Ísafold - 18.06.1904, Qupperneq 3

159
Innan skamrua koma fiskiskipin að
vestan.
Á þeim verða hafðar strangar gæt-
ur.
Alþýða manna verður að varast að
eiga nokkur minstu mök við skipin
fyr en skipsmenn hafa fengið leyfi
sóttvarnarnefndar til að fara á land.
MÍ8lingarnir 1882 voru hvergi eins
skæðir eins og hér í bænum.
Hvers vegna?
Astæðan er vafalaust sú, að húsa-
kynni alþýðumanna hér í bæ eru yfir-
leitt þrengri en húsakynni sveitamanna,
innanhúsþrifnaður lakari vegna erfiðrar
vatnssóknar, og óþrifnaður utanhúss
miklu áþreifanlegri — andrúmsloft ó-
hreinna bæði úti og inni.
|>essi mein hafa ekki batnað; þau
hafa stórum ágerst síðan 1882.
|>að mun sanni næst, að framt að
því helmingur af öllum fjölskyldum
hór í bænum hafi ekki nema eitt eða
tvö herbergi til íbúðar, og þau víðast
smá. Vatnsskorturinn hefir stórum
aukist; óþrifnaður þess vegna ágerst.
Utanhúss eru dauuíllar skolprásir og
sorphaugar um allan bæinn, víða líka
illa gerðar áburðargryfjur.
það er ekki til neins að vera að
kroppa utan af þessum sannindum.
Bærinn er sem urinn akur fyrir
hvers konar farsóttir.
það er ekki til nein bólusetningar-
aðferð við mislingum.
f>að eru ekki til nein. meðul við
mislingum, er stöðvað geti sjúkdóm-
inn í þeim, sem fá hann, eða gert
hann að nokkrum mun vægari en
hann mundi annars verða.
Og þó er unt að hrífa fjölda sjúk-
linga úr dauðans klóm, lækka dauðra-
töluna að stórum muti.
því er þannig farið :
Menn deyja úr mislingum oftast
af því, að mislingakvefið snýst í lungna-
bólgu; stundum líka, einkum börn, af
því, að sóttin hefir oft í för með sér ill
kynjað garnakvef.
En reynslan hefir sannað, að úr
þessu má bæta að stórum mun.
Ef sjúklingarnir eru hafðir í h r e i n u
andrúmslofti og þeim haldið í
rúminu vikutíma eftir að sóttin er um
garð gengin, þá ber það sjaldan við,
að þeir fái lungnabólgu; þá er og
miklu síður hætt við að þeir taki
berklaveiki meðan á mislingunum
stendur, ef þessa er vandlega gætt.
Ef sjúklingarnir fá hreina og
létta fæðu, mjólk og annað ný-
meti, mjólkin flóuð, drykkjarvatn soð-
ið, þá er hættan miklu minni, að þeir
fái garnakvef.
1 París eru ávalt mislingar; þar
murka þeir líf úr mörgum börnum á
hverju ári, eins og í öðrum útlendum
bæjum. þegar þjóðverjar sátu um
borgina fyrir rúmum 30 árum, var þar
mikill matarskortur, eymd og óþrifn-
aðar. |>á dóu 30 af hverjum hundr-
að börnum, sem mislinga fengu.
þegar mislingarnir gengu hér síðast,
mun því lítið hafa verið sint, að þrífa
bæinn. Meðferð alþýðu manna á
sjúklingunum mun hafa verið lík um
land alt, þeir byrgðir uiður í rúmi
meðan þeir voru þyngst haldnir, öll-
um smugum lokað og grafarblæjur
breiddar fyrir alla glugga. Hreinlæt-
ið af skornum skamti. Andrúmsloft-
ið eins og í líkhúsi.
Og ef þeir lifðu þetta af, mun þeim
víðast hafa verið bleypt á fætur óðar
en sóttin hvarf.
Fullorðnu fólki er vorkunn, ef annir
kalla að; en hitt er vorkunnarlaust, að
láta börn liggja nógu lengi.
f>að er vonandi, að mislingarnir
verði stöðvaðir fyrir vestan; envalt er
þó að treysta því, að þeir komist
ekki hingað.
Og það er of seint að herklæðast
þegar á hólminn er komið.
Bæjarbúar verða að vera við búnir
ef sóttin skyldi koma.
f>að þarf að þrífa bæinn.
þrifnaður er bezta vörnin, bezta
hervæðing gegn öllum næmuu sóttum,
bezta ráðið til að draga úr manndauð-
anum, sem af þeim hlýzt.
Húsmæður í bænum verða að hefj
ast handa, hreinsa hús og föt, hvern
krók og kyma, hverja spjör, ef óhreint
er.
Og húsbændurnir verða að þrífa til
kringum húsin, að svo miklu leyti sem
unt er.
Mislingasjúklinga skal hafa i svo
rúmgóðu herbergi, sem föng frekast
leyta. Herbergið skal vera hreint og
fágað. Gólf skal þvo daglega, en aldrei
sópa. Glugga skal hafa opinn nótt
og dag, gættina misvíða eftir því,
hvernig úti blæs.
Hreinn gustur verður engum að
bana. En óhreinindi andrúmsloftsins
í þröngum og óhreinum húsakvnnum
drepa fjölda fólks á hverju ári, þá
flest, er farsóttir ganga. Myrkur er
óholt og óþarft fyrir augu sjúkling
anna, en rétt er að draga úr birtunni,
og þá bezt að hafa ljósrauð tjöld fyr-
ir gluggum.
Mataræði skal haga á þann hátt,
sem áður er greint.
Og halda skal sjúklingunum í rúm-
inu vikutíma, eftir að sóttin er úr
þeim, ef þess er nokkur kostur.
Ef þessum ráðum er rækilega fylgt,
verður manndauðinn margfalt minni
en ella. Á því er enginn efi. Allur
meðalaforði landsins er sama sem
einskis virði á við þessa meðferð á
sjúklingunum.
Bæjarbúar eru nú sjálfráðir, hvort
þeir vilja fara að ráðum mínum, búa
sig undir að taka á móti mislingum.
Ráðin eru einföld.
Ef þeim er fylgt, þá ætti ekki misl-
ingatjónið í þetta sinn að verða að
neinum mun meira hér en annarsstað
ar á landinu, og vonandi miklu minna
en síðast.
Ef menn virða þau lítils.
|>á það.
Ekki veldur sá, er varir.
Bæjarstjórn Reykjavíkur veitti á
fundinum i fyrra kveld Skógræktarfélag-
inu 200 kr. styrk úr bæjarsjóði þ. á.
Magnúsi Vigfússyni á Miðseli gefiun
kostur á að borga umbeðna lóð þar i tún-
inu á 6 árum með 40 kr. ú ári auk 4°/0
vaxta af eftirstöðvum lóðarverðsins.
Samþykt var að kaupa lóðarræmu af
Gunnari Gunnarssyni kaupmanni meðfram
fyrir austurstræti sama verð sem hann
keypti á sínum tima feralin hverja af
Landsbankanum.
Samþykt var, að verja alt að 175 kr.
til þess að gera norðurbrún Amtmannsstígs
beina frá Þingboltsstræti niður eftir.
Til veganefndar var visað erindi frá
Sturlu kaupmanni Jónssyni o. fl. um að
gerð að nyrðri rennunni i Austurstræti.
Eftir beiðni frá Tbor Jensen kaupmanni
var samþykt að feila úr tilteknum skilyrð-
um á siðasta fundi fyrir útmæling á erfða-
festulandi handa honum i Bráðræðismýri
orðin: eða öðru landi við Eiðstjörn.
Kosnir voru i nefnd til að íhuga erindi
frá Benedikt S. Þórarinssyni, Jes Zimsen,
Jóni Ólafssyni og Ásgeiri Sigurðssyni um
25 ára einkarétt til að koma hér upp tele-
fón-miðstöð i bænum og leggja telefóna þar
út frá þeir Kristján Jónsson, Jón Magn-
ússon og Sighvatur Bjarnason.
Tilkynt var mat á jarðarhúsum ú Bú-
stöðum, sem feld verða niður — baðstofu,
búri og bæjardýrum. Matið var alls, að
viðlögðu álagi, 165 kr. Bæjarstjórn hafði
ekkert þar við að athuga.
Samþyktar voru brunabótavirðingar á
þeseum húseignum: Jónatans söðlasmiðs
Þorsteinssonar 4112 kr.; Magnúsar R. Jóns-
sonar 3500; Guðbjarnar Guöbrandssonar
bókbindara 3081; Torfa Vigfússonar t.ré-
smiðs 3014; Kristjáns Jónssonar 21..3.
Þegar verja þarf lögleysu.
Ilvort þeir tnuni ekki vita það sjálf-
ir, ráðgjafinn og talsmenn hans, að
skipun bankabókarans hér í vor var
gerð þvert ofan í gildandi lög.
Jú, það vita þeir mjög greinilega,
eins greinilega eins og að 2 og 2 eru
ekki 3, heldur 4. Lagafyrirmælin um
það eru svo glögg og skýr, að þau
getur enginn óbrjálaður maður misles-
ið eða misskilið.
Hitt er vel hugsanlegt, að ráðgjaf-
inn hafi alls ekki a ð g æ 11 þessa
lagastaði áður en hann gerði þetta,
og ekki varað sig á, að þeir meinuðu
sér að láta þennan mann fá stöðuna,
sem þeir frændur höfðu hugsað sér
löngu áður og búið mun hafa verið
meira að segja að bjóða hana bein-
línis löngu áður en umsóknarfrestur-
inn var út runninn. |>að er miklu
vægilegar til getið í hans garð en að
hann hafi framið þetta lagabrot með
opin augu og að fyrirhuguðu ráði.
En svo, þegar b ú i ð er að fremja
það, þá þykir auðvitað hlýða að reyna
að verja það, og þá með því einu,
sem þar kemst að, en það eru ósann-
indi, ranghermi um það sem í lögun-
um stendur, i því trausti, að þeim
verði ekki flett upp, ryk og blekkingar.
Lögin segja, bankareglugj. frá 1894,
að þegar bankastjórana greini á, þá
ráði atkvæðafjöldi. Hér voru 2 atkv.
móti 1, og átti eftir því það að ráða,
sem þeir 2 vildu. J>ar með var það
mál útkljáð og úr því skorið til fulln-
aðar eftir beinum fyrirmælum ný-
nefndra laga.
En hvað er svo við þetta gert?
J>ví er skrökvað til, að málið
hafi verið óútkljáð, a f þ v í að banka-
stjórana hafi greint á, og þ á hafi ráð-
gjafinn átt að ráða!
Hitt vita allir þar að auki, að ekki
er mál óútkljáð á þingi eða í nefndum
m. fl., þó að ekki séu allir samdóma.
|>ar skera atkvæði úr. J> a ð er útkljáð
mál, sem meiri hluti er fyrir. Eyr-
nefnds lagaákvæðis hefði því ekki við
þurft. En því greinilegar er hér úr
8korið, sem það tekur þétta fram ber-
um orðum.
Niðurlag tilvitnaðrar 8. greinar:
•Ekki þarf« o. s. frv., á bersýnilega
ekki við um þetta mál. Hér er um
enga framkvæmd að ræða af fram-
kvæmdarstjóra hálfu, heldur að eins
um bankastjórnar-á 1 y k t u n, sem
öðru valdi, ráðgjafanum, er ætlað að
gera framkvæmanlega. j?að er álykt-
un, sem s k a 1 gera, en ekki neitt,
sem bæði má gera og ógjört láta, svo
sem lánveitingar eða því um líkt.
Við þess konar »framkvæmdir« á á-
minst greinarniðurlag bersýnilega, og
annað ekki. — En vilji verjendur hér
um ræddrar lögleysu láta þá klausu
ná til ályktunarinnar um bankabók-
aravalið, þá fer samt e n n v e r fyrir
þeim.
f>ví hvað stendur þar?
J>ar stendur: En aldrei má
hann (framkvæmdarstjórinn) fram-
kvæma neitt það, er báðir
gæzlustjórarnir hafa neitað
aðleggjasamþykkisitt til.
Hér neituðu einmitt báðir gæzlu-
stjórarnir að leggja samþykki sitt til
þess, að sá maður fengi stöðuna, sem
framkvæmdarstjórinn vildi og ráðgjaf-
inn síðar veitti hana.
Hvernig er nú farið að verjaþstta?
Með því að þ e g j a um tilvitnaða
setningu, láta eins og hún sé ekki til!
Hvað verður þá úr v e i t i n g a r-
valdi ráðgjafans, spyrja þeir, ef hann
er skyldur að veita stöðuna þeim ein-
um, er meiri hluti bankastjórnar til-
nefmr ?
Alveg sama og þegar ráðgjafinn
v e i t i r brauð þeim einum, er raeiri
hluti safnaðar hefir tilnefnt löglega.
|>að v e r ð u r hann að gera. Annað
g e t u r hann ekki gert nema með því
móti, að brjóta þau lög, prestkosninga-
lögin.
Eius g e tu r hann ekki veitt banka-
bókarastöðuna öðrum en þeim, er banka-
stjórnin til nefnir, hvort heldur er öll
í einu hljóði eða meiri hluti hennar,
— eins og einu gildir að því leyti til,
hvort prestur er kosinn í einu hljóði
eða að eins með meiri hluta atkvæða.
Lagabrot er það, ef út af er brugð-
ið í hvoru dæminu sem er.
f>að er að verja vísvitandi rangt
mál, að mæla bót hér um ræddu laga-
broti.
Hitt kemur ekkert lögum við eða lög-
leysu, hvort maðurinn, sem staðan er
veitt, er vel eða illa til fallinn, vel
hæfur eða miður hæfur. En litlar
líkur eru til, satt að segja, að gæzlu-
stjórarnir hafi verið nákvæmlega sam-
mála um báðir, að hafna hæfasta
manninum og halda fram öðrum mið-
ur hæfum.
Lögleysur á ekki að láta óátaldar,
þ ó a ð ráðgjafi fremji þær, og það á
e k k i að láta neinura haldast uppi
að verja þær með ósannindum, ryki
og blekkingum.
Hátt saltfisbsverð.
Saltfiskm Iiéðan hefir komist í hærra
verð ytra í vor en dæmi munu vera
til áður nokkuru sinni, nema ef vera
skyldi fyrir rúmum 20 árum, 1883. —
Þá komst hann hér í 70 kr. og á ísa-
firði jafnvel í 75 kr. En nú kvað hann
hafa verið í 72 kr. um mánaðamótin
síðustu,: stór fiskur óhnakkakýldur. 1
Engin Yörn, en nógur reykur.
Maður hefir verið til fenginn að tína
upp úr sorphrúgunni í höfuð-stjórnar-
málgagninn hér það, sem þ a ð kallar
rök fyrir því, að ísafold (28. f. m.) hafi
rangt að mæla um margvíslegar ávirð-
ingar hinnar nýju stjórnar vorrar, ekki
lengra en liðið er síðan hún komst á
laggir.
En óskaplegur reykur er það alt frá
upphafi til enda og óframbærilegt hverj-
um heilskygnum manni.
Þar ber vitaskuld tvent til.
Það annað, að málstaðurinn er óverj-
andi, en annað hitt, að amlóðahátturinn
er óviðjafnanlegur.
Svo sagði maðurinn, og ekki langt á
að minuast:
>'Annar talsmaðurinn er óskaplegur
auli; en hinum trúir enginn«.
Hór skal að þessu> sinni að eins vik-
ið að því, er þar er minst á Pál Briem
amtmann og hvernig á því stóð, að
hann mátti hvorki verða bankastjóri
nó landritari.
Um landritarastöðuna segir svo í
vörninni, að miklar 1 í k u r séu til, að
hr. P. B. mundi eigi hafa þegið hana.
En varast er að nefna þær líkur.
Yerjanditm veit auðvitað, að þær eru
tómur hugarburður og fyrirsláttur. Hitt
er þó meira um vert, að hór þurfti
alls ekki að bregða fyrir sig neinum
líkindareikningi eða spádómi. Hór var
auðfengin full vissa. Maður var send-
ur gagngert héðan til Akureyrar að