Ísafold - 06.07.1905, Blaðsíða 1

Kemnr út ýmist einn sinni eöa
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l1/, doll.; borgist fyrir miðjan
’úli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október og kaup-
andi skuldlaus við blaðið.
Afgreiðsla Austurstrœti 8.
XXXII. árg.
Reykjavík flmtvitlaginn 6. júlí 1905
II. b!að.
I. 0. 0. F. 877149
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. i
hverjum mán. kl. 2—3 i spitalanum.
Forngripasafn opið á mvd. og ld 11—12.
Mlutábankinn opinn kl.10—3 og 61/*—7’/2.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á liverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
snnnudag8kveldi kl. 81/, siðd.
Landakotskirkja. öuðsþjónusta kl. 9
og kl. 6 á hverjnm helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravit-
jendnr kl. 10'/,—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 10—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud
og ld. kl. 12—1.
Tannlœkning ókeypisíPósthússtræti 14.
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Saltkjöt
Ágætt norðlenzkt saltkjöt fæst í
stærri og smærri kaupum mjög ódýrt
í verzl.
Godthaab.
Gufubáturinn Reykjavik
fer upp í Borgarnes 20. og 26. júlí;
en suður í Keflavík 22. júlí.
Báturinn kemur við á Akranesi
hverri Borgarfjarðarferð.
rsr Fer alt af kl. 8 árdegis
héðan.
Tuttugu ára áuauð.
Tuttugu ár á landið að vera buudið
við hinn hraklega ritsíma-einokunar-
samning, sem ráðgjafinn, fulltrúi þess-
arar fátæku, umkomulausu þjóðar, hefir
gert við mesta stórgróðafélag á Norður-
löndum í heimildarleysi, u t a n v i ð
fjárlögin, segir hann sjálfur.
Tuttugu ár má enginn veita landinu
kost á neinu öðru hraðskeytasambandi
við önnur lönd. jbað má að minsta
kosta ekki þiggja neitt kostaboð í því
efni. það má ekki ganga að því, þótt
einhver vildi láta það fá það að gjöf
og láta hvern mann fá að nota það
ókeypis.
Eigi samningurinn alræmdi að standa,
verður að rífa niður hraðskeytaviðtöku-
stöðina hér við Rauðará, því ekkert
loftskeyti m á hingað berast nema
með leyfi fyrnefnds stórgróðafélags.
J>ví síður má reisa hér á landi nein-
staðar né hagnýta hraðskevta-afgreiðslu-
Btöð, rafmagnsstöð, er sendi hraðskeyti
til annarra landa. Við því liggja þung-
ar sektir og stöðin upptæk með öllum
hennar hraðskeytatækjum.
Tuttugu ár samfleytt eigum vór að
gjalda 35 þús. skatt til margnefnds
félags, þótt svo fari, að vér höfum
nauðalítil sem engin not hraðskeyta-
sambands þess, er það ætlar að gæða
oss á.
Tuttugu ár sarnfleytt á verzlunar-
stétt landsins að vera fyrirmunað öðru
vísi lagað samhand við önnur lönd en
með gamla laginu, sendibréfum, sem
eru 2—3 vikur á leiðinni fram og aftur.
Hún m á ekki gera þar á neina breyt-
ing á sinn kostnað óinu sinni. fað er
óleyfilegt, ólöglegt, harðbannað. Kaup-
menn þeir, sem vit hafa á, segja það
sem satt er og hverjum manni auð-
sætt rauaar, að einfaldan sæsíma og
landsíma hingað mundu þeir alls ekki
hætta sór út í að nota. Bilanir á þeim
eru svo sjálfsagðar og altíðar, að
glæfraráð væri fyrir þá að treysta
slíku sambandi.
Tuttugu ár samfleytt eigum vér enn-
fremur að bera oss að halda við á vorn
kostnað 600 rasta landsíma og kosta
til þess ef til vill alt að 100,000 kr.
um árið, hversu stopult og slitrótt gagn
sem vér kynnum að hafa af honum.
Tuttugu ár samfleytt eigum vér að
neita oss um ýmsar hinar nauðsyn-
legustu og sjálfsögðustu umbætur og
framfarir, sem landssjóður þarf að
stvrkja, af því að vér erum skyldaðir
með lögum og samningum til að fleygja
þvf fé í hítina þessa, botnlausa og
gagnslausa eða gagnslitla.
Tuttugu ár, segjum vér.
Nei — tvisvar tuttugu líklegast, eða
hver veit hvað.
f>ví vel getur félagið fengið einka-
leyfistímann lengdan það, fengið leyfið
endurnýjað, ef það vill, að tuttugu
árunum liðnum.
Ekki þarf annað en að þ á, eftir
20 ár, eigi landið sér ráðgjafa, þennan
sama H. H. eða annan hans nóta,
sem félagið stingur í vasann og enn
liggur hið sama við borð um, ef end-
urnýjun samningsins er ekki staðfest
— þetta heims-hrun, að nannars steypa
þeir ráðgjafanum«.
Stúdentar.
þeir urðu 17 í þetta sinn, útskrif-
aðir 30. f. mán.
Einb. stig
Andrés Björnsson I. 103
Páll Eggert Ólason I. 102
Ólafur Lárusson I. 101
þórarinn Kristjánsson I. 100
þorsteinn Briem I. 98
Guðmundur Thoroddsen * I. 98
Ólafur Jóhannesson I. 94
Guðjón Baldvinsson * I. 93
Júlfus Havsteen I. 92
Sigurður Lýðsson * I. 92
Brynjólfur Magnússon I. 90
Ingvar Sigurðsson I. 88
Olafur Ó. Lárusson I. 86
Baldur Sveinsson I. 85
þorgrímur Kristjánsson 1 <■ II. 75
Karl Sæmundssen* II. 64
Pétur Sigurðsson * III. 45
þeir voru utanskóla, sem auðkendir
eru með stjörnu.
Samvinnufélagsskapur i Danmörku.
Hér er nokkur samtíningurúr fyrir-
lestri B 1 e m s fólksþingismanns, þeim
er drepið var á síðast. Hann mun
vera væntanlegur í heilu lagi í Bún-
aðarritinu.
þjóðarauður Dana er 7V4—7^/g biljón
kr., 3000 kr. á mann eða 15000 kr. á
hverja fjölskyldu í landinu. Ekkert
land auðugra í heimi nema England,
en þar er auðnum miblu ójafnara skift.
Af útfluttum vörura, fyrir 350—60
milj. alls, eru 9/io (90 af hundr.) land-
búnaðarafurðir, 8—9 af hundraði iðn-
aðarmunir og 1—2 af hundr. fiski-
afurðir.
Félagatal í samvinnufélagsskap í
Danmörku er um % milj.
Danmörk flutti út í fyrra smjör,
flesk, egg og kjöt fyrir 300 milj. kr.,
þar af voru s/4 e<5a 225 milj. kr. frá
samlagsbúum og öðrum samvinnufé-
lagsskap.
Hinar miklu búnaðarframfarir í
Danmörku er að þakka fyrst og fremst
hagkvæmri landbúnaðarlöggjöf, sem
hefir varðveitt sjálfseign í landinu.
f>ar eru 150,000 sjálfseignarbændur,
og þeir búa á 6/o landsins 378 þús.
dönskum jarðarhundruðum (harðkorns-
tunnum). það er að þakka ungum
mönnum frá lýðskólum og búnaðar-
skólum fyrir 30—40 árum, hve vel
gekk að breyta búnaðinum úr korn-
yrkju í kvikfjárrækt, þegar nauðsyn
krafði. Loks studdi stjórnaróstandið
þetta óbeinlínis, kendi mönnum að
bjarga sér á sínar spýtur, treysta sjálf-
um sér, en ekki stjórninni.
Kaupfélög er elzti samvinnufélags-
skapurinn, frá 1866. f>au voru orðin
831 árið 1898, með rúmum 130 þús.
félagsmönnum; nú á að gizka 1000
með 160 þús. félagsmönnum. Yfirdeild
þeirra var stofnuð 1896 og var viðskifta-
magn hennar f fyrra rúml. 22!/2 mílj.
kr., ágóðinn lx/2 milj., kostnaður 2%
af hundr. eða nær % milj., hreinn
ábati rúm 1 milj.; eignir 2 milj. 210
þús. kr. Yfirdeildin hafði 375 menn í
sinni þjónustu.
Fyrsta srojörbú (samlagsbú) í Danm.
var stofnað 1882. f>au voru orðin í
fyrra 1065 og hluthafar í þeim 152
þús., mjólkin, sem þar var skilin o. s.
frv., 4300 milj. pd., kýrnar þar 870
þús. af 1 milj. 89 þús. kúm, smjörið
166 milj. pd. og það sem fyrir smjörið
fekst 152 milj. kr.
Samlagsslátrunarhús reist fyrst 1887,
eru nú 31 með 70 þús. hluthöfum.
þar var í fyrra slátrað 1 milj. 133
þús. svínum, sem voru 54J/2 milj. kr.
virði.
Eggjasamlags-salan til annara landa
hófst 1895. Félagið seldi í fyrra
(1904) egg fyrir 3 milj. 856 þús. kr.
Eftir enskum landhagsskýrslum
keyptu Englendingar árin 1899—1903
alls smjör, flesk og egg fyrir 2630
milj. kr. þar af fengu Danir nm
921 milj. eða rúman þriðjung. Og
þeir fengu 14% hærra verð fyrir sína
vöru en meðalverð það, er aðrar þjóð-
ir fengu.
Samlags-heilsuhælum fyrir berkla-
veikt fólk er verið að koma upp í
Danm., með þeim hætti, að kaupfélög
og önnur samvinnufélög ábyrgjast 3
kr. á mann í félögunum á 28 árum, en
það verða 18 a. á mann um árið
(6% í vexti ogafborgun). þaðereins
og fyrir % bjór. En þó höfðust sam-
an með þeim hætti 51,125 kr. fyrsta
árið. Með þessum 18 a. á ári hefir
fengist ábyrgð fyrir 400,000 br. höfuð-
stól, en ríkissjóður ábyrgist y2 milj. kr.
Nú er verið að reisa heilsuhæli á
Jótlandi og næsta ár á að koma upp
öðru á eyjunum.
Sjíikraliíisriimin
og
holdsYeikissjúkl. í Laugarnesspitala.
Samskotaáskorunin frá húsmóður
Laugarnesspítalans, fröken Harriet
Kjær, eru orð í tíma töluð; og eg er
sannfærður um að menn verða við
henni um land alt með mikilli ánægju.
En það er svo um þetta mál, sem
öll önnur, að einhverir þurfa að beit-
ast fyrir því í hverri sveit.
Samskota-aðferð sú, sem frökenin
stingur upp á, á vel við í Reykjavík
og nágrenni hennar, en er mjög óhent-
ug út um land.
|>að kostar nærri 40 aura, að senda
í pósti 40 aura til Reykjavíkur.
Einstaka menn ættu því að safna
af stóru svæði og senda samskotin í
einu lagi. Og er benda skal á menn,
til að standa fyrir þessum samskotum,
þá finst mér prestarnir vera sjálfkjörn-
ir til þess.
þetta er líknarstarf, og þar
eiga prestarnirað ganga í broddi
fylkingar.
Eg vil því leyfa mér hér með, að
skora á stéttarbræður mína, prestana
um land alt, að safna meðal safnaða
sinna fé til þessa fagra og göfuga fyrir-
cækis, svo að sjúklingarnir hennar
þurfi ekki lengi hér eftir að stynja á
hörðu og hnúskóttu þangdýnunum; og
eg er sannfærður um, að öll alþýða
manna gefur sinn skerf, svo að fjár-
hæð sú, er frökenin nefnir, fæst fljótt
og vel. Eg dæmi þar um eftir þeim
góðu undirtektum, sem mál þetta hefir
fengið í mínu prestakalli. Eg hefi
leitað samskota til sjúkrahúsrúma í
spítalann tvisvar við messu hér á
Prestsbakka og einu sinni á Kálfafelli
í Fljótshverfi, og hafa gefist af 225 manns
rúmar 43 krónur; og eru þó að eins
336 menn fermdir í öllu prestakallinu.
Já, í Kálfafellssókn hefir verið gefið
talsvert meira en sem nemi 10 auruin
á hvert mannsbarn. Svona var áhug-
inn mikill og almennur að líkna þess-
um aumingjum.
En það er fleira en rúmin, sem þessa
aumingja vanhagar um; margir þeirra
eiga enga efnaða vandamenn eða vini,
er sendi þeim nokkuð, til að kaupa
ýmislegt, sem þeir eiga bágt með að
vera án — eins og til dæmis tóbak
— eða getur glatt þá eða mýkt um
stund þjáningar þeirra, eða að minsta
kosti gert þeim lífið léttbærara; þeir
verða því að fara alls þessa á mis,
nema einhverir brjóstgóðir menn
miskunni sig yfir þessa aumingja og
skjóti saman dálitlu fé og sendi þeim
árlega. En þar þurfa einnig einhver-
ir að ríða á vaðið, eins og með sjúkra-
húsrúmin, og þar eru prestarnir einn-