Ísafold - 01.05.1907, Blaðsíða 2

106
IS AFOLD
Akbrautir og þjóövegir.
i.
sambandsland, eftir því sem
Þingeyingar hafa verið fengnir til að
samþykkja.
Já, skárra er það nú líka f r e 1 s i ð!!
Nú virðist mér ekki illa við eiga,
að rifja upp, til samanburðar, Avarp
blaðamanna frá 12. nóv. f. á.
Þar er ætlast til þess, að Island
verði viðurkent frjálst sambandsland
Danmerkur með þeim hætti, að í
sambandslögum, er Island tekur óháð-
an þátt í, verði »kveðið á um það,
hver málefni íslands hljóta eftir
ástæðum landsins að vera sameig-
inleg mál þess og ríkisins«.
Eins og allir menn sjá, ætlast
Avarpsmenn ekki til þess, að nein
önnur mál verði sameiginleg en þ a u,
er h 1 j ó t a að verða það.
Og þar sem ekki er ætlast til þess,
að hliðsjón sé þar höfð á neinu öðru
en ástæðum landsins, þá liggur
það í hlutarins eðli, að þegar ástæður
landsins breytast, þá áskiljum vér oss
jafnframt rétt til þess að breyta samn-
ingunum.
Eitt einfalt dæmi nægir til skýring-
ar. Það hefir þann kost, að þar er
að tefla um hlunnindi á báða bóga.
Gerum ráð fyrir, að vér komumst
að þeirri niðurstöðu, að oss sé of-
vaxið um sinn að hafa löggæzlu í
landhelgi. Vér viljum semja við
Dani um hana.
Danir segja: Ekki förum við að
verja landhelgina fyrir okkur sjálfum.
Það væri fráleitt og hlægilegt. Við
verðum þá að eiga rétt á sömu land-
helgisnotum eins og þið.
Gott og vel, segjum við. Þá semj-
um við um þetta. — Þessi mál hljóta
pá ejtir ástœðurn landsins að vera sam-
eiginleg.
Nú vex auðmagn hér í landinu.
Oss er ekki framar nein nauðsyn á
strandgæzlu Dana. Vér erum færir
um hana sjálftr. Vér tökum hana að
oss. Og samningurinn um landhelg-
ina nær þá ekki lengra.
»í öllum öðrum málum* (en þeim,
er hljóta eftir ástæðum landsins að
vera sameiginleg) »skulu Islendingar
vera einráðir með konungi um lög-
gjöf sína og stjórn, og verða þau mál
ekki borin upp fyrir konung í ríkis-
ráði Dana«, segja Avarpsmenn enn
fremur.
Hér er girt fyrir allan vafa, allar
deilur eftir á um stjórnarafstöðu vora
til Danmerkur. Hér er engin þoka.
Þetta er að vera frjálst sambands-
land.
Og hvað sem úr þessu verður dreg-
ið, getur Island ekki orðið frjálst sam-
bandsland.
Sumir hafa verið að lá þeim mönn-
um, sem haldið hafa uppi umræðum
um sambandsmál vort í vetur. Ein-
hver undra-hyggindi eiga að ' hafa ver-
ið í því fólgin að þtgja, að skýra
málið ekkert fyrir þjóðinni, og að láta
Dani vera sem allra-ófróðasta um það,
hvað fyrir oss vekti.
Já, skárri hefðu það nú verið hygg-
indin líka!
Fundarályktun Þingeyinga sýnir,
hvort með öllu er vanþörf á að skýra
málið.
Þar nyrðra er sýnilega þokan svört.
Og sennilega er hún það víðar.
Eg er að hugsa um, hvernig á henni
stendur. Engum ætla eg nokkura
hvöt til þess að vilja gera ættjörðu
sinni tjón.
Hvernig vikur því þá við, að Þíng-
eyingar geta gert aðra eins ályktun
um sambandsmál vort?
Mér finst að það muni stafa af
því, að eftir þetta áratuga skraf um
»sérmál« vor hafa svo margir mist
sjónar á þvf, að öll mál, sem koma
þessu landi við, eru vor mál. Svo
framarlega sem vér erum sérstök, frjáls
þjóð, þá eru þau í eðli sínu öll sér-
mál vor.
Sama verður uppi á teningnum, ef
litið er á málið í ljósi sögunnar. Eftir
Gamla-sáttmála var ekki nema eitt
sameiginlegt mál til: konungur. Og
eftir Gamlaisáttmála voru landsmenn
lausir allra mála við hann, ef hann
hélt ekki samninga sína við þá. Svo
konungssambandið var líka í raun og
veru sérmál.
Ef vér semjum um að fela Dönum
einhver mál vor, og ef vér semjum
um að veita þeim einhver hlunnindi
eða þiggja einhver hlunnindi af þeim,
þá eigum vér alls ekki að líta á það
sem sameiginleg mál. Það gerir ekk-
ert annað en að villa. Og það er
alveg rangt.
A alt slíkt eigum vér að líta sem
vor mál, er vér höfum samið um við
Dani. Annað er það ekki.
Með slíkum hætti þyrfti ekki Nýi-
sáttmáli að verða lakari en Gamli-
sáttmáli.
Og það væri svívirðing, ef hann
yrði það.
Með slíkum hætti yrðum vér frjáls
sambandsþjóð.
En með engum öðrum hætti.
E. H.
Ingólfsmyndiu.
Kaupmaður Thor Jensen (Godthaab)
gefur allan pappa á Ingólfshúsið, þetta
sem á að hafa um hlutaveltu til ágóða
fyrir Ingólfsmyndina, — utan húss og
innan, og allan farfa á það innan húss.
Skrifað er ísafold frá Khöfn 16. f.
mán., að Einar Jónsson vinni af kappi
að Ingólfsmyndinni. »Hún verður all-
mikið bákn, 6—7 álnir á hæð«.
Viðsjál umboðsmenska.
P. J. Thorsteinsson kaupmaður frá
Bíldudal lögsækir Salomon Davidsen
stórkaupmann í Khöfn um 70,000 kr.,
er hann hafi átt að draga sér ranglega
í umboðssöluviðskiftum þeirra um
mörg ár undanfarin, einkum fisksölu
til Spánar. f>eir kváðu eiga helming í
þeirri kröfu móts við hr. P. J. Th.,
Geir Zoéga og Th. Thorsteinsson kaup-
menn í Reykjavík. Málið er rekið
fyrir verzlunardómi og farmanna (Sö-
og Handelsretten) í Khöfn. Lagamenn
kváðu fullyrða, að málið fari aldrei
svo, að Salomon Davidsen verði ekki
gerð 30,000 kr. skaðabóta-útlát í minsta
lagi; þau muni verða eitthvað þar í
milli og 70 þús.
Sal. Davidsen þessi mun hafa rekið
umboðssölu fyrir fleiri íslenzkar verzl-
anir, sem er ekki ólíklegt að vakni við
og hreyfi sig eitthvað, ef dómur félli
á hann í þessu máli.
Landsverkfræðiugur Jón þorláksson
hefir samið mikið fróðlegt yfirlit yfir
ástand flutningabrauta og þjóðvega,
eins og það var í fyrra, og tillögur
um vegagerðir á þeim; og fylgir þetta
yfirlit hinu nýja vegalagafrumvarpi
stjórnarinnar.
Hér er samdráttur úr þeirri ritgerð,
með frábreyttu orðlagi þó víða, fyrir
stuttleika sakir eða annars.
A kbrautaskrá.
Verkfræðingurinn telur þær upp,
akbrautirnar, sem nú eru lögboðnar og
fyrirhugaðar, tíu að tölu. Hann segir
þær vera 375 rastir (km.), sama sem
tæpar 50 mílur danskar eða 10 þing-
mannaleiðir. f>ví 1 röst (km.) er sama
sem 2/15 mílu; 30 rastir sama sem
4 mílur.
Hann leggur nú til, að við sé bætt
rúmum 20 röatum; og keniur sú við-
bót þann veg fram, a ð ný akbraut
sé lögð um Grímsnes frá Ingólfsfjalli
upp að Geysi, a ð Holtaveginum
(f>jórsá — RaDgá ytri) sé bætt við ak-
brautirnar, en a ð Geysisvegur frá
f>ingvöllum 8é úr feldur.
f>á yrði akbrautaskráin sem hér
segir:
1. Borgfirðingabraut ....
2. HúnvetDÍngabraut .... •• 39.6 -
3. Skagfirðingabraut .... •• 25.6 -
4. Eyfirðingabraut •• 26.0 -
5. f>ingeyingabraut •■ 37.6 -
6. Fagradalsbraut .. 35.0 -
7. Austurbraut .. 96.0
8. Bakkabraut ,.11.0 “
9. Grímsnesbraut ..56.0 -
10. fúngvallabraut •• 36.5 -
Samtals 396.7 —
eða hér um bil 53 mílur.
Borgfirðingabraut (1) byrjar 3 röst-
um fyrir ofan Borgarnes, við vegamótin
þar, Iiggur yfir Norðurá hjá Stafholts-
kastala, yfir f>verá á Lundahyl og á
þjóðveginn rétt fyrir norðan Kláffoss-
brú.
Húnvetningabraut byrjar við brygg-
juna hjá Blönduósi og endar vestan
við Víðidalsá hjá Steinsvaði; liggur
yfir Vatnsdalsá hjá HDausum.
Skagfirðingabraut milli Sauðárkróks
og þjóðvegarin8 fyrir neðan Víðimýri,
yfir Sæmundará neðan við Geirmund-
arstaði.
Eyfirðingabraut frá Akureyri fram
að Saurbæ.
þingeyingabraut frá flúsavík að
Einarsstöðura.
Fagradalsbraut frá Búðareyri við
Reyðarfjörð upp að Egilsstöðum.
Austurbraut (7) er akvegurinn frá
Reykjavík austur yfir Rangá ytri.
Bakkabraut er vegurÍDn frá Selfossi
ofan á Eyrarbakka.
Grímsnesbraut frá Tngólfsfjallí um
Grímsnes upp að Geysi
þingvallabraut frá vegamótum hjá
Geithálsi austur að fúngvöllum.
f>essar 3 brautir, sem hér eru síð-
ast taldar, kvíslast allar út úr Aust-
urbrautinni.
(ísafold ber ábyrgð á öllum brautar-
nöfnunum, nema 6. og 10. tl. Verk-
fræðingurinn táknar hina vegarkaflana
öðruvisi).
Af þessum 396 röstum eða 53 mfl.
um heldur verkfr. að lokið muni 171
röstum eða 23 mílum í þ. á. lok (1907).
f>á eru eftir 225 rastir eða 30 míl-
ur, er hann gizkar á að muni kosta
9/10 noílj. eða 900 þús. kr. og hugsar
sér lokið við á 10 árum. f>ar eru með-
taldar í þeim kostnaði brýr á stórár
allar á akbrautaleiðinni: Norðurá og
f>verá f Borgarfirði, Víðidalsá, Vatns-
dalsá, Ytri Rangá og Brúará f Biskups-
tungnm (á Grfmsnesbrautinni).
Húnvetningabrautin verður dýrust
hinna ólögðu akbrauta, 210 þús. kr.;
þá Grímsnesbrautin 175 þús. kr., en
Borgfirðingabraut og f>ingeyingabr. 135
þús. kr. hvor.
Tvær akbrautir vill verkfr. láta vera
í fyrirrúœi, með því að byrjað er á
þeim fyrir nokkru og sú byrjun kem-
ur eigi að tilætluðum Dotum fyr en
brautunum er lokið eða því sem næst.
f>að er Borgfirðingabrautin og Fagra-
dalsbrautin.
f>á nefnir hann til kaflann frá Rauða-
læk í Holtum austur yfir Rangá ytri,
og því næst f>ingeyingabrautina, sem
standi til að verða flestum að notum
tii kaupstaðarflutninga, en þeir séu
kostnaðarsamir mjög í því héraði.
Af framantöldum 10 lands-akbraut-
um eru f>ingvallabraut og Bakkabraut
fullgerðar, og Austurbrautin, sem er
þeirra langlengst, nærri fullgerð —
vantar að eins nokkuð í Holtunum.
Borgfirðingabrautin er tæplega hálf-
nuð eða verður í haust; búnir 2/3 at
Eyfirðingabraut og 2/6 rúmir af Fagra-
dalsbraut.
En ekki byrjað á hinum.
Botnvörpungarnir íslenzku..
Marz (Hjalti Jónsson) kom inn í
í vikunni sera leið með frek 30,000'
af vænum fiski yfirleitt.
Jón forseti (Halldór f>orsteins-
son) kom á sunnudaginn (28.) með
25—30 þús. Hann er búinn að fá
síðan vertíðarbyrjun sem svarar um
800 skpd. af verkuðum fiski. f>að
mun vera milli 50 og 60 þús. kr. virði.
Mælt er, að ársútgerðin, ásamt vöxt-
um af skipsverðinu m. m., muni kosta
110 þús.; og má kalla vel að verið, að
hafa fengið helminginn af því á nál.
2 mánuðum.
f>riðji botnvörpungurinn ízlenzkij,
C o o t í Hafnarfirði, kvað hafa verið
búin að afla alls um 50 þús., er hún
kom inn síðast; og mun það vera engu
lakari árangur að tiltölu, með því að
hún er svo lítil í samanburði við hina-
og útgerð að því skapi kostnaðarminni-
• I
------
Ósvikið framlag.
Orð er á því haft um þessar mundir,
og ekki um skör fram, hve drjúgt og
vel Húnvetningar hafi lagt til lækna-
stéttarinnar (slenzku, er 5 af 7 höfuð-
staðar embættislæknum vorum eru það-
an upp runnir: Guðmundarnir 3, Sæ-
mundur Bjarnhéðinsson og f>órður
Sveinsson, og — allir bændasynir;,
hinir 2 eru þ a ð Hka, Björn Ólafsson
og Mattías Einarsson.
Mundu slíks gerast mörg dæmi ann-
arsstaðar, að almúgamenn í einu hér-
aði legðu til á sama tíma jafnstóran
skerf í eina embættisstétt lands sins
og ekki kostarýrari en hann er yfir
leitt ? i
K onungsmyn din.
Með síðustu ferð er ísafold skrifað
frá Khöfn, að umboðsmaður nefndar-
innar ætli að láta prófessor Bissen
dæma um sýnishornið að henni, sem
þeir ætla að gera að fyrirlagi nefnd-
arinnar, Einar Jónsson og Kai Nielsen,.
og þykir ekki sennilegt, að próf. B.
fari að leggja á móti landa sínum, né
heldur hitt, að nefndin fari að verða
á öðru máli en hinn mikli danski
prófessor.
Einar er nú byrjaður á sínu sýnis-
horni, segir bréfritarinn.