Ísafold - 22.06.1904, Page 2

162
var dálaglegur umbúnaður. J>ar var
saman komið á 5. hdr. manns, margt
úr Eeykjavík.
Um byggingarefni og húsagerð.
Eftir Stefán Guðmundsson á Fit.jum.
Eftir að eg hafði lesið í f. á. Bún-
aðarriti hina einkar-ljósu og vel rituðu
grein cand. poJyt. Jóns forlákssonar
ura steinsteypuhús, þóttist eg skynja,
að leitun mundi verða á þeim nýjum
innlendum byggingarefnum, er almenn-
iugi yrði ekki ofvaxið að nota.
Eg hefi því verið að velta því fyrir
mér, hvort ekki mundi mega með ein-
hverju móti nota torf að miklu leyti
til bygginga.
Nú sé eg í ísafold 28.—29. tbl., að hr.
J. J>. kemst að líkri niðurstöðu og mér
hafði hugkvæmst.
En þó get eg ekki verið honum að
öllu leyti samdóma. Eg vil því biðja
ísafold fyrir nokkrar bendingar í þessa
átt, til athugunar þeim, er vilja.
Hr. J. f>. telur, að vatnshelt þak
þurfi að ná út á ytri brún torfveggja,
svo að þeir fái vörn fyrir vatni að of-
an.
Eg veit til, að þetta hefir verið gert,
En veggirnir hafa sífelt viljað síga,
og hefir þá orðið glufa eða gætt milli
þaks og veggjar. f>ar hefir lagt um
dragsúg og hann valdið kulda og raka.
f>ví er það, að til þéss að umtals-
mál geti orðið, að hafa veggi úr
torfi og fá þá hlýja og endingargóða,
þá þarf torfið að vera svo mikið fergt,
að það geti alls ekki sigið, og
svo þurt, að það geti a 11 s e k k i
f r o s i ð.
Eg hef þegar bent á, hverju það
veldur, ef veggir síga, sera sé kulda og
raka.
En geti veggir frosið, þó ekki sé
nema allra yzt, þá raskast hann og
verður rakur, fúnar sjálfur og feyir
viðu frá sér.
Ekki er auðvelt að segja, hvernig
hentast væri að fergja torf til veggja.
Að hlaða því í stakk er einfaldast.
En ætti torfið að fergjast til hlítar,
tel eg víst, að hlaða þyrfti því í stakk
að vori til, og láta hann standa sum-
arlangt með miklu grjótfargi á.
|>á er vetrar, frýs stakkurinn svo og
svo langt inn á alla vegu og getur
ekki sigið úr því, fyr en klaki fer úr
næsta vor; en þá þarf að þurka torfið
úr stakknum líkt og heytorf.
Gæti þá verið talsvert liðið af sumri,
er fara mætti að hlaða úr torfinu; en
þá mætti, þó vera búið að undirbúa og
vinna margt að húsagerðinni að öðru
leyti.
Mér dettur í hug að beina þeirri
spurningu að verkfræðingunum, hvort
ekki væri hugsanlegt áhald, sem í
mætti fergja torf fljótlega.
Ekki er auðvelt að segja, hve mikið
þarf að fergja torfið til þess að það
geti ekki sigið í vegg.
f>að fer auðvitað nokkuð eftir hæð
veggja.
Mér hefir virzt, að torf neðarlega í
gömlum veggjum, hér um bil 3 álna
háum, væri nálægt því hálfu þynnra
er nýrist torf er haft.
Ebki er einhlítt, þótt torfið komist
þurt í vegginn. Hann þarf að fá
vörn fyrir jarðraka og regni, eins og
hr. J. f>. tekur fram. En til þess sé
eg ekkert örugt ráð annað en járn-
verju og steingrunn.
Hr. J. f>. gerir ráð fyrir, að höfð
séu torfþök, en súðin varin bleytu með
pappa eða járni.
Eg hef reynslu fyrir, að slíkt þak
er ekki gott.
Bæði er það, að torfþak, sem ekki
hefir viðBpyrnu af veggjum, vill skríða
niður og slitna um mæni, ef nokkurt
verulegt ris er á þaki.
Hitt er þó enn verra, að torf-
þakið, rennblautt af haustrigningum,
gaddfrýs inn að viðum. Stendur af
því svo mikill kuldi, að súð verður
blaut af raka, nema alt að 20 stiga
hiti sé inni, en til þess þarf nokkuð
mikinn eldivið í sæmilega rúmgóðum
herbergjum. Tvímælalaust verður því
járnþak að vera yzt, en m i 11 i þess
og súðar væri sjálfsagt ágætt að leggja
vel skarað, þurt og þykt torfþak.
Eg skal nú leyfa mér að skýra
stuttlega frá, hvernig eg hugsa mér
bæ gerðan að veggjum og þaki.
Fyrst er að hlaða grunn af sömu
gerð og hr. J. f>. segir fyrir: 3 feta
þykkan, efsta lag steinlímt og jarðbik-
að (asfalterað), og hafa grunninu jafn-
breiðan veggþyktinni.
Síðan er grind reist á ytri brún
grunnsins af sömu gerð sem væn grind
í bæ. f>á er fest langböndum utan í
stafina hæfilega mörgum og sterkum,
og á þau neglt bárujárn.
Að því búnu eru hlaðnir 1 al. þykk-
ir veggir úr fergðu og þurru torfi alt
um kring innan við járnþilið.
Gæta skal þess, ef torfið hefir verið
fergt í stakk, að því sé hlaðið sem
næst í sömu röð og það var í stakkn-
um: það sem var neðst í stakk, komi
neðst í vegg.
Vel skal þess gætt, að fella torfið
sem bezt saman á alla vega, enda skal
það vera jafnþykt í randir sem í miðju.
f>egar veggir eru fullhlaðnir, skal
sperrur reisa. Ekki má sperrukjálki
mjórri vera en 5 þml.
f>á skal negla súð úr plægðum borð-
um innan á sperrurnar, leggja að því
búnu vel þurt skara-torfþak, unz sperru-
kjálkar eru söknir.
f>ví næst skal negla langbönd utan
á sperrur og fylla jafnt upp með þeim
torfi, og negla þakjárni á þau að því
búnu.
Ætlast er til, að torfþakið leggist á
torfvegginn úr því er súð sleppur;
verður það þá eins og áframhald
veggjanna.
Vissast væri að leggja þaktorfur upp
og ofan svo, að þótt veggurinn sigi
lítið eitt, að torfendarnir fylgdu hou-
um og beygðust fyrir súðarskörina.
f>að sést á því, er nú hefir sagt ver-
ið, að eg ætlast til, að torfið komi í
stað útþilja, pappalags og fyllingar, eða
alls annars, er nú er vant að hata í
tirnburhús, en grindar, járnþils, innþils
og lofts, og að það vinni þess alls hlut-
verk enn betur.
Vel gerðir, þéttir, þurrir torfveggir
álnar þykkir hljóta að veita kulda á-
gætt viðnám og halda hita inni.
Býst eg því við, að ekki þyrfti að
jafnaði að kosta miklu til hitunar á
slíku húsi, nema herbergi væri því
stærri.
f>að er mikill kostur, þar sem jafn-
mikill skortur er á eldsneyti og víðast
gerist hér á landi.
Ekki býst eg hvort sem er við, að
það fái alment fylgi, né til þess sé
ráðandi, að nota hitunaráhöld Skaft-
fellinga, þau er hr. J. f>. getur um.
Full erfitt er að verjast óþrifnaðinum
án þess.
Eigi verður hjá því komist, að hafa
manna-híbýli járnvarin á alla vegu.
Verður því þeim mun dýrara, sem járn-
verðinu nemur, að hafa þau eins og
hér er ráð fyrir gert, heldur en venju-
legir bæir kosta, að því við bættu, er
grindarviða þarf lengri, sökum þess, að
veggir eiga að vera innan grindar, en
ekki utan, eins og tíðkast hefir; getur
hver sem vill gert áætlun um þann
kostnaðarmun.
En óhugsandi er, að verulegar um-
bætur í þessu efni fremur en öðru
geti fengist nema með nokkrum til-
kostnaði. Hitt verður að reyna, að
hafa hann sem rainstan, en spara þó
ekki sér í mein.
Eg tek það ennfram, að mjög áríð-
andi er, að torf í veggi, þá er eg á
við, sé svo vel fergt sem unt er og
vel þurt. Sé svo, ættu veggir hvorki
að snarast né síga, þó að þeir væri
jafnvel þynnri ec 1 alin, sem þó mun
naumast mega minna vera, einkum
séu þeir háir, eins og t. a. m. á loít-
húsum.
Eg felsb á, að torf í veggi ætti að
vera af líkri gerð og hr. J. f>. leggur
til, og svo þykt, sem ristan leyfir.
Eg býst við að ekki þyrfti að vera
seigara í torfinu en svo, að það þyldi
liðlega meðferð. Hitt þykist eg vita,
að mjög leirborið torf verji lakar
kulda en reiðingstorf; en þéttara get-
ur það orðið og því súgheldara.
Engu síður yrðu svona torfhús þyngri
fyrir veðrum en t. a. m. timburhús,
því torfveggir mundu liggja á endum
gólfslánna og á bitaendum í lofthús-
um; en þörf gæti verið þess vegna, að
hafa stoðir undir þeim inuan veggja,
ef veggur getur nokkuð sigið. En
grannar mættu þær vera.
Betra væri að haga svo til, að auð-
velt væri að ná lausum innþiljum
skemdalaust, svo að fylla mætti kring
um bita, ef veggir sigju, og ofan á
veggina, ef til kæmi.
Eg tel víst, að svona torfveggir ent-
ust mjög lengi.
Stafi mætti vefja bikpappa til frek-
ari rakavarnar o. s. frv.
Mjög þarf að vanda umbúnað um
glugga, svo að hvorki geti regnvatn
né héluleki bleytt torfveggi undir þeim
né kringum þá.
Torfpressan er viðfangs-
efni, sem vert væri rann-
sóknar.
Mannalát.
Hér andaðist í fyrra kveld eftir langa
legu og þunga ekkjufrú S y 1 v i a
Thorgrimsen, hálfníræð að kalla,
f. 22. júlí 1819. jpað voru krabba-
mein, sem hana leiddi til bana. Hún
hafði verið rúmföst frá því snemma í
haust. Faðir hennar hét Nielsen,
danskur maður, og var verzlunarstjóri
á Siglufirði. Móðirin íslenzk. J>au
dóu bæði meðan hún var ung, og ólst
hún upp hjá stjúpa föður síns, Bogoe
kaupmanni á Húsavík og síðan í
Beykjavík. Hans dóttir og föðursystir
frú Sylvíu sálugu sammæðra var Jak-
obína, er átti Jón heitinn Hjaltalín
landlæknir. Meðal systkina frú Sylvíu
var Lovísa, kona f>orláks heit. á
Stórutjörnum, en þeirra synir voru
þeir Páll og Steingrímur þorlákssynir,
prestar í Ameríku, Páll löngu dámn,
en hinn á lífi.
Hún giftist í Kaupmannahöfn 1847
Guðmundi kaupmanni Thorgrimsen,
og fluttist með honum sama ár að
Eyrarbakka, en þar stóð hann 40 ár
samfleytt fyrir einni stærstu verzlun
landsins og gerðist hinn mesti höfð-
ingi, en hún manni sínum mjög sam-
hent og jafnsnjöll að sinni hálfu að
gera þann garð svo frægan, sem hann
varð, fyrir prúðmannlegan höfðings-
hátt, fyrirmyndarheimilisstjórn og göf-
ugmannlega alúðargestrisni, er eigi sást
fyrir og lengi mun í minnum höfð.
f>ar var í þann tíð (og er énn raunar)
ákaflegt aðstreymi gesta, innan héraðs
og utan, auk fjölda meiri háttar út-
lendinga, er þótti sem þar hitti þeir
fyrir það sem líktist að mörgu leyti stór-
þjóða höfðingjasetri og sízt höfðu þeir
við búist hér á köldum og hrjóstrugum
hala veraldar. Með þeim hætti raá
með sanni segja, að þau gerðu landi
voru mikinn sóma. f>að var einróma
mál manna, að listin sú að fagna
gestum væri þeim hjónum báðum jafn-
lagin, og að engum vissu þeir láta hún
betur. Yar og jafnframt sem eigi
vissi þau annað yndi meira sjálfum
sér til handa. Svo var alúðin rnikil
og nákvæmnin, og frábært lag á að
láta gestina gleyma því, að þeir væri
gestir. Söm var og alúðin við heima-
menn, skylda og vandalausa, þar á
meðal hinn mikla verzlunarþjónustu-
lýð. Heimilisbragur allur hinn ánægju-
legasti fyrir prúðmensku sakir, hvers
konar menningarsniðs og glaðværðar.
En innanhússtjórn á hinu scóra og
fjölmenna heimili hlaut að vera aðal-
lega hÚBfreyjunnar hlutverk, svo mikið
sem hann hafði að annast utan húss.
Hún leysti það starf sitt af bendi með
binni mestu árvekni og elju, iðjusemi
og stjórnsemi. Hún var örþreytt orð-
in og farin að heil-u, er af henni létti
því starfi og hún fluttist hingað með
manni sínum fyrir 17 árum. En and-
lega hress var hún og með óskertum
sálarkröftum fram í banalegu. Hún
hafði verið kona mjög fríð sýnum, og
lét furðulítið á sjá í andliti með ell-
inni. Síra Friðrik J. Bergmann lýsir
henni svo fyrir fáum árum í ferðabók
sinni, ísland um aldamótin (1899):
»Hún er kona fremur lítil vexti, orðin
fremur hrum af elli, þvf gigtin hefir
gert hana halta. En þegar hún er
sezt við borðið og gestirnir eru komn-
ir kringum hana, ber hún sig eins og
drotning, talar þá um alla heima og
geima og er svo glöð og fjörug, ein3
og hún væri að byrja lífið. Mér var
sannarlegt fagnaðarefni að tala við
hana, því hún er sérlega guðhrædd
og trúrækin kona«. Hún var fróð og
minnug á það, er gerst hafði á yngri
árum hennar. Mjög unnandi öllu fögru
og góðu jafnan.
Af 8 börnum þeirra hjóna lifir 1
sonur, Hans prestur Thorgrimsen í
Ameríku, og 5 dætur : frú Jörgine S. M.,
kona L. E. Sveinbjörnson háyfirdóm-
ara; frú Sylvia Ljunge, gift í Khöfn;.
frú Jakobina Eugenia Nielsen (faktors)
á Eyrarbakka; frú Asta Julia, ekkja
Tómasar læknis Hallgrímssonar (t
1893); og frk. Solveig, er var með
móður sinni til dauðadags.
Mörg barnabörn átti hún orðíð og
nokkur barnabarnabörn.
Húu var ekkja rúm 9 ór.
Tómas Helgason, héraðs-
læknir í Mýrdalshéraði, andaðist 16.
þ. m., rúmlega fertugur, f. 8. júní 1863
að Görðum á Álftanesi, sonur síra
I Helga Hálfdánarsonar prestaskólafor-
stöðumanns, er síðar varð (f 1894)..
Hann útskrifaðist úr lærða skólanum
1884, og af læknaskólanum 1888 með
I. einkunn, var eftir það nokkur ár
héraðslæknir í Barðastrandarsýslu vest-
anverðri, fekk lausn frá embætti þar,
en síðan aftur þetta embætti, sem
hann dó frá. Hann var búinn að vera
lengi bilaður maður mjög og heilsu-
tæpur. Hann var gáfumaður, sem
hann átti ætt til, gegn og lipur, talinn
heppinn læknir, meðan hann naut sín.
Hann var kvæntur dóttur H. Thejll,
er kaupmaður var í Stykkishólmi og
veitingamaður, en nú í Khöfn.
Hinn 4. þ. m. andaðist að Hitardal fyrr-
utn bóndi þar Jón Ilannesson, kominn
á níræðisaldur, f. i Tungu i Snóksdals-
sókn 20 ágúst 1822, og voru foreldrar
hans Hannes bóndi Hannesson i Tungu og
kona hans Grnðný Jónsdóttir. Þau voru
fátæk og áttu mörg börn. Fárra missira
fluttist Jón heitinn til móðurbróður sins,
Sigurðar bónda Jónssonar á Gautastöðum..
Sigurður bjó siðar á Tjaldbrekku i Hítar-
dal, og var ávalt talinn merkismaður.
Hann var faðir Sigurðar hreppstjóra 4