Ísafold - 04.08.1906, Qupperneq 2

198
ÍS AFOL D
ar ástsældar hans. Taldi beztu horfur
á, aS eftirmaður hans, hans hátign Fiið-
rik konungur VIII., mundi taka að
erfðum sæti föður síns í hjörtum Islend-
inga, eins og hann hefði erft mannkosti
hans og hamiugjumikið hjúskapar- og
heimilislíf. Hann hefði vel byrjað, á
þingmannaheimboðinu, er hann væri
áreiðanlega frumkvöðull að. Eu það
mundi hafa þau áhrif, að laða hugi
hvorra að öðrum, konungs og alþingis-
manna, til ávaxtarsamrar samvinnu,
víkka sjóndeildarhring þingmanna, er
þeir kyntust meðal annars hinum miklu
framförum, er bræðraþjóð vor hefði tek-
ið síðustu 20 árin, sórstaklega í land-
búnaði og listum, og eyða misskilningi
og misþokka milli þjóðanna, sem væri
mjög að kenna ókunnugleika á báðar
hliðar. Hinn nyi konungur, sem ræðum.
hefði talað við nylega, væri hið mesta
ljúfmenni, alveg yfirlætislaus, hámentað-
ur maður, með víðtækri þekkingu og
viðtækum áhuga á almennum málum. —
Nífalt húrra.
þá mælti mag. art. G u 5 m. F i n n -
b o g a a o n fyrir minni íslands. Heyrt
kvaðst hann hafa orð á því haft, að
þjóðminningardagarnir væru orðnir
leiðinlegir, og að við mundi helzt eiga
að raula um þá að kveldi:
Síðan fóru seggir heim til sinna kofa
Flestir voru fegnir af þeim að fara að sof a
En sjálfum oss væri um að kenna,
ef svo væri. þann dag gengjum vér
upp á sjónarhól og lituðumst um fram
og aftur. þá værum vér ekki með
sjálfum 088, ef vér sæjum ekki við oss
brosa margt fagurt og ánægjulegt úr
liðinní æfi landBÍns og ef ekki bæru fyrir
oss fagrar hillingar upp af framtíðar-
innar landi. það yrði að vísu mörg-
um íslending fyrir, er hann kæmi til
annarra landa og liti hin miklu mann-
virki, sem þar væri að sjá, mikinn
auð og hvers konar menning, að hann
yrði feiminn fyrir hönd sinnar litlu
og fátæku þjóðar. Og þeir væri ekki af
lakara tæginu eða óhreinskilnara, er
þann veg yrði innan brjósts.
Bn er þá niðurlæging, að vera íslend-
ingur? Er það ekkert gleðiefni?
Frægur heimspekingur hefir sagt,
að þá sé manni fulllýst, er svarað er
rétt þremur spurningum: 1. hvað
er hann; 2. hvað á hann; 3. hvað
er hann í annarra manna augum.
það er ekki hætt við, að þeim, sem
maður er í, takist ebki að afla sér
fjármuna, og reynslan, álit annarra,
sker úr, hvort heldur of mikið hefir
verið úr honum gert eða of lítið. því
dómstóll ræður við ra na hvel,
sem reynir hvern svikahnút.
Hverju svarar þá íslendingur, er
að honum veizt í ókunnu landi með
lítilsvirðingu vegna smæðar þjóðar
hans, ef farið er að honum eins og
gert var á Englandi forðum við lík-
neski þorláks biskups hins helga, rétt
að honum mörbjúga og sagt: éttu
mörbjúgað, þú ert mörbiskup? 8ag-
an segir, að stirðnað hafi hönd þess,
er þann strákskap framdi. Og hafi
dautt líkneskið svo miklu um valdið,
ætti ekki lifandi manni, ungum, rösk-
um íslending að vera um megn, að
taka mannlega á móti viðlíka ávarpi.
Yæri honum storkað með því, að hann
ætti heima í landi, sem lægi »norður
við heimskaut í svalköldum sævi« með-
al þjóðar, Bem ætti ekkert til, byggi
í kumböldum, en engum höllum, ætti
sér engin stórmenni, og hefði ekki
einu Binni einn ryðgaðan fallbyssuhólk
til að hleypa úr þjóðminningardag
sinn, þá mundi hann að vísu kannast
við, að hið suðlægara land, er viðmæl-
andi hans ætti heima í, væri sólsælla
og auðsælla, en spyrja í móti, hvort
hann eða hans landar hefði skapað
sólina og ráðið halla jarðmöndulsins.
Sér eignar smalamaður féð. þótt enga
eigi hann kindina, — mundi hann svara
ennfremur, og benda á, að auðsafnið
og mannvirkin, sem hinu væri að
stæra sig af, væri mjög að þakka öðrum
og eldri kynslóðum. Hann mundi vilja
spyrja, hvort hinn gæti bent á aðra
þjóð jafnfámenna, er meira lægi eftir.
þjóðin þessi hin smáa og lítilmótlega
hefði þó lifað þúsund ár og haldið við
tungu sinni og þjóðerni, og ætti sér
frægar bókmentir. það væri verið að
kenna oss, og mikið að því gert, að
strika yfir stóru orðin. Eæðum. taldi
088 miklu hollara að vera elikert feim-
nir við stór orð, heldur reyna að
standa við þau. Hann vildi halda
því fram, að réttur mannjöfnuður við
aðrar þjóðir væri oss alls ekki hættu-
legur, t. d. samanburður á bændastétt
vorri og sjómanna við þær stéttir í
öðrum löudum. þjóðin væri ódrep-
andi, ef hún héldi rétt á kröftum
sínum, ef hún neytti allrar orku til
að yrkja og verja alt sem gott væri
í sálu þjóðarinnar og í þessu landi.
Og gleymdi ekki æskunni, æskulýðn-
um, er landið ætti að byggja og bæta
eftir vorn dag, hinna fullorðnu. Vér
ættum að taka upp hér þann þjóð-
minningardagSBÍð Norðmanna, að láta
börn ganga sér undir merki í broddi
fylkingar í hverri bátíðargöngu og
syngja ættjarðarljóð vor, gera þau
þann veg hjartgróin hinni uppvaxandi
kynslóð.
þegar skorið var á festina fyrir
Guðmundi biskupi góða, er hann vfgði
Drangey, vann eigi skálmin á insta
þættinum, af því að sá var þaulvígður.
Slíkur vfgður þáttur, sem ekkert bit-
vopn vinnur á, er ástin á því sem
bezt er í þjóð vorri og landi og trúin
á það.--------
Sungin voru í þessarar ræðu lok ný
Ijóð eftir Guðm. Guðmundsson.
íglaDd! ísland!
söngva land með sögu’ og IjóO
ísland! ísland!
Helgum þér vort hjartablóð!
Fósturfoldin góða
svo fögur, björt og bá,
við brjóst þitt hjörtun heitu slá
af helgri þrá. :,:
ísland! ísland!
Set þitt merki’ á himin hátt!
Island! Island!
Hlusta’ á barns þins hjartaslátt!
Trygga, fasta friðinn,
vér fáum gegnum stríð, —
:,: oss ristir aldrei napurt níð
hin nýja tið. :,:
ísland! ísland!
Slit af þér hvert þrældómsband!
ísland! ísland !
Yertu stolt sem sær við sand!
Enginn heigulsháttur
í hjörtum feðra bjó, —
:,: því sérhvert þeirra af sannleiksást
með sæmdum sló :,:
ísland! Island!
Frjálsra vona föðurland!
Island! ísland!
Æsku vorrar draumaland!
Framtið þín sé fögur
sem fjöll þín himinblá,
:,: er aldrei nokkur skyggi ský
né skuggar á! :,:
Halldór Jónsson bankagjald-
keri mælti fyrir minni Ileykjavíkur.
Kvað hana vera heldur illa uppalda
stelpu, á marglitum búningi, meðallagi
þrifna, með því hana vantaði vatn að
þvo sér úr, feður hennar tímdu ekki að
kosta til þvottavatns handa henni.
Margt vantaði hana og annað, þar á
meðal almennilegan söng og hljóðfæra-
slátt, mannlífið fúlnaði ult, ef það vant
aði — lúðrana hérna hefði bæjarstjórnin
kæft í 700 kr. feni —, ekki kynni hún
að tala almennilega, skólapiltar og stú-
dentar hefði fyrir henni hrognamál.
(Ræðum. sór sig sjálfan í þá ætt — tal-
aði um að gera kúr, um rúnna hand-
leggi, að innprenta o. fl.).
Eftir þá ræðu var sungið Reykjavík-
tirminni Einars Benediktssonar frá í
hitt eð fyrra:
Þar fornar súlur flutu á land
við fjarðarsund og eyjaband
þeir reistu Reykjavik, o. s. frv.
Þá mælti cand. theol. H a r a 1 d u r N í-
e 1 s s o n fyrir minni Islendinga er
1 e n dis. Hann kvað osa vera orðið helzti
tamtað hafa yfir orðþjóðskáldsins: Yér er-
umfáir, fátækir og smáir, og samsinna þar
með þeirri skoðun stórþjóðanna, að vér
værum ekki færir um að halda uppi
sjálfstæðu þjóðerni og tungu. En ekki
væri alt undir stærðinni komið. Smá-
þjóðirnar hefði sitt hlutverk, eins og
hinar stærri. Yér værttm og töluvert
flbiri en þeir, er þetta land byggja, þar
á meðal um eða yfir 20,000 í Vestur-
heimi. Að vísu hefði verið ntikil eftir-
sjá í þeim burt t'rá fósturjörð vorri; þar
væri margur bletturinn, er þarfnaðist
mannvits og mannshandar til ræktunar.
En hart væri að lá þeim, er ekki gætu
sofið áhyggjulausir fyrir örbirgð, þótt
þeir leituðu fyrir sór annarsstaðar, eða
gengjust fyrir frægðar og frama vott í
annari heimsálfu. Það kendi þrællund-
ar- og kúgunaranda, að vilja kyrsetja
menn heima, og heimskra foreldra hátt-
ur væri það, að meina börtmm sínum að
fara heiman að; þau væru mörg svo
gerð, að aldrei yrðu að manni að öðrttm
kosti. ltót það, er komist hefði hér á
hugi manna með Vesttuheimsferðunum,
hefði eytt óhollu dauðamóki og þröng-
sýni. Það væri óvíst, hvort Glúrour
hefði orðið svo mikill kappi, sem hann
varð, og varið svo vasklega lattd móður
sinnar, ef hann hefði aldrei farið utan.
En forðast skyldi jafnt fyrir því allar
Ameríku ginningar. — Gretti þótti mikið
til koma, er Ásdís móðir hans seldi hon-
um í hendur sverðið dýra, ættargripinn.
Landar vorir vestan hafs hefðu fengið
seldan í hendur af móðnr vorri og þeirra
eigulegt sverð, ættargrip, þar sem væri
tunga vor ög bókmentir, og þeir hefðu
sýnt, að þeim þætti vænt um það og
að þeir hefðu allan vilja á að halda því
óryðgttðu. Með því að beita því vask-
lega héldu þeir við þjóðerni sínu og
forðuðu því frá að sogast niður x þjóða-
hafið og farast í hringiðu annarlegrar
þjóðmenningar. Þeir haldi uppi íslenzk-
utn blöðum og tímaritum, ísl. kirkju og
ísl. mentastofnun. Og íslenzkan söng
heyrum vér hingað alla leið þaðað, með alís-
lenzkunt hreirn, meðal awnars nú nýlega
frá öðrum eins Ijóðasnilling og Stefáni G.
Stefánssyni. Menn geta verið góðir synir
ættjarðar sinnar, þótt heima eigi í Amer-
íku. Oss geti í rauninni enginn bagi verið
að eiga þar útbú, sem geri þjóð vora fjöl-
mennari, efnaðri og mentaðri.
Annað útbú eigum vór í Khöfn; og
hvað sem um það er sagt, verður því
eigi neitað, að þar h e f i r verið einn
fegursti gróðrarreitur íslenzkrar tungu
og íslenzkrar menningar. Þar h a f a
átt heima margir hinir þjóðræknustu og
atkvæðamestu skörttngar, er vér höfum
átt. Þar hefir verið ríkastur ylurinn í
ljóðum skálda vorra; þar hefir bergmál
þeirra Ijóða verið hvellast. Hvergi hafa
synir fósturjarðar vorrar unnið að því af
meiri alúð, að raða perlum í kórónu moður
sinnar. Lógaðu eigi landinu, þótt þröng-
vað verði kosti þínum, sagði Glúmur
við móður sína að skilnaði. Sama metn-
að hafa landar vorir í Khöfn enn fratn-
á þennan dag í fremsta rnæli. Engum
væri annara en þeim um, að ekki væri
gengið á rótt landsins. Það sannaðist a
þeim,sem skáldið kvað (J. H.) að »góð-
ur sonur gettir ei séna« o. s. frv. Enn
eigum vér fegursta kvistinn á meið ís-
lenzks þióðernrs þar suður í Khöfn.
Annað mál væri það, hvort nú væri ekki
kominn tími til að færa útbúið það heim.
Það mundi meðal annars geta Reykjavík
ríkari að andlegum auð. Einhvern tíma
kæmi að því, að móðirin kveddi syní
sína heim, skoraði á þá að duga sér
h é r, líkt og segir í kvæði, er ræðutn.-
hafði borist nýlega í hendur:
Á hverju vori ber á bárum sinum
blærinn að heiman kveðju góðrar móður-
kveðjuna þá, að sérhver sonur góður
svifta vilji' af þér mæddri viðjum þinum.-
Þ á tráum við svo vart á gamlan vana,
að varla muni lýsa’ af fegra degi,
að forlög þessa lands sé, að það eigi
að eiga skjól við tungurætur Dana.
Það heldur uppi brostnum bogastreng,
og biður, eins og Guunar dreyrastokkinn..
að strenginn bæti hollvin sér við hlið.
Og það á margan vænan, vaskan dreng.
Hver vill nú fyrstur neita því um lokkinn,.
þegar það kallar: Lif mitt liggur við?
Niðurlagsárnaðaróskir ræðumanns tií
handa íslendingum erlendis var tekið
undir með níföldu húrra, og því næst
sungið: Eldgamla ísafold.
Loks mælti síra Matthías Joch-
u m s s o n skáld fyrir minni kvenna,-
fjörugt og skemtilega, og var sungiS
eftir: Fósturlandsins freyja.
Fyrir g 1 í m u r fekk Jónatan Þor-
steinsson söðlasmiður fyrstu vei'ðlaun,-
10 kr. og heiðurspening úr gulli; Hall-
grímur Benediktsson (að norðan) önnur,
10 kr. og heiðurspening úr silfri; og
Guðm. Guðmundsson verzlunarmaður (hjá
Zimsen) þriðju, 10 kr. Glímumenn voru
17, allir úr Reykjavík, ixr Glímufólaginu
og stýrði glímunum formaður þess, Pétur
Jónsson blikksmiður. — Jónatan hefir
hlotið verðlauix oft áður.
K a p p h I a u p voru þreytt á þar til
ætluðu svæði á Landakotstúninu. En-
þau munu hafa verið heldur ómerkileg.
T o m b ó 1 a var haldiu í sambandí
við þjóðhátíðina á hátíðarsvæðinu, til
ágóða fytir Barnahælið, og munu hafa
hafst saman nær 1 £ þús. kr.
Hátíðinni lauk skömmu fyrir miðnætti,-
rneð flugeldum, sem lítið kvað þó að.
Tíðarfar.
Góður þerrir hefir verið hér þesss*
viku þangað til í dag, að er töluverð
rigning. Töður hafa náðst í þeim þerrJ'
kafla.
Snjóað hafði ofan í miðjar hlíðar á
Austfjörðum í kastinu, sem gerði uiö'
miðjan f. mán.
Sinjör fyrir 100,000 kr.
kvað kaupmaður einn í Danmörku
hafa pantað héðan frá rjómabúunum'
sunnlenzku, og lagt það fé hér í banka
fyrir fram. Gestur í Hæli Einarsson er
að safna smjörinu þessa dagana austur
um sveitir. Boðið fyrir það eins og þa®
selst á Englandi, að kostnaði frádregnum.