Ísafold - 13.06.1906, Blaðsíða 2

Og alveg eins geta þeir, sem ekki
þ y k j a s t geta án áfengis vera með
mat t. d., nestað sig sjálfir að því á
sjóferðum eins og í landferðalagi. þ>eim
fækkar óðum hvort sem er, sem svo
eru gerðir, auk þess sem það e r ekki
raunar nema látalæti og mont fyrir
mörgum, þetta, að þykjast þurfa að
vera að staupa sig. f>að er aðallega
það, að tolla í d a n s k r i tízku.
|>að verður hvort sem er alt af örð-
ugt, ef ekki ókleift, í framkvæmd, að
afstýra áfengisveitingum við þá, sem
ekki eru farþegar, ef hún er látin frjáls
við farþegana. J>að er svo fyrirtaks-
auðgert, að fara í kringum slík lög og
reglur.
J>ví undirlægjuskapurinn við Dani
lýsir sér hér með tvennum hætti: upp-
burðarleysi við þá, ef þeir brjóta lög,
og einurðarleysi að bregða út af því,
sem er tízka í þeirra hóp.
|>að má ekki til minna ætlast af
þeim, sem íslendingar vilja heita á
annað borð, en að þeir hafi þann
metnað, að horfa ekki á það afskifta-
laust, að lög séu brotin fremur af
æðri(!) mönnum en öðrum.
J>eir eiga að kæra látlaust áfengis-
veitingar á strandferðaskipunum, tilþess
er fullnaðardómur fæst fyrir því, hvort
þær séu löglegar eða ekki löglegar, eða
hvað af þeim sé löglegt eða ekki lög-
l3gt. Og reynist lögunum áfátt, á að
fá þeim breytt gagngert og tafarlaust.
f
Síra Þorvaldur Bjarnarson.
Þú hneigðir aldrei höfuð þitt að lágu,
þú horfðir upp úr myrkum jarðlifs draum;
þú fyrirleizt þó ei þá aumu og smáu,
sem illa gekk að kijúfa lífsins straum;
þú heindir þeim að marki helgu’ og háu,
og hreifst þá burt úr andleysisins straum.
Þú hneigðir aldrei höfuð þitt að lágu,
þú horfðir upp úr myrkum jarðlífs draum.
Þú hneigðir aldrei höfuð þitt að neinu,
sem hugur þinn eigi’ áleit rétt og gott.
Hver flutti málin, gilti alveg einu,
og einu gilti um hagnað, þökk og spott.
Þú vildir að eins vinna störfin hreinu
og vildir hvorki svefn né hvíld né dott.
Þú hneigðir aldrei höfuð fyrir neinu,
sem hugur þinn eigi’ áleit rétt og gott.
Þú hneigðir aldrei höfuð fyrir valdi,
né hirtir um, hver laun þú mundir fá,
og frjáls var sál þin: hneptist eigi í haldi,
og heimskuvenjur þoldirðu’ eigi að sjá;
þó um þig næddi andviðranna kaldi,
var alt af sami hiti’ á þinni brá.
Þú hneigðir aldrei höfuð fyrir valdi,
né hirtir um, hver laun þú mundir fá.
Þú hneigðir ekki höfuð þitt í dauða'),
þú horfðir upp í Ijóssins sali há;
þó nepjufrost og nóttin vægðarsnauða
og nístings-kulda vök í djúpri á
fléttuðu saman fjötur heljarnauða,
sem fjöri ræntan lét þig hniga ná.
Þú hneigðir ekki höfuð þitt i dauða,
þú horfðir upp í Ijóssins sali há.
Þú hneigðir ávalt höfuð öllu góðu,
með hárri speki ljúfur eins og harn;
þú þektir ljósin öll, sem glæstast glóðu,
og geta þitt hið bitra andans hjarn.
Þvi stóðst þú þar, sem fyrðar framast stóðu,
með fróðleiks þrá og dýrra menta gjarn.
Þú hneigðir ávalt höfuð öllu góðu,
með hárri speki Ijúfur eins og barn.
Að þínum jafna má nú lengi leita,
en lifir mannorð, þótt þú hvílir nár.
En hvaða brjóst á æð jafn-nndurheita ?
Eða’ á hér nokkur brosið þitt og tár?
Og hver má eins af auði’ og fátækt veita,
og eins vel græða hin dýpstu hugarsár?
Að þinum jafna má nú lengi leita.
En lifi minning þín sem hvílir nár!
Björn Sigurðsson.
l) Síra Þorvaldur hafði höfuðið upp úr
vökinni, þegar hann fanst.
Um Dularheimsæfintýrin
hefir Guðm. læknir Hannesson ritað í
Norðurl. bæði góðgjarnlega og hleypi-
dómalaust, og af ólíkum mun meiri
greind og þekkingu en þeim er tamt
ella, sem hafa ekki sjálfir fengist
við rannsókn dularheimsfyrirbrigðanna,
sem svo eru nefnd.
Hann kemst svo að orði meðal ann-
ars um kverið sjálft:
Sem skáldskapur á bókin meira en
skilið að vera gefin út, og uppruni
hennar gerir hana að merku sönnun-
arskjali. —
Hann segir á öðrum stað í grein-
inni:
. Að menn riti ósjálfrátt, er ekki
nein nýlunda í heíminum. Eg veit
ekki betur en að allir fróðir menn séu
sammála um, að það sé hafið yfir all-
an efa. — —
Svona rita vitanlega allir þeir, sem
eitthvað v i t a um það, sem þeir eru
að fara með hér að lútandi. En góðra
gjalda er vert að heyra það sagt hér
af manni, sem er sjálfur óviðrið-
inn málið að öllu leyti, og það slíkum
manni sem G. H. er.
H o n u m er sýnilega mjög fjarri
skapi að væna nokkurn þeirra manna
svikum eða blekkingum, sera við út-
gáfu kversins eru riðinn eða tildrögin
til þess. Enda gera þ a ð ekki aðrir
en þeir, sem eru sjálfir annaðhvort
bófar eða glópar, eða hvorttveggja í senn,
að væna heiðvirða menn lygum og
blekkingum, jafn-vel þótt einhver leið
væri til að benda á einhverja hags-
muna von að því, að bregða fyrir sig
slíkum vömmum, hvað þá heldur þegar
ekki er annars von í aðra hönd en
ofsókna og svívirðinga.
En einmitt af því, að grein hr, G.
H. er öll rituð í þeim anda, sem er
gersamlega ómengaður öllum blekking-
araðdróttunum, finst mér óhjákvæmi-
legt að vekja athygli á því, er hann
kemst svo að orði á einum stað, að
mjög nærri liggur að skilja hann á
annan veg en hann ætlast til sýnilega.
Hann segir, að sór detti ekki í hug
að svo komnu, að eigna æfintýrin þeim
mönnum, er undir þeim standa: H. C.
Andersen, Jónasi Hallgrímssyni og
Snorra Sturlusyni; og bætir því næst
við, að nöfnin merki í sínum augum
sama sem staðið heiði þar: efnið stælt
eftir H. C. A. og málið eftir J. H.
jpetta er, eg vil segja: svo ógætilega
orðað, að beinast liggur við að skilja
það svo, sem hér séu þ ó brögð í tafli.
Æfintýrin s é u samin af einhverjum
þeirra, seni við útgáfu þessa eru riðn-
ir, líklega E. H. eða G. J., öðrum
hvorum eða báðum í eamlögum, en
þeir hafi látið sér hugkvæmast sú
kátlega firra, að vilja ekki eigna sér
þau sjálfum, heldur áminstum merkis-
rithöfundum, og að eg, ef ekki jafnvel
fleíri Tilraunafélagsmenn, hafi verið í
vitorði um það.
Eg get með engu móti komið því
heim við ummæli hans í greininni að
öðru leyti, að honum sé alvara að
drótta að okkur slíkum óráðvendnis-
brellum, né heldur hinu, að við vitum
ekki, hvað við erum að gera.
Eg á bógt með að ímynda mér, að
hann hafi raunar ætlað að segja ann-
að eða meira en þeir segja, sem sæmi-
lega þekkingu hafa á þóssu máli: vér
Tilraunafélagsmenn hér og þeir hinir
mörgu rajög merkir menn í öðrum
löndum, sem hafa verið vottar að
ósjálfráðri skrift. |>að sem þeir segja
og vér segjum er þetta hér um bil:
Yér leggjum engan dóm á, hvaðan
þetta stafar. J>að eitt vitúm vér, að
hér eru engin brögð í tafli, og eins
hitt, að engin hinna mörgu svo nefndra
»eðlilegra« skýringa á málinu, sem
komið hefir verið með, getur staðist
til fulls. Vér bíðum þess von-
góðir og þolinmóðir, að frekari rann-
sóknir verði til þess með tímanum,
að rétt skýring fáist, hvort sem hún
verður þessi, sem nú þykir ein vera
hugsanleg flestum þeim, er við slíkar
rannsóknir hafa fengist verulega, eða
einhver önnur, sem engum hefir enn
hugkvæmst. Afarmikilsvert teljum vér
og mjög lofsvert, að þessum rannsóknum
sé haldið áfram af kappi. |>á er málið
fyrst útkljáð,og fyr ekki, er fengin eru það
sem hugsandi menn og óhlutdrægir
kalla vera full rök fyrir, að svona eða
svona sé það vaxið og öðru vísi ekki. —
Svona mundu þeir menn svara, ef
þeir væri orða kvaddir um þetta. Líkt
því h af a þeir svarað, sem nokkuð hafa
um það sagt. f>eir geta það allir.
J>eir taka þá ekki meira af en ávalt
má standa við.
Höf. bendir mér á, að eg hafi ekki
minst á, í eftirmálanum við æfintýrin,
enn eina hugsanlegaskýring á því, hvern-
ig þaugætu verið til orðin: með hugsana-
flutningi. Og bætir því næst við þess-
um orðum : Við tilraunirnar er gott
skáld, sem vel er trúandi til að skrifa
(þ. e. semja) æfintýrin.
Hér er ýmislegt bogið við.
J>etta góða skáld, sem höf. á sjálf-
sagt við, E. H., var alls ekki við, þá
er æfintýrin voru samin, nema sumt
af þeim. Hann var hvergi nærri stadd-
ur, er fyrsta æfintýrið, Kærleiksmerkið,
var ritað ósjálfrátt. Hann var staddur
sem svarar meðalbæjarleið í burtu þaðan
sem það gerðist. Sama er að segja
um mestalt annað helzta æfintýrið: í
jarðhúsum. Enn fremur um þýðing-
una á danska æfintýrinu. Hann og
um eða yfir 20 manns aðrir voru við-
staddir, er síðasta æfintýrið var ritað
(Ekki n e m a einu sinni?) á 7 mínútum.
Annað er það, að aldrei hefir þetta
skáld (E. H.) æfintýri samið á æfi
sinni, uema alls eitt (Góð boð, í Eimr.),
en það svo gagnólíkt þessum að öllu
leyti, sem æfintýri geta frekast verið.
Hefði nú G. J. átt að fá æfintýrin
frá honum með hugsanaflutningi, þá
befði hann (E. H.) orðið að semja þau
fyrst: yrkja þau, þ. e. hugsa þau og
orða, í huga sér, án þess hann vissi
minstu vitund af; því næst hefðu þau
átt að taka sig upp úr huga hans án
hans vilja og vitundar, og ferðast það-
au yfir í huga þess sem ritaði (G. J.),
hans og engís annars, manns, sem hann
er ekki í neinu sambandi við þá og
ekki neitt að reyna að koma sér
í samband við; og sá maður (G. J.)
loks að rita þau án þess hann vissi
hót af, hvað hann var að rita, fyr
en eftir á, að hann eða aðrir lásu það.
J>annig lagaðan hugsanaflutning var
varla von að eg mintist á; því mér
vitanlega hefir enginn maður enn kom-
ið upp með slíka skýring, og höfum
vér Tilraunafélagsmenn þó svo miklar
bækur undir höndum um þetta mál
og góðar, aðþarmundi hennar getið.væri
hún til. Svið hugsanaflutningsins hef-
ir verið allvandlega rannsakað, en aldrei
komið neitt fram, er veiti minstu átyllu
til að ætla honum slíkan kynjamátt.
En að skapa sér hann svo víðtækan,
sem hr. G. H. virðist gera, — það er
engin skýring; það er miklu fremur
skáldlegt hugarflug, enn lengra sótt
heldur en algenga skýringin : að ósjálf-
ráða skriftin stafi þaðan, sem hún
segir sjálf.
J>au ummæli höf., að lækningatil-
raunir Tilraunafélagsins sýnist vanta
allan traustan grundvöll, eiga sjálfsagt
eihgöngu við að styðjast eitt dæmi,
sem hann hefir h e y r t um getið,
eins og fleiri. Vissi hann rneira um
þær, bæði hér og annarsstaðar, mundi
hann segja alveg hið sama um þær
og ósjálfráðu skrift|na : að allir fróðir
menn séu sammála um, að hafið sé
yfir allan efa, að læknaet h a f i menn
með þeim hætti, sem þar er við átt,
nokkrir hér, og tugir og hundruð þús-
unda annarsstaðar, — með þessum
hætti, sem n ú er kallaður helzt yfir-
náttúrlegur, en verður líklegast rétt
nefndur alveg náttúrlegur, þegar gleggri
þekking fæst á honum, enda þ á talinn
á alveg eins traustum grundvelli bygð-
ur eins og alþektar lækningar góðra
lækna nú, en — þó ekki fremur almætt-
iskendur en þær.
Að því stefna einmitt allar þessar
rannsóknir: að gera það skiljanlegt og
náttúrlegt, sem n ú er kallað allri
skynsemi gagnstætt og ónáttúrlegt eða
yfirnáttúrlegt. 011 framfara-saga mann-
kynsins er raunar ekki annað en sag-
an af því, hvernig það hefir fetað síg,
áfram til skilnings á hverjum dular-
fullum fyrirbrigðunum á fætur öðrum og;
til skynsamlegrar hagnýtingar þann-
ig fengins skilnings og þekkingar. B. J,
Stjóniarvaltlii-
auglýsingarn ar
Iætur nú stjórnin hið nýja málgagn
sitt Lögeéttu gera kunnugt að hún
hafi vistað í J>jóðólfi að eins fram til
þessa árs loka. Heimild til þeirrar
ráðstöfunar virðist hún þó vita sig hafa
alls enga. Hún reynir ekki að benda
á hana, og gerir enga grein fyrir því,.
hvers vegna hún lét ekki bjóða aug-
lýsingaróttinn upp í tæka tíð, áður en
leigutíminn umsamdi (við J>jóðólf) var
út runninn ; en það var 31. marz þ.
á. Nú segir hún að eigi að bjóða.
auglýsingarnar upp frá næstu áramót-
um. Ætlaði hún að láta þetta hólk-
ast umtalslaust, en sá sér það ekki
fært., er stormur ætlaði að verða út
af því í óháðu blöðunum?
Niðurfærsluna á árgjaldinu um
helming, úr 800 kr. í 400 kr., kannast
hún við, og tekur það fram, sem allir
vissu, að ekki er þ a ð verk stjórnar
þeirrar, sem nú er við völd. Hún
kom ekki til Bkjalanna fyr en hér um
bil ári eftir að uppgjöfin var veitc.
En heimild til þess hefði hún átt að
geta bent á eins fyrir því, úr því hún
fór að minnast á málið. J>að getur
hún allo ekki. Talar að eins um, að
800 kr. boðið hafi verið ósanngjarnlega
hátt. En ekki er sú s k o ð u n sama
sem v a 1 d til að gefa upp helming
árgjaldsins. Fullveðja maður gerir boð-
ið. Ekki á stjórnin að vera hans for-
sjá eða fjárráðamaður. Hugsum oss
hátt boð í þjóðjörð, ósanngjarnlega
hátt að dómi stjórnarinnar. Hefir
hún þá heimild til að láta þann, sem
boðið hefir gert, fá jörðina fyrir helm-
ingi minna?
Goö born
á stjórnin íslenzka sér á einum
firðinum eystra, Fáskrúðsfirði. J>au
hafa haldið þar landsmálafund, er
þau svo kalla, laugardaginn fyrir
krossmessu, heldur fleiri en færri en
20, og rutt þar í stjórnina hverri
smjörskökunni á fætur annari. J>au
segjast (eftir frásögn Löge.) »ekkert
verulegb hafa að sVo stöddu út á
gjörðir stjórnarinnar að setja og lýsa
yfir fullu trausti sínu á henni«. J>ví
næst segja þau »gerðir meiri hluta
þingsins í ritsíma- og undirskriftar-
málinu vera í fullu samræmi við
sitt álit«. Skilnaðarhugmyndinni eru
þau og algerlega mótfallin að svo
stöddu. En — þau vilja gjarnan fá
málþráð frá Egilsstöðum niður í Fá-
skrúðsfjörð!
J>á skal eik fága, sem undir skal
búa.
Hús brunnu
á Selnesi í Breiðdal 20. f. mán. um
nóttina, til kaldra kola, íbúðar- og
verzlunarhús kaupfélags þeirra Breið-
dæla.