Ísafold - 08.08.1906, Blaðsíða 2

ÍS AFOLD
Stjórumálaviötal
danskra þingmanna og
íslenzkra.
Um það höfum vér fengið þessa skýrslu
frá nokkrum þingmönnum, þeim er í
utanförinni voru:
A leiðinni til Iíaupmannahafuar var
á ÍÍOTNÍU haldinn stjórnmála-samtals-
fundur af öllum þingmönnum, samkvæmt
áskorun Þjóðræðismanna og Lögkéttu-
manna, til þess að ræða um, hvernig
nota ætti ferðina til að hreyfa stjórnmála-
kröfum Islendinga, er kemur til sam-
bands Islands og Danmerkur. Urðu
menn þar — að minsta kosti Þjóðræðis-
menn og LöGBÉTTU-menn — sammála
um, að krefjast þess, að stöðulögin frá
2. janúar 1871 væru endurskoðuð, og
jafnframt tekin fram /ms atriði, sem
menn urðu ásáttir um að breyta skyldi,
og enn fremur að hin nvju lög skyldu
lögð bæði fyrir alþingi og ríkisþingið
til samþykkis. — Sameiginlegu málin
skyldu upp talin í lögunum, tillagið úr
ríkissjóði útborgað í einu lagi með höf-
uðstói o. s. frv. Enn. fremur skyldi farið
fram á, að nafn íslands væri tekið upp
í titil konungs, með því að slíkt mundi
geta aukið virðingu landsins gagnvart
öðrum þjóðum.
Af stjórnarmönnum og Lögréttu-
mönnum var því þó fastlega haldið fram,
að ekki mætti, fyrir kurteisi sakir,
hreyfa þessum málum opinberlega, t. d.
við peðuhöld, heldur að eins skjóta þessu
fram í samræðum við sessunauta sína af
Dana hálfu, og ráðgjafinn tók það fram
í fundarlok, að alls ekki gæti átt við,
að géra sendinefndir á fund danskra
stjórnmálamanna í þessum ■ erindum.
Þessu mótmæltu þó stjórnarandstæðing-
ar, og kváðust taka ifyp á sig alla
ábyrgð á, að hreyfa þessum málum á
hvern þann hátt, sem þeim virtist bezt
henta, nema hvað þeir kváðust ásáttir
um, að hreyfa ekki stjórndeiluatriðum í
•skálarræðum þeim, er haldnar kynnu að
verða, en þær yrðu þá líka hins vegar
að vera þannig orðaðar, að ekkert væri
móðgandi fyrir neinn þingflokk.
Þegar til Danmerkur kom, var svo
þétt á skipað hátíðahaldi óg ferðalögum,
að varla virtist unt að fá nokkurn tíma
til þess að ná dönskum r/kisþingmönn-
um til samtals í næði; en óhætt er að
segja, að stjórnarandstæðingar gerðu sér
alt far um, að nota hvert tækifæri til
samtals við þá, sumpart á ferðum á
járnbrautum, og sumpart með því, að
stefna ymsum flokksleiðtogum og öðr-
um málsmetandi mönnurn t.il viðtals
sérstaklega. Jafnframt skrifaði og
S k ú 1 i ritstjóri Thoroddsen grein
í blaðið Politikbn, þar sem hann sk/rði
fiá kröfum íslendinga frá sjónarmiði
stjórnarandstæðinga, sem sé: endurskoðun
stöðulaganna, er samþykt yrði bæði
af alþingi og ríkisþingi, og að danskir
ráðgjafar hefðu e n g i n afskifti af ís-
lenzkum sérmálum, í^endingar yrðu
látnir einir um, að ráða fyrirkomulaginu
á sérmálastjóru sinni, eftir eigin geð-
þótta, o. s. frv.
Fyrir hönd stjórnarandstæðinga höfðu
þeir s/slumaður J óh. J óhannesson,
S k ú 1 i ritstjóri I' li o r o d d s e n og dr.
Valt/r tíuðmundsson sérstaka
samtalsfundi við flokksforingja jafnaðar-
manna, hinna óháðu vinstrimanna og
miðlunarmanna, jafnframt því, er þeir
töluðu einstaklega við ymsa af hinum
helztu mönnum í flokki hægrimanna,
með því að atvikin leyfðu eigi, að flokks-
stjórnin sjálf gæti átt. samtalsfund. —
Tóku allir þessir flokksleiðtogar mál-
um vorum yfirleitt vel, og kváðust
hlyntir endurskoðun stöðulaganna með
fullum atkvæðisrétti bæði ísiendinga og
Dana, en álitu hins vegar, að naumast
mundi unt að finna aðra leið til að losa
sérmálastjórn vora við ríkisráðið en að
taka upp hjá oss landsstjórafyrirk'omu-
lagi, með sérstöku iandsráði, enda kom
og sama fram í grein, sem fólksþingis-
maður dr. B i r c k skrifaði nm málið í
blaðið Nationaltidende um það leyti,
er þingmenn komu til Kaupmannahafnar.
Hinir sömu þrír menn höfðu og gert
ítrekaðar tilraunir til að fá .foringja
stjórnarliðs Dana (umbótaflokksins) til
samtalsfundar, og komst jafnvel svo
langt, að búið var að ákveða, hvenær
hann skyldi haldinn, en þegar á átti að
herða, þótti þeim /sjárvert að ræða
málið við stjórnarandstæðinga eina sér,
eri kváöust fúsir til þesp, ef fulltrúar úr
stjórnarliðinu íslenzka tækju þátt í sam-
talinu. — Gripu þá stjórnarandstæðingar
til þess úrræðis, að fá hina dönsku
þingmenn til að stefna til almenns sam-
talsfundar meðal allra ísl. þiugmanna
og þeirra ríkisþingmanna, sem kosnir
höfðu verið til að vera með þeim á ferð-
um í Danmörku, og studdu Lögbéttu-
menn að því sama, og stjórnarliðið í
heild sinni varð því þá og sinnandi.
Þessi fundur var haldinn 1 þinghiísi
Dana að morgni dags hins 29. júlí. —
Á þeim fundi töluðu af íslendinga hálfu :
Lárus Bjarnason, Yalt/r Guð-
mundsson, Guðmundur Björns-
son, og Skúli Thoroddsen;
G u ð 1. Guðmundsson og Þór-
hallur Bjarnarson gerðu og
nokkrar stuttar athugasemdir. Allir
ræðumenn forðuðust að láta nokkuð bera
á nokkrum ágreiningi þeirra á meðal,
svo að kröfur þeirra kæmu fram sem
einróma álit alþingis og Islendinga gagn-
vart Dönum. Jafnvel um »undirskrift-
armálið« tóku stjórnarliðar það fram,
að það væri æskilegt og mundi gleðja
íslendinga, að fá leiðréttingu á því, þó
að sumir þeirra létu í Ijós, að »undir-
skriftin« hefði að eins formlega þyðingu.
Af hálfu Dana töluðu forsætisráðgjaf-
inn, J. C. Christensen, dómsmála-
ráðgjafi A 1 b e r t i og fólksþingsmenn-
irnir Anders Nielsen (stjórnarliði,
formaður umbótaflokksins), / a h 1 e
(óháður vinstrimaður, formaður þess
flokks), og Harald Jensen og P.
K n u d s e n (jafnaðarmenn). Forsætis-
ráðgjafinn kvaðst ekki geta að svo stöddu
gefið nein ákveðin loforð, en kröfur vorar
skyldu verða atbugaðar og þeim tekið
með fullkominni velvild og sanngirni.
Að útborga ríkissjóðstillagið með höfuð-
8tól mundi naumast miklum erfiðleikum
bundið, og sama virtist uppi hjá hon-
um um endurskoðun stöðulaganna yfir-
leitt. En mikil tormerki taldi hann á
því, að breyta titli konungs, og tilgreindi
rök fyrir þvi. I einni af ræðum sínum
gaf hann og í skyn, að verða mætti, að
leiðrétting fengist á »undirskriítinni« við
næstu ráðgjafaskifti, en ráðgjafinn, sem
nú er, yrði að sitjat við gömlu »undir-
skriftina«, unz íslendingar sjálfir steyptu
honum úr völdum.
Þeir, sem töluðu af hálfu hinna óháðu
vinstrimanna og jafnaðarmanna, vildu
aftur vinda bráðan bug að því, að sinna
kröfum Is/endinga, og gerðu jafnvel til-
raun að fá það þegar samþykt á fund-
inum, en fundarstjóra (foifseta fólks-
þingsins, Anders Thomsens, úr stjórnar-
liðinu) þótti ekki við eiga að atkvæða-
greiðsla færi fram, með því að ekki væri
viðstaddur nema nokkur hluti ríkisþing-
manna, og varð þvi ekki úr neinni at-
kvæðagreiðslu; en fundurinn endaði með
húrrahrópi fyrir góðri samvinnu og góðu
samkomulagi meðal Islendinga og Dana.
Lárusar-málaferliu.
Það er síðast frásagnar af alltíðum
málaferlum út af háttsemi Snæfellinga-
yfirvaldsins, að hann var í fyrra dag
dæmdur í landsyfirétti í 4 málum í senn,
í 6 0 k r ó n a s e k t í einu þeirra
(eða 15 daga einf. fangelsi) auk máls-
kostnaðar, en 3 0 k r. m á 1 sk o s t n-
a ð í h v é r j u hinna.
Fyrsta málið, millr hans og síra Helga
Árnasonar í Olafsvík, hefir ekki gengið
þrautalaust.
Það var höfðað fyrir 3 árunr og Lár-
us sektaður þá í héraði um 80 kr., en
þ&nn dóm og alla aðferð málsins dæmdi
landsyfirétturinn ómerkt fyrir einhverja
smáyfirsjón *dómarans (Halldórs heit.
Bjarnasonar syslumanns.)
Þá var það tekið upp aftur og dæmt
af n/ju í héraði á áliðnum vetri 1905,
af stjórnarerindreka Guðm. Eggerz, en
þanti dóm dæmdi landsyfirréttur ómerk-
an í fyrra haust og vísaði málinu heim
aftur til nyrrar dómsáleggingar. —
N/nefndur settur héraðsdómari hafði
vísað málinu frá fyrir þá sök, að stefndi,
Lárus s/slumaður, hefði eigi farið út
fyrir ávítunar- og aðfinningarrétt sinn
sern yfirvald, er hann brá fyrir sig
umstefndum meiðyrðum um síra Helga
— því hafði L. haldið fram —; en
landsyfirréttnr sagði það vera s/knu-
ástæðu, ef rétt væri, en ekki frávísunar.
Setudómarinn fór þá enn á stúfana
og dæmdi málið að efni til, úr því að
ekki mátti frávísa því. Þá s/knaði
hann Lárus af öllum kærtim og kröfum
andstæöings hans, Helga prests, en lét
málskostnað falla niður.
Það var þessi nvi heraðsdómur, frá
30. nóv. f. á., sem landsyfirréttur end-
urskoðaði í fyrra dag, með þeim árangri,
að Lárus var nú loks s e k u r dæmdur,
svo sem fyr segir.
Meiðyrðin, þessi sem Lárus er nú
sektaður fyrir, lét hanti úti á s/slunefnd-
arfundi. Hann sætti því færi, að síra
H. A. leitaði máls um lausn frá hrepps-
nefndaroddvitastörfum, og tjáði syslu-
nefndinni, að hann hefði »syht af sér
óhl/ðni, vanknnnáttu og trassaskap, er
bakað hefði hreppnum tilfinnanlegan
skaða og jafnvel farið með ósannindi«.
Þetta birti hann því næst á prenti, í
sysjunefndargerðunum.
Ekkert af þessu segir yfirréttur að
stefnda (Lárnsi) hafi tekist að sanna,
»þótt hann hafi gert sér ítarlegt far
um það;« »allar skyrslur málsins lúta
að því, að áfryjandi« (síra H. Á.) »hafi
verið samvizkusamur og ötull hrepps-
nefndaroddviti«. — — —
Auk fyrnefndrar sektar, 60 kr., dæmd-
ist á áfryjanda (Lárus) allur málskostn-
aður fyrir báðum dómum, eins og málið
hefði ekki verið gjafsóknarmál, þar á
meðal málssóknariaun til hins skipaða
sækjanda fyrir yfirdóminum, Odds Gísla-
sona% £0 kr.
Tildrög næsta málsins, milli Alexand-
ers E. Valentínussonar, hreppsnefndar-
manns í Ólafsvík, ogLárusar (ásamt ráðgj.
fyrir landssjóð hönd) var sakamálshöfð-
un gegn honum og 3 hreppsnefndar-
mönnum öðrum fyrir það, að þeir höfðu
krafist þess, að Lárus viki úr dómara-
sæti, af því að hann hefði ásamt
s/slunefndinni í Snæfellsness- og Hnappa-
dalss/slu komið til leiðar og ályktað
ólögmæta sakamálssókn gegn þeim,
»þrátt fyrir það þótt honum væri með
öllu alkunnugt, að við værum saklausir«.
Fyrir þetta hafði Alexandir verið dæmd-
ur í landsyfirrétti 6. nóv. f. á. í 20 kr.
sekt, og til að greiða ásamt 2 samnefnd-
armönnum sínum s/4 málskostnaðarins.
S/slumaður (Lárus) lét birta honum og
þeim fólögum dóminn þriðja f jólum
og ritaði síðan skömmu eftir n/ár (9.
jan.) fjárnámsskipun, er framkvæma
skyldi »þegar í stað«, ef hinir dæmdu
gnjiddu eigi málskostnaðinn. Hreppstjórf
gerði það. En fullnægingarfrestur
dómsins, 8 vikur, var hvergi tiæri liðinn,
— það þurfti að flyta sór þessi ósköp —;
og áfr/jaði Alexander því fjárnámsgerð-
inni til ómerkingar og til þess að fá
sér dæmdan málskostnað, annaðhvort
hjá ráðgjafanum fyrir landsjóðs hönd,
eða sj^slumanni, eða báðum í sameiningu.
Fjárnámsgjörðina hafði Lárus sjálfur
ónytt, er hafinn var málarekstur út af
henni og hann áttaði sig á vitleysunni.
En landsyfirrétturdæmdi hann þó í 30 kr.
málskostnað. Að öðru leyti syknaðí
hann þá báða, ráðgjafa og syslumann,
með því áfr/jandi (Valentínus) hafði
eigi uppl/st, að hann hefði beðið neitt
tjón af fjárnáminu, meðan það stóð.
Þriðja málið var milli Lárusar og
Bjarna Sigurðssonar hreppsnefndarmanns,
‘alveg eins undir komið eins og hitt við
Alexander, og fekk sömu afdrif.
Og í fjórða málinu átti Lárus við-
Sigurbjörn Guðleifsson hreppsnefudar-
mann, með sömu málavöxtum og sömu
afdrifum.
Fimta málið, sem margnefnt yfirvald'
er við riðið, var og dæmt eigi alls fyrir
löngu í landsyfirrétti (2. apríl), tíundar-
svikamálið á hendur vini þess, síra
Helga Árnasyni í Ólafsvík. Það stóð
mikið til, þegar það var höfðað. Stjórn-
arblöðin hlökkuðu drjúgum fyrir fram yfir
væntanlegum glæsilegum »heimastjórn-
ar«-sigri: að þar yrði einum meiri háttar
stjórnarandstæðing komið á kné. Ett
heldur varð þar lítið úr högginu sem
hátt var reitt. Síra Helgi hafði dregið
frá í tíundarframtali eitthvað af föstum
umboðskúgildum, áleit sér ekki bera að
greiða af þeim t/und. En það sannað-
ist í málinu, að hann hafði »sk/rt hrepp-
stjóra greinilega frá (þeim) kúgildafrá-
drætti sínum og með því móti lagt á’
vald hans að leiðrét(a tíundargjörðina«r
sem hreppstjóri gerði ekki. Tíund áleit
þó bæði héraðsdómur og yfirréttur að
prestur liefði átt að greiða af umrædd-
um innstæðukúgildum, hún nam 3—4
kr. alls á 3 árum, og dæmdi hóraðsd.
hann í allan málskostnað, en enga ábyrgð-
ella.
Landsyfirréttur breytti dómnum þaðr
að hann lét 8/4 málskostnaðarins koma
á landssjóð, en J/4 að eins á síra Helga.
S v o glæsilegur varð »heimastjórnar«-
sigurinn sá : landssjóði bakaður að þarf-
lausu eigi alllítill kostnaður, — stjórnar-
erindrekinn, Guðm. Eggerz, var marga
mánuði að vasast í þeim málum, auð-
vitað með góðfúslegri handleiðslu hins
reglulega yfirvalds. Að þarflausu var
það gert vegna þess, að síra H. hafðí
frá upphafi verið boðinn og búinn til'
að greiða tfundina, ef svo þætti vera
eiga.
Mislingar
hafa gert vart 'við sig nylega við
Eyjafjörð, bæði á Akurej’ri og víðar,
Stungið sór niður í stöku húsi. Hafa
fluzt frá Færeyjum. Er svo að ' heyra
að hömlur hafi verið lagðar fyrir að
sj'kin færðist út. Alt er undir því
komið, að dyggilega sé rækt sú Jaga-
skylda, að segja jafnan til þegar í stað
sérhverra grunsamlegra veikinda. Sam-
göngur eru svo tíðar orðnar nú millí
landa, að aldrei er hægt að ábyrgjast,
að sóttnæm veikindi berist ekki tií j
landsins, þá er minst vonum varir.
Norskir konsúlar.
Björn Guðmundsson kaupmaður í
Reykjavík er skipaður aðalkonsúll Norð-
mauna hér á landi.
Ennfremur 3 undirkonsúlar:
Pótur A. Ólafsson verzlunarstjóri á
Patreksfirði; Friðrik Kristjánsson banka-
stjóri á Akureyri; Stefán Th. Jónsson
kaupmaður á Seyðisfirði.