Ísafold - 25.05.1904, Síða 2

130
margir hafa reynt að láta hann selja
fynr sig, en án mikils árangurs. |>essi
uppgötvun getur því ekki verið ný
fyrir þá; en auðvitað eru það mjög
mikil meðmæli með hr. S. J., að þing-
eyrabóndinn telur hann þann »rétta
mann á réttum stað«, þ. e. hinn rétta
umboðsmann íslenzku saltkjötsverzlun-
arinnar. Hætt er þó við, að sala hr.
S. J. á tilraunakjötinu, sem áður er
skýrt frá, dragi nokkuð úr meðmæl-
unum, því fáir raunu vilja eiga undir
því, að kjöt þeirra só selt á 8 aura
pd. eða minna. Kaupmenn, sem vita
hve lítill saltkjötsmarkaður er í Dan-
mörku, mun renna grun í, að ef hr.
S. J. fær 2000 tn., þá hefir hann salt-
kjötsmarkaðinn alveg í h^ndi sinni,
og er því í sjálfs vald sett, hvað hann
gefur fyrir kjötið. f>að er því allólík-
legt, að margir kaupmenn vilji að
raunarlausu verða til þess að kasta
kjöti sínu út í slíka tvísýnu.
Hér að framan hefir verið minst á
aðalefnið í skýrslu Hermanns; en með
því að hún hefir ekki gefið tilefni til
að minnast á aðalkjarna málsins, þyk-
ir mér ástæða til að fara um það
nokkrum orðum.
f>að sem sórstaklega þurfti og þarf
að rannsaka í þessu máli er :
1. Hvar er aðal-nútíðar og fram-
tíðarmarkaðurinn fyrir íslenzkt salt-
kjöt?
þessari spurningu hefir hr. H. alls
ekki reynt að svara.
Hann skýrir ekki einu sinni frá
því, hvar íslenzkt saltkjöt er aðallega
selt nú, sem þó hefði ekki þurft að
kosta hann neina fyrirhöfn, er teljandi
væri.
Árin 1899 og 1900 var samkvæmt
landshagsskýrslunum fiutt út um 10
þús. tn. af kjöti hvort árið. Hvað
mikið hefir verið flutt út seinustu 3
árin, oru ekki skýrslur til um; en líklega
hefir það verið svipað.
Árið 1900 voru fluttar til Noregs rúm-
ar 4000 tn., eftir skýrslu yfirkonBÚlsins
danska í Kristjaníu (á landshagsskýrsl-
unum er ekkert að byggja í þessu
efni), og árið 1902 um 8000 tn. Af
þessu er auðsætt, að aðalmarkaðurinn
fyrir íslenzkt saltkjöt er í Noregi, en
ekki í Danmörku, eins og H. virðist
ætla og sjá má á því meðal annars,
að hann dvelur hér um bil allan tím-
ann í Khöfn; skreppur að eins til Nor-
egs rétt áður en hann fer heim.
2. Hvernig á að flokka og merkja
kjötið til þess að fá sem hæst verð
fyrir það ? Um þetta átti hr. H. að
koma með ákveðnar tillögur.
3. Hverir eru það sem neyta salt-
kjötsins ? Bru það aðallega sjómenn,
eða kaupstaðarbúar og sveitamenn ?
Og hvernig vilja hverir um sig, að
kjötið sé saltað ? Br ekki hægt að
salta kjöt til útflutnings, sem ekki á
að hafa á skip, með svo þunnurn
pækli, að ekki þurfi að afvatna það ?
|>etta er gjört á einstöku stöðum
hér á landi og gefst vel, oghefirþann
stóra kost, að þá þarf ekki að smá-
höggva kjötið.
Bngri af þessum spurningum hefir
hr. H. reynt að svara, eða svarað svo,
að neitt sé á að græða.
4. Er ekki hægt að flytja kjötið
nýtt (ósaltað) til útlanda? Um þetta
hefir verið rætt og ritað mikið síðustu
2 árin, og því er merkilegt, að maður
sem sendur er é alraennings kostnað,
með rífum farareyri, til að rannsaka
kjötsöluhorfurnar, skuli leyfa sér að
ganga þegjandi fram hjá því.
Stofnað var í fyrra stórt hlutafélag
í New York til þess að gera tilraunir
með að flytja kælt sauðakjöt frá Ame-
ríku til Englands — sbr. The Scotch
Commercial Kecord 1903 n^. 5. Ef
þessi tilraun hefir tekist eða tekst, er
augljóst, að vér getum flutt kjötið kælt
til Englands, og þar með er lokið
saltkjötssölunni íslenzku. Málið er
því sannarlega þess vert, að því sé
veitt athygli.
Af því, sem að framan er sagt, virð-
ist auðsætt, að Hermanni hafi því
miður ekki lánast að bæta kjötverzlun
vora, enda var naumast við því að
búast. Hins vegar þykir mér líklegt,
að honum hafi tekist nokkurn veginn
að sjá fyrir þeim 2000 kr., sem veitt-
ar voru til kjötsölutilraunanna. f>að
er þó í sjálfu sér aukaatriði, þótt því
fé hafi verið á glæ kastað. Hitt er
meira um vert, að hann hefir m e ð
því að trana sér fram til starfs,
sem hann er öldungis óhæfur til,
stórspilt fyrir mjög mikilsverðu máli,
eða að minata kosti tafið fyrir
skynsamlegum framkvæmdum á því
um óákveðinn tíma, og þar með að
líkindum skaðað landbúnað vorn um
fé, er nemur svo tugum þúsunda skiftir.
Reykjavík 9. maí 1904.
Guðjón Guðmundsson.
Hvað vér erum, og hvað
vér viljum verða.
Bæjarstjórn Reykjavikur hélt heiðurs-
samsæti 18. þ. mán. vatnsveitumönnunum
ensku, þeim Mr. Depree og Mr. Ware. Þar
mælti héraðslæknir Guðm. Björnsson
fyrir minni heiðursgestanna á þessa leið,
á ensku.
f>ér komið ú r því landi, þar sem
þjóðfrelsi hefir átt sér lengstan aldur
og borið fegursta ávexti.
f>ér komið t il lands, þar sem þjóð-
frelsi er metið meir en öll önnur gæði;
þetta land var numið fyrir rúmum
1000 árum af mönnum frá Noregi,
sem kusu heldur að yfirgefa óðul sín
en lúta harðstjóranum, sem þá brauzt
þar til valda. Erelsisást var aðalein-
kenni forfeðra vorra, og aðaleinkenni
hverrar kynslóðar haldast miklu leng-
ur eu 1000 ár. Prelsisástin er oss ís-
lendingum meðfædd.
Eg þykist vita, að yður sé kunnugt,
að ísland var í fyrstu lýðveldi, komst
síðar undir Noreg og með Noregi und-
ir Danmörku og var smám saman
svift frelsi sínu og sjálfstjórn. Afleið-
ingin varð sú, að þjóðin lenti í eymd
og volæði.
Snemma á öldinni sem leið vakn-
aði þjóðin til meðvitundar um forn
réttindi sín og hefir síðan öllu öðru
framar haft hug á því, að fá aftur
fult stjórnfrelsi. Stjórnarskrá fengum
vér árið 1874.
Samkvæmt henni eigum vór nú þing,
er setur lög með samþykkí konungs
og ræður öllum fjármálum. Stjórnin,
ráðherra íslands, sat áður í Kaup-
mannahöfn, en nú á síðastliðnu ári
fengum vér breytingu á stjómarskránni,
sem mælir svo fyrir meðal annars, að
stjórnin skuli vera í landinu sjálfu —
ráðherrann sitja í Reykjavík; og þar
með höfum vér þá fengið heimastjórn.
ísland er hluti af Danaveldi og þjóð-
in er vel ánægð með það hlutskifti, þar
eð hún hefir nú fengið sjálfstjórn, líkt
og enskar lýðlendur, t. d. Canada.
|>ér bafið vafalaust lesið eínhverjar
ferðabækur um ísland eftir landa yð-
ar, sem hór hafa komið — ísland er
að verða ferðamannaland. Eg hefi
líka lesið þessar bækur, og þess vegna
hata eg allar ferðabækur; eg sé, að
þær segja skakt frá flestu; og úr því
að íslenzkar ferðabækur eru fullar af
vitleysum, býst eg við að ferðabækur
um önnur lönd séu það líka.
Eg fór einu sinni með ensku ferða-
mannaskipi frá Leith til Eergen. Eng-
inn af ensku farþegunum hafði komið
til íslands. þeir fengu að vita, að eg
var Islendingur, og svo störðu þeir á
mig; eg sá að þeir voru mjög forviða
á því, hvað eg var líkur þeim og öðr-
um Norðurálfubúum.
þetta kom mér ekki á óvart.
Vér vitum það vel íslendingar, að
sú skoðun er algeng meðal annarra
þjóða, að vér séum hálfvilt þjóð, skyld-
ir P78kimóum, búum í moldarholum, lif-
um á úldnum fiski og kunnum flestir
hvorki að lesa né skrifa. Margir halda
að landið sé sífelt ísi girt og hulið
snjó — dönsk hefðarfrú spurði einu
sinni íslending að því, hvort það væri
satt, að ísbirnir kæmu oft á land og
löbbuðu um göturnar í Reykjavík.
Eg veit að þið hafið ekki þessa
skoðun á landi voru og þjóð — ann-
ars hefðum vér ekki þá ánægju að sjá
yður hér í kveld. En mér þykir trú-
legt, að yður hafi litist illa á þennan
blett af landinu, sem þér hafið séð,
og býst við að þér farið héðan með
þá skoðun, að hér séu ekki miklar
líkur til að fólki geti fjölgað, atvinna
og velmegun aukist.
En þar sem þér þó hafið í hyggju,
að eiga viðskifti við höfuðstað lands-
ins, tel eg víst, að yður muni þykja
fróðlegt að heyra, hvernig vér íslend-
ingar sjálfir hugsum til ókomna tím-
ans.
þessar eru hugsanir vorar :
Vér eigum mörg hundruð fermílur
af landi, sem er ágætlega lagað til
grasræktar. það sem þór hafið séð,
nágrenni Reykjavíkur, er einn ófrjó-
asti blettur landsins. Vér eigum vfða
jökulár, sem flytja kynstur af ágætum
áburði; með þeim mætti frjóvga stór-
ar lendur. Jarðræktin er enn í bernsku,
svo að á þeim atvinnuvegi lifa ekki
nema rúm 40 þús. manna. En vér
ætlum að rækta landið, færa yður
smjör, einsgott og danska smjörið, og
selja yður kjöt, og vér trúum því, að
hér muni geta lifað fjöldi fólks, mörg
hundruð þúsund, á jarðræktinni einni.
Vér eigum engan iðnað, sem telj-
andi sé, og engin kol í landinu. En
vér eigum fjölda af vatnsmiklum ám
og fossum, sem vér ætlum ekki að
selja Englendingum eða öðrum þjóð-
um, og vér eigum heljarflæmi af góðu
mólandi; vér ætlum að láta fossana
og móinn koma ístaðkola; vér hyggj-
um, að þar eigum vér auðsuppspretíu,
er orðið geti oss jafnmikils verð, sem
kolin eru yður; vér lítum svo á, að
þar sem aflið er ódýrt, þar hljóti ým-
is konar iðnaður að geta þrifist. Vér
ætlumst til, að hér geti með tímanum
lifað jafnmargt manna á iðnaði sem á
landbúnaði.
Loks eigum vér í kringum strend-
ur landsins einhver beztu og auðug-
ustu fiskimið heimsins, óþrjótandi
auðsuppsprettu, meira virði í vorum
angum en gullnámurnar í Ástralíu.
Gullnámurnar í Ástralíu munu þrjóta,
en gullnámur íslands, fiskimiðin, eru
óþrjótandi. Landar yðar og Erakkar
hafa nú sem stendur meiri not af
þeBsari auðsuppsprettu en vér sjálfir;
hér lifa ekki full 30,000 manna á fiski-
veiðum; en nú erum vér farnir að
sjá, hvers virði fiskimiðin eru. Vér
ætlum að nota þessi auðæfi sjálfir bet-
ur eftirleiðis, og vér stöndum þar bezt
að vígi, af því að vér erum næstir
þeim. Vér trúum því, að hér geti lif-
að á fiskiveiðum eins margt fólk eins
og á landbúnaðí og iðnaði samanlögð-
um. Vér trúum því, að eftir 20 ár
verði 20,000 manna í Reykjavík.
þér kunnið nú að segja, að þetta sóu
hugsjónir og annað ekki. En farið og
skoðið landið og þjóðina, betur en al-
gengir ferðamenn.
þér kunnið að segja, að vér íslend-
ingar séum ekki menn til að nota
landið, til að framkvæma alt þetta.
það mun sjást á sínum tíma.
þér hafið fengið hjá mér ýmsar
skýrslur, sem sýna ljóslega, að þjóðin
hefir tekið stórum þrifum síðan hún
fekk sjálfstjórn. Og síðan eru ekki
liðin nema 30 ár. Vér erun, rétt að
byrja.
þér Englendingar eruð voldugasta
þjóð í heimi og hafið bezta stjórn.
þér hafið sett yður það markmið, að
ná yfirráðum yfir bezta hlutanum af
nýlenduheiminum og hagnýta hann til
hagsmuna fyrir heimalandið, og yður
hefir miðað áfram að þessu takmarki
með vaxandi hraða.
það er yðar metnaður.
Vér íslendingar erum minsta þjóð
heimsins og vér höfum þá heldur ekki
sett oss annað eða hærra mark og
mið en það, að hafa hönd yfir voru
eigin landi og að hagnýta það sem bezU.
Vér elskum þetta land, og vór ætl-
um að gera það að góðu heimkynni
fyrir niðja vora; vér trúum því, að
það muni lánast.
Sá er metnaður vor.
þegar þér komuð, var talað í bæn-
um, að komnir væru tveir Englending-
ar, annar mikill vexti, með peninga,
hinn lítill, en með þekkingu. Eg hefi
ekki séð peninga yðar; eg veit að þeir
eru til; en eg hefi orðið þess var, að
þér eruð gæddir mikilli þekkingu.
Hvers vegna fórust fólkinu þannig
orð?
Af því að þetta er einmitt það, sem
oss vanhagar um : peningar og þekking.
Nú ætlum vér, að hægra sé fyrir
þekkinguna að græða fé, en fyrir féð að
græða þekkingu,—að þekkingin sé meira
virði. þess vegna eru líka uppeldis-
málin einhver mestu áhugamál þjóðar
vorrar.
Bæjarstjórn Reykjavíkur leitaði til
yðar, af því að yðar land er næst voru
og af því að vér vitum, aðíyðarlandi
er gnægð af peningum og þekkingu.
Mér veitist sú sæmd að tjá yður í
nafni bæjarstjórnarinnar, að koma yð-
ar hefir verið oss til mikillar ánægju
og að vér vonum að hún verði til mikils
gagns fyrir bæ vorn.
Vér þökkum yður fyrir komu yðar
og áhuga á því, að leysa úr þessu
vandamáli bæjarins, vatnsveitunni.
Vér söknum þess, að þér getið ekkl
dvalið lengur meö oss.
Vér óskum yður góðrar ferðar.
Vér vonum að sjá yður aftur og að
koma yðar þá verði til þess, að vér
fáum gott vatn og þér arðsöm viðskifti.
Franskur þilskipaafli.
Konsúll Prakka hér í bænum, hr.
C. Zimsen, hefir gert svo vel að láta
ísafold í té eftirfarandi skýrslu um
afla á frönsk fiskiskip þau, er hér hafa
hafnað aig í vor, til 5. þ. m. En byrj-
að munu þau hafa aflabrögð hér um
mánaðamótin febr.—marz. Aflað hafa:-
2 skip 20 þús. hvert = 40,000
3 — 21 — _ =* 63,000
4 — 22 — — = 88,000
2 — 23 — — = 46,000
1 — 24 — = 24,000
4 — 25 — — = 100,000
2 — 26 — — = 52,000
3 — 27 — — 2E= 81,000
3 — 28 — — = 84,000
2 — 29 — — = 58,000
1 — 30 — = 30,000
2 — 31 — — r= 62,000
2 — 32 — — = 64,000
1 — 36 — — = 36,000
32 skip Afli alls 828,000 þorskar
Meðalafli á skip 25,875.