Ísafold - 05.10.1904, Page 1

Kemur út ýmist einu einni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l‘/s doll.; borgist fyrir miðjan
;úli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október og kaup-
andi skuldlaus við blaðið.
Afgreiðsla Austurstrœti &
XXXI. árgr.
Reykjavík miðvikudaginn 5. október 1904
65. blað.
JíuáJadi JúiAyœsliiv
J. o. 0 F. 86l078‘/2
Augnlœkning ókeypis 1. og 8. þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 í spltalanum.
Forngripasafn opið á miðvikud. og
ld. U-12.
Hlutabankinn opinn kl. 10—3 og
.«!/,—7‘/
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
■in á liverjum degi kl. 8 árd. til kl. lOsíðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
aunnudagskveldi kl. 8'/s siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
ng kl. 0 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
endur kl. lO'/s—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
-kl. 1_—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafni.ð opið á þrd., fimtud.
«>g ld. kl 12—1.
Náttúrugripasafn, i Vesturgötu 10, opið
.4 sd. kl. 2-3.
Tannlœkning ókeypisiPósthússtræti 14b
t og d. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Ritsímamálið.
j>að mun vera miður ljóst almenn-
ángi, hvernig háttað er ritsímalagnjng
þeirri hingað til lands m. m., sem nú
er fullyrt að sé að eins ókomin og að
fullgerð muni verða jafnvel bingað til
Reykjavíkur að fám missirum liðnum,
fyrir árslok 1906.
Loftriti er það ekki, heldur ritsími.
|>að mun vera hvorttveggja, að ekki
þykir enn fengin vera f u 11 trygging
fyrir, að notast megi almennilega við
þráðlausa firðritun svo langa leið,
enda þar að lútandi tilboð frá Marconi-
félaginu í Lundúnum bæði dýrt og ó-
aðgengilagt að öðru leyti. Farið fram
á að sögn allhátt fjérframlag héðan
eitt skifti fyrir öll, 3—400 þús. kr.,
og 36,000 kr. árstillag að auki; og það
að eins fyrir firðritun milli Ianda, en
engan spotta innan lands.
Hann kvað hafa skroppið til Lund-
úna á leiðinni héðan síðast, ráðgjafinn
vor, og hr. Zöllner frá Newcastle með
honum, til viðtals við Marconifélagið;
en ekkert hafst upp úr þeirri ferð.
Víðara mun ekki hafa verið fyrir sér
leitað um það mál. þess er getið hér
vegna þess, að til eru fleiri loftritun-
araðferðir en sú, sem kend er við
Marconi, meðal annars á f>ýzkalandi.
Bn þjóðverjar nú orðið orðlagðir fyrir
framfara-atorku, hugvits-frækleik og
greiðskap í viðskiftum.
Tvent hefir verið til um það, hvern-
ig hagað yrði ritsímalagning hingað,
og sitt Býnst hverjum.
Onnur tilhögunin er sú, að sæsími
ýrði lagður hingað beint til höfuðstað-
arins eða í nánd við hann, og þá
landsími heðan vestur, norður og auBt-
ur.
Hitt er, að sæsíminn komi á land á
Austfjörðum, og að lagður sé landsími
þaðan norður um land hingað til
Reykjavíkur, með kvísl úr honum til
tsafjarðar.
Flestum mun verða það fyrir í fljótu
bragði, að telja íyrri tilhögunina sjálf-
sagða. Höfuðstaðinn og stjórnarsetr
ið béri mest að meta.
En sá meinbugur er á því, að með
því lagi verður landið að kosta sjálft
að öllu leyti landsímana vestur, norð-
ur og austur, en fær hins vegar all-
mikinn styrk til þeirra, ef sæsíminn
er ekki lagður nema til Austfjarða.
Ritsímafélagið norræna vill láta oss
fá kostnaðarmuninn þann, og telur
hann 300,000 kr. Landssjóð munar
um þá fúlgu. f>að eru líkur til, að
hún hrökkvi all-Iangt upp í allan land-
símakostnaðinn.
f>ví er von, að runnið hafi á þing-
menn og aðra tvær grímur.
Mikill meiri hluti þingmanna varð
þó á því hér á þingi bæði 1899 og
og 1901, að heimska væri að hafna
þessum 300,000 kr. styrk. f>ar bæri
meira að meta sparnaðinn fyrir lands-
sjóð en hagræðið fyrir höfuðstaðinn,
eða hlunnindin þau, að sitja fyrir
hraðskeytum handan um haf. Full-
trúar hinna fjarlægari kjördæma ótt-
uðust og, að þá yrðu þau látin bíða
von og úr viti eftir landsíma þangað
héðan, er landssjóður ætti að bera
þann kostnað einsamall. En hins veg-
ar mundi verða undinn bráður bugur
að landsímatengslum milli Austfjarða
og Reykjavíkur, er h ú n ætti i hlut,
og þess nyti þá bæði Akureyri og
ísafjörður.
Enginn getur sagt, að þetta væri
heimskulega hugsað eða talað.
f>að eitt gátu þeir fyrir sig borið
hér í móti, er Reykjavík báru mest
fyrir brjósti, að landsímatengslin við
Austfirði mundu geta orðið stopul,
einkum í vetrarhörkum og illviðrum;
mjög hætt við bilun á staurum og
strengjum á fjöllum og öræfum.
En því var svarað svo, að í öðrum
löndum lægju landsímar víða um enn
meiri fjöll og öræfi, og blessaðist sæmi-
lega.
Svona gekk þingið frá málinu þá,
fyrir 3 árum.
En þá kemur þingið í fyrra.
f>að hverfur alveg frá þessari skoð-
un, og tekur hinn kostinn, að fyrir-
hugað hraðskeytasamband við önnur
lönd skuli haft milli þeirra og Reykja-
víkur, en áskilur um leið, að við hina
3 kaupstaðina skuli slíkt samband
komast á fyrir lok fjárhagstímabils-
ins, á n aukins tillags frá íslandi.
f>etta var vitanlega æskilegast. En
það var gert alveg út í bláinn. Eng-
inn hafði komið með neitt tilboð í þá
átt. Enginn vissi slíks tilboðs neina
von.
f>etta var sett í fjárlögin eftir tillög-
um samgöngumálanefndar í neðri deild,
en höfuðmaður í henni (formaður) var
ráðgjafinn, sera nú er orðinn. f>að
var gert að skilyrði fyrir, að 35 þús.
kr. fjárveitingin fengi að standa þar
áfram.
f>eir sem heyrt hafa eða lesið lof-
dýrð stjórnarblaðanna um afrek ráð-
gjafans í þessu ritsímamáli, en eru
málinu ekki fullkunnugir að öðru leyti,
gera sér sjálfsagt í hugarlund, að
þ é 11 a sé það nú einmitt, sem hann
hefir fengið framgengt. Hann hafi
fengið framgengt vilja sínum og þings
ins frá í fyrra.
En því fer harla fjarri.
Yfir þá ályktun, yfir nýnefnt skil-
yrði i fjárlögunum er slegið stóru striki
orðalaust.
Svo er látið sem það skilyrði væri
alls eigi til, hefði aldrei til verið.
En það er þá kannske haft eins og
ráðgjafinn, sem nú er, vildi hafa það
og barðist fyrir a þinginu 1901,
að leggja sæsfmann til Reykjavíkur
beint, og þar með búið ?
Nei, ekki heldur. Engan veginn.
f>að á að hafa það eins og hann
barðist á þinginu 1901 óvægur í
m ó t i að það væri haft.
f>að á að leggja sæsímann til Aust-
fjarða og bjóða þinginu áðurnefnt fjár-
framlag til landsímans.
f>að er alt og sumt.
f>að er því öðru nær en að málið sé
það sem kallað er kotnið í kring.
f>að verður fyrst og fremst að bíða
alþingis 1905.
f>ví næst verður það þing að ónýta
eða taka aftur ályktun sína frá í fyrra,
Bkilyrðið, sem það setti þá í fjárlögin
fyrir 35 þús. kr. ársstyrknum til rit-
símans.
f>að fór þá fram á í einu hljóði
hraðskeytasamband bæði milli útlanda
og Reykjavíkur og milli Reykjavíkur
og hinna kaupstaðanna þriggja án 1
eyris kostnaðar fyrir landssjóð fram yfir
þessar 35 þús. á úri í 20 ár.
En í stað þess er nú ætlast til, að
það leggi fram allan kostnað til land-
símans umfram téðar 300 þús. kr.,
sem Ritsímafélagið sparar á því að”
þurfa ekki að fara með sæsímann til
Reykjavíkur, hvort sem sú viðbót
verður mikil eða lítil, auk viðhalds á
landsímanum og kostnaðar við að
nota hann, en það hefir félagið áætl-
að fyrir nokkrum árum 33,000 kr. um
árið (Alþtíð. 1899, C. bls. 36). Tekj-
ur af landslmanam koma vitanlega
þar í móti.
f>essir eru kostirnir, sem eru í boði,
það er hér er frekast kunnugt.
Hér skal ekkert um það sagt, hvort
þeir eru aðgengilegir eða ekki aðgengi-
legir, hvort þeir erulandsjóðs meðfæri
eða ekki, heldur að eins bent á það,
að þá fyrst, er alþingi hefir ráðið við
sig, væntanlega á næsta sumri, hvort
það sé tiltækilegt eða ekki tiltækilegt,
og það hefir gengið ofan í sjálft sig og
tekið aftur skilyrðið það í fyrra, um
hraðskeytatengsli bæði milli landa og
um landið þvert og endilangt án frek-
ara tillags en 35 þús. 1 ’oa árgjalds-
ins alls og alls, — þá fyrst er hægt
að segja, að von sé á ritsfmanum á-
reiðanlega, eða að hann sé að eins ó-
kominn.
En færi svo, að þingið hikaði við
að hopa þetta á hæl frá kröfum sín-
um í fyrra og að því yxi í augu land-
sfmakostnaðurinn, sem enginn veit nú,
hve mikill kann að verða, þá kippir
Ritsfmafélagið vitaskuld óðara að sér
hendinni.
|>á segir það sig vera löglega afsak-
að. Og þá kemur þ&ð ekki aftur
næsta daginn, með ný tilboð.
Sæmilega nákvæma áætlun um land-
símalagningarkostnaðinn þarf þingið
að fá, áður en það ræður af eða á um,
hvort það ræðst í hann. Ritsímafé-
lagið gerði fyrir nokkrum árum bráða-
birgðaáætlun um þann kostnað, eftir
lauslegri rannsókn A. P. Hansons hins
ameríska frá Berlín, er fór hér um land
sumarið 1898 í því skyni fótgangandi,
Hún var 356 þús. Ef henni mætti
treysta, mundi landssjóður ekki þurfa
að leggja fram nema 56 þús. kr. En
félagið hafði þar við svo marga fyrir-
vara, að auðséð var, að það þorði alls
ekki að treysta henni. Minni en 100
þús. er því naumast varlegt að treysta
því að viðbótin úr landssjóði mætti
vera. Hún getur vel orðið miklu
meiri.
jþetta þarf þingið alt að íhuga og
rannsaka.
Hraðskeytasamband við önnur lönd
og landsborna í milli er ákaflega mik-
iUvert og áríðandi framfaraspor. En
ekki má þó rasa að því fyrir ráð fram.
f>að tjáir þó ekki annað en að sjá
landssjóði farborða.
Hefði þráðlausa firðritunin ekki kom-
ið í spilið, mundi þing og þjóð hafa
miklu síður horft í að klífa þrítugan
hamarinn til þess að koma sér upp
ritsíma. En nú fer ekki hjá því, að
sú nýbreytni valdi hiki, sem ekki er
láandi. |>að er full vorkunn, þótt
margur hugsi og segi sem svo: og
svo skyldi það sýna sig eftir fáein
missiri, að notast mætti fullvel við
þráðlausu firðritunina og að henni
fylgdi örlítill kostnaður til þess að
gera á við þann, sem hin aðferðin hefir
í för með sér. f>áværi betur farið en
heima setið, eða hitt heldur!
f>að er sannfrétt, að aðallega er það
hræðslan um að fá ekki ella lengda
heimildina fyrir ritsímanum milli Jót-
lands og Englands, sem knúið hefir
Ritsímafélagið til að taka nú rögg á
sig og ráðast loks í ritsfmalagninguna
hingað. ^að hefði að öðrum kosti
fráleitt hreyit sig hót nú fremur en
áður.
Og hver er þá hreyfingin?
Hve stórt er stökkið?
f>að er frá voru sjónarmiði stökk
aftur á bak, í sama farið sem