Ísafold - 19.04.1905, Blaðsíða 2

82
ur, að hans úrskurði og einskis annars sé
félagið háð um skilning á samningnum.
Dásamlega er gengið frá því atriði, í
2. gr., þar sem sæsímakaflinn milli ís-
lands og Færeyja er látinn hafa stór-
um minni rétt á sér heldur en kaflinn
milli Hjaltlands og Færeyja. Félagið
heldur helmingnum af danska tillag-
inu, eða fullum 27 þús. kr. á ári, ef
sæsíminn bilar einhversstaður milli
Færeyja og íslands og hvað lengi sem
hann er bilaður, — þó að það skifti
missirum. Bn bili hann á hinum kafl-
anum, milli Hjaltlauds og Færeyja,
þ á missist hvorttveggja tillagið
eins og það er. T i 1 F æ r e y j a ríður
félaginu mest á að halda honum vel
við. |>að á miklu minna í húfi, þó að
hinn kaflinn bili. Færeyingar eiga sér
engan ráðgjafa, sem stinga þarf í vasa
sinn. En í s 1 a n d á hann. Sá er
munurinn. Munuriun er ekkí sá, að
meira ríði á hraðskeytasambandi við
þær 15 þús. sálir, sem Færeyjar byggja,
en þær 80 þús., sem hér eiga heima,
heldur hitt, að hinn danski samnings
aðili, samgöngumálaráðgjafinn, er
þ e i r r a fulltrúi, eins og annarra hér-
aða í konungsríkinu, og þ e s s þarf að
sjá stað í samningnum. |>að þarf að
lýsa sér þar sem annarsstaðar, að hann
hafi haft tögl og haldir, þegar samn-
ingurinn var gerður; en hinn ekki
verið annað en — undirskriftar-sjálf-
blekungur.
Skoplegt er að sjá það tekið fram,
í niðurlagi 3. gr., að íslenzk stjórnar-
völd ráði hraðskevtataxta með land-
símanum. Hver annar g a t átt að
ráða því? Eða hafa þeir, sem samn-
inginn orðuðu, gert ráð fyrir s v o mik-
illi Bljóskygni hjá íslands-fulltrúanum,
að honum mundi sýnast það vega hér
í móti, að Danskurinn ræður e i n n
taxtanum með sæsímanum.
J>að er ætlast til, að vór leggjum til
sæsímans 700 þús. kr., en danski ríkis-
sjóðurinn 1080 þús. kr.
En gefi félagið símann frá sér eftir
20 ár, og hann komist f sameign vora
og Dana, þá er vor hlutur gerður
orðalaust að eins tæpar 600 þús., en
Dana látinn þokast hátt upp í 1200 þús.
Glæsilegt réttlæti og jöfnuður!
J> a r hefir hann verið snjall, svo sem
víðar í þessum samningi, fulltrúinn
okkar, frónski ráðgjafinn: lætur með
einum pennadrætti hafa af oss meira
en 100 þús. kr., og snara í Dani.
Llklega til þess aðeins, að gera ítölu-
brotið einfaldara, x/s og 2/g, í staðinn
fyrir hér um bil 2/- og 3/5.
Gaman væri að vita, hvaða gagn
honum, íslandsráðgjafanum, getur hafa
sýnst vera í heimildinni fyrir þráðlausu
firðritunarsambandi héðan við Færeyjar
einar, eða hvernig hann hefir verið
látinn fara að hugsa sér að stjórnina
íslenzku mundi fara að langa til að
bæta því oían á allan hinn gífurlega
ritsímakostnað eftir þessum samningi,
með öllu því sem af honum leiðir,
að kosta til á sínar spýtur alveg
loftritasambands milli Reykjavíkur
(eingöngu) og Færeyja.
J>að liggur. við að kátbroBlegt sé
nærri því, hvernig maðurinn hefir
verið leikinn.
J>essi sama grein, 6. gr., er að öðru
leyti allra-hættulegasta greinin í samo-
ingnum.
Með henni er löggjafarvaldi íslands
og landsstjórn meinað að gjöra nokk-
urn skapaðan hlut næstu 20 ár, er
landinu mætti að gagni verða, í þá
átt, að koma á ö ð r u eða f r e k a r a
eða b e t r a firðritunarsambandi milli
íslands og annarra landa hér í álfu,
heldur en hicu fyrirhugaða ritsíma-
sambandi, svo dýrðlegt sem það er, —
meðal annars með alt að 4 mánaða
hlé öðru hvoru ef til vill, án nokkurrar
linunar í hinu þunga árgjaldi til sím-
ans.
J>ótt svo væri, að oss byðist slíkt
samband fyrir alls ekki neitt, þá m e g-
u m vér ekki þ i g g j a það næstu
20 ár.
Vér erum heftir á höndum og fótum,
bundnir á klafa við danskt stórgróða-
félag.
Og d a n s k u r valdsmaður sker
e i n n úr, hvernig skilja beri samning-
inn við það!
Fjárkláðinn í Holtunum.
Runólíur hreppstjóri á Rauðalæk hefir
beðið ísafold fyrir eftirfarandi svar til
fyrv. sýslumanns Rangæinga, Magnúsar
bæjarfóg. og sýslumanns Torfasonar:
Athugagjarn
og orðvar sórt o. s.frv.
J>essi orð duttu mér f hug þegar eg
las greinina eftir bæjarfógetann á Isa-
firði í 13. tölublaði ísafoldar þ. á.
í fyrravetur var eg skipaður ásamt
J>orsteini Jónssyni organleikara í Mold-
ártungu til að framkvæma skoðanir í
Iloltahreppi, sem fram fóru 1 aprílmán.
Við byrjuðum hér í Arbæjarsókn, og
fundum við óþrif í einum veturgömlum
sauð í Litlutungu, sem eg lét taka frá
og bera í kreólín-blöndu. Ekki gátum
við séð með smásjá neinn maur í hon-
um, og þess vegna gat og ekki álitið,
að það væri kláði og lét það heldur
ekki berast eftir mér. Eftir fjóra daga
skoðuðum við þessa kind og var þá
hörundið algjörlega hreint.
Á þessu tímabili var fundur á Stór-
ólfshvoli hér í sýslu og voru þar staddir
menn úr flestum austurhreppum sýsl-
unnar, sem kosnir voru á nýafstöðnum
sýslufundi til að koma sér saman um
fyrirkomulag á sýningunni, sem haldin
var 11. júní í Lambey við J>verá. Bar
þar að sýslumann Magnús Torfason,
sem átti erindi austur undir Eyjafjöll;
sömuleiðis Sigurð bónda Ólafsson á
Efri-Rauðalæk í læknisferð; og þá, í
áheyrn allra, sem á fundinum voru,
spyr M. T. Sigurð að því, hvort hann
hefði ekki frétt af kláðanum, sem kom-
inn væri upp í Holtahreppi, og gat Sig-
urður engu svarað til þess, sem eðli-
legt var, jafnvel þótt það væri alveg
á næsta bæ, sem við fundum óþrifin,
úr því að við skoðunarmenn gátum
ekki sagt um það sjálfir, og áleit eg
að sýslumaðurinn gæti tæplega sagt
frá því sem fréttum, þar sem eg var
nærri því á næsta bæ við hann og
hafði eigi tilkynt honum neitt um þetta,
af þeirri ástæðu, að við höfðum ekki
álitið þe8si óþrif neitt athugaverð. Svo
skoðuðum við síðast á sýslumannssetr-
inu Árbæ og fundum þar einn sauð
tveggja vetra meðóþrifum, og skoðuð-
um við hann mjög nákvæmlega, ásamt
sýslumauni, og gátum ekki fundið í
smásjá neinn kláðamaur í honum. En
þó kom okkur saman um að senda
lagð úr honum til frekari athugunar,
eins og sýslumaður getur um í grein
sinni í ísafold, þeim er aftur gáfu skýrslu
um það, að þeir hefðu ekki fundið
neitt við það að athuga. Sama dag
skoðaði eg kind þessa í Litlutungu og
áleit eg þá, að óhætt væri að sleppa
henni úr einangran; og nú í vetur
sá eg um, að hún yrði nákvæmlega
skoðuð, og fanst ekkert við hana at-
hugavert.
Nú þykist eg vera búinn að segja
söguna eins rétta og unt er, án þess
að bafa nokkurn tíma sagt, að hér
væri kláði, en vil heldur ekki bera
ábyrgð á því, að hann hafi ekki jverið
hér til; og vona eg að þessi umsögn
mín bræði svolítið úr mínum fyrver-
andi yfirmanni, þar sem hann sér svo
greinilega, að hann hefir sjálfur verið
heldur fljótfærinn, eins og dæmi eru
til, þegar þeim finst þeir eiga við sér
minni menn. En eg sit við Bama keip.
Að síðustu skal þess getið, að mér
vitanlega hefi eg ekki ófrægt fyrver-
andi sýslumann minu eða heimili hans
á nokkurn hátt, og því síður veitt hon-
um neina — bakslettu.
Kveð eg hann svo með því, að eg
vonast eftir, að geta séð hann enn á
sfnu gamla heimili jafnánægðan við
mig eins og eg áleít að hann hefði
verið þegar við skildum síðast, án þess
þó að mér sé unt að veita honum
þann sóma, að hann geti fengið brjóst-
slettu, sem yrði honum til virðingar.
Rauðalæk 30. raarz 1905.
Runólfur Halldórsson.
* *
*
Hr. R. H. skýrir ennfremur frá því
í bréfi til ísafoldar, að ef átt sé við
m a u r a-kláða í fréttum þeim hér í
vetur í ísafold o. fl. blöðum, þar sem
hann (R. H.) er borinn fyrir, þá sé það
ranghermi. Hann hafi aldrei talað um
né fundið nema óþrifakláða þar í Holt-
unum, hvorki í fyrra vor né f haust.
Hr. O. Myklestad er hér ekki staddur
í bænum nú og verður þetta mál því
ekki uudir hann borið. En hafa mun
hann 1 höndum bréf frá aðstoðarmönn-
um BÍnum, sem stóðu fyrir böðunum í
haust þar í Holtunum, þar sem ekýrt
er frá, að þeir hafi fundið þar reglu-
legan kláðamaur, og bærinn eða bæirnir
til nefndir. Sjálfur átti hr. O. Mykle-
stad að eins við hreppana austan Rang-
ár (yfir). Liggur næst að geta þess til,
að hinir vönu, norðlenzku skoðunar-
menn hafi verið fundvísari á kláðamaur
en innanhéraðsmenn, hvernig sem í
máli þessu kann að liggja að öðru
leyti.
Hafnleysi á suðurströnd Islands.
Jafnvel þótt þess sé getið í fornsög-
um vorum, að skip hafi komið út á
Eyrum — Eyrarbakka nú — og hafn-
að sig, sem það er kallað, og alla tíð
síðan, er eigi um neinn stað að tala
frá Papós og vestur að Reykjanesi, á
nál. 60 mílna svæði, er höfn geti heitið.
Skipalægin við Vík, Stokkseyri, Eyrar-
bakka og J>orlákshöfn, sem öll eru fyrir
opnu hafi, geta með engu móti hafnir
kallast.
Að vísu er strjálbygð á miklum hluta
af þessari strandlengju, bæði austan
.Tökulsár á Sólheimasandí og vestan
Ölfusár. En aftur verður eigi hið sama
sagt um svæðið milli áa þessara, sem
sé: alla Rangárvallasýslu og mestan
hluta Árnessýslu, því þar mun bygð
einna breiðust á landinu og að mörgu
leyti bezt löguð fyrir þéttbýli. Enda
hefir einn glöggur og mikilsmetinn ís-
lendingur sagt fyrir nokkrum árum, að
á Suðurlandsundirlendinu gætu lifað
70 þúsundir manna, ef því væri sýndur
tilhlýðilegur sómi.
Fyrir nokkrum árum veitti þingið
ofurlítið fé til þess að skoða leiðir og
lendingar hér eystra; en, eins og gefur
að skilja, er eigi hægt að skoða mikið
fyrir 400 krónur, eða viðlíka fjárhæð.
Fyrir 4—5000 krónur kynni að mega
fá hæfan mann til skoðunargjörðar, ef
um höfn væri hugsað, og á því höfum
vér Arnesingar og Rangæingar brýna
þörf; því hafnleysið er hér einhver
erfiðasti þrándur í götu. Hér er því
að tala um stórt nauðsynjamál fyrir
nálega 1/0 hluta allra landsmanna.
Mér kann að verða svarað því, að
hafnargjörð á þessu svæði sé ókleif, bæði
vegna þess, hvernig ströndin er útbúin
frá hendi náttúrunnar, og í öðru lagi
sökum fjárskorts.
En því er að svara, að þar sem á
ýmsum stöðum hafa verið tilbúnar
hafnir, þá er næsta líklegt, að einnig
mætti gjöra það hér. Og um fjárskort
getum vér að svo komnu máli naum-
ast rætt. Ekki fyr en sannfróður mað-
ur í þeim efnum hefir skoðað nákvæm-
lega og gjört áætlanir um kostnaðinn.
J>að er þá fyrst, að hægt er að íhuga
hvort og á hvern hátt að hepnast
mætti að fá nægilegt fé til hafnar-
gjörðar.
Vitanlega á eg ekki við neitt mála-
myndarkák, því það er engu upp á
það kostandi. Eg á hér við þá höfn,
er með tímanum gæti rúmað 40—100
skip, og mætti nota til inn- og útsigl-
ingar, er útsjórinn er talinn vera skip-
lægur.
Fyrir svo sem 100 árum hefðu þá-
lifandi menn talíð það býsn ein eða
jafnvel galdur, ef þeim hefðu verið
sýndar lestir með klyfjum ganga á járn-
brúm yfir Ölfusá og J>jórsá, eður mótor-
vagna þjóta eftir vegum. Á þetta
horfum vér nú með ánægju, og viljum
ekki af því missa, þrátt fyrir kostnað-
inn, sem því fylgír.
Er því ekki ósennilegt, að líkt mundi
verða uppi á teningnum, ef hafnargjörð
fyrir Suðurlandsundirlendinu þætti vera
kleif, og ráðist yrði í það.
Hið fyrsta, er gjöra þarf í þessu máli,
er að fá vel hæfan mann til að skoða,
hvar tiltækilegast sé að búa til höfn,
og til þess þarf næsta alþingi að veita
hæfilega fjárhæð. Árnessýsla og Rang-
árvallasýsla er býsnastór spilda úr
landinu. Matin við síðasta jarðamat
full 16 þúsund jarðarhundruð, og er
nú trauðlega of hátt matin á 2 miljónir
króna. Virðist þvf að óhætt muni að
verja töluverðu fó til hafnargerðar, ef
viss von fengist um tryggleik hennar
og viðunanlega stærð. J>ví að góð höfn
mundi fljótt umskapa þessar 2 sýslur,
er hér eiga aðallega hlut að máli, bæði
að ræktun lands, búfjáreign, sjávar-
útvegi og í öllum iðnaðargreinum yfir
höfuð.
J>ví má heldur eigi gleyma, að ör-
stutt hér fram undan eru ein hin beztu
fiskimið, sem nú munu síðari árin mjög
mikið notuð, og virðist lífi þeirra
manna, er þar hafast við á hafinu,
vera að ýmsu leyti betur borgið, ef hér
væri góð höfn, er leita mætti til, þá er
ofsaveður bera að eður stórslys.
Að sjálfsögðu yrði þetta fyrirtæki
kostnaðar8amt. Um það þarf ekki að
efast. En hins vegar mundi líka vera
stór hagsmunavon að því.
Vér getum naumast rætt um kostn-
aðinn fyr en nákvæm skoðun er um
garð gengin. En þótt svo yrði, að
ætla þyrfti til þess svo sem 1 miljón
króna, væri ekki áhorfsmál að kosta
kapps um að fá þessu verki komið í
framkvæmd hið fyrsta.
Árnesingar og Rangæingar! Vér þurf-
um á þingmálafundum í vor að hreyfa
þessu máli, og reyna að fá þingmenn
vora til að beitast fyrir þvf, að alþingi
samþykki á komandi sumri hæfilega
fjárhæð til skoðunargjörðar og áætlun-
ar um kostnaðinn.
Kr. Jóhannesson.
Lagst á náinn,
Ferðamaður kemur á bæ hér austur
í sveitum og segir í fréttum meðal
annars þau ósköp úr höfuðstaðnum,
að þar sé tekið til að liggja úti á
kirkjugarði allar nætur og vekja upp
drauga.
Bóndi segir gestinn munu ekki kunna
söguna nema hálfa. Hann vanti við-
bótina þá, að þegar draugarnir koma
upp, þá ráðist hinir á þá og éti þát