Ísafold - 17.12.1904, Síða 1

%emnr út ýmiet einn einni eöa
tvisv. i vikn. Yerð árg. (80 ark.
minnet) 4 kr., erlendie 5 kr. eða
l1/, doll.; borgiet fyrir miðjan
’úli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin v.ð
úramót, ógild nema komin eó ti)
útgefanda fyrir 1. október og kaup-
andi skuldlans við blaðið.
A fgreiðsla Austurstrœti 8.
XXXI. árg.
Reykjavík laugardaginn 17. desember
1904
79. blað.

I. 0. 0. F. 86l2238‘/2. Ö
Gufubáturinii Reykjavík
fer upp íBorgarnes 15. des., 5.,
12. og 27. janúar, 6. og 23. febrúar,
-6., 14. og 21. marz, en suður í
Keflavík m. m. 20. deBbr., 16.jan-
úar, 14. febr., 10. og 24. marz. Bát-
urinn kemur við á Akranesi í hverri
Borgarfjarðarferð.
Fer alt af kl. 8 árdegis
héðan.
HKRMEÐ leyfi eg mér að biðja
þá, sem skulda fyrir organspil
í dómkirkjunni, að borga mér það
sem fyrst.
Kristján f>orgrímsson.
Leikfélag Reykjavíkur
leikur annað kvöld kl. 8
í síðasta sinn.
Fypirgeflð þér
og
Apann.
Ennfremur
Rispa
(Guðrún Indriðadóttir).
Nýlendusýiiiug í Khöfn.
Birzt hefir í nokkrum blöðum hér
áskorun frá nefnd manna hér í bæ,
karla og kvenna, um hlutdeild af al-
mennings hálfu hér á landi í fyrirhug-
aðri sýningu frá útlendum Danaríkis í
Khöfn að sumri, en sú nefnd á að
vera undirtylla höfuðnefndar í Kaup-
mannahöfn, er gengst fyrir sýnÍDgunni
og veitir henni forstöðu.
Út af því máli hefir ísafold borist
eftirfarandi hugvekja:
Nýjan vott góðvildar og^bróðurkær-
leika hafa Danir fyrirhugað íslandi
nú um þessar mundir.
Engum er enn úr minni liðið veg-
lyndi Albertis, er hann hleypti ráð-
herranum okkar inn í »fínasta her-
bergið*, eða Deuntzers, er hann ritaði
allranáðugast nafn sitt »á hornið á
skjalinut.
En Danir gjöra ekkert endaslept
við oss; nú eigum vér enn von nýrrar
sæmdar frá þeirra hálfu.
En sæmdin er þessi:
Á sumri komanda er fyrirhugað að
halda »nýlendu«-sýningu hér í Khöfn,
og ekulu þar sýndar menjar þjóðlífs
og menningar meðal Blámanna í
Vesturheimseyjum, Skrælingja á Græn-
landi, Færeyingaog— íslendinga.
Sýningu þeasa á að halda í Tivoli;
þar á meðal annars að sýna:
færeyska fjölskyldu, báta, veiðar-
færi, húsdýr o. fl.;
Blámannafjölskyldu og Blámanna-
hfbýli;
Skrælingjafjölskyldu og Skrælingja-
bíbýli; og loks
íslenzkan bÓDdabæ með allri áhöfn,
bæði fólki og fénaði; ennfremur íslenzk
annboð, veiðarfæri, skrautgripi o. 8.
frv.
f>á á og að sýna Geysi gjósanda; en
ekki er þess getið, &ð Hekla eigi að
vera með.
|>ess er og eigi getið, að nokkur
bók eigi að vera á bænum, — á sýn-
ingu, er lýsa skal fslenzkri menning;
en það mun ekki þykja við eigandi í
slíkum félagsskap.
Svo virðulegt sæti skipa
Danir elztu ^nentaþjóð
Norðurland a í/Upphafi 2 0.
aldar!
Skrælingi á aðra hönd og Blámað-
ur á hina.
Meðal auðvirðilegustu villiþjóða er
íslenzkri (og færeyskri) menning mark-
aður bás; og dönsk blöð tala digur-
barklega um, að hér megi enn sjá
nýjan vott um vaxandi áhuga og hlýtt
þel ti) svörtu, grænlenzku, færeysku
og lslenzku »bræðranna«.
Danir munu ganga að því vísu, að
»bræðurnir« taki þessu með þökkum,
telji sér þetta mikinn virðingarauka.
Ekki er þó fullkunnugt um aðra en
íslendinga; enginn Blámaður, Skræl-
ingi eða Færeyingur er sem sé í sýn-
ingarnefndinni eða við hana riðinn; en
þar eiga sæti þrfr íslendingar, og þeir
ekki af lakara tæginu: báðir íslenzku
háskólakennararnir og — ráðherra
í s I a n d s, sem hefir ekki viljað í
þetta sinn fremur en endranær sitja
sig úr færi um að varpa ljóma yfir
nafn sitt og land sitt.
Nú þykir oss íslenzkum stúdentum
hér í Khöfn fróðlegt að vita, hvernig
íslendingar heima á Fróni líta á þetta
mál.
Vér erum undantekningar-
1 a u 8 t a 11 i r ráðnir í þvf, að veita
sýningu þessari alla þá mótspyrnu,
sem vér megnum; vér erum allir sam-
mála um, að þjóð vorri og menningu
sé gjörð smán og hneisa með þessu,
og teljum það skyldu vora, að mót-
mæla kröftuglega slfkum aðförum.
En hvað segja íslendingar heima?
Telja þeir íslands þúsund ára
menningu alls eigi misboðið með
þesau?
Finst þeim háskólakennararnir og
ráðherrann hafa gætt sæmdar sinnar
og þjóðarinnar?
Vilja þeir heita þjóð-»bræður« Skræl-
ingja og Blámanna?
Hvenær ætla þeir sér að mótmæla
smán, sem þjóðinni er gjörð, ef þeir
gera það ekki nú?
|>ess verður vonandi eigi langt að
bíða, að ótvíræð svör við þessum
spurningum komi heiman að.
Khöfn í nóvbrmán. 1904.
ísLENZKUR NEMANDI.
f>ess er að geta því næst, að fund-
ur var haldinn um málið í Stúdenta-
félaginu hér í fyrra kveld, að við-
stöddum allmiklum fjölda manna,
sumra roskinna, og tóku þar allir í
sama streng hér um bil eins og þessi
hugvekja fer, að þeim einum fráskild-
um, sem eru í sýningarnefndinni
reykvísku.
Var þar loks samþykt nær alveg í
einu hljóði svofeld fundarályktun:
»Um Ieið og Stúdentafélagið í Rvík
lýsir því yfir, að það vill eindregið
vinna að því, að gott samlyndi megi
verða milli Dana og Islendinga, lýsir
það jafnframt yfir, að það muniverða
á móti hverju þvf spori, hvort heldur
það er stigið frá Danmerkur eða fs-
lands hálfu, sem á nokkurn hátt má
verða til þess að óvirða land vort.
Slíkt spor sýnist nú stigið með sýn-
ingu þeirri, sem nú er fyrirhugað að
halda næstkomandi sumar, að hinni
íslenzku þjóð fornspurðri, á skemti-
'staðnum Tivoli í Kaupmannahöfn.
Er oss það kunuugt, að þar eru
sýndir viltir þjóðflokkar, sem að ein-
hverju Ieyti eru frábrugðnir mentuðum
þjóðum.
í þetta skifti á að sýna jafnhliða
oss Svertingja og Grænlendinga; þyk-
ir oss slíkt ósamboðið menningu vorri
og þjóðerni, og skorum því fastlega á
þá íslendinga, sem sæti eiga í sýning
arnefndinni, að afstýra hluttöku ís-
lands í sýningunni. Ennfremur skor-
um vér á Dani í nafni vÍDáttu þeirr-
ar, sem vér á báða bóga ættum að
styðja, að taka í sama strengiun, til
þess að forðast að særa þjóðernistil-
finningu vora.
Ef svo fer, að þessar tillögur vorar
verða ekki teknar til greina, þá skor-
um vór á hina íslenzku þjóð, að mót-
mæla sýningu þessari með því að
senda ekkert á hana«.
f>að or mjög vel skiljanlegt, hvernig
þeir hafa leiðst út í að lána nöfn sín
undir sýningarboðsbréfið, íslenzku há-
skólakennararnir báðir og ráðgjafinn.
Eftir danskri rittízku er naumast of
djarft til getið, að íslaDd og Færey-
jar hafi þar verið kölluð fyrst »vore
nordlige B i 1 a n d e«. f>að hafa þeir
auðvitað ekki viljað UDdirskrifa, há-
skólakennararnir að minsta kosti, og
þózt þá góðir, er þeir fengu ísland og
Færeyjar nefnd sér, og hvorki auðkend
með hjálendu-nafni né nýlendu. f>að
hafa þeir sætt sig við. f>jóðræknis-
skorti af þeirra hálfu væri rangt að
eigna það. Hana hefir raunar naum-
ast Dokkur íslendingur meiri en á-
minstir háskólakeunarar báðir. Og
um ráðgjafann er það að segja, að þó
að ísafold þyki vera miður vinveitt í
hans garð, þá hikar hún ekki við að
fullyrða, að hann muni vera eins ís-
lenzkur í lund og vér erurn flestir.
f>að er ekki það, sem hann bagar,
heldur hitt, hve ístöðulaus hann virð-
ist vera að náttúrufari og sérstaklega
ef ríkisstjórnarvöldin eiga í hlut, auk
þess sem honum hefir til þessa reynst
svo nauða-ósýnt um stjórnarstörf, sem
altítt er einmitt um góð skáld, og
margir kunnugir gengu raunar að vísu
fyrir fram.
Rétt er og að taka það fram um
fjórða landann í Khafnarnefndinni,
Thor E. Tulinius stórkaupmann, að
hann er einn meðal landsins beztu
sona og trygglyndustu.
En hafi þeir sælir gert, íslenzkir
námsme^n í Kaupmannahöfn og aðrir
landar þar, sem hafist hafa nú handa
gegn þeim fákænsku og ókærnis-
ávana Dana, að skipa oss íslendingum
jafnan á bekk með Grænlendingum
og öðrum Dýlenduhúum síuum. f>að
er eugin leið að því, að venja þá af
þeim ósóma, ef ekki er notað annað
eins tækifæri og þetta, sem mikið ber
á og úr getur orðið hæfilegur snopp-
UDgur, ef rétt er með farið.
f>ví einsætt er, og það eitt rétt, að
róa nú að því öllum árum, að e k k-
ert verði úr þessari fyrir-
huguðu sýningu, er til ís-
lands kemur og ísleuzkra
sýnismuna, hvort sem forgöngu-
mönnum sýningarinnar líkar það bet-
ur eða ver. f>að er gott, ef þeir sjá
að sér. En geri þeir það ekki, dugar
ekki að láta neitt hik á sér finna,
heldur halda beint sem stefnir og fyr
var á vikið. f>á e r rétt stefnt.
Ganga má að því vísu, að ýmsum þyki
þetta vera óþörf viðkvæmni og hót-
fyndni, og að vér bökum oss fyrir það
reiði bræðra vorra við Eyrarsund ó-
fyrirsynju. f>eim gangi gott eitt til,
og sé því illa gert og heimska, að taka
svona í þetta. En úr því að full
reynsla er fyrir því, að þeim segist
ekki nema tekið sé hér óþyrmilega í
streng, þá tjáir ekki að horfa í það.
Auk þeas er ekki svo að láta, sem
a 11 i r Danir kunni betur þýlyndi af
vorri hálfu en einurð og hreinskilni.
f>að er þvert á móti um ýmsa mæta
menn og merka þar í landi.
Til dæmis hefir annar eins maður og
Edvard Holm háskólakennari,
frægasti sagDfræðiugur Dana, sem nú
er uppi, fundið að því nýlega í Ber-
lingi (2,7n), að þar hafði staðið daginn
áður klausa um þessa fyrirhuguðu
sýningu, og komist svo að orði, að hún
ætti að vera frá »hjálendum og nýlend-
um konungsríkisins, íslandi, Grænlandi,
Færeyjum og Vesturheimseyjum*.
Hann vítir það, að þar sé sem oft-
ar eða að jafnaði í bókum og blöðum
haft orðið hjálenda um Færeyjar og
ísland, og vill, að Danir leggi það
orðatiltæki niður. f>að hafi átt við
fyr á tímum um landeignir, er tengd-
ar voru með nýlendustjórnarfyrirkomu-
lagi við meiri háttar ríki og þeim al-
veg háö í allri stjórn. En um Fær-
eyjar og ísland á þetta orðatiltæki
svo illa við, sem hægt er að hugsa
sér, segir hann. Færeyjar eru Dan.
mörku s v o álimaðar, að þær eru
danskt fólksþingiskjördæmi og sömu-
leiðis landsþingiskjördæmi, og þó að
þær eigi sér lögþingi fyrir tiltekin mál
og þó að eyjaskeggjar tali nokkuð ó-
líkt tungumál, þá veitir það enga heim-
ildtil að lita svo á, sem þær séu hjá-
lenda, að eins háð landeign (heima-
ríkinu). Og þá ísland, sem hefir nú
loks á síðustu tímum hlotnast sú
staða, sem það átti tilkall til, með
sinni víðtæku sjálfstjórn og ríkisráð-
gjafa út af fyrir sig, hvað er það í
þess stöðu, er veiti heimild til að kalla
það hjálendu?