Ísafold - 25.08.1906, Blaðsíða 2

í S A F 0 L 1)
Danmörk er gott land; það er satt;
en hún er það af því, að synir hennar
hafa lagt fram fé og krafta til að gera
hana að einu hinu be/.t ræktaða landi
í Norðurálfu; og þetta hafa þeir gert,
af því, að þeir unna landinu sínu og
hafa óbiluga trú á gæðum þess.
|>að er að þakka þeirri trú og ræktar-
semi við landið, að Danir eru á frem-
ur skömmum tíma komnir langt fram
úr nágrannaþjóðum sínum í öllum bún-
aðarframförum.
|>að þarf ekki langa viðkynningu við
landsfólkið í Danmörku til að verða
þess var, hve heitt bændur þar unna
landi sfnu og hve ant þeir láta sér
um ræktun þess.
f>að eru því ekki orðin tóm, er
Danir segja, að Danmörk sé hið bezta
land, er sólin skíni á; þeir gera sitt
til að láta það verða sannmæli; og
vissulega getum vér Islendingar mikið
af þeim lært í þessu efni. (Niðurl.)
Hollenzk síldarverkun.
Héðan fór í vetur íslenzkur styrimað-
ur, .J ó n Bergsveinsson, til Hol-
lands í því skyni að kynnast hollenzkri
síldarverkun og læra hana verklega.
En að því væri stórmikil framför og
gróðavon fyrir oss, ef vór kæmumst upp
á hana. Hollendingar verka síld allra
þjóða bezt í heimi, enda koma henni
fyrir bragðið í miklu mett verð. Til
dæmis að taka fengu þeir í sumar 36
kr. (= 24 gyllini) fyrir tunnuna um
sama leyti sem síld héðan seldist í Björg-
vin fyrir 21 kr.
Jón Bergsveinsson er nú kominn aft-
ur, eftir missiris dvöl í Hollandi, og hefir
gengið mikið vel. Hann vann Jiar hæði
á sjó og landi alla óbrotna vinnu að
fiskiveiðum, síldar og þorsks, og að verk-
un á aflanum. Að öðrum kosti hæpið,
að hann hefði fengið að læra þetta. Því
Hollendingar h a f a legið á síldarverk-
unarlist sinni eins og ormur á gulli.
Hann segir, að aðalmunur á verkun-
araðferð Norðmanna og Hollendinga sé
hreinlætls-munurinn. Hann er mjög mik-
ill. Hollendingar eru hin mesta hrein-
lætisþjóð í heimi, og kemur það fram í
þessu sem öðru.
Norðmenn salta síldina vanalega með
ínm'fl unum í; draga ekki úr henni mag-
ann nema hann só fullur af átu.
Hollendingar taka alt af úr henni
bæði tálkn og maga, nvernig sem á
stendur.
Þeir aðgreina síldina miklu vandlegar
en Norðmenn. Norðmenn aðgreina hana
ekki að jafnaði öðru vísi e>i eftir stærð.
En Hollendingar flokka sömu stærðina
í þrent, eftir gæðum.
Hollendingar greiða síldina úr netjun-
um jafnóðum og þau eru dregin, og
kverka hana m. m. og salta þá undir
eins. Norðmenn láta hana liggja í net-
junum þangað til þeir halda heimleiðis,
og greiða hana úr á innsiglingu.
Hollendingar hætta að draga þegar
full eru hjá þeim ílátin, sem þeir salta
í; láta netin liggja kyr með hinu þang-
að til þeir eru búnir að koma frá sér
aflanum svo verkuðum sem vera ber,
og þeim líkar.
Margt smávegis annað gera Hollend-
ingar til þess að varan verði sem bezt,
það er hór yrði of langt, upp að telja.
Heimboðs-annállinn eða þing-
mannautanfararinnar bíður næsta blaðs,
með því og að nú eru komnir í þess
stað hinir fyrirhuguðu, ágætu ferðapistl-
ar síra Sigurðar í Vigur.
Jasou eða Iugólfur?
Ekki er ofsögum sagt af vinarhót-
um Dana oss til handa í sambandi
við þingmannaförina.
Ofan á hinn mikla veizlufagnað og
hvers kyns dálæti við þá hafa þeir
tekið upp í það sinn þann fornmanna-
sið, að leysa boðsgesti sína út með
gjöfum.
Drykkjarhornið mikla og dýra hefir
áður verið á minst.
|>á hafa þeir í annan stað gefið
hingað veggjamyndirnar úr ríkisþings-
veiziunni í Oddfellow-hölliuni, eftir
Carl Lund; og hefir þeirra einnig get-
ið verið hér í bl.
Nú hafa þeir í ráði eina gjöf enn,
og hana þessa stórmannlegasta: stand-
mynd af eiri af Jason kappa hinum
gríska, gerða eftir hinni heimsfrægu
frummynd Alberts Thorvaldsen, þess-
ari sem ávann honum fé og frama
fyrst allra hans mörgu og miklu lista-
verka. Og er hugmyndin að láta
hana prýða Austurvöll, í viðbót við
Thorvaldsensmyndina þar með vonar-
gyðjuna.
Um myndar-valið hefir þó komið
fram önnur tillaga í dönskum blöð-
um (Nationaltid. og Politiken, 6.
þ. m.): sú að láta það heldur vera
standmynd af Ingólfi Arnar-
syni, eftir Einar Jónsson.
það er kunnugt, að Einar hefir gert
eitt eða tvö frumvörp að slíkri mynd,
og var hugsunin sú, að Reykvíkingar
reyndu að eignast hana, láta gera
hana hæfilega stóra og með viðeigandi
umbúnaði, og reisa hér á Aruarhól.
En lengra hefir ekki sú hugmynd
komist.
Ekki er nokkur hinn minsti efi á
því, að ættu Reykvíkingar að kjósa
sjálfir — og ekki einungis Reykvíking
ar, heldur allir landsmenn, allir íslend-
ingar, innan lands og utan, — mundu
atkvæðamunurinn þar í milli, milli
Ingólfs og Jasons, verða eins og 100
á móti 1 að minsta kosti. Svo marg-
falt meiri hugur leikur þeim á land-
námsmanninum, »lngólfi Arnar bur, föð-
ur landsins« okkar. þar kemst enginn
8amjöfnuður að.
Harla fagurt og tilkomumikið og
stórum frægt listaverk fengjum vér,
þar sem Jason er, og hugnæmt er
08S það, að höfundurinn, hinn heims-
frægi snillingur, var af íslenzku bergi
brotinn.
En hitt vegur stórum meira, margfalt
meira, að líkneskið jartegni ekki suð-
ræna, gríska goðfræðishetju, heldur nor-
rænan víking og þar á ofan frægasta
manninni í sögu þessa lands, annan
en Snorra Sturluson, — Kólumbus
íslands.
Staðinn undir Ingólfs mynd eigum
vér og hinn ákjósanlegasta, og enn ónot-
aðan, til allrar hamingju.
f>að er Skanzinn, mannvirkið, sem
kallað er vanalega, með útl. afskræm-
isheiti, Batteríið eða Battaríið, og er
eftir því ófrægilegt að uppruna, en í
lófa lagið að umbreyta því svo, að
litlar sem eDgar menjar sjái hín3 fyrra
sköpulags og upprunalegrar tilætlun-
ar. Hvilftina ofan í það er lafhægt
að fylla, og bæta má við hóliun aust-
an og vestan, eöa á þrjár hliðar ef
vill. jþá er hann orðinn að sélegum
fornmannahaag, og mundi að sjálfsögðu
verða skýrður Ingólfshvoll. Með
myndarlegum stalli undir mundi bera
sæmilega á Ingólfslíkneski þar, þótt
ekki væri ýkjastórt. Skemtistíg mætti
því næst gera utan um hólinn neðan til
og einstigi upp á hann, upp að mynd-
inni. Væri því næst gerður dálítill
skemtigarður þar sunnan við, um norð-
urskák Landshöfðingjatúnsins, stærri
þó til muna en Alþingishússgarðkrílið,
hefði höfuðstaður vor fengið mjög
ánægjulega bæjarprýði.
Nýr landskjálíti mikills háttar.
Eydd mestöll borgin Valparaiso
í Suður-Ameríku, o. fl.
Marcou iskeyti frá því á mánu-
dagiun flytur þá frétt, að fyrra fimtu-
dag kl. 8 um kveldið hafi komið land-
skjálfti í Valparaiso, einni helztu borg-
inni í Chileríki í Suður-Ameríku. Tjón
ekki mikið þá. En fólk flyði úr hús-
unum. En þá kom rétt á eftir annar
kippur, sem ekki stóðast ramgerðustu
húsa-undirstöður. og hrundu þau hrönn-
um. Því næst kviknaði í borginni.
Bæjarmenn lágu úti um nóttina. Fjöldr
manna flyði upp á fjöll. Sagnir ógreini-
legar að svo stöddu og hvað í móti öðru.
En haldið, að 400 manna hafi beðið
bana í Valparaiso og að hálf borgin
muni vera eydd. Þrjátíu fengu bana í
borginni Santiago, skamt frá Valparaiso
og fjártjón þar 4 milj. dollara. Borg-
irnar Quillota og Limache og aðrar smá-
borgir hafa og hrunið eða eyðst.
Framhald fréttanna flytur Marconi-
skeyti frá f gær, og er þess getið þar,
að landshöfðinginn í Valparaisofylki hafi
skýrt ríkisforsetanum í Chile frá, að
minst 300 manna muni hafa lífi týnt í
landskjálftanum, og 800 meiðst, en aðrir
að 1000 rnanns lrafa farist í minsta
lagi, og að fullyrt só, að tjónið hafi orð-
ið meira en í San Francisco. Land-
skjálftakippir halda enn áfram. Eld
hefir loks tekist að kæfa, mest með
sprengitundri (hús sprengd í loft upp
til að stöðva hann). Herlið hefir varð-
gæzlu á strætum. Margir ránsmenn
skotnir að hermenskulögum.
Bjargráðanefndin í San Fraucisco hefir
sent 10,000 dollara til líknar nauðstödd-
um.
Mesti bjargarskortur vegna þess, að
járnbrautarferðir hafa tepst, og er það
mikill voði.
Landskjálftinn hefir eytt eynni Juan
Feruandez, þarsemDefoeskáld lætur sögu
Robinsons Crusoe hafa gerst. (Hún lá
langt út í Kyrrahafi vestur undan Val-
paraiso).
Landskjalftakippir fundust í eynni
Martinique, en tjón ekkert.
Síðustu hraðskeyti frá Valparaiso
segja, að ekki séu það færri en 3000
manna, er bana hafi beðið þar í Val-
paraiso, og að eignatjónið nemi ekki
minna en 100 miljónum dollara.
Meiri hluti borgarinnar þurkaður
burtu, og hitt óbyggilegt — alt hrunið
eða eytt af éldi.
Miklir landskjálftakippir halda áfram.
Einn afarstór á mánudagskveldið.
Borgin Quilloto, upp frá Valparaiso,
er sögð gjöreydd.
Hægur hristingur fanst í Lima, höfuð-
borginni í Chile.
Sagan segir, að lík liggi ójörðuð
hundruðum saman, þar á meðal 200 í
borginni Limache einni.
, Valparaiso er önnur mest borg í Chile,
strandlengjurlkinu (um 500 m. danskra)
vestan á Suður-Ameríku, á stærð við
Þýzkaland, en landsbúar ekki nema eitt-
hvað á 4. miljón. Þar eru 23 eldfjöll.
Fólkstala var í Valparaiso (þýðir Para-
dísardal) um 150,000 fyrir nokkrum
árum. Það ei sögð mest verzlunarborg
við Kyrrahaf austanvert önnur en San
Francisco. — Merkilegt, að þær tvær
borgir hafa orðið fyrir sama áfallinu
sama árið, og er þó óravegur í milli,
1000—1100 mílur danskar.
Ynis erlend tíðindi.
þetta eru helztu M ar k o n i s k e y t í"
vikuna þá arna :
Frá Rússlandi. Fólk ákaflega-
óttaslegið í Varsjá og nálægum borg-
um fyrir hin hræðilegu ósköp, sem á-
gengu á miðvikudagínn, er herliðið'
sendi skothríðardembur í allar áttir..
Mannfall í Varsjá á miðvikudaginn'
226. þar á eftir réðust hermennirnir
á Gyðinga, og fengu 250 bana eða-
sár. Skelfingarstjórn almenn um Rúss-
land. Lögreglan magnlaus.
Mörgum sprengikúlum var hent og.
skotum hleypt að landshöfðingjanum
Varsjá, en ekki sakaði hann.
Frá öðrum löndum. Lögregl-
an í Marseilles á Frakklandi hefir
uppgötvað samsæri um að myrða
Falliéres ríkisforseta, er hann kæmi
þar nú bráðum. Lögreglan hefir höndl
að italskan mann, er hafði sprengiefni'
í vörzlum sínum.
Ýmsir helztu menn í frjálslynda-
flokknum á Cuba hafa verið höndum
teknir og komst við það upp alvarlegt-
samsæri, þar sem haftvaríráði meðak
annars að myrða forsetann, Palma.
Tyrkjasoldán beldur hátíðlegt vegna-
batans, sem hann hefir fengið, og hefir
skipað að sleppa bandingjum, þeim er
tekið hafa út 2/8 ídæmdrar hegningar.
Vagnlest af sprengitundri (dýnamít)?
sprakk á einuœ stað í Mexiko og tætti-
í smátt 30 þarlenda verkamenu og,
marga verkstjóra norðan úr Bandaríkj-
um.
Svertingi var af lífi tekinn dómlaust
í tíreenwood f Suður-Karólínu fyrir að
hafa veitt tilræð ihvítum kvenmannh
og svertingjastúlku. Ríkisstjórinn var
viðstaddur og hét á skrílinn að hætta
við það fólskuverk, en það hreif ekki>
hót.
Verkfallsmenn í Argeutínu brutu með
grjótkasti glugga í járnbrautarlest Roote-
Bandaríkjaráðgjafa (utanríkis), og,
meiddu margt fólk. Root sakaði ekki-
Ibrahim Egipta prinz hlaut bana af
bifreiðarslysi.
Svertingi veitti enskri stúlku árás-
í Lake Georgía í Ameríku, og erm
þúsund manns í eftirleit eftir hann-
um landið.
Twangfang hinn kínverski, einn úr
Norðurálfusendiförinni, er heim kom-
inn aftur úr því ferðalagi. Hann hafði*
með sér kvikmyndavél (ljósmynda) til
að skemta ekkjudrotningunni. Vélim
sprakk og olli mikilli skelfingu.
Serbíukonungur hefir veitt viðtaí
Whitehea sendiherra, og er hann
fyrsci brezkur sendiherra sem hann
hefir heimsótt síðan er Alexander kon-
ungur var veginn.
Alexandra drotning er komin tif
Iíristjaníu að heimsækja dóttur sína
og tengdason, konungahjónin norsku.
Mannskaðasamskotin.
Landar í Vesturheimi taka drengileg-
an og stórmannlegan þátt í peninga-
hjálp handa ekkjum og munaðarleys-
ingjum eftir mannakaðana miklu hér f
vor. Þeir voru búnir að skjóta samaa
í öndv. þ. m. um 8,000 kr. (2200 dolk).
Aðalfrumkvöðull þess mun hafa verið
ágætismaðurinn sira Friðrik J. B e r g-
m a u n.
Barn brann
til bana á Ölvaklsstöðum í Borgar-
hreppi 13. þ. m., einkabarn eins bónd-
ans þar, Jóns Bergssonar og þeirra
hjóna. Mun hafa verið á þriðja ári.
Hafði kviknað í fötum þess frá eldavél,.
en enginn inni og var brunnið til ösku
hér um bil, er að var komið.