eignað
Lúter. f>ann lagboða vantar alveg t
Jónasar-bók; eg hefði helzt heyrt það
sungið með danska laginu: »Her kom-
mer, Jesu, dine smaa«, ef ekki má syngja
það með laginu »Kom skapari heilagi
andi*. Fyrra lagið við »Ó, þá náð að
eiga Jesúm« var rétt að taka upp f
stað lagsins úr Gluntarne, sem er í
Jónasar-bók; þó hefði eg heldur óskað
eftir danska laginu: »Naar for Jesus
Dagen endte«, sem er eins og skapað
fyrir þenna inndala sálm. (Niðurl.).
Jón Hblgabon.
Smjörsalan.
Afrit af bréfl frá Copland & Berrie
25. sept. 1903.
Yfirleitt var smjörið raeð Ceres að
mun betra en undanfarandi sendingar,
enda ber verðið það með sér, þarsem
við höfum fengið talsvert betra verð
fyrir smjörið með Ceres en með Laurus
eins og sölureikningarnir sýna, enda
þótt kaupendur smjörsins að mestu
leyti væru hinir sömu. Allflestir
þeirra, erskoðuðu smjörið með Lauru,
álitu, að það hefði verið
geymt of lengi, og hefði það
þar af leiðandi tapað al-
gjörlega bragðinu og virt-
ist vera farið að súrna.
Var þetta mjög svo óheppilegt, ekki
hvað sízt þar sem að rússneskt smjör
streymdi á markaðinn um sama leyti;
vildu kaupendur þá ekki líta við ís-
lenzka smjörinu, þar eð þeir gátu feng-
ið rússneskt smjör betra að gæðum
með sama verði og við kröfðumst fyr-
ir íslenzka smjörið. Okkur virðist
smjörið með Ceres hafa náð allgóðu
verði, en búumst við að fá ögn meira
fyrir næstu sendingu, þar eð bezta
danskt smjör hefir hækkað um 31/,, 41/*
eyri þessa dagana. Við búumstsamt
sem áður ekki við að íslenzka smjörið
hækki að sama skapi, þar eð verð-
hækkun hins danska smjörs hefir ekki
að svo stöddu haft áhrif á verð lak-
ari smjörtegunda, svo sem hins russ-
neska og ísl. smjörs. Auðvitað er
mikið undir því komið, hve mikið af
rússn. smjöri verður á markaðinum,.
þegar næsta sending kemur. Við-
skiftamenn vorir virðast þó vera farn-
ir að aðhyllast ísl. smjörið, og við
þykjumst þess fullvissír, að við með
tímanum, eftir því sem samgöngurnar
aukast og búin vanda betur gæði
smjörsins, munum að minsta kosti
geta fengið sama verð og fyrir bezta
rússn. smjör. Sú smjörtegund, er
kaupendur helzt æskja eftir nú, er
smjörtegund, er geti fallið á milli bezta
dansks og bezta rússnesks smjörs, og
álítum við að íslenzka smjörið ætti
að geta náð þessu stigi, ef að rjóma-
búia halda áfram að betra smjörið
að sama skapi sem þau hafa gjört og
ef betri samgöngur fengjust. Áríð-
andi er, að rjómabúin gæti
þess framvegis, að frágang
ur á ílátunum sé betri e n
hann hefir verið, þar eð á-
stand þeirra hefir í mörg-
um tilfellum spilt mjög
tilfinnanlega fyrir söiunn i..