Ísafold - 23.03.1904, Blaðsíða 3

59
Vér 8kulum nú allir vona og vinna
að því, að þessi spá rætiet. S. S.
Bankastjóraskipunin.
ii.
Síðari kafli:
Ekki átti til að sleppa, þegar danski
bankastjórinn kom hingað fyrst í vet~
Ur, að hitt bankastjóraembættið lenti
í rétt trúaðra höndum og valdið yfir
Hlutabankanum þarmeð hjáþeimhinum
8ömu sem yfir Landsbankanum. Hann
hafði raunar alls ekkert vald til að
ráða manninn. En það munu þeir
hafa í m y n d a ð sór, eða þá að mjög
öikils mundu mega tillögur hans.
|>eir söfnuðust að honum eins og hrafn-
ar að hestskrokb. þeir báru það eink-
um fyrir brjósti, að hann hefði ekki
of mikil mök við fólk af öðru sauða-
húsi. Sumir segja, að þeir hafi haft menn
á vakki dag og nótt til þess að líta
eftir, hvað hann færi, eða að hann
viltist ekki á fund skaðamannanna
hinumegin. Hann þarfnaðist kennara
í íslenzku, og var séð um, að hann
færi ekki til bezta kennarans og van-
asta, þess, er kent hefir útlendingum
að jafnaði, með því að sá var og
er ekki rétt trúaður. Betra að hafa
laklegan kennara rétt trúaðan en góð-
an, ef sá hinn sami hefir verið villu-
trúarmaður í stjórnbótarbaráttunni.
J>ar við þarf e n n alt að miða,
Mátti svo að orði kveða, að skipuð
væri skjaldborg um manninn.
En nú voru margir munnaruir um
brauðið, sem var því miður ekki nema
eitt þá.
Hvernig átti að bjarga þvi við?
En að gera brauðin tvö! Nemahvað?
Svo fóru og leikar, að tillaga kom
til Khafnar, til bankastofnendanna þar,
um að bankastjórarnir skyldu vera
þrír alls. Skyldi annar vera einn af
starfsmönnum Landsbankans, en hinn
átti að vera einn máttarstólpi hstj liðs
ins og þó við Landsbanbann riðinn líka.
En þær bollaleggingar allar voru
einskis virðar, er þar kom'.
jpeim var hafnað gersamlega.
íslenzki bankastjórinn skyldi að eins
vera einn, og hann hvorugur þeirra,
er hér hafði verið til ætlast.
J>á var það, sem Páll Briem amt-
maður var ráðinn í einu hljóði, með
öllum 6 atkvæðum bankastofnunarfé-
lagsins.
f>ví hefir áður lýst verið, hverri
breyting sú ráðsályktun tók síðar, og
hvernig henni mum hafa verið til leið
ar snúið.
f>ví má bæta við, að það hefir að
sjálfsögðu verið hinn óhemju-voldugi
nýi ráðherra, sem hefir h e i m t a ð
með harðri hendi breytingu gerða á
hinni fyrri ráðsályktun og að banka-
stjórastaðan yrði falin fyrv. skrifara
sínum, þessum sem hann hafði haldið
fast 'fram áður og *móðurbróðirinn«
trúði bezt, þótt hann 1 é t i sem hann
mætti með engu móti missa hann.
Hvað átti og að verða ella um ráðberra-
bróðurinn þarna suður í Kaupmanna-
höfn? Var ekki embætti Sighv. Bj.,
þetta sem hækkað var í sumar upp í
3x/o þús., einmitt ætlað honum? Ætl-
að honum fáein ár, þangað til hann
tæki við af móðurbróðurnum og gerð-
ist aðalforstjóri Landsbankans.
Svona var og er öllu visdómslega
niður raðað.
Að Páll Briem kæmist á hornið, hefir
orðið að flakka með, til þess að banka
mönnunum rynni hitt niður. það sak-
aði og minna, úr því að stía mátti
honum frá fyrsta missirið, eða til 1.
okt., roeðan verið væri að koma öllu
í réttar skorður, ráða alla starfsmenn
að bankanum, skipa útbúa-forstjóra og
því um líkt.
En hvað er þá að segja um þessa
bankastjóra hina íslenzku?
Páli Briem þarf raunar ekki að lýsa.
Hann er þjóðkunnur nytsemdarmaður,
eljumaður og atorku, mesti áhugamað-
ur um landsins gagn og nauðsynjar,
maður sem veit hvað hann vill og vill
það sem hann veit að bezt gegnir.
Hann hefir og til að bera óvenjumik-
inn kunnugleika á högum lands og
lýðs.
Um hinn, Sighvat Bjarnason, er og
ekki nema alt gott að segja, það sem
til nær. Hann er reglumaður. Hann
er iðjumaður. Hann er lipur og lag-
inn að koma að sér fólki. Hann
styggir engan mann. Hann er og óefað
svo vel að sér og vanur orðinn banka-
bókarastörfum, að hann mundi vera
ágætur yfirbókari við Hlutabankann.
Hann er og vafalaust meiri dreng-
sknparmsður en það, að þeim muni
verða kápan úr því klæðinu, sem hafa
hugsað sér hann svo sem nokkurs
konar njósnara frá Landsbankanum,
eða sem þann, er Landsbankahöfð-
ingjarnir mundu geta haft í vasanum,
sér til hægriverka í samkepninni við
Hlutabankann. — f>essa kosti hefir
hann alla til að bera, og fleiri þó
sjálfsagt.
En eitt skortir hann. Hann skortir
einn kost eða yfirburði, sem er mjög
mikils um vert.
Eigi banki að koma að tilætluðum
notum, þá stoðar ekki að stjórna hon-
um eins og veðprangsstofnun (Pante-
laanerforretning) eða eftir þeim ein-
um meginreglum, er tíðkuðust íyrir
50—100 árum og þá þóttu góðar. Sá
sem það eitt hefir lært, getur ekki
orðið góður bankastjóri nú á tímum.
Eitt hið mikilvægasta og vandamesta
hlutverk bankastjóra nú á tímum er
að kunna að láta fé bankans v i n n a,
— vinna sór og öðrum til hagsmuna,
til stuðnings framfarafyrirtækjum í
landinu, bæði almennings og einstakra
manna. Til þess þarf mikla útsjón-
arsemi, miklaframsýni og fyrirhyggju,
og mjög mikinn kunnugleik á högum
og háttum lands og lýðs.
Eitt af því sem notað hefir verið
hvað ósleitilegast í undirróðrinum og
andróðrinum gegn Hlutabankanum, er
kenningin um, að bann mundi verða
og hlyti að verða okurbanki. þetta
ætti að verða gróðafyrirtæki útlendra
auðkýfinga; en grætt gæti bankinn ekki
öðru vísi en með því að taka okur-
vexti.
Margir notuðu þessa mótbáru gegn
honum falslaust, af fullkominm saun-
færingu, eða í helgri einfeldni, sem
SVO er kallað.
Hinir hafa þó sjálfsagt til verið,
sem gerðu það að hrekkvísi og mót
betri vitund.
því fáir g e t a verið svo ófróðir nú
á tímum eða það utan við heiminn,
að þeir hafi ekki rekið sig á skýrslur
frá bönkum eða um banka svo tugurn
skiftir eða hundruðum jafnvel, sem
gefa af sér segjum 6—10% í hreinan
arð, en taka þó ekki yfirleitt nema 3,
4 eða í mesta lagi 5% í vöxtu.
Hvernig stendur á því?
það kemur af því, að þeir kunna
þá list og stunda þá list, að láta pen-
inga sína og lánstraust v i n n a; vinna
með fleira móti en beinum, algengustu
peningalánum.
Enginn getur orðið g ó ð u r banka-
stjóri í þess orðs réitri merkingu nema
hann sé meðal annars nákunnugur
hag a 11 r a stétta í landinu og það sem
kallað er innlífaður > hugsunarhætti
þeirra. Hann þarf helzt að vita af
reynslu, hvernig fólk fer að bjarga
sér, bæði fátæklingar og efnamenn, —
hvernig þeir leggja það sjálfir niður
fyrir sér og hvaða skilyrði þeir hafa
yfirleitt til þess að klífa fram úr því,
sem þeir ráðast í.
Slíkrar þekkingar getur ekki hr.
S. B. hafa aflað sér, maður, sem engu
hefir vanist alla æfi nema að vinna á
sknfstofum. Hið alkunna eða öllu
fremur alræmdu forsjóna r-lag
Landsbankans hefir hann að vísu átt
kost á að læra, þetta, að veita af náð,
alt af n á ð, t. d. 600 kr. lán, þegar
lánþegi hefir ekki gagn af minna en
1000 kr., og til 4 mánaða, þegar hon-
um dugar ekki skemmri tími en 6
mánuðir, og skilamenn jafnt sem ó-
skilamenn, efnamenn jafnt sem fátæk-
lingar orðið ef til vill einmitt þess
vegna fyrir því, að lenda i kröggum
með fyrirtæki sín og með að standa í
skilum, eða þá orðið að hætta við nyt-
samleg og arðvænleg áform sín.
J>að er naumast til nokkur staða
hér á landi, sem vandfengnari er
maður í eða menn en bankastjóra-
staðan. það v a r hægt að láta valið
betur takast, að öllum ólöstuðum.
En sjálfsagt er hór sem endrarnær
að reyna að ala með sér beztu vonir,
og fagna því af heilum hug, ef þær
rætast.
hún mátti ekkert aumt sjá, án þess að
bæta það og græða. Heimili þeirra hjóna
hefir alla tíð verið orðlagt fyrir góðvild
og gestrisni og áttu þau bæði jafnan þátt
i þvi, enda gafst þeim kostur á að sýna
öðrum góðvild og gestrisni, því þau bjuggu
allan sinn búskap i fjölfarinni þjóðbraut
og mátti aldrei heita gestalaust á heimili
þeirri.
Olöfu sál. var mjög lagið að hlynna að
sjúkum og leysti hún það starf af hendi
með góðri þekkingu og hinni stökustn ná-
kvæmni og samvizkusemi. Allan búskap-
artíma sinn gegndi hún ljósmóðurstörfnm,
og hepnaðist það mjög vel, þótt hún hefði
eigi lært yfirsetufræði. Hún tók á móti
hátt á 4. hundrað börnum, og má geta
þess sem dæmis um það, hve sýnt henni
var nm þann starfa, að þegar hún var 14
ára gömul, sat hún yfir móðnr sinni, og
fórst það eins vel og lærðri ljósmóður.
Hún var sönn trúkona, og bar þjáningar
sinar í hinni löngu hanalegu, sem stóð
hátt á annað missiri, mcð stakri þolinmæði
og hugprýði; hún beið lansnar sinnar ró-
leg og þráði heitt og innilega að fá að
deyja.
Minning hennar verður lengi geymd í
heiðri ekki einnngis hjá eftirlifandi ástvin-
um hennar, heidur og hjá öllum, sem þektu
hana og nutu góðs af lífi hennar. x.
Eftirmseli. flinn 25. janúarmán. sið-
astl. andaðist að heimili sinu, Tjaldanesi i
Saurbæ, merkiskonan Olöf Guðlaugsdóttir,
75 ára gömul, eftir ianga og þunga bana-
legu.
Hún var fædd 4. fehr. 1829 á Kolbeins-
stöðum í Mýrasýslu.
Foreldrar hennar voru merkishjónin Guð-
laugur Sigurðsson og Halla Rannveig Jóns-
dóttir. Var Guðlaugur sonur Sigurðar að-
stoðarprests í Vatnsfirði Þorbjarnarsonar
hins rika á Lundum i Stafholtstungum
Olafssonar og konu hans, Ólafar Guðlaugs-
dóttur prófasts i Vatnsfirði Sveinssonar.
En Halla Rannveig var dóttir Jóns prent-
ara Jónssonar og konn hans, Elinar Krist-
inar Erlendsdóttur prests i Nesþingum Vig-
fússonar, sem seinna varð fyrri kona Sig-
urðar sýslumanns Guðlaugssonar. Var sira
Erlendur bróðir Guðmandar ökonómusar
Vigfússonar, föðurafa þeirra Guðmundar
prófasts Vigfússonar á Melstað, Guðmund-
ar sýsiumanns Pálssonar og Magnúsar
sýslumanns Gíslasonar.
Ólöf heitin ólst upp með foreldrum sin-
um á Kolbeinsstöðum og Hreimsstöðum i
Norðuráral fram að tvitugu, en fiuttist þá
með þeim að Arngerðareyri i ísafjarðar-
sýsln til móðursystur sinnar, Dagbjartar
Sigurðardóttur sýslumanns Guðlaugssouar,
er bjó þar með manni sinum, Guðmundi
Asgeirssyni, bróður Ásgeirs heit. kaupm. á
ísafirði, en vorið 1851 fluttist hún að
Olafsdal, og ári síðar að Kleifum i Gils-
firði, og giftist þar hinn 28. ágúst 1858
Magnúsi hreppstjóra Jónssyni óðalsbónda
Ormssonar. ReÍBtu þau vorið eftir hú á
Rakka i Geiradal, og bjuggu þar 2 ár;
vorið 1861 fluttust þau búferlum að Múla
Gilsfirði og bjuggu þar 5 ár, en vorið
1866 fluttust þau að Innri-Fagradal, og 3
árum siðar að Tjaldanesi, þar sem þan
hafa siðan búið samfleytt 35 ár. Hefir
MagBÚs nærfelt allan búskapartima sinn
eða meir en 40 ár verið hreppstjóri í Geira-
dals- og Saurbæjarhreppum, og þótt i
flestu hinn mesti sæmdarmaður. Þau
eignuðust 6 syni og 2 dætur; dón 4 þeirra
i æsku, en 4 eru á lifi: Benedikt, kennari
við búnaðarskólann i Olafsdal; Ketilbjörn,
bóndi á Saurhóli, tvigiftur; Eggert gull-
smiður, búandi í Tjaldanesi, giftur frænd-
konu sinni, Hildi Eggertsdóttur frá Kleif-
um; og Kristin, ekkja Árna snikkara
Snorrasonar á Saurhóli, hefir hún verið
heima hjá foreldrum sínum, síðan hún varð
ekkja 1897.
Ólöf sál. var fyrir margra hluta sakir
sönn merkiskona, eins og hún átti kyn til.
Lifsstarf hennar var langt og mikið, en
það var lika fagurt og vel af liendi ltyst,
því það var unnið í kærleika til guðs og
manna. Það var trúin og kœrleikurinn,
sem réðu lífsstefnu hennar og gerðu hana
að hinni ástrikustu eiginkonu, að hlíðri
og umhyggjusamri móður barna sinna, að
góðri og nærgætinni húsmóður, að ástsælli
og vel metinni konu í félagiuu. Lundar-
far hennar var svo stilt og jafnt, að hún
sást vart nokkurn tíma sinni hregða, og
umgengni hennar þægileg og ástúðleg við
alla. Hjartalag hennar var svo gott, að
Afla-missögn m. fl.
Hr. ritstjóri! Viljið þér gjöra svo vel og
ljá eftirfarandi linum rúm í heiðruðu blaði
yðar, með þvi að ritstj. »Rvíkur« hefir
ekki þóknast, þrátt fyrir hátíðlegt loforð,
að taka þær í blað sitt:
Með þvi að í 11. tölubl.af »Rvík« ersagt
frá afla á »Georg« og hvar og á hvað
löngum tima hann hafi verið og fengið
aflann, og hvers vegna hann hafi komið
inn o. s. frv. og þetta á að vera gjört til
fróðleiks fyrir aðra, þá vil eg leyfa mér
að leiðiétta það, sem skakt er í þessum
fróðleik.
ý£Það er rétt, sem fyrst stendur igreininni
um það, hvenær »Georg« hafi lagt út og
komið inn aftur. Þar næst stendur, að
hann hafi leitað fiskjar sunnanmegin við
Snæfellsjökul og fengið þar 2500 fiska á
sólarhring. Það er ekki rétt. Skipið lá tvo
daga á fiski 3—5 milur vestur af Garðskaga
(ekki vestur við Snæfellsjökul) ogfekkfyrri
daginn 1800 fiska, en hinn siðari um þús-
und, alls 2800 fiska. Þar næst stendur, að
ólag hafi verið á eldavélinni og að skip-
verjar hafi ekki getað eldað mat; og er um
leið gefið í skyn, að þetta sé af eftirlitsleysi
á skipinu. En í vetur, áður en skipið lagði
Út, var keypt og sett i það ný, ljómandi
falleg og dýr eldavél, og lögð niðnr sú,
sem áður var og orðin nokkuð slitin; en
ekki gafst færi á að reyna hana til hlitar
fyr en komið var út i sjó, og reyndist þá
tilhogun á vélinni svo, að ekki er liægt að
nota hana á sjó, en getur verið allgóð á
laudi fyrir þvi.
Þá segir frá þvi, að stórseglið hafi dott-
ið niður!
Þetta er heldnr ekki satt. Svo stendur á
þvi, að »Georg« kom inn aftur (var kominn
út fyrir Akurey), að gaffaleyrað á stórgafli
bilaði, og ekkert annað. Eins og allir
sjómenn að minsta kosti vita, getur
slíkt alt af við borið, og hefir auðvit-
að i þetta skifti gerst i storminum, áður
en skipið kom inn, og skipverjar ekki tek-
ið eftir þvi áður en þeir lögðn út aftur,
sem ekki var heldur von, þar sem snjór var
á öllu. Að þetta sé af eftirlitsleysi áútbún-
ingi skipsins, mun enginn samþykkja með
ritstjóra »Rvíkur«. Þá segir, að eigandi
þessa skips sé annar af þeim tveimnrmönn-
um, sem hr. bæjarfógetinn hefir skipað eft-
irlitsmenn þilskipa. En ritstj. hefir ekki
munað eftir því, að þeir eru þrír eftirlits-
mennirnir, sem bæjarfógetinn skipaði, skilj-
anlega til þess bæði að skipa eigendurgeti
valið um, tekið hverja 2 af 3 til að skoða
skip sín, sem þeim sýnist, og einnig til þess
að þeir skoðunarmenn, sem eiga skip sjálfir
skuli ekki gefa þeim vottorð.
Eg vona nú að hr. ritstj. »Rvikur« láti
sannfærast um, að það sé ekki af eftirlits-
leysi, þótt eitthvað kunni að bila á skipun-
um út í sjó, og þess skal umleið getið, að
eftirlitsmenn frá ábyrgðarfélaginu við Faxa-
flóa með þessu skipi hafa þetta ár verið
hr. skipasmiður Otti Guðmundsson og skip-
stjóri Runólfur Ólafsson, og af landsstjórnar