Ísafold - 16.03.1904, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/a doll.; borgist fyrir miðjan
’úli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin. við
áramót, ógild nema komin sé til
átgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík miðvikudaginn 16. marz 1904
XXXI. árg.
JíuóJadó jMa/uja'lhb
r 0. 0 F. 853188'/2-
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. k). 11—1 í spltalanum.
Forngripasafn opið mvd. og ld II
—12.
Frllcekning á gamla spitalanum (lækna-
skólanum) á þriðjudögum og föstudögum
kl. 11—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8‘árd. til kl. lOsiðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8‘/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
Og kl. 8 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
endur kl. IOVj—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við k). 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl.12-3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud.
og )d. kl 12—1.
Náttúrugripasafn, i Yesturgötu 10, opið
4 sd. kl. 2—8.
Tannlækning ókeypis i Pósthússtræti 14b
!. og 3. inánud. hvers mán. kl. 11—1.
Banka8tjóraskipisiiín
T.
Það er mi loks fullskipuð stjórn
hlutaljankans islenzka.
Kollhríðin afstaðin. Hiifuöið fætt.
Hún hefir ekki verið harmkvælalaiis,
fæðingiu sú.
Það var í hanst, þegar féð var loks
fengið nóg*, fám dögum fyrir síðustu
forvöð, og* setja skyldi bankahlutafólag-
ið á laggir, að áskilið var af þeini, er
hlaupið höfðu síðast undir bagga um að
koma fyrirtækiuu í framkvæmd, a ð
bankastjórarnir væru tveir, annar dansk-
ur og hinn íslenzkur, og a ð íslenzki
bankastjórinu væri hvorki fyrv. em-
bættismaðnr uó skrifstofuþjónn eða eitt-
hvað þvi um líkt, heldur káupmaður
eða verzlunarstjóri, maður, sem rekið
hefði liór verzlun 10—20 ár.
Þeim þótti sem að af tvennu til væri
stórum meiri líkur til að fá mætti
sæmilega nvtan mann í þessa stöðu úr
verzlunarstétt vorri en öðrurn stóttum.
Þetta virtist og vera fremur skyn-
samlega hugsað heldur en hitt.
Að minsta kosti óþárfur ábyrgðar-
hluti, að leggja þann stein í götu banka-
stofnunarinuar, að innlendi bankastjór-
inn skyldi vera eitthvað annað,
vegna þéss t. a. m., að einhver slíkur
hefði gert sér vísa vou um að hljóta
happið, eða einhverir mikilsráðandi
menn í þjóðfélagi voru vildu svo kveð-
ið hafa.
Manninn tókst brást að finna.
Þeir, sem þar gengu í milli, óttuðust
það helzt, að hann gæti ekki gert sór
að góðu launakjör þau, sem höfð voru
á boðstólum. Það yrði mikill tekju-
missir fyrir hann.
Því að svo var til ætlast, að danski
bankastjórinn hlyti meiri hluta launa-
fúlgu þeirrar, er bankanum var talið
fært að greiða í mesta lagi.
Bankamennirnir upphaflegu, þeir
Arntzen og Warburg, höföu ætlast til, að
bankastjórinn væri ekki nema einu, og
hann íslenzkur, og svo að eins danskur
»fuldmægtig«, honum til stuðnings og
ráðaneytis, vel bankafróður maður og
vanur bankastörfum.
En hinir nýju »bankamenn« fjórir,
e'r atkvæöisrétt hlutu með þeim A. og
W., vildu heldur hafa bankastjórana
tvo, og annan danskan, aðalbankastjór-
ann. »Það verður að vera landi okkar,
sem við trúum fyrir miljóuunum okk-
ar«, sögðu þeir.
Þeir urðu loks ekki tveir, heldur
þrír, bankastjórarnir, svo sem kunn-
ugt er.
Maðurinn, kaupmaðuriun íslenzki, sem
fyr var á miust, gaf kost á sér, einhver
færasti maðurinn, sem til var, með
þeim kostum, er bankastofnendurnir
treystu sér til að ganga að.
En einn galla hafði hann.
Hanu var e k k i hstjmaður, e k k i
skósveinn hstjhöfðingjanna; hanu var
þeim í engan stað þóknanlegur.
Það mátti ganga að því vísu, að
hann mundi hugsa um bankann, hluta-
bankann, og hans hag, hlynna áð hon-
um eftir mætti og stunda sitt starf
við hanu samvizkusamlega, líta hvorki
til hægri nó vinstri og skifta sér ekki
minstu vitund af því, hvorum stjórn-
mála-flokki viðskiftamenn bankansfylgdu.
Hann mundi segja sem svo, a'ð bank-
inn væri veizluu og ekki annað, og að
sér stteði á sarna, hvaðan gott kæmi,
góðir viðskiftamenn.
Skárra var það nú heimskan og —
ódæðið!
Að stjórna banka eins og* hverri aun-
ari v e r z 1 u n! —
Það var ekki ein báran stök f_yrir
veslings Iandsbankastjórnanum okk-
ar þá.
Fyrst, að hafa skotist í laumi til
Khafnar, — orðið að fara á sig krók
kringum ait landið, til þess að uáung-
inn vissi ekki af þvi hér, — til þess
að »drífa áfram« seðlamiljónar-frumvarp-
iðog panta seðlana nyju. En horfa á í
þess stað skrimslið skrlða á land, hluta-
bankann, í síðústu forvöðum, og éta
soðlamiljónina hans, -- verða þess vald-
andi, að hún komst aldrei nemaápapp-
írinn. Og svo þar á ofan eiga að fá
þ e u n a n bankastjóra!
í stað þess að láta s i g hafa forstoðu
bankans eða sína menn.
Þá hófst þessi nauða-kýmilegi leikur,
þar sem vinir og vandamenn lands-
bankastjórans reru að því öllum árum,
að einu af starfsmönnum landsbankans
hlyti bankastjórastöðuna íslenzku við
hlutabankann; en sjálfur lót hann sem
sér yrði ekki verra gert en að taka frá
sór »sinn bezta mann«, einmitt þennan,
sem hann var að láta vini sína og
vapdaBienn stritast við af öllum mætti
að koma að hlutabankanum!
Þar mun systursonurinn, ráðherra-
efnið, sem þá var, hafa gengið hvað
vasklegast frám, er h a n n kom til sög-
unnar.
Hann var steinhissa, er hann heyrði
þá bankamennina miunast á kaupmann-
inn fyrnefnda sem bankastjóraefni. Þáð
var tæpast, að hann rámaði eitthvað í,
að hann hefði heyrt manninn nefndan
einhvern tíma. En kaupmaður kannað-
ist hann ekki við að hann væri. Það
var einhver önnur atvinna, sem hann
rak, óveglegri miklu í almennings aug-
nm; það þóttist hann mega fullyrða.
Sannleikurinn var sá, að ráðherraefn-
ið hafði verið manninum vel kunnugt
10—20 ár, setið með honum á þiugi,
verið flutningsmaður þar að lagafrum-
vörpum með honum, o. s. frv. —
Hór verðui' fljótt yfir sögu að fara.
Og er þá skjótast frá að segja, að þó &ð
þeir félagar, bankastofnunarmennirnir,
hefðu hvað eftir annað tjáð sig einráðna
í að ráða áminstau kaupmann fyrir
bankastjóra og talið happ að fá hann,
þá lyktaði því máli svo, að hætt var
við hann, og samþykt í einu hljóði að
bjóða stöðuna öðrum manni, og skifta
sór ekki hót af því, þótt aldrei hefði
sá maður rekið neina verzlun.
Það var þó ekki neinn af starfsmönn-
um landsbankans.
Það var Páll amtmaður Briem.
Þetta gerðist um iniðjan janúarmán,.,
og var brófið til ámtmannsius, tilboðið,
sent hingað með Vendsyssel. Það átti
að ganga í gegnum hendur eins mjög
mikils háttar manns hór. Síðan skyldi
senda það norður með póstinum í jati-
úar, eða þá senda með það hraðboða á
eftir pósti, ef hann væri faHun á und-
an Yendsyssel.
En það var e k k i gert.
Brófið var meir að segja e k k i sent
einu sinni með næsta pósti, seint í
febrúar.
Það átti ekki og mátti ekki í
amtmannsins hendur koniast.
Sá var vilji »hinna rótt-trúuðu«.
En Páll amtmaðnr Briem er ekki rétt-
trúaður.
Ilann er ekki Framsóknarflokksmað-
ur að visu. Eu það er ekki nóg. Haun
er í þeirra augmu, hinua rótt-trúuðu,
ekki hóti betri en margumgetinn kaup-
maður. —
Hvað um bréfið varð á endanum?
Það er haft fyrir satt, að það hafi ein-
hvern veginn flogið aftur til sania lands,
til Khafnar, — fokið beint á móti út-
synningnum á þorranum, eins og fjöl-
kyngis-sending.
Það gerðist þessu næst, að sezt er
enn á rökstóla þar úti í Kaupmannahöfn,
daginn áður en Vesta leggur á stað
heim, og samþykt í e i n u h 1 j ó ð i,
að nú skuli einn af starfsmönnum lands-
bankans vera það, sem samþykt var
fám vikum áður í e i n u h 1 j., að
Páll amtm. Briem ætti að verða, ef
hann léti svo lítið. En engin skeyti
frá honum komin, hvorki af né á, —
af þeirri einföldu ástæðu, að séð hafði
verið um, að hann fengi aldrei neitt,
sem hann þyrfti að svara.
En svo er bætt úr skák við amt-
manninn með því að tylla honum á
hornið, við hliðina á hinum lánaða
landsbanka-starfsmanni.
13. blað.
Þeir eru því orðnir ekki færri en
þrír, hlutabankastjórarnir. Og allir
sæmilega hálaunaðir.
Það virðist ekki vera horft í kostnað-
inn þann að minsta kosti.
Bankinn er enn í vöggu. En er þó
þetta sterkur, eins og Herkúles.
Þetta er ódrepandi stólpagripur.
Hann ber þetta lítilræði, áður en hann
leggur á stað.
Búnaðarskólaruir
til
Reykjavíkur.
Undarlegt er æðimargt,
en einkum þetta:
að hér skyldi orkuslynga
Árni teyma Húnyetninga.
Alþingisrimur
Arið 1902 kom herra Björn Bjarn*
arson í Gröf fram með þá tillögu, að
leggja alla búnaðarskólana niður, og
að koma á fót í Reykjavík bókfræðis*
legri vetrarkenslu í búnaði, fyrir alt
land, en koma nemendum fyrir hjá
bændum ti! verklegs búnaðarnáms.
Eg ritaði þegar greinarkorn á móti
þessari tillögu, og færði rök fyrir því,
að hún væri bygð í lausu lofti.
Eg vildi koma greininni í Búnaðar-
ritið, því þar hafði grein Björns birzt,
en hún komst þar ekki að og kom
svo löngu seinna út í ísafold (38—45
tbl.) 1903.
Eg bjóst við, að tiilaga Björns og
mótbárur mínar muudi vekja eitchvert
umtal í blöðunum.
En það brást alveg. »
þetta afskiftaleysi almennings á
búnaðarken4lumálinu beDdir helzt á
það, ef nokkuð má á því byggja, að
bændum standi é sama, hvað um bún-
aðarskólana verður.
Hins vegar er svo að sjá, sem
nokkrir leiðtogar vorir í búnaðarmál-
um landsins hallist eindregið að til-
lögu Björn8, og skal eg því til sönn-
unar nefna ritgerð herra Stefáns kenn-
ara Stefánssonar um HvanDeyrarskól-
ann (Norðurl. 17. tbl. 3. ár). Stefán
grípur þar tækifærið, brunann á Hvann-
eyri, til þess að sýna fram á, hve
mikill ávinningur væri að flytja bún-
aðarkensluna til Reykjavikur; og kann
eg honum þakkir fyrir að hafa vakið
umræður ura mélið, úr því að þessi
skólaflutningshugmynd liggur í hinum
hærri loftlögum hjá oss.
þó að grein Stefáns hafi komið mér
til að rita þessar línur, þá ætla eg
ekki að svara henni út í æsar. Mér
fellur líka ílla að verða að vera á
gagDstæðri skoðun við hann. En eg
get ekki látið ritgerð hans þjóta alveg
sem vind um eyru mér, því að eg er
sannfærður um, að tillaga sú, sem hann
er að styðja, mundi reynast all-óþörf
landbúnaði vorum, ef hún næði fram
að ganga.
Ritgerð Stefáns er, eins og við mátti
búast, sköruleg og skarpleg, og hon-
um tekst mætavel að gera málstað
sinn glæsilegan.
En það leyDÍr sér ekki, að hann
ber einkum eða jafnvel aðeins fyr-