Ísafold - 24.10.1906, Blaðsíða 2

Eftir tíu ár.
Vr ferð um landskjdlftasvœðið frd 1896
IX.
Herkúles Nokkuð svipar þeim samau,
og Ormur Herkúles Seifssyui og Ormi
Stórólfssou. Stórólfasyni. Buda munu
aflrauDÍr þeirra beggja vera
álíka sannsögulegar.
En bér 6r nú ekki átt við þann
Herkúles, heldur nýja sláttuvél, er avo
nefnist, hina einu, að mælt er, sem
hér á landi hefir reynet nýtileg að
bvo atöddu. Sumir láta þó ekki illa
af annari, er nefnist Deering.
Freyr segir að þær séu 9 til hér
á landi, Herkúles-sláttuvélarnar, og
meiri hlutinn á Suðurlendinu. Blaðið
hefir það eftir Sturlu kaupmanni í
Reykjavfk, er fekk í vor handan um
haf 7 af þessum 9 vélum, að bústjóri
hans Jón Jónatanasonf Brautarholti hafi
ðlegið f sumar á einum degi, 11
atundum, þann teig í túni, er 8 menn
slái á tæpum 3 dögum.
Eg veit um 2 Rangæinga, er fengu
eér sinn Herkúles hvor f vor. Annað
var |>orateinn á Móeiðarhvoli. Hann
sendi son sinn vestur að Brautarholti,
að læra á vélina. En ekki notaði
hann hana fyr en á engjum; þótti
hestarnir ekki nógu vanir að hleypa
þeim með hana á túnið. Hann segir
hana hafa slegið hjá sér á 20 hesta
engi 100 hesta á dag; en 20 hesta engi
kallar hann þá slægju, er meðalmaður
slær 20 hesta á dag. f>ess þarf ekki
að geta, að verðið sitt borgaði hún á
fyrsta sumri og vel það. Var þó ekki
notuð nema lftinn tfma. jþví fyr en
varði tók fyrir slátt. Og ekki verður
hún notuð nema á sléttu fremur en
aðrar sláttuvélar. Hún slær svo vel,
að ekki skilur hún efti nema j/4 þuml.
af stráinu. Tveir hestar ganga fyrir.
Ekkert er því til fyrirstöðu, að
sláttuvélar þessar eða aðrar eigi lakari
verði viðlfka algengar hér á landi á
10 árum hinum næstu, eins og skil
vindur hafa orðið á undanförnu 10 ára
tímabili, — ekki nema e i 11.
En þetta eina e r örðugur þröskuld-
ur.
|>að er að gera a 11 slægjuland hér
um bil alveg slétt, ræktað land (tún)
og óræktað.
fm' verðið á vélunum er sama sem
ekki neitt. Einhverstaðar á öðru hundr-
aði kr., Ifklega ofarlega nokkuð að svo
stöddu.
En mikið ska) til mikils vinna.
Og hér e r til mikils að vinna.
Sé það rétt, sem eg hefi heyrt marga
jarðabótamenn segja, að einn maður
slái á slóttuðu túni viðlíka teig á dag og
3—4 voru fullhertir með áður, í þýfinu,
hve ódæma-vinnusparnaður yrði þá
ekki aó vél, sem slægi á við 5 menn ?
Hún slægi þá á dag á við það, sem
15—20 menn slá í þýfi.
Allir kannast við, hvernig Ormur
Stórólfsson fór að slétta. Heitir enn
Ormsvöllur síðan í Stórólfshvolslandi,
rennsléttur.
f>ví hefir nú verið varpað fram, auð-
vitað fremur í gamni en alvöru, að
snjallasta ráðið til að gera kleift að
slétta grjótlaust þýfi væri að fá sér
sterkan Herkúles, úr því að Ormur er
kominn uudir græna torfu fyrir margt
löngu, og að sá Herkúles hefði sama
lag og hann á að slétta: slægi af þúfur
allar og færði saman í múga. Gróa
mundu þær upp, þ. e. skellan eftir
þær, á ekki mörgum árum. Og minni
yrði tikostnaðurinn, að grasmissinum
á meðan meðtöldum, heldur en ef
höfð væri algenga sléttunaraðferðin.
Marga hesta nokkuð mundi þurfa fyrir
það bákn. En að bregða fyrir sig
aflvél rafmagns t. a. m.? segja þeir.
Gamninu því fylgir sú alvara, að
hafi nokkurn tíma legið á að klífa
þrftugan hamarinn til að eyða öllum
þúfum úr ljábæru landi hér, þá er það
nú, er fengin er sláttuvél við vort
hæfi.
Eystri Allar líkur eru til, að farið
áveitap. verði að ráðgera hana í fullri
alvöru, áveituna úr Rangá
eystri á sandana fyrir vestan hana,
þessa sem Einar Benediktsson hefir
komið upp með. því skoðað hafa
landið þar í því skyni að hans undir-
lagi f sumar þeir Kofoed Hansen
skógfræðingur, Thalbitzer áveituverk-
fræðingur, sá er rannsakaði í sumar
Flóaáveituna, og Sigurður Sigurðson
ráðunautur. Sigurður hefir meira að
segja gert þar mælingar að undirlagi
Landsbúnaðarfélagsins eða með þess
leyfi, og sent þær Thalbitzer, en hann
ætlar að gera eftir þeim lauslega kostn-
aráætlun. það er jafnvel haft eftir
Sigurði, að ekki skilji hann í, að kostn-
aðurinn fari fram úr 15 þús. kr. En
það væri lítilræði.
Tvent er þessari áveitu ætlað að
vinna: a ð hefta sandfok, og a ð bæta
og efla gróður þar, sem gras er iyrir,
eins og aðrar áveitur gera.
Bezt lízt þeim, er skoðað hafa, á
að taka ána upp fyrir o f a n Hafra-
fell. þar fundu þeir sýslumaður og
Thalbitzer í sumar gamlan árfarveg
þurran örskamt fyrir vescan Rangá, og
kvað vera í lófa lagið að veita henni
þangað, en sá farvegur gerir aftur
kleift að koma vatninu niður um vell-
ina, Rangárvöllu.
Fyrirhleðslugarður gamall kvað fund-
ist hafa langt fyrir ofan Keldur, og
rústir af sundpolli fyrir ofan Hof.
Vatn f hann þykir mönnum sem sem
muni hafa orðið að fá úr Rangá. Og
eitthvað merkir fyrirhleðslugarðurinn.
Fornmenn kunnu til áveitu betur miklu
en vér höfum gert til skamms tíma,
og voru meiri athaÍDarmenn en vér
í því sem fleira.
VÍDnufólks- Vinnnufólkseklan, óyndið
eklan. í sveitinni, fíknin í að
komast að sjónum og
í kaupstaðarlífið — hvernig á að lækna
það mikia mein, þann tálma, sem það
gerir landbúnaðinum? Kaupamönnum
er goldið nú orðið 16, 18 og 20 kr.
um vikuna, auk fæðis og þjónustu og
ferðakostnaðar aðra leiðina. En þó
vilja þeir heldur vinna á eyrinni í
kaupstað fyrir sama kaup á n fæðis,
húsnæðis og þjónustu, eða þá vera á
fiskiskútu með ekki betri kjörum.
það er von að bændum finnist þetta
harla óeðlilegt. En svona er það.
þarfur maður væri það, sem fyndi
ráð tii að láta verkafólk una í sveit.
Sjálfu væri því það mun hollara og
landinu stórum hagfeldara.
Mikið muD þar um valda heldur
langur og eÍDkum mjög óákveðinn
vinnutími til sveita, sá eldgamall ávani,
að ætla fólki svo sem engan tiltekinn
hvíldartíma f sólarhringnum utan svefns
og máltíða. Bændum væri fráleitt
meiri óhagur að þvf, að hafa vinnu-
tímann styttri og umfram alt ákveðn-
ari. En vitaskuld með þeim fyrirvara,
að eiga tilkall til lengingar á vinnu-
tíma, er mikið Iiggur við, jafnvel
helgidagavinnu þá, ef t. d. ætlar að
koma ofan í eða því um líkl. Bæði
þykir vera reynsla fyrir því, að betur
8é unnið, ef vinnutíminD er skaplegur,
og eins hitt, að verkafólk uni vel vist,
þar sem höfð er góð regla á henni,
með ákveðnum hvíldartíma í hverjum
sólarhring utan svefns og máltfða, þó
a ð töluverð vÍDnuharka sé annars veg-
ar.
Annars er vinnutíminn óvíða eins
langur nú orðið f sveit eins og
kaupstaðarfólk gerir orð á. f>að mun
vera miklu fremur ónóg reglufesta á
vinnu og hvíld, sem að er.
Sláttuvélar, plæging, sáning, akbraut-
ir og vagnar, — þetta á alt fyrir sér
að gera vistina f sveit og vinnu þar
fýsilegri. það á Dokkuð í land, en
kemur smásaman. Enginn samjöfnuð-
ur er á því að öðru leyti, hve miklu
sveitalífið er hollara að viðurværi, lofti
ogviðurgjörningi öllum en malarvinna og
húsnæðisþrengsli ásamt kjarnlitlu kaup-
staðarfæði.
B. J.
Jiœktumirsjóðurinu.
Meiri hluta vaxtanna af þeim sjóði,
sem stofnaður var með lögum 2. marz
1900 af andvirði seldra þjóðjarða og
er nú orðinn hátt á annað hundrað
þúsund kr., er varið til verðlauna fyrir
frábæran dugnað í jarðabótum, eftir
tillögum Landsbúnaðarfélagsins.
þe8sir 45 búendur hafa fengið verð-
laun þ. á., eftir því sem Fbeyr skýr-
ir frá:
150 kr. hefir einn fengið: Páll Signrðs-
son í Jöykkvabæ í Skaftaf.
125 kr. sömuleiðis einn : Sveinn Árnason
i Felli í Skagaf.
100 kr. hver þessara sex: Árni Gnðmnnds-
son á Þórustöðum f Þing.;
Björn Jónsson á Veðramóti í Skag.;
Björn Sigfnsson á Kornsá;
Guðmundur Klemenzson f Bólstaðarhlíð;
Páll Pálsson, Eystra-Fróðholti i Rang.;
Signrður Ólafsson, Núpi í Rang.
75 kr. þessir átta: Einar Gestsson í Hæli,
Árn.;
Einar Jónsson á Brimnesi i Skagaf.;
Jóhannes Þorkelsson i Ytra-Holti í Eyjaf.;
Jón Þorkelsson i Seglbúðum i Skaftaf.;
Ólafur Briem prestur á Stóra-Núpi i Árn.;
SigurðurGuðmundsson, Helgafelli í Eyjaf.;
Stefán Signrðsson á Þverá i Skagaf.;
Vilhjálmnr Einarsson, Bakka i Eyjaf.
50 kr. þessir 29: Árni Flóventsson í
Hörgsdal i Þing.;
Benóní Jónasson i Laxárdal í Strand.;
Bjarni Jóhannesson í Þorsteinsstaðakoti í
Skagaf.;
Daniel Jónsson á Eiði í Þing.;
Elín Arnljótsdóttir á Hafgrímsstöðum i
Skagaf.;
Erlendur Gunnarsson á Sturlu-Reykjum i
Borgarf.;
Gisli Jónsson prestur á Mosfelli í Árn.;
Guðjón Magnússon á LaugarhÖkkum i
Arn.;
Gnðmundnr Vigfússon á Kílhamri i Árn.;
Jens Sigurðsson i Rifi i Snæf.;
Jón Jónsson, Galtarholti i Mýr.;
Jón Jónsson á Reynishólum í Skaft.;
Jón Þorsteinsson á Kalastöðum i Mýr.;
Júlíus Danielsson í Syðra-Garðshorni i
Eyjaf.;
Kolbeinn Eiiiksson i Stóru-Mástungu i
Árn.;
Kristinn Guðmundsson á Miðengi i Árn.;
Loftur Magnússon i Gröf i Dal.;
Lúðvik Lúðvíksson á Karlsst. i S.-Múl.;
Ólafur Erlendsson á Jörfa i Hnapp.;
Ólafur Guðmundsson á Sviðngörðum i Árn.;
Pálmi Sigurðsson á Æsustöðum i Hún.;
Rósa Finnsdóttir á Háafelli i Dal.;
Salómon Sigurðsson i Stangarholti i Mýr.;
Sigurður Guðmundsson í Litlu-Hildisey i
Rang.;
Sigurður Jónsson i Litla-Lambhaga í
Borgf.;
Skúli Guðmundsson á Þambárvöllum í
Strand.;
Tómas Jónsson á Litln-Hvalsá i Strand.;
Vigfús Magnússon á Þórólfsst. í Dal.;
Þórarinn Baldvinsson á Svarfhóli í Dal.
Síldarveiði Norðmanna
hér við land segir í blaði frá Man-
dal 4. þ. m. að gizkað só á að nemi
eftir sumarið 1 m i 1 j. k r.
Akureyrarbnmine
Sum sbeyti vilja gera tjónið alls nól.
250,000 kr.
En líklega er það orðum aukið, sem
betur fer.
það hefir heyrst, að bæjarfógeti hafi
gert- skaðann í skýrslu til ráðgjafans
nál. 190,000 kr. og sagt þar af hafa
verið í brunaábyrgð 145,000 kr.
Kolbeinn Árnason kaupmaður hafði
verið nýbúinn að selja hús sitt hið
nýja og veglega Halldóri nokkrum
Jónassyni. f>að var efst húsanna, sem
bruDnu, og þar er sagt að kviknað
hafi eldurinn.
Sjálfur átti Kolbeinn nú aðeius þriðja-
húsið að ofan, ekki stórt, en tvílyft þó.
Svolátandi símskeyti fekk ráðgjafinn
frá k o n u n g i á laugardaginn, annan>
dag eftir brunann (þýðingin er eftir
Isafold):
Fredensborg 20/l0 ’06, kl. 9 árd..
Mig tekur sárt að frétta um hinn
mikla bruna, sem Akureyri hefir orðið
fyrir, og votta eg að svo stöddu hjart-
anlega samúð mina, og bið yður að'
senda mér hið fyrsta skýrslu um, hve~
miklu slysið nemur og nánari atvik
þar að lútandi.
Friðrik
R.
* * *
f>að er auðskilið á ummælum kon~-
ungs (»að svo stöddu*), að hann hugs-
ar sér að gera eitthvað meira en að
sendaþessakveðju, þ.e. veitagjafahjálp..
En bæjarstjómin á Akureyri eða odd-
viti hennar hafði svarað því ráðgjafan-
um, er hann grenslaðist eftir um tjónið,.
að hún (bæjarstjórn) hugsaði ekki til
að leita hjólpar utan bæjar; og var það
drengilega mælt og hugsað. það hafði
verið í skýrslu oddvita, er ráðgjafi mun
hafa tjóð konungi, að um 10,000 kr.
skaði af tjóninu öllu hafi lent ó félaus-
um verkamönnum og 2 fátækum fjöl-
skyldum. Meira ekki.
Maöiir clruknaði
miðvikudaginn var, 17. þ. mán., á
leið úr Vestmanneyjum upp undir
Eyjafjöll, hrökk útbyrðis af vélarbáts-
þiljum, sem kvartað er um að oft séu
ekki vel girtar á þeim bótum. Hann
hét Magnús Magnússon, frá
Landamótum, vaskleikamaður, um
þrítugt, kvongaður, en barnlaus að
sögn.
Skipstrand.
Fyrra sunnudag, 14. þ. mán., í of-
viðrinu þó, sleit upp á Ólafsvíkurhöfn
eina fiskiskútu Einars kaupmanns-
Markússonar og rak á land. Hún hét
Clarina, um 30 smól., og átti heima
áður hér á Seltjarnarnesi. Hún kvað
vera óbætandi. Skipverjar 5 björguð-
ust klaklaust.
Maður liengdi sig
á Stokkseyri núna á sunnudaginn,
í Ranakoti, í útihúsi þar, J ó n að nafni
P á 1 s s o n, ókvæntur, 52 ára. Hafði
verið geðbilaður nokkur ár. Var áður"
glímumaður og skotmaður með af-
burðum.