Ísafold - 27.02.1904, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einn 'sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1V, doll.; borgist fyrir miðjan
’úli (erlendis fyrir fram).
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXXI. érg.
Reykjavik laugardaginn 27. febrúar 1904
9. blad.
JíuáJadá JfíaAýaAÍ/ib
I. 0. 0. F. 852398V^
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. ki. 11—1 í spltalannm.
Forngripasafn opið mvd. og ld. 11
—12.
Frilœkning á gamla spitalannm (lækna-
skólanum) á þriðjudögnm og föstudögum
kl. 11—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8’/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
ag kl. 8 á hverjum helgum degi.
Landakotsspitali opinn fyrir sjúkravitj-
endnr kl. 10x/2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12-3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud.
ag ld. kl 12—1.
Náttúrugripasafn, i Yeaturgötu 10, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlækning ókeypis í Pósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Ilugsanir bænda
um
einstök atriði alþingismála 1903.
Eftir
Vigfiís Guðmundsson.
III.
Túngirðingalög.
Túngirðingalögin, sem vanalega eru
kölluð og róttast nefnd »gaddavírslög«
eru helztu lögin frá þinginu ’03, næst
fjárkláðalögunum, sem talist geta vera-
leg tilraun til að hjálpa landbúnaðin-
um. Lög þessi eru áreiðanlega sprott-
in af brennandi ábuga og bezta hug-
arþeli til landbúnaðarins. Fylgismenn
málsins eru alkunnir landbúnaðarvinir,
meðal þeirra sjálfur »búnaðarmálaráð-
gjafi« vor íslendiuga. Er bæði óhyggi-
legt og óheiðarlegt að ætla slíkum
mönnum illan tilgang og óhreinar
hvatir með lögum þessum. J>ess kon-
ar raddir hafa þó heyrst, bæði á þingi
og í blöðum; spilla þær ætíð góðum
málstað og geta fælt menn fráhonum,
en bæta ekki neitt. Aftur verður því
ekki neitað, að innanum hafa flotið
góðar og gildar ástæður móti lögunum,
sem erfitt mun að hrekja, til dæmis
í »Norðurl.« 3. ’03.
Hógværum og góðum greinum man
og eftir í »Fjallk.« 32. ’03 (S. S.) og
»ísaf.« 79. ’03 (Bóndi), og margt fleira
hefir verið sagt um þessi lög þeim til
ámælis, bæði í blöðum. á fundum og
meðal raanna. Bendir þetta á, að lög
þessi ætli ekki að ná fylgi almennings,
eða fullnæga góða tilganginum. Svo
fer oftast fyrir þeim lögum, sem snerta
hag almennings, eru stór og þýðingar-
mikil, en steypt er yfir þjóðina eins og
skúr úr heiðskíru lofti. Slíka aðferð
ætti þingið að varast; það má ekki
spilla fyrir mestu velferðarmálum þjóð-
arinnar, eða brjóta af sér hylli hennar,
traust og virðingu, með því að skoða
alþýðuna alt of smá börn, er ekki
megi segja neitt um það, sem þeim
er skamtað. Veðrabrygði þingsins í
túngirðingamálinu þykja oss nokkuð
skjót og eftirtektarverð. Á alþ. ’Ol,
blés beljar kuldi yfir tÚDgirðingar tir
grjóti, þær voru sviftar ^/3 verðlaun-
anna. Dagsverk í einföldum grjótg.
t. d. var 18’ x S^/g’^öSnfet, gert
24’ x 4’ = 96 □ fet. J>etta var stór aftur-
för. En nú sendir þingið svo frjósam-
a skúr, að girðingar um öll tún á
landinu eiga að vera fullsprotnar
eftir 5 ár. Fögur er skúrin og frjó-
aflið mikið, en galli þykir oss það, að
dropar hennar skuli vera næstum
eintómir peningar, að nokkru leyti úr
buddum niðja vorra, sem enginn veit
enn hve hátt verður í, og vökvar þó
ekki nema fáærðan útlendan gróður.
Vér hefðum kosið heldur að nokkrir
dropar hefðu fallið á vinnu sjálfra
v o r, og vökvað innlendan, ævarandi
gróður.
Fyrir grjótgirðingar sýnist ekki of-
mikið gert, þó aftur væri losað um
óheilla hnútinn frá ’Ol.
Grjótgirðingar, einkum tvöfaldar,
tel eg beztar allra girðinga hér á landi
í flestum tilfellum, og sjálfsagðar að
ganga fyrir öllu öðru efni, þar sem
kostur er. Grjótið hefir þann mikla
kost yfir anDað efni, að það bæði fæst
ókeypis og er ævarandi. Kostar þá
vinnan ekkert? spyr menn. Jú, en
víða má afla grjóts á veturna,-rífa upp
framan af vetri og draga á hjarni -
þegar vinnan er ekki dýr, og stundum
ekkert aðhafst. f>egar grjótið er kom-
ið á staðinn, þá er fremur fljótlegt
að hlaða, má oft byrja það snemma
á vorin, og sömuleiðis hlaða í skörðin.
Vinnukostnaðurinn og viðhaldið er
mjög fundið görðunum til foráttu. |>ví
verður heldur ekki neitað, hvorttveggja
kostar töluvert, en stóri munurinn er
þetta: Menn fá grjótgarðana fyrir
vinnu sína, - margt dagsverkið, sem
annars yrði lítið úr-, en bæta lítið eða
ekkert við skuldir sínar, og þeir eru
sönn jarðabót, þegar fullgirt er.
Enginn tekur grjótið með sér, það
ónýtist ekki, og viðtakandi fær það
ó k e y p i s .
þetta er svo mikil hjálp fyrir fátæka
viðtakendur, svo mikill munur á því
og að demba skuldasúpu vorri á þeirra
bak, og eiga samt eftir færri eða fleiri
ár ekkert efni til í girðinguna - alt riðg-
að og slitið, að eg bið menn athuga
vel, hvort þeir vilji ekki leggja nokkuð
meir í sölurnar sjálfir fyrir eftirkom-
endur sína.
Aðal meinið og sterkasta ástæðan
móti görðunum er vitanlega sú, að
ekki er hægt að girða stór svæði á
stuttum tíma. Girðingaþörfin er þó
auðvitað mikil, en hún er hvergi nærri
jafn brýn alstaðar. Stór munur í
þéttbýli, með þjóðvegum o. s. frv., og
strjálbýli, sem ekki er undirlagt af
annara fénaði.
Eftir minni sannfæring er farsælla
til frambúðar að girða með grjóti á
slíkum stað, að svo miklu leyti sem
kostur er, þó nokkur ár sé verið að
því.
Jafnvel þó grjótgarðar verði fordæmd-
ir á þingi eða sviftir öllum styrk, þá
hika eg ekki við að nota grjótið mitt
eftir mætti til girðinga.
Eg vil ekki binda mér stærri bagga
en eg býst við að geta borið sjálfur, og
ekki keppast mest eftir þeim gróður
af jörðunni, sem eftirkomandi minu
eða ef til vill jarðeigandi eiga síðar
að borga.
Lán til 40 til 50 ára væru hentug
til jarðakaupanna, en fyrir efni, sem
kann að eyðileggjast á 20 árum, get
eg ekki álitið þau viðeigandi.
Auðvitað er ekki hægt að girða úr
grjóti nema á sumum stöðum og að
nokkru leyti, þó er eDn þá til grjót á
mörgum stöðum, sem þingið ætti ekki
að letja heldur hvetja bændur að láta
ekki liggja lengur óhreyft, til engra
nota. |>ar sem ekki er grjót, er víða
góð stunga og gott að gjöra lága garða,
sem svo þarf ekki nema 1 eða 2
vírstrengi ofan á. Séu þessir garðar
vel hlaðnir, að sér dregnir báðum meg-
in og þykkari neðst en þeir eru háir,
þá geta þeir enzt mjög lengi, veita
nokkurt skjól og varna hættu af um-
ferð nálægt vegum og víðar, bæði fyr-
ir menn og skepnur, einkum þegar
dimt er og hættulegast. Sumstaðar
er sjálfsagt bezt að brúka vír og ekki
annað.
Eg vil ekki endurtaka raikið af því,
sem búið er að segja, eða rekja hverja
grein laganna; það yrði of þreytandi
og gæti fylt marga dálka í »ísafold«.
En eg get ekki slept að anda mótl
þeim byr, er oft hefir blásið í túngirð-
ingamálinu, að girðingarnar - einkum
gaddavírinn - sé svo að segja »e i 11 o g
a 11« fyrir íslenzka landbúnaðinn; að
engin jarðyrkja geti átt sér stað án
þeirra, og þó einkum, að þá sé alt
fengið og öll jarðyrkja komi svo að
segja af sjálfu sér.
Girðiugar bæta þó ekki jarðveginn
né næra jurtírnar, ekki veitir vírinn
þeim heldur skjól.
Nei, girðingarnar eru bara umgjörð-
in um gullið, en ekki gullið sjálft,
umgjörð, sem hvergi ætti að vanta og
víða er alveg ómissandi til að varð-
veita gullið. |>ær eru peningaskápur-
inn, sem sumir vilja ekki flýta sér meir
að eignast en eitthvað til að láta í
hann.
Girðingarnar gevma gullið; á b u r ð-
urinn og jarðyrkjan myndar
það og mótar.
Fjármál.
Fátt þykir obs bændum undarlegra
eða öfugra hjá þinginu en aðal stefna
þess í fjármálum. Oss þykir vitan-
lega engin furða, þó útgjöldin aukist
í ýmsum greinum, það er ekki aðeins
eðlilegt heldur og sjálfsagt. Framfara-
leysi og afturhald lýsir sér hvergi
eins greinilega og í fullkominni kyr
stöðu í öllum fjármálum. Hitt er stærsta
furða, undarlegt ráðlag, að í sjálfum
fjárlögunum skuli vera ætlast til að
eyða á 2 árum nálægt */4 af því fé,
sem búið er að draga saman í 20—30
ár, og nær því x/4 meir en allar tekj-
urnar teljast muni verða. Og að
sama sem ekkert, - ekkert móts við út-
gjaldaaukann í öðrum lögum, - skuli
vera gert til þess að auka tekjurnar,
svo landsbvlið geti borið sig.
Tekjur landBsjóðs hafa orðið svo drjúg-
ar á síðustu árum,aðtalsvertféhefirspar-
ast þrátt fyrir ískyggilegt ráðlag. Nokk-
ur ár hafa verið veltiár fyrir landsbú-
ið. Er þá ráðlegt að eyða forða góðu ár-
anna áðuren hörðuárin dynja yfir? Mun
þá verða hægara að bæta úr tekjuhall-
anum, þegar tekjur landssjóðs minka
og þörfin krefur stórkostlegan útgjalda -
auka: þegar í stað stórrar tekjugrein-
ar af eign kemur, ef til vill, stór út-
gjaldabálkur af rentum og afborgunum
lána? |>egar harðæri koma til lands
eða sjávar og gjaldþol manna þrýtur,
er þá heppilegast að byrja að auka
útgjaldabyrðina? Yæri ekki heldur
hyggilegra, að geta lækkað skatta og
tolla þegar slík ár koma? Ekki væri
stórt tjón fyrir þjóðina, þó tollar á mun-
aðarvörum og ýrasum óþarfa væru of-
ur lítið hækkaðir á góðum árum.
Mikla grýlu vilja sumir þingm. gera
Björn Jensson,
k e n n a r i.
Hjartans þakkir, hvíldu rótt!
þú vorn sálar-þroska glæddir,
þreki sjúkur veika gæddir.
Dánarklukkur hljóma hljótt:
Hjartans þakkir — sofðu rótt!
Stjörnur heiðum hirnni frá
vefji brjóst þitt ástararmi, —
unaðsljós að grafarbarmi
þínum tindri björt og blá,
stjarnan Jieiðum himni frá.
Skólans sómi, sof þú vært,
hygginn, réttsýnn heiðursmaður,
hjartaþýður, prúður, glaður.
Oss mun nafn þitt alt af kært,
skólans sómi, sof þú vært!
Drúpir rós í sorgarsal, —
táradögg um blíðu blómin
blikar nú, er klukknahljóminn
ber frá strönd að djúpum dal. —
Drúpir rós í sorgarsal.
Ut við strönd og uppi’ í sveit
áttu marga kæra vini,
mörgum að þú hlúðir hlyni,
vermdir margan vermireit
út við strönd og uppi’ í sveit.
Þigg nú af oss þennan kranz !
Guð oss marga gefi slíka
göfga, sanna þína líka,
afbragðs-sonur ættarlands. —
Blunda rótt við brjóst þíns lands !
Guðm. Guðmundsson.