Ísafold - 09.07.1904, Síða 1

Kemur út ýmist einu sinni eöa
tvisv. í vikn. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eöa
VI, doll.; borgist fyrir miðjan
’úli (erlendis fyrir fram).
1SAF0LD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin viO
áramót, ógild nema komin só til
útgefanda fyrir 1. október.
AfgreiÖslnstofa blaösins er
Austurstrceti 8.
XXXI. ár?.
Beykjavík laugardaginn 9. júlí 1904
46. blað.
MuAstadi jHaAýaAÍrb
I 0. 0. F. 867229
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
bverjnm mán. kl. 11—1 í spitalannm.
Forngripasafn opið mánud., mvd. og
Id. 11 —12.
Hlutabankinn opinn kl. 10—3 og
•«7*-77 >■
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. lOsíðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
snnnndagskveldi kl. 8'/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
■og kl. fci á hverjnm helgum degi.
Landakotsspltali opinn fyrir sjúkravitj-
■ *ndnr kl. 10‘/2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
'kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
k!. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud.
>og ld. kl 12—1.
Náttúrugripasafn, i Vesturgötu 10, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis i Pósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Baejarbygrgingar
°g
byjjrgingarefnarannsóknir.
Eitgerð sú, sem birtist í 27.—29.
tbl. ísafoldar þ. á., eftir hr. mann-
virkjafræðing J. J>., um byggingarefna-
rannsóknir og byggingartilraunir, kem-
ur mér til að skrifa þessar línur.
Eg gerði mér vonir um, að fram-
kvæmanleg eDdurbót á sveitabæjum
alment og sérstaklega á hinum bág-
bornu veggjum mundi finnast með
rannsókninni. En eg held að sú von
hafi brugðist til þessa.
Eigi er þó svo að skilja, að ekkert
hafi unnist við rannsóknina. Hún og
allar markverðar umræður um það
mál eru ráð við þeim meinum.
í grein þeirri er líka raargt rétt
og vel sagt, og vottur þess, að höf-
undurinn hefir kynt sér bæði ástæður
og efnahag bænda, erfiðleikana með
byggingarefnið hér á landi og með
eldsneytið til hitunar híbýlum manna,
og vandhæfið á umbótunum án skóla
reynslunnar.
Torfveggi ráðgerir hr. J. jþ. að
hafa að eins 1—2 al. á þykt. Hann
vill bæði pressa torfið í þá og verja
þá öllu vatni að ofan. J>að er rétt
hvorttveggja og mikilsvert. En þar
sem hann segir: Erfiðara verður að
verja veggina vatDÍ að utan, og að
öllum líkindum frágangssök að gera
það fyr en veggurinn er fullsiginn;
en ekki er ólíklegt að þá mætti kalka
hann, leggja á hann þakpappa að ut-
an og má ef til vill reyna fleira —þá
henaat minn skilningur ekki þar að.
Því seint mundi að fara að verja þann
vegg vatni að utan, þegar hann er
fullsiginn.
Eða hve nær ætli svo þunnur torf-
veggur hætti að síga, meðan rignt get-
ur utan á hann?
Ætli nokkur torfveggur hér á landi
hafi orðið svo gamall, að hann hafi
hætt að síga?
Mundi kalkið ekki festast illa við
'torfvegginu ?
Eða mundi vetrarfrostið ekki losa
hann og aflaga árlega og fara með
hann áður en hann hættir að síga?
Höf. ráðgerir einnig að binda þessa
þunnu veggi við stoðirnar með járnvír,
svo þeir kastist ekki frá grindinni, og
8egir svo: Vírinn mundi, býst eg við,
ryðga sundur með tímanum, en þá
væri veggurinn fullsiginn og gæti úr
því staðið af vana.
Gætum vér komist upp á að láta
veggina standa af vana, þá væri mik-
ilsvert atriði fundið. En hræddur er
eg um, að vér verðum tornæmir á þau
vísindi. Eða hvað gamlir mundu þeir
þurfa að vera til þess að vaninn fari
að styðja þá?
Ef vér ættum að hafa tómt tort í
alla veggi, en ekki þykka kekki eða
mold, og torf að eins til að binda
vegginn með, þá yrðu veggirnir miklu
dýrari en nú gerast þeir, og auk þess
væri það miklu meiri skemd á hinum
fáu, rótargóðu, sléttu grasblettum, sem
til eru. Og væri þar að auki undir-
staðan undir torfveggina fylt upp með
tómu grjóti, lx/2 al. á þykt, sementuðu
að ofan, og stafir hússins innan við
torfveggina gerðir úr sementaðri stein-
steypu, eins og hr. J. f>. talar um, þá
yrðu það víða æðidýrir veggir, minsta
kosti hér í sunnanverðri Rangárvalla-
sýslu, sem verður að sækja grjótið
nokkrar mjlur, vegar.
|>ar sem er laus jarðvegur, þyrfti
einnig mjög góðan frágang á þessum
steyptu steinstöfum, ef þeir ættu að
geta dugað til lengdar, þó að land-
skjálftar létu þá í friði.
Varanlegra mundi og líklega ekki
dýrara að hafa veggina eingöngu úr
sementaðri steinsteypu, svo eem 10—
12 þuml. þykkri, en lága, eins og
flestir veggir eru hér og verða að vera.
Mætti vafalaust skýla svo að þeim, að
það væru nógu hlýir íbúðarhúsveggir,
eða að húsin væru það stór, að geymslu-
skúrar gætu verið út við steinveggina,
en íbúðin í miðju húsi. J>að væri
betra.
þunnir og háir torfveggir hafa oss
gefist mjög illa. Gljúpt torfið sígur
og skælist á ymsar hliðar, og þegar
vatnið, sem þeir drekka í sig, frýa á
vetrum, ganga þeir allir úr lagi.
Að vísu sígur torfhleðsla mjög mis-
jafnt, eftir því, hvernig jarðvegurinn
er; en að jafnaði sígur torfið miklu
meira en vel troðin mold, sem oftast
er höfð upp í veggina.
f>eir torfveggir hafa oss gefist bezt,
sem eru vel þykkir að neðan og á-
atöðugóðir. Hleðslurnar bundnar Bam-
an eða sem bezt inn í veggina, svo
þeir klofni ekki, og vandlega þaktir að
ofan með þakjárni.
Oft eru veggirnir hlaðnir að utan
eingöngu með grassniddu, en séu þeir
háir og flái lítið, geta þeir ekki orðið
endingargóðir. Endingarbetra væri að
hafa fláann á moldinni alt að 45° og
tyrfa hann likt og hliðar á vegum.
En þá þyrfti að verja veggina skepn-
um t. d. með gaddavír, mjóumvírnet-
um, trérimlum eða þess háttar í miðj-
um vegg, og að sjálfsögðu að verja þá
vatni að innan; þá entust þeir sjálf-
sagt lengi. En það mundi ekki þykja
sélegt og þess vegna ekki nýtilegt.
Réttara væri þó að nota þetta, meðan
ekki er hægt að koma upp endingar-
góðum veggjum, heldur en að deyja
úr ráðaleysi með veggina.
Grjótveggi eða moldarveggi með
grjóthleðslu að innanverðu nefnir hr.
J. f>. ekki. þeir eru þó betri en torf-
veggir, þegar hleðslugrjótið er gott og
vel bygt úr því. Grjótið er ending-
arbetra en torfið; það sígur ekki, veld-
ur ekki eins raka og gerir miklu
minni jarðspell.
jp ö k á húsum er miklu hægra að
bæta en veggina. Vel má vera, að
moldarþök þau með pappa eða papp-
írslögum undir og eins konar lími á
milli, sem hr. J. þ. talar um, geti
átt hér við, sé vandlega frá þeim geng-
ið, þótt sú litla reynsla, sem kunnugt
er um hér á landi, hafi ekki sýnt það.
En ef þau þök eru höfð mjög flöt, þá
þarf við þau hærri veggi.
í þök vildi eg helzt mæla með
þykku þakjárni; það ver húsin bezt
fyrir regnvatninu og er endingargott.
Með því er líka hentugt að þekja af
grind hússins og nógu langt út á vegg-
ina, og láca ytri brún járnsins síga
með veggnum, svo að ekki opnist bil
milli þaks og veggjar, eins og venju-
legt er um hús með torfveggjum. J>á
er og hentugt að hafa geymsluskúr
milli hússin8 og veggjarins, en enga
stafi út við vegginn, heldur láta sperru-
kjálkana Iiggja á veggnum og síga
með honum.
Vegna þess, hvað þakjárnið er kalt,
mun hentugast að hafa geymsluhús
uppi undir járnþakinu, en íbúðina niðri
og loftið tvöfalt eða þrefalt, og vel
fylt í milli. Til fyllingar er ódýrast
og líklega bezt að hafa mold með
pappa undir. En ekki má láta svo
þykt lag af henni í einu, að hún geti
ekki gegnþornað fljótlega.
H 1 ý i n d i í manna híbýlum telur
hr. J. J>. eitt af því, sem verst er við
að fást. |>að er satt.
Að kynda ofna segir hann að mörg-
um þyki ókleift fyrir kostnaðar sakir,
nema ef vera kynni móofna; en óþægi-
legt að nota hitann frá eldavélum.
þriðja leiðin er, segir hann, að
nota fjóshitaun. J>að geri Skaftfell-
ingar, og þyki ágætt. J>eir hafa fjós-
in undir baðstofulofti, og sé ekkert að
því að finna, ef vel er um búið.
Ekki vil eg gera lítið úr þeirn hita
fyrir það, þó að hann komi úr fjósinu.
En ef svo vel væri um búið, að lykt
eða hljóð bærist sem minst úr því
upp í baðstofuna, eins og hr. J. J>.
nefnir, þá bærist hitinn þangað ekki
til muna heldur.
Margra hluta vegna held eg miklu
haganlegra að hafa eldavél undir bað-
stofunni, eins og eg hefi minst á áður,
og víðar leirpípur frá henni upp úr
baðstofunni. f>ær pípur hitna ekki
mikið, en gefa þægilegan yl frá sér og
þurka húsin.
2. Almennir bæir. íbúðar-
húsin undir einu þaki, helzt járnþaki.
.Geymsluhús uppi undir þakinu. íbúð-
in niðri í stofunum, kjallari undir
þeim og geymsluskúrar utan við hús-
ið, nema á suðurhlið, og þar sem
gluggar þurfa að vera. Húsveggina 4
al. háa, úr timbri og pappa, en járni
yzt, þar sem ekki eru skúrar. Ytri
veggi skúranna úr því efni, sem bezt á
við á hverjum stað og efni hvers eins
leyfa, t. d. steini, járni og timbri, eða
þá grjóti eða torfi. Grunnur helzt úr
sementssteypu eða grjóti, sementuðu
að utan og innan, upphleyptur um
1V2 ah, þegar kjallari er undir húsinu.
3. Ódýrustu bæir, með líkri
gerð og almennir bæir, en sleppa má
bæði kjallara og geymsluhúsi uppi.
J>egar þakið er flatt, má vel tyrfa
utan yfir það til skjóls með einu torf-
þaki, en þá er betra að bika járnið,
helzt með blakkfernis. Nokkurt ris
er og betra að hafa á þeim bæjum,
svo hægt sé að komast undir þakið
og laga og umbæta fyllingu eftir þörf-
um. Má þá skýla að íbúðarhúsuDum
á allar hliðar, án þess að rífa bæina.
Sveitabæi held eg því einna
hentugast að hafa þannig:
1. JDýrustu bæir. Vönduð
steinhús, eða timburhús, járnvarin,
með góðri upphitun, þar sem efni bónda
og bújörðin rís undir kostnaðinum.
Auk bæjarins þarf víðast að vera
rétt við hann eldiviðarhús með hlóð-
um, og hjallur, eða þá skúr, sem snýr
undan regnáttinni, til að þurka í.
Bæði bæjarhús og fénaðarhús þurfa
að vera undir sem fæstum þökum, til
að spara veggi svo sem hægt er, og
jafnframt til þess að geta umbætt
þá.
Sig. Guðmundsson (í Helli).
Bókmentaféias:ið.
Þetta gerðist heht á fundinum hór í
gær, síðara aðalfundi deildarinnar þ. á,
1. Forseti, Eir. Briem, mintist þess,
að forsetaskifti hefði orðið í Hafnardeild-
inni, er Ólafur Halldórsson hefði færst
undan eudurkosningu. Forseti þakk-
aði honum fyrir góða samvinnu við vora
deild, og tóku fundarmenn undir það
með því að standa upp.
2. Þá skýrði forseti frá hag félagsins og
las upp ársreikuing Hafnardeildarinnar.
Hún á í sjóði kr. 20,881.44.
3. Frá landsbókaverði Hallgr. Melsteð
hafði forseta borist framhald veraldar-
sögu Páls Melsted, það er áður hefir
verið boðið félaginu, en höf. hefir nú
breytt og lagað. Handritið var afhent
nefnd þeirri, er um það átti að fjalla
áður.
4. Forseti skýrði frá því, að tíroarits-
málið hefði verið borið undir stjórn
Hafnardeildarinnar. Þar hefði verið sett
í það á vorfundinum 3 manna nefnd
til að íhuga það, og mætti ekki vænta
úrslita þaðan fyr en seint í sumar eða
haust. Því yrði að gera nú þegar ráð-
stafanir til að halda málinu áfram sam-
kvæmt ályktun fyrri fundar, ef sam-
þykki hennar skyldi eigi fást.
Hann las því næst upp svolátandi
tillögu frá stjórninni:
Fundurinn samþykkir að fela stjórn-
inni að gera nauðsynlegan undirbúning
til þess, að koma í framkvæmd ákvörð-
unum síðasta aðalfundar um útkomu
»Skírnis, tímarits hins íslenzka Bók-