Ísafold - 06.04.1907, Page 2

82
ÍSAFOLD
«
iem vill eiga herskipaflota, en þarf
ekki að nota hann til neins. Meðan
Danir kosta strandvarnirnar, liggur það
nokkurn veginn í hlutarins eðli, að
þeir eiga aðgang að landhelginni, fara
ekki að verja sjálfum sér landheigina,
eins og eitt blað þeirra komst nýlega
að orði.
þegar litið er á málið frá þessari
hlið — að Danir sjálfir heimta að
hafa strandvarnirnar með höndum fyr-
ir eigin hagsmuna sakir —, þá fer að
verða nokkuð lítið vit í eftirtölunum.
Eða er það Ranngjarnt, að neitaoss
um að hafa strandvarnirnar í vorum
höndum, en telja það jafnframt eftir
oss, sem til þeirra er kostað?
Og ekki væri mikill vandi að sanna,
að a 11 a r eftirtölur þess fjár, sem
Danir verja til íslands að nafninu til,
eiga við álíka mikið að styðjast.
íslendingar ættu að hætta því hjali.
3. E.
Eftir Einar Jónsson
frá Galtafelli er mynd á f r j á I s r i
b ý n i n g svo nefndri í Khöfn, sem
Politiken segir tilkomumesta af öllu
því, sem þar er sýnt. Hún heitir
afturelding (Daggry) og er af nátt-
trölli, sem rænt hefir menskri stúlku,
er það heldur á um hægri öxl sér nak-
inni, en reiðir vinstri hnefann mót
aftureldingunni, sem veldur því, að
tröllið er að verða að steini.
þrátt fyrir þetta gengi E. J. hjá Dön-
um jafnvel úrskurðar íslenzkur Khafn-
erindreki konungsmyndarnefndarinnar,
að hann »geti ekki komið til greina*
til að eftirmynda konungslíkneski, og
fer að semja við óþektan, d a n s k a n
ungling, sem segist hafa meira að segja
verið látinn lofa skjólstæðing miili-
mannsins (erindrekans) 500 kr. fyrir
að útvega sér verkið!
Og svo þykist nefndin hér bæta vel
Og viturlega úr skák, er hún úrskurð
ar, að þeir skuli keppa um verkið, E.
J. og K. N. (hinn danski viðvaning-
ur). En því fær hún ekki t. d. ein-
hvern f>jóðverja til þess að keppa við
E. J.? f>jóðverjar munu vera manna
vanastir við að búa til konungsmyndir
og keisara.
Ekki gat hún haft Dani sér til fyr-
irmyndar i þessum samkepnisúrskurði,
því varla munu þess dæmi, að þeir
láti aðra en s i n n a r þjóðar listamenn
keppa um listaverk, sem þeir vilja
eignast. Enda naumast nokkurt dæmi
þess, að kept sé um einfalda stand-
mynd af manni, þar sem enga hugsjón
er um að tefla og ekkert hugvit kem-
ur til greina. f>að mun vera siður, að
fela þess konar verk blátt áfram til-
teknum manni, sem er trúandi fyrir
því, e f ekki ræður neinn undirlægju-
skapur, — undirlægjuskapur undir ein-
hverja y f i r-þjóð.
Nýtt samkomuhús
hefir K. F. U. M. eignast hór í bæn-
um n/lega, allmikið og veglegt, við
Skólastræti, þar sem áður var Félags-
hakaríið, þetta sem brann í fyrra haust.
í’aö mun hafa kostað milli 20 og 30
þús. kr. Þar af 10 þús. kr. styrkur
eða gjöf frá Dönum, þ. e. Kristilegu
félagi ungra manna í Danmörku. Hús-
ið er þrílyft, að háum kjallara með-
töldum, með flötu þaki. Aðalsamkomu-
salurinn, á efra lofti, tekur um 300
manna. Niðri eru kenslustofur og lestr-
arherbergi m. m. Matsala er í húsinu,
kaffiveitingar o. fl.
Húsið var vígt á skírdag með sálma-
söng og ræðum að viðstöddum fjölda
bæjarmanna, auk félagsmanna, meyja
og sveina. Þeir fluttu ræður, síra Jón
Helgason (form. fél.) og síra Friðrik
Friðriksson stofnandi þess (fyrir 9 árum).
Inflúenzan.
Hún hefir áreiðanlega borist hingað
með póstskipinu í f. mán. Gekk í
Khöfn þegar það iagði á stað hingað
þá, a,n n a ð skiftið í vetur, ef hún
er þá ekki beinlínis landlæg þar.
þetta er fjórða Bkiftið, sem hún
gengur hér, svo menn* viti fyrir víst.
Hin skiftin voru: 1890, 1894 og 1900.
Sumir læknar telja ekki ósennilegt,
að sumar þungar kvefsóttir, er hér
gengu milli 1860 og 1870, hafi verið
inflúenza. En þeir fullyrða ekkert um
það.
Með vægasta móti þykir hún vera
í þetta sinn. En fer mjög hratt yfir.
Skilur Iíklegast fáa eftir.
Síðast, árið 1900, taldi héraðslæknir
Reykjavíkur, seu þá var, landlæknir
Guðm. Björnsson, sanni nærri, að 90%
af bæjarbúum hefði fengið sóttina.
Með öðrum orðum ekki undan gengið
nema 10. hver maður. (Sjá ísafold 13.
júní 1900).
Við búið, að líkt fari sóttin að nú.
Hún var þá 3 vikurrúmarað vinna
upp bæinn, frá miðjum maí og þang-
að til viku af júní. Hún kom með
strandbátunum snemma í maímán., að
norðan cg vestan.
Með líkum aðförum ætti hún að
vera búin að lúka sér af hér seint í
þ. mán.
þá taka sveitirnar við. því ekki er
neitt viðlit að ætla sér að stöðva hana.
það er reynslan búin að margsýna.
Hún getur stöðvast við stærstu þrösk-
uldana, sem til eru hér á landi, svo
sem Skeiðarársand eða Mývatnsöræfi.
En varla annarsstaðar. Sennilegt, að
hún verði búin að lúka sér af fyrir
slátt. Og væri það góðra gjalda vert.
því má ekki gleyma, að þó að sótt
þessi virðist nú vera með vægasta móti,
þá g e t u r meinleysið farið af fyrir
henni, ef mjög tómlátlega er við henni
látið.
Fyrir því mun engin vanþörf á, að
brýna fyrir almenningi eftirfarandi
meginreglur um meðferð hennar, erland-
læknir (G. B.) birti í áminstri ísafold-
argrein, fyrir 7 árum. því vitaskuld
hafa flostir gleymt þeim á þeim tíma.
1. Sjúklingarnir eiga að vera í rúm*
inu þangað til allur sótthiti (feher) er
horfinn.
2. peir eiga ekki að koma undir hert
loft fyr en hósti er horfmn,
3. Enginn má vera skemur inni en
8 daga, hversu létt sem veikin legst á
hann.
Alt er undir því komið, að fara nógu
varlega með sig.
Sóttin var alls ekki skæð talin*, er
hún gekk hér sfðast. Og þó fengu 32
sjúklingar lungnabólgu upp úr henni
af 502, er héraðslæknis (G. B.) var
vitjað til. þeir geta hafa verið miklu
fleiri. En af þeim 32 dóu 7. Alls
dóu 10 af þe8sum 502. Læknir bætir
því við, að sér sé kunnugt, að fleiri
hafi dáið; en hann viti ekki tölu á
þeim.
»Mjög er algengt, að menn leggjast
tvisvar eða þrisvar, og er seinni legan
jafnan verri en hin fyrri. Allur þorri
manna er lengi eftir sig og nær sér
ekki fyr en að nokkrum vikum liðn
um. Öll þessi illu afdrif eru aðallega
því að kenna, að menn fara ekki nógu
varlega með sig fyrst framan af, með-
an á veikinni stendur*.
Að verjast megi veikinni með kam
fóru eða áfengi, einkum konjaki, segir
sami höf. að sé ekki annað en dönsk
hjátrú. En í kíníni muni vera nokk-
ur vörn (30—50 centigrömm á dag;
sumir taka tvo 35 ctgr. skamta á dag).
Sveitarstjornar-og fátækralegin nýju
Nokkrar athugasemdir
eftir G. G.
I.
Það sýnist í fljótu áliti hafa verið
mikið og vandasamt verk að semja lögin
þau (frá 10. nóv. 1905) samtals (85 +
80) 165 greinar. En það sóst, ef að er
gáð, að það hefir ekki verið eins mikl-
um erfiðleikum bundið og margur hygg-
ur, sízt fyrir lögfróðan mann, því þau
mega .beita samansett úr }fmsum eldri
lögum, sem að ymsu leyti snerta sveit-
arstjórn og fátækramálefni. Að vísu má
finna í þeim nokkur nymæli, sum efa-
laust til bóta, sum meinlaus og gagns-
laus, en sum til engra bóta, jafnvel til
ills eins.
Aðalkost laganna tel eg það vera, að
þar eru samandregin í eitt öll þau laga-
fyrirmæli, sem snerta fátækramálin, og er
það óneitanlega mikill hægðarauki fyrir
sveitarstjórnir, að þurfa ekki að leita
að því innan um alt lagasafnið, sem við
á x hvert skifti.
Mér virðist þó sum nymælin hefði
mátt missa sig og jafnvel nokkur fyrir-
rnæli eldri laga, sem tekin eru upp í
þessi lög; mér virðist þau ekki bygð á
þeirri sanngirni, nó fela í sér það
jafnrótti, sem ætlast mætti til af lög-
gjöfum vorum. Og skal eg svo leyfa
mér að benda á nokkur atriði þessu til
sönnunar.
I sveitarstjórnarlögunum, 45. gr., eru
taldar upp allar tekjur sveitarsjóðanna,
þar á meðal (8. 1.) : Fimtungur af alls
konar fiski, sem veiddur er á o p n u m
b á t u m á helgum dögum.
Þó þetta sé tekið’úr fátækralögum frá
8. jan. 1834, þá er það mjög svo óeðli'
legt og ósanngjarnt.
Hver getur talið það sanngjarnt, að
opnir bátar, fremur en þilskip, greiði
Vs hluta af sínum helgidaga afla?
Því mun verða svarað, að ekki sé unt
að hafa eftirlit með helgidagaafla
þilskipafina. En eg hygg að hver
þilskipaformaður (skipstjóri) skrifi hjá
sór, hve mikið aflast hefir á hver-
jum degi; mætti þvi af dagbók skipsins
auðveldlega sjá, hvað aflast hefir á helg-
um dögum.
Allir vélarbátar,“sem til fiskjar róa á
helgum dögum”og'!(ekki hafa þilfar, eru,
eftir þessu, skyldir að láta % hluta af
afla sínum til fátækrasjóðs; en hinir, sem
eru með þilfari,“”eru undanskildir; þeir
fá að halda afla sínum óskertum!!
Þetta nær og_ekki til þeirra manna,
sem veiða lax á stöng á belgum dögum,
af því þeir, eða ef þeir, láta ekki afla
sinn i opinn bát. En eí einhver
fcregður sór út á bátkænu til að taka
lax eða silung úr neti á helgum degi,
þá ber honum að skila fátækrasjóðnum
fimtung af veiði sinni!
Eins og þetta lagaákvæði er mjög svo
ósanngjarnt og hefir alla tíð verið óvin-
sælt, þannig getur staðið svo á, að sveit.-
arstjórninni verði ókleift að hirða fisk
þann, sem á þennan hátt áskotnast
fátækrastjórninni á einum degi, þó fiski-
menn láti hann af hendi, svo að hann
verði engum að notum, því ekki eru
þeir (fiskimennirnir) skyldir að slægja
hann og salta. Þeir eru að minni hyggju
lausir við þennan % hlut aflans, ef þeir
bjarga honum undan sjó og láta næsta
hreppsnefndarmann vita af honum.
En það hefir stundum við borið í góð-
um aflaárum, að mönnum hefir veitt
fullerfitt að bjarga sínum eigin afla und-.
an skemdum, og; þá þyrfti varla að bú-
ast við því, að menn gætu snúist við
að smala saman fiski af mörgum fleyt-
um í víðlendum veiðistöðum fyr en fisk-
urinn er ef til vill orðinn skemdur, jafn-
vel ónýtur til alls.
Tilskipun um sunnu- og helgidagahald
frá 28. marz 1855 bannar í 1. gr. alla
ónauðsyn lega vinnu á helgidög-
um >eða hávaðamiklar skemtanir«; en
í 2. gr. leyfir hún ekki að eins öll nauð-
synleg heimilisstörf, heldur og um hey-
skapartímann að þurka hey og hirða
það. Ennfremur leyfir hún fiskimönn-
um ekki einungis 5>að bjarga veiðiskap
síuum og veiðitólum«, heldur og, ef svo-
ber undir, »að róa til fiskjar þegar brim
og gæftaleysi hefir lengi tálmað sjósókn«.
I þessari tilskipun er ekki nefnt á
nafn, að greiða þurfi nokkurn hluta af
helgidagaaflanum til fátækrasjóðs né
annara stofnana. En í 10. gr. er svo
ákveðið, að fóbótum skuli það sæta, ef
brotið er á móti fyrirmælum tilslcipun-
arinnar.
Hvernig verða nú fyrirmæli helgidaga-
tilsk. samrýmd við sveitarstjórnarlögin
frá 10. nóv. 1905?
Mér skilst að hver sá, sem veiðir fisk
á opna báta á helgum degi, verði eftir
þessum nýju lögum undantekningarlaust
að láta % hluta af afla sínum, hvort
sem hann fer á sjó af brýnni þörf, eða
að nauðsynjalausu, og þá virðist mór sú
tilhliðrun, sem helgidagatilsk. veitir
fiskimönnum, koma að nauðalitlu haldi,
og er þess þó hvergi getið í sveitar-
stjórnarlögunum nýju, að nokkur grein
helgidagatilskipunarinnar só úr gildí.
numin.
Um Reykjavíkurshéraðs-
læknisembættið kváðu þeir sækja;:
Guðm. Hannesson, Sæmundur Bjarn-
héðinBson, Sigurður Magnússon kandí-
dat (í Khöfn), Jón Hjaltalín Sigurðs
son og Steingrímur Mattíasson.
Norðurland gengur að því vísa, að
Guðm. Hannesson fái embættið. —
Segi þeir n ú, að »stjórnarfjendur< geri
æ f i n 1 e g a ráð fyrir ranglæti hjá stjórn-
inni og skeytingarleysi um almennings
hag.
Abyrgðarfélag fyrir
vélarbáta-
etofnuðu Seyðisfirðingar 3. f. m,
A stofnfundinum skrifuðu menn sig
fyrir vátrygging 25 vélarbáta, er virtir
voru 8aratala rúmar 80 þús. kr. Búist
við, að vátrygt verði hjá félaginu þettæ
ár fyrir fullar 100 þús. kr. — Félagið
ábyrgist % hluta af virðingarverði
bátanna og fær 3000 kr. styrk úr
landssjóði til vátrygginganna.
Burt af þingi
vilja 40 kjósendur í Neshreppi inn-
an Ennia hafa þingmann sinn, þm.
Snæfellinga, Lárus nokkurn H.
Bjarnason. f>eir hafa, um leið og
þeir rituðu ráðgjafanum þingrofsáakor
un, sent þingmanninum 15. febr. svofelda
áskorun:
Skyldi svo ólíklega fara, að ráðherra
íslands eigi sinti áskorun vorri frá í
dag um þingrof á næsta vori, skorum
vér undirritaéir kjósendur í Neehreppi
innan Ennis á yður, herra þingmaður,
að leggja niður þingmensku yðar svo
tímanlega, að ný þingmannskosning
geti fram farið fyrir næsta þing, svo
að aéð verði, hvort meiri hluti kjósenda
í kjördæminu verði oss ekki sammála
um, að þér hafið brugðist vonum þeirra
með framkomu yðar 1 þingmálum, sér
staklega f hinu stærsta velferðarmáli
þjóðarinnar, landsréttindamálinu.
(40 nöfn).
Reykjavíkur-annáll.
Barnaskólinn. Bæjarstjórn samþykti f
fyrra dag þá tillögu skélansfndar, að auk-
in væri fjárveiting til skólaviðbótarinnar
um 460 kr. til þess að gera ibúð handa
dyraverði i kjallarannm.