Ísafold - 07.09.1904, Blaðsíða 2

234
Egill Jacobsen verzlm., frú Sigriðar Jóns-
dóttir, frk. Gnðrún Daníelsdóttir og Haf-
liði Bjarnason prentari. Erá Ameriku kom
Sigurður Bjarnason söðlasmiður, en frá
Yestmanneyjum frk. Gruðrún Oddgeirsdóttir.
Mikil einfeldni er það af templurum
hér eða öðrum bindindisvinum, að í-
mynda sér, að þeir séu hóti bættari,
þó að þeir fái héraðsl. Guðm. Björns-
son kosinn á þing, af því að hann er
bindindismaður.
J>að vita allir um ráðgjafann, sem
nú er, að hann er magnaður bindind-
isóvinur. f>að hefir hann verið alla
tíð og er enn, eða var á síðasta þingi
að minsta kosti. Líklega er ekki
hægt að benda á nokkurt mál, þar
sem hann hafi verið jafn-stefnufastur.
Sama er að segja um ýmsa aðra
höfðingja stjórnarliðsins.
En nú er það kunnugt um stjórnar-
liðið, að það hefir þann aga á sínum
mönnum, að þeim helzt eigi uppi að
greiða öðru vísi atkvæði en samþykt
er þar á flokksfundum utan þings, ef
málið þykir nokkru skifta. Hvaða
gagn er þá að fá á þing bindindis-
mann, sem þann flokk fyilir? f>að er
nærri því verra en ekki.
f>að eru og ekki einungis höfðingjar
stjórnarliðsins, sem eru bindindi mjög
svo andvígir, heldur mun svo vera um
mikinn meiri hluta alls flokksins.
f>að var tilrætt um á þinginu í
fyrra vínveitinga-hneykslið á gufuskip
unum, sem fara kringum land, hversu
þar er veitt á höfnum hvers konar
áfengi eins og hafa vill, ekki síður handa
mönnum úr landi en farþegum, eftir-
litslaust og eftirgjaldslaust, þó að hátt
gjald sé lagt á alla slíka sölu og veit-
ingar á landi.
Sumir þingmenn vildu láta reyna
að taka fyrir þetta.
f>eir, sem verst tóku í það, voru
einmitt ráðgjafinn, sem nú er, og
landshöfðinginn, með öðrum orðum:
meunirnir, sem mestu réðu í flokkn-
um þá og mestu ráða þar áfram
sjálfsagt. |>eir eru báðir þingmenn,
eins og kunnugt er.
Framsögumaður málsins, sem þá
var verið að ræða, f>órh. Bjarnarson,
talaði eitthvað utan að því, með þeirri
hógværð, sem honum er lagin, hvort ekki
mætti minnast á þetta við erindreka
Samein. gufuskipafélagsins, sem þá var
hér staddur (kapt. Jakobsen). »Kvaðst
ekki geta betur séð, en að þessi strand-
ferðaskip gætu hlýtt landslögum í þessu
efni inni á höfnum, eins og hver önn-
ur skip«.
Hannes Hafstein var formað-
ur í samgöngumálanefnd og hafði því
orð fyrir henni við erindrekann. —
Helzta afrek þeirrar nefndar eða
þingsins eftir hennar tillögum var
50 þús. kr. hækkun á styrknum til
gufuskipafélagsins. — En þessari mála-
leitun, sem nú var nefnd, svaraði hann
svo, að hann kvað »nefndinni ekki
hafa komið til hugar að hreyfa neinu
slíku«, og að »ef nefndin hefði nokkuð
hlutast til um þetta mál, þá hefði
það líklega verið fremur í mótsetta
átt við það, sem h. framsm. (|>órh.
Bjarnarson) ætlast til».
Við sama tækifæri komst J a n d s -
höfðinginn, sem er, eins og
kunnugt er, þingmaður Rangæinga,
svo að orði meðal annars:
»Eg get heldur ekki séð, hvað þing-
ið varðar um þessa hlægilegu við-
kvæmni, sem sprottin er af þessum
Goodtemplara-gorgeir og ákafa hér í
bænum, og sem eg vill ekki taka hinn
minsta þátt í« (Alþt. B 1342).
Eg ítreka það: vita templarar, hvað
þeir eru að gera, ef þéir neyta nú
kosningarréttar síns til að fylla flokk
þeirra manna, þeirra höfðingja, er
þannig hugsa og tala í þeirra garð?
T e m p 1 a r .
Kosningarathöfiiin.
Yfirkjörstjórnin hér hefir nú auglýst
fyrir löngu, á götuhornum, hvernig
eigi að skifta sér í deildir eftir staf-
rófsröð og hvar hver deild á að kjósa.
það er svo greinilegt, að þar getur
enginn vilst. Enda alt, sem að kosn-
ingarathöfninni lýtur, mjög svo einfalt
og vandalaust.
það er einn kostur á nýju kosning-
artilhöguninni, að ekki þarf að bíða eft-
ir því, að komið sé að manni f staf-
rófsrödinni. Kjörskrá er alls ekki les-
in upp, og hver kjósandi kemst að,
þegar hann fýsir. Hann getur því
lokið sér af á svipstundu, þarf svo
sem ekkert að tefja sig frá verki.
því að eins, að þras verði út úr, hver
fyrstur skuli fá að fara inn til að
kjósa, sker stafrófsröð úr á kjörskrá.
Að öðru leyti er engin regla um röð-
ina. Sá getur eins kosið fyrstur, sem
síðastur stendur á kjörskrá, þ. e. síð-
astur í þeim kafla stafrófsins, sem fylgir
hverjum kjörstað.
f>egar inn kemur í kjörstjórnarher-
bergið, er kjósanda afhentur kjörseðill,
sem er svona útJítandi:
■ ■ Guðmundur Björnsson
o Jón Jensson
Hann fer með seðilinn inn í annað
herbergi, kjörklefann. f>ar er borð og
blýant. Hann tekur blýantinn og ger-
ir kross í annanhvorn hringinn — við
nafn þess þingmannsefnisins, sem
hann vill hafa á þing.
Sé það Guðm. Björnsson, verður
seðillinn hjá honum svona:
© Guðm. Björnsson
■ Jón Jensson
w
En vilji hann láta Jón Jensson
verða fyrir kosningu, verður kjörseðill-
inn hjá honum svona útlítandi:
o Guðm. Björnsson
© Jón Jensson
Seðilinn brýtur kjósandi saman einu
sinni, svo að letnð snúi inn, gengur
með hann í hendinni fram í kjörstjórn-
arherbergið, stingur honum niður í
rifu á þar til gerðum kassa, er stend-
ur á borðinu bjá kjörstjórninni, og
gengur síðan út.
f>ar með er alt búið.
Blýantskrossinn á kjörBeðilinn á að
gera svo, að strikin nái ekki út fyrir
umgjörð hringsins, heldur að eins út
í hana einhversstaðar. f>ess vegna er
hann hafður svo breiður, að það sé
vandalaust.
Takist kjósanda samt sem áður
þetta ekki fyllilega, fyrir vangá eða
því um líkt, má hann e k k i ónýta
seðilinn með því að rífa hann sundu*
eða fleygja bonum, heldur fer hann og
afhendir kjörstjórninni seðilinn saman
brotinn, segir að hann hafi skemst
hjá sér eða misritast á hann, og fær
þá síðar nýjan seðil til að kjósa á
aftur. Sama er, ef rispa kemur á
seðilinn óvart eða hann merkist eitt-
hvað skakt fyrir vangá, hvort heldur
mikið kveður að eða lítið. Ekki má
kjósandi heldur láta neinn sjá, hvað
á seðli hans stendur; þá er hann ó-
gildur.
f>að segir sig sjálft, að kjósandiget-
ur gert seðil sinn ógildan af ásettu
ráði, t. d. skilað seðlinum eins og
hahn tók við honum, þ. e. alveg
ókrossuðum, eða með krossi við
bæði nöfnin. f>á stingur hann seðl-
inum sjálfur í kassann eins fyrir því
og orðalaust. f>að er þá eins og hann
hefði alls eigi kosið.
f>að ber við, að þetta er gert þar,
sem beitt er kúgun við kjósendur eða
mútum, svo að þeir þora t. d. ekki
að gera það, sem helzt fýsir þá, en
það er að sitja heima. f>eir verða að
láta sem þeir ætli að kjósa og geri
það, til þess að þóknast þeim, er
kúguninni beitir, og látast kjósa eins og
sá vill. Vilji þá kjósandinn ekki gera
honum þann grikk, sem hæfilegastur
væri, en það er að kjósa andstæðing
kúgunarvaldsins eða mútuveitandans,
getur hann haft þetta ráð, að ganga
svo frá seðlinum, að hann sé ógildur,
en láta ekkert á því bera við kjör-
stjórnina.
Nægar leiðbeiningar standa hverjum
kjósanda til boða í kjörstjórnarher-
berginu, ef hann er í einhverj um
vafa um eitthvað, smátt eða stórt.
Slíka leiðbeining lætur eigi einungis
kjörstjórnin sjálf í té, heldur einnig
þar stödd þingmannsefhi eða þeirra
umboðsmenn.
Sérhver kjósandi á því alveg víst,
að eiga hrauk í horni í kjörstjórnar-
herberginu, hvernig sem kjörstjórnin
er skipuð, einn eða fleiri; þeim er á-
skilin lagaheimild til að gæta þess, að
alt fari löglega fram við kosninguna.
Fyrir því á enginn kjósandi að
g e t a orðið feiminn við þessa athöfn,
hvað lítilsigldur sem hann er.
Ágreiningur um iögtaksrótt.
Mál var dæmt í fyrra dag í lands-
yfirrétti milli bóuda í Vestur-Landeyj-
um (Alberts Agústs Eyvindssonar), og
hreppstjóra og sýslumanns, út af því,
að teknar höfðu verið lögtaki hjá bónda
með öðru aukaútsvari fáeinar krónur
(4 kr. 30 a.), er jafnað hafði verið á
hann upp í kostnað við ítepputilraun-
ir í Valalæk fyrir vatnaágangi. Bóndi
bar fyrir sig, fyrir munn landshöfð-
ingja M. Stephensen, er málið flutti
fyrir hann fyrir yfirrétti, að gjaldið
héfði eftir eðli sínu verið fríviljugt
gjald, og að hreppsnefndin hafi því
eigi haft lagaheimild til að jafna því
á hreppsbúa gegn vilja þeirra, og að
það fyrir því hafi eigi haft lögtaksrétt
(lög 1885), með því að það byggist
eigi á lögheimilaðri niðurjöfnun eða
mati, enda hafi gjaldi þessu verið
jafnað sérstaklega eða sem einstöku
gjaldi á hreppsbúa.
En landsyfirréttur er á öðru máli.
Hann segir svo meðal annars:
»Af gjaldreikningi áfrýjandans (téðs
bónda) haustið 1902 og af gjaldreikn-
ingi stærsta gjaldandans í Vestur-
Landeyjahreppi haustið 1902, sem
frara hefir verið lagður og ekki vefengd-
ur, Bést það þó, að gjaldi þessu hefir
verið jafnað á hreppsbúa þannig, að
það hefir verið innifalið í aukaútsvör-
um þeirra, og hefir verið hluti af
þessu aðalniðurjöfnunargjaldi hrepps-
búa. Gjaldið hlaut því að hafa lög-
taksrétt jafnt og aukaútsvarið yfirleitt,
sera það var partur af. Og verður
8purningin þá eiugöngu sú, hvort
hreppsnefndin hafi haft heimild til að
leggja umræddan kostnað á hreppsbúa
og jafna honum á þá með auka-
útsvörunum. það leikur nú enginn
vafi á því, að þegar kostnaðargjald
þetta var ákveðið, hefir það verið á-
litið nauðsynjamál fyrir hreppinn, að
stöðva vatnságang úr þverá með því
að teppa eða stífla Valalæk, og að það
var svo litið á, að fé því, sem til
þessa væri lagt, væri varið í þarfir
hreppsfélagsins. Fjárframlag brepps-
ins alls í þe8su skyni var nú 200 kr.;
var það ákveðið af hreppsnefndinni
með samþykki eða öllu heldur að til—
hlutun sýslunefndarinnar, og verður
fyrir því ekki skoðað sem »fríviljugt«
gjald hvers einstaíiij gjaldaada. það
verður nú eigi álitið, að svolöguðráð-
stöfun sveitarstjórnarvaldanna komi, í
bága við löggjöfiua um verksvið þeirra,
sbr. tilsk. um sveitarstjórn 4. ma£
1872, 21. gr., eða að hún verði úr
gildi feld með dómsúrskurði. Fyrir
því verður að staðfesta hina áfrýjuðu
Iögtak8gjörð«.
Málskostnað var og áfrýjandi (fyr-
nefndur bóndi) dæmdur til að greiða,
20 kr. hvorum hinna stefndu, Magn-
úsi sýslumanni Torfasyni og Einari
hreppstjóra Jónssyni.
Slæm samvizka.
Einhvern veginn steudur á því, a&
alt af þarf »hinn flokkurinn«, stjórnar-
Jiðið, sem nú er, eða kosningaforsprakk-
ar þess róttara sagt, að beita ö ð r u m
ráðum til kosuingaáhrifa en ráðvandlegri
útlistun síns málstaðar og þar á grund-
völluðum fortölum 1
Hvernig stendur á því, að það telur
sór nauðsynlegt að setja saman eintóma
ósannindalokleysu og hafa í frammi
hvers konar blekkingar, ljúga upp í op-
ið geðið á mönnum, jafnvel um • það,
sem hundrað vitni geta um borið?
G e t u r það verið af öðru en því,
að það veit sig eiga ekki góðan málstað
og hefir því slæma samvizku.
Er vonlaust um, að geta sannfært hugs-
andi menti með rökum, og sór ekki
annan kost vænni en að teyna að þyrla
upp svo miklum lygarej’k, með rógi og
æsingum, að fólk hálf-ærist, það sem er
ekki því fastara fyrir og öruggara, og
geti ekki litið rólegum augum á tiokk-
urn hlut, á tiokkurn málstaðl
Meinlítið var það eitt fyrir sig, en
þó með ráði gert, er atkvæðasmalar
stjórnarliðsins skiftu sér í sveitir þegar
eftir þingmálafundinu 27. f. mán. og
þutu út um öll holt og hverfi, að finna
þá, er eklti höfðu á fundinn kornið,
og tjáðu þeirn, að þar hefðu þ e i r r a
rnenn, talsmenn stjórnarliðsins, ttnnið
frægan sigur, en hinir, þeir Jótt Jens-
son og Einar Benediktsson, orðið herfi-
lega undir. Þetta var gert til þess, aö
þeirra fylgifiskar »mistu ekki móðinn«,
og svona bráður bugur að því undinn
til þess, að þeim gæti ekki s a n n a r
fréttir af fundinum borist áður.
En hitt er ekki meinlítið, er söntu
smalarnir tóku upp á von bráðara: að
flytja þá lygi, að Jón Jensson hefði
sagst á fundinum vilja leggja toll á
matvöru.
Fyrir því eru 3—400 vitni, þ. e. all
ir þeir, er fundinn sóttu, að þetta er
helber lygaspuni. Þingmannsefni það
talaði ekki nokkurt orð í þá átt.
Vitanlega kemur lygurunum sjálfum
i koll, er þetta kemst upp. Þeir, sem>