Ísafold - 23.07.1904, Blaðsíða 1

ÍSAFOLD
Uppsögn (skrifleg) bnndin viÖ
iramót, ógild nema komin sé til
dtgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaösins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík laugardaginn 23. júlí 1904
49. blað.
Kemnr út ýmist einn sinni eöa
tvisv. í vikn. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l‘/2 doll.; borgist fyrir miðjan
’úlí (erlendis fyrir fram).
XXXI. árg.
JtuóÁu/óJta'iýOsiMi
|. 0. C F. 867229 I
Augnlœltning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 i spitalannm.
Forngripasafn opið mánnd., mvd. og
ld. 11—12.
Hlutabankinn opinn kl. 10—8 og
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
,dn á hverium degi kl. 8 árd. til kl. lOsiðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
,snnnudagskveldi kl. 8‘/s siðd.
Lgndakotskirkja. Gnðsþjónusta kl. 9
«eg kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
andur kl. 10'/2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
:kl 11—2. Bankastjórn, við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
ki. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnió opið á þrd., fimtud.
og ld. kl 12—1.
Náttúrugripasafn, í Vesturgötu 10, opið
í sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypisíPósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Eftirlit með embættismönnum.
i.
Eftirlitsleysi með embættismönnum
-sr einn háskalegur annmarki á stjórn-
aratferli voru og hefir lengi verið.
Varla er til sú ósvinna eða óregla,
hirðuleysi og hvers konar vanræksla,
að þeim haldist það ekki uppi, sem
3vo eru gerðir.
Hinir, sem stunda sitt embætti með
jafn-nákvæmri vandvirkni og sam-
vizkusemi, hvort sem nokkuð er eftir
þeim litið eða ekki, — það er ura þá
eins og þar stendur, að heilir þurfa
ekki læknis við. f>að er ánægja, að
vita slíka menn vera til hér í öllum
embættisstéttum landsins, fleiri eða
færri. En jafn-raunalegt er til þess
að vita, hve margt er um hina, hve
stóran hóp af handónýtum mönnum
þessi þjóð er látin ala í embættum, og
suma þeirra meira en ónýta, beinlínis
háskagripi, — látin ala þá af fátækt
sinni, kappala þá snma, þó að þeir
geri annaðhvort miklu meira ilt en
gott, eða þá að þeirra séu nauðalítil
sem engin not.
Ólagið byrjar að jafnaði á því, að
inn í embætti er hleypt alþektum van-
metakindum, óreglumönnum frá æsku-
árum jafnvel, ýmist af því, að þá er
ekki á öðrum völ og talið er betra
að veifa röngu tré en engu, sem er
þó rneira en vafasamt oft og tíðum,
eða hinu, sem miklu er algengara,
að þeir þarfnast framfæris. f>ar
kemur þá þegar til skjalanna hín al-
ræmda stjórnarvalda-meginregla, að
betra sé að allir líði fyrir einn en
einn fyrir alla. Sjálfsagt að Iáta hag
almennings, þjóðarinnar, lúta í lægra
haldi fyrir hag einstaklingsins, em-
bættismannsefnis, sem þarfnast fram-
færis. Stundum á það einhverja mik-
ils háttar menn að, vini eða vandamenn,
sem embættisveitingarvaldið fær ekki
af sér 8taðið. Embættisprófsskilyrðið,
sem er vitaskuld ekki nema sjálfsagt,
en átti í upphafi að vera og er eftir
eðli sínu að eins einn af mörgum
kostum, er sá þarf að hafa, sem á að
geta embætti gegnt viðunanlega, —
það er að kalla má látið eitt duga,
hvað sem öllu öðru líður, og er sú
heimska svo rík orðin, að liggur við
að hver sá þykist eiga skýlaust og
skilmálalaust tilkall til embættis, er
því skilyrði fullnægir að nafni til.
Eftirlitsskorturinn og alvöruleysið er
byrjað löngu áður en þar að kemur,
við stofnanirnar, sem undirbúa em-
bættismannaefnin.
Ofdrykkjuóreglan er það mein, er
lengst og mest hefir bagað embætta-
lýð vorn, og hefir þar legið sérstaklega
óorð á prestastéttinni íslenzku. Hún
hefir lagast mikið í því 9fni síðari
árin. En þó er enn mikils á vant,
að vel sé. Margir höfðu þá trú, að
prestkosningalögin mundu gera óreglu-
mönnum ómögulegt að komast í em-
bætti eða óregluprestum að fá nýtt
brauð. En þau lög hafa valdið mikl-
um vonbrigðum 1 því sem öðru. þess
eru dæmi, að söfnuðir hafa stórreiðst
veitingarvaldi, hafi það bægt hneykslis-
óreglumönnum frá kjöri. ^
Meira hefir og sjálfsagt verið stund-
um um drykkjumenn í sýslumanna-
embættum en nú gerist. En til eru
þeir eun, og þaö vandræðamenn.
En það er yngsta embættismanna-
stéttin, læknastéttin, sem nú er bág-
bornust. — jbað gat ekki heitið nein
stétt til skamms tíma, meðan hér voru
ekki nema fjórðungslæknar eða því
sem næst. — f>að fullyrða þeir, sem
því eru kunnugastir, að þriðjungur
lækna vorra séu eða þar um bil
drykkjumenn. þeir eru sumstaðar í
þéttri þvögu, svo að varla sér út yfir.
Gagninu, sem slíkir læknar gera marg-
ir hverir, þarf ekki að lýsa. f>að seg-
ir sig sjálft. Enda eru sannar sögur
af hátterni þeirra sum»r svo hörmu-
legar, að þeir, sem fyrir hafa orðið,
mega ekki ógrátandi á slíkt minnast.
Hver veit, hve mörg mannslíf slíkir
læknar sumir hafa á samvizku sinni,
beinlínis eða óbeinlínis? Slíkt er
sjaldnast hægt neítt um að segja á-
kveðið, og því síður a.ð sanna það.
En sannleikur e r það eigi að síður.
En fleiri eru vanmetin til en drykkju-
skaparóreglan. Ymist margvísleg van-
ræksla og hirðuleysi, eða rangsleitni
og ójöfnuður, ofdramb og rosti.
Vitanlega þarf engan það að kynja,
að embættismenn hafi sömu breBti
sem aðrir menn. En það er svo um
þá sem aðra, að sæmilegt eftirlit og
aðhald knýr þá til að laga bresti BÍna,
bæta úr því, sem er ábótavant, o. s.
frv. Hitt spillir þeim enn meir, er
þeir vita sig hafa ekkert að óttast,
hvernig sem þeir haga sér.
Skriffinskan svo nefnd hefir lengi
verið lítt ræmd. Hún getur varla á
hærra stig komist en þegar hún snýr
mestöllu eftirliti með embættismönnum
upp í tómt skrifstofueftirlit, gerir það
nær eingöngu bréflegt, það lítið sem
það er.
Norskur fræðimaður.
Fyrirlestur um Biörnstjerne Björnson.
Líklega seint í næstu viku kemur
hingað (með Kong Trygve) frá
Khöfn Norðmaður, er þar á heima, en
hefir verið prestur áður í Noregi, og
heitir O . P. M o n r a d , fagurfræðing-
ur nafnkendur og fyrirlestramaður mik-
ill. Það er frændsemis-kyntiisför hingað
fyrst og fremst, og hugsar hann til um
leið að kynna oss rækilegar en annars
er kostur hinn mesta afreks- og ágætis-
mann sinnar þjóðár, sem nú er uppi,
skáldsnillinginn heimsfræga,
Björnstjerne Björnson,
með fyrirlestrum um hann, 3 eða 4
kveld hór í bænum.
Hr. 0. P. Monrad er mikill fyrirlestra-
maður, nafnkendur fyrir pað bæði heima
í Noregi og í Dantnörku. Hann var
pantaður þangað í þeim erindum 7 sum-
ur í röð áður en hann fiuttist til
Khafnar.
Hann er vel kunnugur Björnstjerne
Björnson sjálfum, og mun kunna margt
frá honutn að segja, sem ekki stendur í
bókum. Hann ljfsir honum ekki ein-
ungis sem skáldi, heldur og sent manni,
stjórnmálaskörung o. fi. lýsir öllu hittu
margháttaða og mikla æfistarfi hans.
Það er öllum kunnugt, að hantt er einn
hinn glæsilegasti afreksmaður, er nokk-
urn tíma hefir uppi verið í Noregi. Og
hefir þó það land tnargt ntikilmenni
alið, fyrst í fornöld, á söguöldinui, sem
vér köllum og oss er kunnugast um, af
fornsögum vorum, og því næst á end-
urreisrtaröld þeirri, er hófst með skiln-
aðinum við Dani fyrir 90 árum.
Af mislingunum
berast eigi nein frekari tiðindi, og
virðist mega á því marka, að þeir færi
eigi til muna út kvíarnar að svo
stöddu. Ella mundu hafa verið send-
ir hraðboðar hingað til landstjórnar-
innar.
Menn vita, að þeir hafa komist á
2 bæi í Gufudalssveit. þeir hafa ver-
ið sóttkvíaðir og virðist sem það muni
hafa orðið eigi árangurslaust.
Héraðslæknirinn í Strandahéraði,
sem taldi vera komna mislinga á 2
bæi í Steingrím8firði, Kirkjuból í Rtað-
ardal og Ós við Steingr.fjörð, komst
SÍðan á þá skoðun, að sér mundi hafa
missýnst, með því að ekki tóku aðrir
sótt á bæjum þessum, þótt þar væri
margt barna. Létþví sýslumaður eftir
hans áeggjan leggja niður vörðinn við
Bitru og Gilsfjörð. En fám (8) stund
um síðar kemur þar Dalavaldsmaður
með mikilli rögg og skipar vörðinn
aftur. Hann mun hafa nýfengið brýn-
ingu héðan, frá landstjórninni. Hún
lætur líklega halda vörzlu þar uppi
meðan ekki er gengið til hlftar úr
skugga um, að mislingalaust sé í
Strandasýslu og að sóttin færist ekki
suður á bóginn úr Gufudalssveitinni.
Um gólfræsting.
Eftir
héraðsl. Guðm. Björnsson.
í reglum þeim um hrákaílát og
gólfræsting, sem landsstjórnin hefir
sett samkvæmt 5. gr. laga 23. okt.
1903 ura varnir gegn berklaveiki, eru
svo fyrir mælt um vinnustofur, búðir,
gistihús, farþegaskip, saumahús og
opinberar byggingar, þar Bem margt
fólk kemur saman, t. d. kirkjur og skóla,
að gólf skuli þvo úr heitu vatni að
liðnum bverjum þeim degi, er húsin
eða herbergin hafa verið brúkuð.
Síðan þessar reglur komu út, hefi
eg heyrt mjög marga kaupmenn kvarta
yfir því, að skipað skuli vera að þvo
gólf í búðum á bverjum degi. Eg
býst við að fleirum muni þykja þessi
krafa hörð, sbr. ísafold 14. þ. m., og
yfirleitt erfitt að fullnægja henni.
Lítum fyrst á nauðsynina.
í búðir og önnur þau hús, þar sem
margt kemur manna, þar koma líka
margir brjóstveikir menn. fbeir eru
enn mjög margir, sem hrækja á gólf í
kringum hrákaílát hvar sem stendur,
þrátt fyrir ítrekaðar áminningar, og
þess verður líklega langt að bíða —
því miður —, að öll alþýða láti af
þeim ósið. En berklahráki, sem fer
á gólf og fær að þorna og rykast upp,
getur hæglega orðið manns bani. þess
vegna er góð gólfræsting afar-nauðsyn-
leg í búðum, bæði vegna búðarmanna)
og eins vegna þeirra, sem koma til
kaupa. Og sama er að segja um öll
önnur hús, þar sem fjölkvæmt er.
jpví fleiri sem ganga um hÚ9Ín, þess
meiri voði af eins manns óþrifnaði,
þeim mun meiri þörf á nostursþrifn-
aði.
Lítum svo á erfiðleikana.
f>að er rétt, sem ísafold segir, að
krafan um daglegan þvott á gólfum
getur ekki náð neinni átt, ef gólf eru
höfð eins og nú tíðkast í flestum búð-
um og vinnustofnm, sem sé óferníser-
uð trégólf.
En þá er að breyta gólfunum.
Og til þess ætlast landstjórnin ber-
sýnilega, þar sem skipað er í reglunum,
að »gólf skulu vera svo gerð, að auð-
vélt sé að þvo þau«.
Ferníseruð gólf er auðvelt að þvo,
litlu eða engu meiri fvrirhöfn en að
sópa. Svo er og um steingólf og línó-
leumsgólf. Oll gó.lf í Jósefsspítalanum
hér í bænum eru ferníseruð, og öll
þvegin á hverjum degi — talin lítil
fyrirböfn. Á öllum gólfum í Laugar-
nesspítala er línóleum, þvegið á hverj-
um degi; rajög lítil fyrirhöfn. í kjöt-
Bölubúð Jóns kaupmanns þórðarsonar
er steingólf; þvegið iðulega; mjög fljót-
gert. Ef ferníseruð gólf eða línóle-
umsgólf eða steingólf eru þvegin úr
heitu vatni, þá er hvorttveggja, að fyr-
irhöfnin er lítil og gólfin þur aðvörmu