Ísafold - 23.03.1904, Blaðsíða 2

58
firzku hefðu farið öðruvísí, ef banka-
holan sú hefði ekki verið til þá.
i»Erindrekinn« hefði alls e k k i orðið
ofan á þar ella, hstj-liðið ekki borið
hærra hlut og erindrekinn e k k i orðið
ráðherra.
Hann hefði meir að segja alls e k ki
verið látinn beraniður í því kjördæmi
að öðrum kosti.
þ á hefði verið reynt að bjargast
við erindreka-kjördæmið svo nefnda,
vestur-ísfirzka, þetta sem skapað var
á þingi 1902 beint í því skyni, að
tryggja »erindrekanum« þingsetu o. s.
frv.
Landsbankinn var enn nauðulegar
staddur í sumar.
|>á var honum varla talið líft, nema
hann fengi heila miljón seðla í viðbót,
og það þegar í stað, undir eins í
haust.
Og það var veitt. Meiri hlutinn
samþykti það viðstöðulaust, en þó svo
að vísu, að gera þurfti honum ýmsar
sjónhverfingar til þess.
En hvað um það? Erumvarpið var
saraþykt. Og Landsbankastjórinn
fylgdi því sjálfur eftir, í pukri, til
Eaupmannahafnar, til þess að hafa
út staðfestingu handa þvf, panta hina
nýju seðla, sem hann og gerði, og
ætlaði að koma heldur en ekki fær-
andi hendi aftur, með alla fúlguna í
ferðatöskunni sinni!
|>á hefði nú mátt skjóta á fundi
hérna, sigurhróssfundi!
En þá var skorið á færið fyrir hon-
um áður en tókst að innbyrða drátt-
inn.
Og slyppur fór hann heim.
Margur mundi þá hafa búist við og
kviðið því, að nú yrði Landsbankinn
alveg á flæðiskeri staddur.
En það var öðru nær.
Sá er enginn búmaður, sem ekki
kann að berja sér.
Kveinið um seðlamiljónar-þörfina á
þinginu o. s. frv. hefir verið tómur
barlómur.
|>ví nú fór Landsbankinn og stofnaði
annað útbúið, það á ísafirði.
Nú hafði haDn vel efni á því.
Landsbankastjórinn brá sér í skyndi
og svo lítið bar á vestur á ísafjörð
í því skyni. Flýtirinn og fumið var
svo mikið, að hann gieymdi Lands-
bankalyklunum í vasanum. Almenn,-
ingur vissi ekki annað en að hann
færi eingöngu í þjónustu ráðherraefnis-
ins, svo sem ráðherra-Iífvarðar-foringi
hans.
|>etta gat Landsbankinn þá.
Og af hverju gat hann það?
Af því, að Hlutabankinn var tekinn
til að undirbúa útbú á ísafirði.
H o n u m er það því að þakka,
Hlutabankanum, að Landsbankinn hef
ir nú reist útbú á ísafirði.
feir höfðu orðið samferða hingað
frá Kaupmannahöfn, ráðherraefnið og
Hlutabankastjórinn danski, ungur mað-
ur og óreyndur, bláókunnugur öllu og
öllum hér. Hvað er þá eðlilegra en
að hann ráðgaðist við sjálft ráðherra-
efnið, 8egði honum allan sinn hug,
öll sín áform og þeirra félaga, Hluta-
bankastofnendanna, bæði um útbúið
á ísafirði og annað? Ekki sízt,
er -efnið tjáði sig Hlutabankanum
hlyntan af lífi og sál, kvað sig hafa
borið hann fyrir brjósti frá upphafi,
hafa haft hann fram á þingi við ill-
an leik, og þar fram eftir götunum.
Um nána frændsemi þeirra ráðherra-
efnisins og Landsbankastjórans hafði
hinn útlendi maður alls enga hug-
mynd.
Ella hefði honum líklega brugðið
minna í brún, er á því bólaði skömmu
eftir að þeir voru Btignir hér á land,
innan um kerlingareldana frá Eiðs-
granda, að Landsbankastjórinn vissi
alt, sem þ e i r vissu um það mál, og
að hann var rokinn vestur á Isafjörð
að vörmu spori, en Hlutabankastjór-
inn látinn sitja hér eftir grafkyr, — þó
a ð áform hans hefði eimnitt verið að
halda ferðinni áfram til ísafjarðar méð
ráðherraefninu og vinna að því þá
þegar, með hans tilstyrk vitanlega, að
koma útbúinu þar á laggir.
Bókmentafélagið.
Skýrt var frá á fyrri ársfundi deild-
arinnar hér í fyrra dag fjárhag henn-
ar og öðrum ástæðum.
Hún á í baukavaxtabréfum 15000
kr., í sparisjóði 1613 kr., í útistand-
andi skuldum 2040 kr. 95 a., helm-
ing af skuldabréfi Landsbókasafnsins
fyrir handrit félagsins, sem er alls
19000 kr., og loks 74,879 kr. í óseld-
um bókum.
Samþyktar voru eftir tillögu neíndar
um það mál frá í fyrra — framsögu-
maður Guðm. Björnsson héraðslæknir
— þessar ályktanir:
1. »Sameina skal við næstu áramót
Skírni og Tímarit hina ísl. Bókmenta-
félags í eitt tímarit, er heiti
S k í r n i r,
tímarit hins ísl. Bókmentafélags,
og komi út 4 sinnum á ári, í 6 arka heft-
um, í Skírnis-broti, og verði selt utan-
félagsmönnum, er gerast fastir áskrif-
endur, á 3 kr. árgangurinn, en í lausa-
sölu 4 kr. (1 kr. hvert hefti).
2. Fundurinn felur stjórn félagsins
að ráða mann til að vera ritstjóri tíma-
ritsins gegn 600 kr. þóknun á ári.
— og 7g netto-andvirðis þess, er selst
fram yfir 1000 borguð eintók (til fé-
lagsmanna og áskrifenda samtals) —.
(þetta, milli þankastrikanna, var við-
aukatillaga, er fram kom á fundinum).
Skal ráða ritstjórann til 2 ára í senn
með l/2 árs uppsagnarfresti frá hans
hálfu.
3. Fundurinn samþykkir, að verja
megi til uppjafnaðar 40 kr. á hverja
örk í tímaritin til ritlauna og próf-
arkalesturs«.
Kostnaður til slíks rits áætlaður 3000
kr. á ári, með upplagi 1440, og tald-
ist svo til, að það væri 1600 kr. kostn-
aðarauki á ári fram yfir útgáfukostnað
þann, sem nú er á Skírnir og Tíma-
ritinu.
Forsöti lét þess getið, að hér væri
um svo stórt fyrirtæki að ræða, að
samþykki Hafnardeildarinnar þyrfti
til, til þess að þetta kæmist til fram-
kvæmdar.
Alþingiskosningar.
Samkvæmt konungsúrskurði 4. þ.
mán. eiga kosningar til alþingis fram
að fara 10. septbr. í 4 kaupstöðum
landsins á þeim viðbótarþingmönnum,
er stjórnarskráin fyrirskipar, í Reykja-
vík, ísafirði, Akureyri og Seyðisfirði,
1 þingmanni í hverjum stað.
Mannalát.
Látinn er a Isafirði 8. þ. m. M a g n-
ú s kaupra. J ochumsson, bróðir síra
Matthfasar skálds og þeirra mörgu syst-
kina. Hann mun hafa verið kominn
yfir ’ sjötugt. Hann var allvel skáld-
mæltur, góðmenni og greindarmaður.
Sonur hans er Magnús prestur í Norre
Ömme á Jótlandi.
Ásgeir stórkaupmaður Ásgeirsson í
Kaupmannahöfn (frá ísafirði) misti konu
sína um miðjan f. m. Hún hét Laura,
f. H o 1 m, dóttur Holms, er lengi var
faktor á ísafirði, góð kona ogvelmetin.
Hún dó úr fótarmeini.
Rjomabúin
Og
smjörsöluhorfurnar.
iii.
1. Bústýrurnar. það er mik_
ið undir þeim komið, hvernig smjör.
gerðin hepnast og því ríður á, að þær
séu starfi sínu vaxnar. |>ví miður
eru þær ef til vill ekki svo færar sem
skyldi; en það varðar miklu í þessu
efni, að þær hafi áhuga á starfi sínu
og ræki það með alúð og trúmensku.
Bjómabúin eiga að borga bústýrunum
sómasamlega, og þess þarf einnig að
gæta, að þær hafi næga vinnuhjálp
við rjómabússtörfin.
En á hinn bóginn mega þær ekki
vera of kröfuharðar í kaupgjaldi, því
það getur spilt fyrir þeim síðar meir.
En þær eiga þar á móti að vera kröfu-
harðar að því er allan útbúnað snert-
ir; heimta að það sé alt í lagi, og að
rjóminn sé hreinn og óskemdur.
Yfir höfuð ríður á að auka áhuga
bústýranna á starfi sínu, vekja hjá
þeim löngun og kepni til að leysa það
sem bezt af hendi.
Til þess að hafa áhrif á bústýrurn.
ar í þessa átt mundi gott að koma á
smjörsýningum, og veita verðlaun
fyrir bezt verkað smjör. þær þyrftu
helzt að vera sjálfar viðstaddar á sýn-
ingunum, svo þeim gæfist kostur á að
bera saman smjörið frá hinum ýmsu
búum eftir að búið væri að prófa það
og gefa því einkunn.
EÍDnig ætti að veita rjómabústýrum
þeim, sem öðrum fremur búa til gott
smjör og standa að öðru leyti vel í
stöðu sinni, styrk til utanfarar, svo
sem 4—6 mánaða tíma, útvega þeim
stað á góðu mjólkurbúi í Danmörku,
þar sem þær taki þátt í öllum störf-
um búsins o. s. frv. Með þessu er
það unnið, að þær verða betur að sér
í smjörgerð, og áhuginn á bví starfi
eykst og þróast.
Hjá þessum bústýrum gætu svo
stúlkur, sem ætla sér að stunda smjör-
gerð, lært og æft sig í starfinu, og þó
einkum þær, er gerast vilja síðar
meir rjómabúatýrur.
2. Gæði rjómans hafa mikla
þýðingu fyrir smjörverkunina. Sé
rjóminn stír eða óhreinn, er hann kem-
ur til búsins, þá er hann í rauninni
lítt hæfur til smjörgerðar.
því er það mjög áríðandi, að hver
félagsmaður vandi rjóma sÍDn sem
bezt, og leitist við að hafa hann bæði
hreinan og ósúran. þ>að ríður á að
hirða vel um flutningaföturnar, þvo
þær í hvert skifti og búið er að tæma
þær, og nota kalk við þvottinn.
Einnig þarf að gæta þess, að ekki
8é reykjarbragð að rjómanum.
Ætti því helzt aldrei að fara með
hann í eldhús. Ef mjólkin er orðin
köld áður en hún er skilin, þá þarf
að sjálfsögðu að hica hana.en á þann
hátt, að sjóðhita fyrst vatn í potti,
hella síðan mjóikinni í tin eða blikk-
fötu með loki, 'hita því næst mjólk-
ina í þessari fötu með því að setja
hana ofan í ajóðheitt vatnið í pottin-
um, sem er á hlóðunum. Kemst þá
engin reykjargufa að mjólkinni, og
rjóminn verður laus við reykjarbragð.
Skilvindur mega heldur aldrei vera
í eldhúsi eða þar sem eldhúsreykur
kemur nærri þeim.
3. M j a 11 i r n a r hafa mikið að
segja; en því miður er þeim víða
mjög ábótavant. |>að, sem einkum
þarf að breytast, er m j a 11 a I a g i ð .
p að á að hætta þeim ósið aðtoga
spenana á kúnum, í stað þess að
kreysta mjólkina niður úr þeim.
|>á er og sjálfsagt að mjólka með
þurrum höndum, og hætta að
bera feiti á spenana á ð u r en byrj-
að er að mjólka.
Mjaltakonan á að hafa með sér
þurra strigadulu og þurka með henni
öll lauB hár og alt rusl af kviðnum,
júgrinu og spenunum o. s. frv.
Fatan, sem mjólkað er í, á að vera
hrein og undir eins og búið er að
mjólka hverja kú, á að hella úr henni
í aðra fötu — blikkfötu — og sía
mjólkina um leið. |>etta er mjög á-
ríðandi og má ekki gleymast.
4. V a t n i ð, sem notað er við
smjörgerðina, þarf að vera hreint og
bragðlaust. Ef ekki er til uppsprettu-
lind við mjólkurskálann eða nálægt
houum, þá er sjálfsagt að taka brunn.
Bezt væri að leiða vatnið úr brunn-
inum inn í skálann eftir járnpípum,
ef þess er kostur. Sé ekki unt að fá
gott og hreint vatn, þá þarf að sía
það, eða öllu heldur að sjóðhita. Yf-
ir höfuð hefir það mikla þýðingufyrir
smjörgerðina, að vatnið sé hreint og
gott, sem notað er, og því er það
sjálfsögð skylda, aö sjá búunum fyrir
góðu vatni.
5. Niðursetning áhaldanna
f mjólkurskálann er vandasöm, enda
varðar miklu, að hún sé í lagi. Hún
þarf að vera svo úr garði gerð, að
ekki reki sig hvað á annað, og að öll.
vinna í skálanum geti gengið sem
greiðast. Stundum hefir það viljað
til, að strokkunin hefir ataðið yfir
1—2 tíma og jafnvel lengur í stað
25—30 mín.; aðeins af þvf, að strokk-
urinn var settur skakt niður. f>egar
langur tfrai fer til þess að strokka
hvern strokk, þá líður smjörið mjög
við það, og getur þá naumast heitið
útflutningsvara. f>ví er það svo áríð-
andi, að alt sé í bezta lagi, og að
strokkunin geti gengið fljótt.
Sýring rjómans hefir mikil
áhrif á gæði smjörsins, og er hún ef
til vill það atriði smjörgerðarinnar,
em einna mestur vandi fylg r, enda
kvarta oft vanir smjörvinslumenn und-
an þvf, hve hún sé erfið viðfangs.
f>að er betra að smjörið sé ósýrt ert
að það hafi verið sýrt með vondri
sýru.
Eg ætla ekki að lýsa því, hvernig
á að búa til sýru að sýra með rjóm-
ann; en eg viidi að eins minna menn
á þetta þýðingarmikla atriði í smjör-
gerðinni, og að það er árfðandi, að
búatýrurnar hafi vakandi auga í þessu
efni.
7. Hitun rjómans í 85 stig
(Cels.) er viðurkend að vera eitt af
aðalskilyrðunum fyrir góðri smjörgerð,
En hingað til hefi eg eigi séð fært að
ráða rjómabúunum til þess að taka
upp þessa nýbreytni, af því að hún
hefir ærinn kostnað í för með sér og
vantað hefir hentug áhöld fyrir oss
til að hita í rjómann, en það raknar
vouandi úr þessu bráðlega.
Burmeister & Wain hafa búið til á-
hald í þessu skyni og hefir H. Grön-
feldt reynt það í vetur í mjólkurskól-
anum og líkað vel.
Verð áhaldanna er mismunandi og
fer eftir stærð þeirra. Áhald, sem
hita má í 520 pd. mjólkur á klukku-
stund, kostar 400 kr., 350 pd. áhald
350 kr., 260 pd. áhald 225 kr. Jafn-
framt áhaldinu þarf kælingarvél. Litl-
ar kælingarvélar kosta 200—400 kr.
Auk þessara áhalda hefir hitun rjóm-
ans ýmsan annan kostnað í för með
sér, aukinn eldivið, vinnukraft o. fl.
Eg hefi þá minst á nokkur atriði,
er atutt geta að því, að auka smjör-
framleiðsluna og bæta smjörgerðina
og læt nú hér við lenda. Að eins
skal eg enn geta, þess, að áður
en eg fór á þennan fund, var þvf spáð,
að eftir 5 ár muni smjörframleiðslan
nema J miljón punda en eftir 10 ár
miljón pd.