Ísafold - 31.10.1906, Qupperneq 1

S&cmar ót ýmist einn sinni eOh
tvisv. í vikn. YerÖ &rg. (80 ark,
«minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eOa
l'/a doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (sknfleg) bnndin v:0
áramót, ógild uema komin sé til
átgefanda fyrir 1. október og kanp-
andi sknldlaus við blaOiÖ.
Afgreiðsla Auxturstraeti S
XXXIII. árg.
Reykjavik miövikudaginri 31. oktober 190C

72.
tölublad.
Hrossamarkaðurinn i Danmörku.
Honum er stórspilt.
Hrakleg meðferð á skepnum.
f>ví var lýst hér í blaðinu í fyrra,
Ihve þá voru hrapallega tnislagðar hend-
tur þeim, er hefðu átt að sjá um, að
•osð notaðist sem bezt að markaði í
Danmörku fyrir íslenzka hesta, eftir
tsýninguna þá í Khöfn, sem jók þeim
álit að miklum mun, og eftir áður
gerðar líklegar tilraunir til að fá þar,
i Danmörku, miklu betri markað fyrir
þá en á Englandi.
þeim var þá, hrossaförmum héðan,
<dembt á uppboð hvað eftir annað, mis
jafnlega tilhöfðum af skipsfjöl héðan,
eins og við var að búast.
Bn í stað þess að bæta ráð sitt, er
«ama laginu haldið áfram nú í sumar
,og þó farið enn ókærnislegar að, auk
þess er svo skammarlega hafði verið
tarið með skepnurnar á leiðinni út, að
stórhneyksli vakti um alla Danmörku
■og í ráði var að kæra sjálfan hrossa-
konginn, þar sem hann á heimilisfang,
:á Bnglandi.
Svo er mál með vexti, að hrossin
>munu vera yfirleitt te.kin 1 umboðB-
íSölu, og liggur þá uroboðssalanum í
litlu rúmi fremur, hvort þau seljast
vel eða illa. Hann fær sín ákveðnu
Tumboðslaun hvort heldur er. En öðru
jgræðir hann vel á. það er skipsleig-
an. Hún er söm, hvort sem margt er
eða fátt í hv6rjum farmi. Bn gróðinn
á henni þvf rneiri, sem fleiri er hross-
in f farminum, með því að eigendur
hrossanna eru látnir greiða ákveðið
fargjald fyrir hvert þeirra.
Hér er nýleg saga af einum slíkum
gróðahnykk, eftir dönskum blöðum
i(Aalborg Stiftstidende 11. sept.,
;Social-Demokraten 12. 8. m., o. fl ).
Til Álaborgar kom 9. sept. norskt
:gufuskip, Eccho, er lagt hafði á stað
héðan frá Reykjavík í byrjun mánað-
arins, með 438 hesta, en skilaði ekki
nema 408. Hinum, 31, hafði skol-
að útbyrðis á leiðinni, þar á með-
al 13 í einu. þeir höfðu verið hafðir
á þiljum uppi, eftir að búið var að
kasa neðan þilja alt sem þar komst
fyrir.
f>eir sem eftir lifðu voru voðalega
út lítandi: margir f ó t b r o t n i r, eða
með hroðaleg s á r á h ö f ð i, fótum
eða annarstaðar um kroppinn. Skinn
flegið af fótum og sá inn í bein. Sum-
Um var ekki lfft; það varð að skjóta
,þá þegar í stað, rúma 20.
Eitthvað 58 voru sendir til Khafnar
eftir ráðstöfun lögreglunnar, til lækn
inga þar.
Farminn höfðu þ3Ír átt með í sam-
einingu, hrossakongurÍDn í Newcastle
°g Vestergaard nokkur, hrossakaup
h'aður í Khöfn og dýralæknir. Hann
bafði byrjað á að panta fslenzka hesta
°8 selja þar í Danmörku fyrir nokkr-
Ulö árum. En því mun Newcastle-
^anninum ekki hafa geðjast að. Hann
’flörir sér ekki að góðu neina skerðing
á hrossasölueinkarétti þeim, er hann
hefir helgað sér fyrir íslands hönd.
Fyrir því hefir hann komið sér hið
bráðasta í félagsskap við Vestergaard
þennan.
Aonan hrossafarm kom s/aFriðþjóf-
ur með til Álaborgar 3. ágúst, 800
hesta. Drepist höfðu 7 á leiðinni.
Rúmur helmingur þess farms var seld-
ur á Jótlandi; það voru skárri hrossin.
Hitt var flutt á skipsfjöl aftur og farið
með til Newcastle. Nokkuð af því,
sem eftir varð á Jótlandi, var selt á
uppboði, á tæpar 86 kr. að meðaltali.
En þar frá dregst allur kostnaður þar.
|>egar Eccho-farmurinn kom, var enn
haft sama lag við nokkuð af honum.
þau hross fóru á 79^/g kr. —
Ekki er nokkur mynd á því, að það
skuli vera látið haldast uppi, að flytja
út hross öðru vísi en í þar til gerðum
skipum og svo útbÚDum, að almenni-
lega fari um skepnurnar á leiðinni.
Að hauga þeim eins og dauðum varn-
ingi í léleg skip og ólöguð til slíks
flutnings er bæði óhæfa vegna illrar
og jafnvel hegningarverðrar meðferðar
á skepnum, og eins hins, að varan er
stórskemd msð því áður en hún kem-
ur á markað. f>að þarf og að hafa
eftirlio með því, að ekki sé látin fleiri
hross í skip en þar mega vera til þess,
að viðunanlega fari um þau.
Fyr má nú vera lfka en að hauga
fyrst eins miklu og kemst undir þil-
jur, eins og þegar síld er troðið í
tunnu, og demba sfðan afganginum
upp á þiljur, svo síðla Bumars, að allra
veðra er von.
Líklega er engin leið að því, að
kippa neinu í lið, því er hér að lýtur.
Stórveldið þar í Newcastle má sín svo
mikils, að næst gengur goðgá á það
að anda. En harðsnúiun flokkur undir
þess merki á þingi, ef þar skyldi verða
hreyft tillögu um einhverja vernd fyrir
saklausar skepnurnar og um leið fyrir
hagsmuni þeirra, er þær eiga og hafa
engin önnur ráð til að gera sér úr
þeim peninga en að fela þær forsjá
fyrnefnds stórveldis.
Vostmanney.juin 27. okt.: Botnvörp-
unyar eru heldur að verða áleitnir hér
með haustinu, þótt ekki kveði eins mikið að
þvi nú og i fyrra haust, enda fá þeir ekki að
vera í friði fyrir vélarbátum, er jafnan eru
sendir út, þegar þeir sjást í landhelgi, og
eru þeir nú orðnir svo varir um sig eða
styggir, að sjaldan verða lesin númer á
þeim. F á 1 k i n n var hér nál. 10. þ. mán.
um 1 sólarhring — síðan ekki sést; var
þá veður mjög gott, en þá ber minst á
veiðum i landhelgi, heldur er það einkum
eftir óveður eða i enda þeirra, svo og á
nóttu i björtu veðri og tunglskini.
Lundaveiði var i góðu meðallagi.
Fýlungaveiði með lakasta móti; hefir eigi
orpið i vor sakir kuldanna. Fartöflu-upp-
skera með allralakasta lagi, varla helming-
ur á við meðalár sakir binna miklu aust-
ansforma í snmar, sem gjörskemdu garðana.
Maðkur tr afarmikill i úteyjum, svo að
færa hefir orðið niður itölu fjár í þeim
nm 2/s eða meira. Dálitið hefir aflast af
sjó, þá er gefið hefir að róa, einkum lúða
og skata.
Skurðardr hefir verið með lakara móti.
Hvaö vísindin se&ja.
Birzt hefir á prenti nú í snmar
ágætt kver, þýtt úr dönsku og heitir
Matur og drykkur, eftir Chr. Jiirgen-
flen nokkurn, háskólakennara og sér-
fræðing í meltingarsjúkdómum. |>ar
er einD kapituli (21.) um áfenga drykki
og einn kaflmn þar á þessa leið:
Meira en vafasamt er það, hvort
áfengi flýtir meltingunni; en það hefir
því helzt verið talið til gildis. Til
allrar hamingju ryður sú skoðun sér
meira og meira til rúms, að áfengi
sé mannkyninu skaðvænlegast alls
munaðar, þegar tillit er tekið til áhrifa
þess i heild sinni.
Áfengi freistar mannsins og svíkur
hann á djöfullegan hátt. f>að lykur
hann ÍDn í töfraheira. f>að kveikir
ímyndun um aukinn þrótt og fjör;
það dregur úr líkams- og sálarþrótti,
en kveikir ímyndun um, að hvort-
tveggja vaxi. f>að kælir líkamann, en
mönnum finst það hita. Á þennan
hátt freistar það meira en nokkur önn-
ur munaðarvara, og knýr til endur-
tekinnar og aukinnar nautnar — til
ofdrykkju.
Oll gæði áfengisins eru sjónhverfing-
ar einar! Nýjustu vísindarannsóknir
hafa sannað, aldrei getur annað leitt
af vínnautn — enda þótt í hófi sé —
en veiklun og þróttmissi. Koma af-
leiðingarnar einkura í ljós á hinum
æðri andlegu eiginleikum,'á sjálfsþekk-
ing, stilling, skynsemi, hógværð og hug-
speki. Kemur þetta og deginum Ijós-
ara fram á þeim, er drukkið hafa að
nokkrum mun. |>eir verða viti sínu
fjær, skamma eða berja konur sínar,
eða drýgja glæpi.
Áfengi er deyfandi (narkotiskt) tauga-
eitur, en alls eigi fjörgandi, styrkjandi,
nærandi eða hitandi.
Heimskaustsleitendur, herforingjar
og vinnuveitendur viðurkenna þetta
nú fyllilega. {>eir sem ekki neita alko-
hols geta unnið bæði betur og lengur
en hinir, hvort Bem um andlega eða
likamlega vinnu er að ræða.
f>ví lakara sem viðurværið er, því
hættulegri verða áhrif áfengisins. -
Lff8ábrygðarfélögin hafa meðal ann-
ara komist að þeirri niðurstöðu, að
jafnvel svonefnd hófnautn vins auki
móttækileik fyrir og geti enda valdið
veikindum, og stytti mannsæfiua. Geta
því bindindismenn fengið talsvert ódýr-
ari lífsábyrgðir en aðrir.
Hagfræðisskýrslur þjóðanna skýra frá
því, að mjög mikill hluti af öllum þeim
sæg, er árlega fyllir sjúkrahús, geð-
veikraspftala og fangelsi, er þangað
kominn vegna áfengisnautnar.
f>á er og áfengisnautn oft aðalá-
stæða til fátækta og sjálfsmorða.
Allur sá kostnaður, er af áfengis-
nautn leiðir — beinlfnis eða óbeinlínis —
er alveg gífurlegur. Sóst það bezt, er
hann er borinn saman við fjárhæðir
þær, sem varið er til kenslu, korn-
kaupa o. s. frv.
Ekki fer komandi kynslóð varhluta
af menjum vínnsutnarinnar. Börn
drykkjumanna fæðast veikluð og verða
jafnan fremur óhraust.
Engin menningarbót er nauðsynlegri
og mikilvægari en að takmarka áfengis-
nautnina. — Hvað þjóðfélögin eigi að
gera í því efni, skal látið ósagt hér.
En af hverjum einstakling verður að
minsta kosti að heimta mestu hófsemi.
Nú sannast það á flestum, að maður-
inn kann sér aldrei hóf. þess vegna
er algert bindindi einasta örugga úr-
ræðið.
* * *
Heldur kveður hér við annan tón
en t. d. fyrir 10—20 árum, á fyrstu
árum bindindishreyfingarinnar, er upp
reis hér hver af öðrum hinna hávitrustu
og hálærðustu há-höfðingja með nóg-
um rengingum og litilsvirðingarorðum
um kenningar bindindismanna, er þeir
sögðu vera úr ofstækisfullum, ef ekki
hálf geggjuðum enskum og amerfskum
humbúgistum, — einmitt hinar sömu
og nú flytur aldanskur, frægur sér-
fræðingur á það mál, maður, sem er
bæði dr. med. og prófessor, en það er
í augum raargs eins mörlandans, af
heldra tægi ekki sízt, nokkurn vegÍDn
sama sem að þekkja hér um bil alt
milli himins og jarðar eða í jörð ogá,
og vita um það betur eD allir aðrir.
Hvað segja þeir nú?
Seyðisfirði 23. okt. Borgarafundurinn
um vinveitingaleyfið til handa Wallan
hinum norsaa var, eins og til stóð, haldinn
12. þ. m. og lauk svo, að synjað var um
leyfið með 54 : 48 atkv. Urðn þar all-
heitar umræður, og likaði sumum miður
úrslitin. Mestu mun þar hafa ráðið — auk
fylgis hindindismanna —, að bæjarmönnum
mörgum fanst miður við eiga að veita
leyfið ókunnum útlendingi, en synja um
það gömlum og vel metnum borgara bæ-
jarins. Yona eg, að þetta verði okkur til
góðs eins, þó skiftar væri skoðanir i hráð.
Með framfaramálum okkar má telja
símasambandið um hæinn, 6em nú er nær
fullgert, og er nú ekki sparað að >hringja
upp«.
Þá er skólahúsið. Nú er afráðið að
koma því upp á næ6ta sumri, og hefir
norskur húsameistari tekið það að sér.
Rann ætlar að leggja til efni og smiði (i
Kristjaniu) fyrir 17,000 kr. Flutningur
hingað og járnþak aukreitis, og eins að
reisa húsið.
Atvinna er bér næg: við fislfiveiðar
8látrun, húshyggingnr o. s. fl.
Fiski er allgott, en fremur litið stundað.
Haustið hefir bætt töluvert upp sumar-
veðráttuna: sóskin og suðvestanvindur
síðan um miðjan sept. til jafnlengdar þ. m.
Fjártaka mikil og verð á fé hærra en
nokkru BÍnni úður. Kjöfverð: 21—25 a.,
mör 23—26 a., j ærur 60 a pd. Meðferð
á kjöti miklu hetri en áður og hreinlegar
gengið að öllum slátrunarstörfum; má
vænta góðs árangurs af þvi, er á markað-
inn kemur erlendis.
Norðurmúlasýslu (Loðmf.) 18. okt.:
Tíðin mjög góð nú i mánuð undanfarið,
þar til fyrir viku, er fór að snjóa, og er
nú töluverður snjór á fjöllums
Við Loðmfirðingar keyptum okkur vél-
arbát i haust og notum hann tii að flytja
fólk og vörur milli Seyðisfj. og Loðmundar-
fjarðar, förnm með hann hlaðinu hér inn i
árósinn og látnm hann liggja i Lónunum
milli þess, sem hann er hrúkaður. Tel eg
þetta mikla framför fyrir sveitina.
Ekki er minst á landstjórnarmál nú í
sláturstíðinni, nema ef vera skyldi Dagfara,
þvi hann fæst víst ekkert við »slagteri«.
Austri man ekki eftir neinu nema
rkt5-herranum, þá sjaldan hann gægist
undan pilsfaldinum, og við og við minnir
hann ú, að konungurinn sé til.