Ísafold - 09.02.1907, Page 1

t&emur út ýinist einn sinni eða
'tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l1/, doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
iramót, ógild nema komm sé til
útgefanda fyrir 1. október og kaup-
andi skuldlaus við blaðið.
Afgreiðsla Auxturgtrœti 8-
XXXIV. árg.
Reykjavík laugardaginn 9. febrúar 1907.
7. tölublað
I. 0. 0. F. 882158 '/.,
.Augnlækning ók. 1. og 3. þrd. kl. 2—3 i spítal.
Æ'orngripasafn opiö á mvd. og ld. 11—12.
■Hlutabankinn opinn 10—21/* og ó1/*—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 síöd. Alm. fundir fsd. og sd. 8 V* siðd.
Landakotskirkja. Guösþj.ÖVa og 6 á helgidögum.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—5.
Landsbankinn 101/*—2 */*. Bankastjórn við 12—1.
Landsbókasafn 12—3 og 6—8.'
Landsskjalasafnið á þrd^ fmd. og Id. 12—1.
Lækning ók. i læknask. þrd. og fsd. 11—12.
Náttúrugripasafn á sd. 2—3.
'Tannlækning ók. i Pósthússtr. 14, l.ogS.md. 11—1
Reykjavikin, Faxaflóagufubáturinn, fer upp
i Borgarnes 18. og 22. febr., en suður
-.(Keflavík m. m.) 13. og 26. febr.
Þingrofið og Danir.
Sé það rétt skilið, að Khafnarblöðin,
'þau er nefnd hafa verið nýlega í rit-
aímafréttum þaðan, mæli með þing-
rofihér í vor, geturþað naumastþýttann-
að en að þau eða dauskir stjórnmála-
menn séu farnir að gera sér ljóst, að
sambandsmálinu sé í óefni komið, ef
iyrirhugaða milliþinganefnd skipi af
íslands hálfu þing, sem kosið var fyrir
mörgum árum og engum kjósanda
kom í hug þá, að fyrir lægi að greiða
atkvæði, þótt ekki væri nema til und-
irbúnings, um nýjan sambandssátt-
mála milli landanna. |>eir sjá í hendi
sér, hver vandræði geta af bvf hlotist,
ef nefndin leggur alt annað til en líkur
eru fyrir að ofan á yrði á nýkjörnu
þingi, — hvílíkur glundroði getur af þvf
;hlotist, árangursleysi, og jafnvel gabb
dyrir þá, Dani. þeir munu og eiga ilt
með að skilja í þannig vöxnu þjóðræði,
að kjósendur séu gerðir fornspurðir
,um alveg nýtt stórmál, stærsta málið,
sem komið getur á dagskrá þeirra, og
.á það hleypt mönnum, sem þjóðin
jhefir lýst. vantrausti á, mörgum hver-
jum, og sumum í miður löglega fengn-
um fulltrúasesBÍ.
það er e k k i að hlutast til um
ásleuzk sérmál, þótt danskir þjóðmála-
menn láti ekki vel yfir því, að stofnað
sé til að gera gabb að þeim, Dönura,
'í sambandssáttmála-undirbúningnum.
jþað mál tekur til þeirra engu síður
.en vor. þingrof er með öðrum orðum
jafnáríðandi og jafnsjálfsagt þeirra
vegna, Dana, hins málsaðilans, eins
iOg vor,
jBn röksemdirnar fyrir nauðsyn þing-
Tofsins vor megin höfum vér tekið
fram áður greinilega og hvað eftir
annað: hin mikla kjÓB6ndafjölgun með
Jögum og ekki síður í framkvæmd
•vegna hægðaraukans nú að neyta
kosningarréttar síns; misfellurnar á
síðustu kosningum, er þingið slétti yfir
•ólöglega; og alveg nýtt stórmál komið á
.dagskrá.
þetta, sem deilt var um í síðari
stjórnarskrárbaráttunni, 1881—1903,
yar framkvæmd stjórnlaganna frá 1871
rOg 1874. Hún var sprottin af van-
efndum á þeim frá hendi Khafnarstjórn-
arinnar, og snerti ekki sambandið milli
landanna öðruvísi en óbeinlínis.
En í eldri stjórnardeilunni var aðal-
lega verið að kljást um sambandið
milli landanna: fjárhagsviðskiftin og
stöðu íslands í ríkinu. Qenni Iauk
að sinni með hinum valdboðnu stöðu-
lögum frá 1871 og dilk þeirra, stjórn-
arskránni frá 1874.
N ú er það mál, sambandsmálið,
tekið á dagskrá á nýjan leik, eftir full-
an mannsaldur. Og hefir naumast
nokkur þingbundin stjórn látið sér
meiri ósvinnu ura munn fara en að
ekki sé nokkur hin minsta ástæða til
þingrofs og nýrra kosninga, er slíkt
nýmæli er um að tefla.
Nauðsynin er jafnbrýn frá sjónar-
miði beggja málsaðila, beggja þjóðanna,
sem að sambandssáttmálanum standa.
Ekki þarf að bera fyrir tímaskort
til þingrofs og nýrra kosninga. Tím-
inn er ærinn, ekki sízt ef tekið væri
það ráð, sem mikið mælir með: að
láta ekki þing byrja í þetta sinn fyr
en 5—6 vikum sfðar en vant er, með-
al annars vegna konungskomunnar.
Með hinu laginu eru þingmenn gerðir
iðjulausir hálfa aðra viku á miðjum
þingtíma; þeir gera ekki annað þá en
að snúast kringum konung og hans
föruneyti, einkum þingmennina dönsku.
Alþingiskostnaði er búið að koma upp
í alt að 1000 kr. á dag. f>að yrðu
allmörg þúsund, sem þá væri kastað
í sjóinn f viðbót við þá tugi þúsunda,
sem konungskoman sjálf m. m. kostar
landið. því þingkaup sitt fá meðal
annars þingmenn auðvitað eins þá
daga, sem þeir starfa alls ektri neitt,
eins og hina. f>að stæði vel á því og
færi vel, að konungur setti sjálfur
þingið, og þá einmitt helzt rétt áður
en hann legði á stað heim aftur.
Kosningar með því lagi er nóg að hafa
fyrri part júlímánaðar, rétt fyrir slátt-
inn. Nú fylgja þeim engin ferðalög;
kjósendur eiga ekki lengra á kjörþing
en eina eða fáeinar bæjarleiðir innan
hrepps.
f>etta félli með öðrum orðu alt í
ljúfa löð.
f>að er ekki annað en lystin, sem
þá vantar, »húsbóndann« og hans menn,
— lystin á að skila sætum sfnum í
hendur kjósendum, er þeir hafa leikið
8vo grátt, sem alkunnugt er.
Um fanamáliö
héldu Siglfirðingar fund 18. f. m. Þar
komu flestir málsmetandi menn úr firð-
inum, kauþmenn allir og verzlunarmenn,
prestur, læknir, hreppstjóri o. fl. Fund-
urinn lýsti óánægju sinni yfir því, að
Akureyrarbúar skyldu ekki geta orðið á
sama máli og hinir kaupstaðirnir allir
þrír um fánagerðina, og samþykti í einu
hljóði svolátandi t.illögu:
Fundurinn er eindregið meðmæltur
því, að rótt og sjálfsagt só, að vér ís-
lendingar fáuta sórstakan fána, og mæl-
ir hiklaust með fána þéim, sem Stúdenta-
félagið í Reykjavík hefir stungið upp á
og samþykt sem verzlunarfána Islands.
Nytt tíniarit.
Breiðablik. Mán-
aðarrit til stuðnings is-
lenzkri menning. Frið-
rik J.Bergmann ritstjóri.
Olafur S. Thorgeirsson
kostnaðarmaður. Winni-
peg-
DregÍBt hefir um skör fram að minn-
ast hér á það rit, og eru þó komin
hingað af því 6 hefti; það hófst í júní-
mánuði árið sem leið. Vitaskuld er
hins vegar hægra um það að dæma,
er svo langt er komið.
f>að er langfríðast sýnum allra ís-
lenzkra tímarita. Pappfr og prentun
ljómandi gott og vandað. Myndir
ágætar. Kápan smekkvfsleg mjög, að
hætti Vesturheimsmanna. f>að er 1
örk (16 bls.) á mánuði í mjög stóru 8
bl. broti.
Efnisfrágangi búast allir við mjög
góðum og vönduðum, þeir er til rit’
stjórans þekja. Vestan hafs er enginn
landi honum jafnsnjall til þeirra hluta,
og naumast nokkur snjallari austan
hafs. Sú eftirvænting virðist og alls
eigi ætla að bregðast.
Breiðablik segir útgef. vilja
leitsst við að styðja að öllu því, er verða
mætti íslenzkri menning til eflingar og
frama.
B r e i ð a b 1 i k látum vér tákna
landið fyrir framan oss, segir ritstj.,—
hugsjónanna land, landið sem vér eig-
um enn ónumið, land íslenzkrar fram-
tíðarmenningar í sannasta og fylsta
skilningi. — Nafnið (Breiðablik) er
tekið eftir bústað Baldurs á himni.
þangað vildum vér benda. Feiknstöf-
um í lífi þjóðar vorrar austan hafs og
vestan vildum vér leitast við að fækka.
En hamingjustöfum vildum vér af al
efli hjálpa til að fjölga.
þessi er stefnuskrá ritstjórans. Og
það er óhætt að votta það, að ekki
hefir hann brugðist henni það sem ef
er.
Tímaritið flytur, eins og það ráð-
gerði í upphafi, ýmislegt til skemtunar
og fróðleiks, svo sem stuttar sögur,
kvæði og hugleiðingar um ýmislegt,
sem gerist í heiminum og allir ætti að
veita eftirtekt. Ritdómabálkur er og
f hverju hefti, er heitir : Á Hofmanna-
flöt.
Hér verður yfirleitt að láta duga að
nefna á nafn helztu hugvekjurnar, sem
komnar eru og allar eru eftir ritstjór-
ann sjálfan : Samband við andaheim-
inn. Vestur-fslenzk menning. Sumar-
skólar. f>jóðminningardagur. Notið
lýðskólana. Skólamál Vestur-íslend-
inga. Herfileg blaðamenska. Sjálf-
stæði þjóðar vorrar. Er kristindómur
flokksmál?
f>ar eru og kvæði eftir Stephan G.
Stephansson meðal annarra, myndir af
mönnum og mannvirkjum vestan hafs
og austan (B. Gröndal, J. G. Poestion,
krýningin í Niðarósi) m. m. —
Full þörf væri og meira en maklegt
að minnast dálftið rækilega á aðrar
eins hugvekjur og t. d. um s a m-
bandið við andaheiminn,
herfilega blaðamensku og
I
25 aura 25 aura
Börn 15 aura
Gleymiö ekki hinum nýju lifandi myndurn vikulega í Reykjavik Biograftheater
Börn 15 aura
25 aura 25 aura
sjálfscæði þjóðar vorrar.
f>ær eru ágætar hver í sinni röð.
Að þessu sinni verður að duga
lítils háttar umtal um fyrstu greinina,
aðallega vegna þess, hve gagnólík hún
er nær öllu því, sem sést hefir til þessa
á prenti um það mál á vorri tungu
(utan Tilraunafélagsins f Reykjavík),
enda er eftir menn.semerugjörsneiddir
allri þekkingu á það, en fullir f þess stað
af fáránlegustu hleypidómum og frem-
ur lítilli góðgirni; það er ekkert of-
mæli.
f>ekkingu hefir höf. þessarar tfma-
ritsgreinar furðulitla á málinu sjálfu.
En með stakri mannúð og góðgirni
talar bann um viðleitni vora hér að
kynna oss og rannsaka hin dularfullu
fyrirbrigði. f>ekkingarskort sinn kann-
ast hann og við sjálfur. En hefir
lftið annað við framkvæmdir vorar að
athuga en að vér höfum gert heldur
mikinn hávaða um þær.
En vér ætlum að honum hafi ekki
orðið rétt á litið um það.
Hávaða þarf hann ekki að vara oss
við, Tilraunafélagsmenn. V é r höfum
sannarlega engan hávaða gert. Vér
hófum þá fyrst máls, er sýnileg hætta
var á, að heimskum mönnum og óhlut-
vöndum mundi takast að koma lands-
lýð öllum í uppnám’með skynleysis
þvættingi sinum, lygum og svívirðing-
um í garð saklausra manna og heið-
virðra, þeirra er ekki höfðu haft frammi
meiri óhæfu en þá, að vilja kynna
sér í sannleikans þjónustu svo nefnd
dularfull fyrirbrigði og fá reynslu fyrir
því, hvað hæft væri eða ekki hæft í
miklum og mörgum merkra manna
frásögum um þau meðal mestu menta-
þjóða heims. Vér bárum það traust
til þjóðarinaar, að áminstar tilraunir
til að gera hana ærða mundu alveg
mishepnast, er hún vissi, hvers kyns
væri, svo að vér fengjum þann frið og
það næði til þess að halda áfram
tilraunum vorum, sem engin sæmilega
siðuð þjóð synjar nokkrum manni nú
orðið, þeim er sannleikans leitar öllum
að meinfangalausu. f>að var annað á
miðöldunum, er menn voru ofsóttir og
brendir á báli fyrir að sinna einhver-
jum þeim fróðleik, sem var ekki búið
að leiða í kór af hálfu kennimanna-
höfðingja og svo npfndra vísindamanna
í þá daga.
Satt að segja hefði sumir búist við,
að hann, einhver hinn lærðasti, hleypi-
dómaminsti og sannleikselskasti kenni-
maður þjóðar vorrar, gengi ekki þess