Ísafold - 04.05.1907, Page 1

íXemur út ýmist einu sinni 6fla
tvisv. i vikn. Yerð árg. (80 &rk.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
AFOLD.
trppsögn (s&rifleg) bnndín við
iramót, ógild nema komin sé til
útgef&nda fyrír 1. október og kaup-
andi skuldlaus við blaðið.
Afgreiðsla Austurntrœti 8.
Keykjavík laugardaginn 4. maí 1907.
Þingvallafundur
29. júní 1907.
Með því að ekkert varð af þingroíi í vor, með nýjum kos-
ningurn til alþingis, þó að taka eigi til meðferðar á þingi i
sumar sjálfstæðismál landsins, sambandsmálið við Dani, leyfum
•vér undirritaðir ritstjórar ávarpsblaðanna (frá 12. nóv. f. á.) oss
að skora á þjóðina að kjósa fulltrúa á allsherjarfund, er vér ætl-
umst til að haldinn verði að Þingvelli við Öxará laugardag 29.
júni þ. á., — helzt einn fulltrúa fyrir hvern hrepp á landinu og að
líkri tiltölu fyrir kaupstaðina; og hugsum vér oss aðalhlutverk
fundarins það, að láta uppi og lýsa yfir vilja þjóðarinnar í sjálf-
stæðismáli hennar.
Reykjavik og Akureyri, 4. maí 1907.
Benedikt Sveinsson. Björn Jónsson. Einar Arnórsson.
Hannes Þorsteinsson. Sigurður Hjörleifsson.
Skúli Thoroddsen
(eftir umboði).
XXXIV. árg.
Lögtaks
-verður krafist á óborguðum orgelgjöld-
um 1906, ef þau ekki verða borguð
innan 8 daga.
Kristjáu Þorgrímsson.
Grannviturlegt kænskuráö.
Flogið hefir það fyrir eftir »húsbónd-
anum«, að ekki væri víst að millilanda-
nefndarmennirnir íslenzkú yrðu allir
kosnir úr hóp þingmanna, er þar að
kemur. f>að mætti vel kjóaa þá suma
meðal utanþingsmanna.
Ef þetta er annað 6n vitleysa eða
hugsunarleysishjal af hans hendi, á
það vitaskuld að vera til þess gert, að
þjóðin sætti sig betur við það hróplegt
gjörræði hans og þeirra félaga, að vilja
ekki rjúfa þing og stofna til nýrra
kosninga, — ef teknir væri í nefndina
t. d. einhverir þeir utanþingsmenn,
sem eru öðrum fremur líklegir til að
komast á þing næst eða hafa á sér
.alment traust og þjóðhylli nú sem
utendur.
Stjórnkænska á þetta að vera; en
er barnaskapur, eins og fleiri ráð þess
. *stjórnvitrings«.
jpví fyrst og fremst mundu þeir
'félagar sjá svo um, hann og hans hús-
karlar á þingi, meiri hlutinn þar, að
þ e i r yrðu alt um það öruggir í meiri
hluta í nefndinni eða réðu þar lögum
og lofum með hinum dönBku nefndar-
mönnum.
•Og í annan stað er lítil bót í þvf, þótt
•svo ólfklega kynni að fara, að einhverir
sæmilega óháðir menn utanþings yrðu
valdir f nefndina, er meiri hluti þings
leggur nefndinni fyrir lífsreglurnar um,
hverju þeir eigi að halda fram þar.
jþví svo mun verða gert vafalaust.
þetta er með öðrum orðum heldur
. en eigi grannviturlega blekkingartil-
raun og annað ekki.
En gerum ráð fyrir, að manninum
hefði dottið þetta í hug einhvern tfma
í vetur, er hann var að brjóta heil-
ann um, hvernig hann ætti að komast
hjá þingrofi, — ímyndar sér nokkur
maður, að hann sé ekki farinn allur
. ofan af því nú, er húsbændurnir suður
við Eyrarsund hafa að sínu leyti kosið
eintóma þingmenn í nefndina?
Treystir honum nokkur maður til
þeirrar ósvinnu, þess fruntaskapar,
að fara að hafa aðra siði, aðra reglu
utn nefndarskipunina en þeir hafa
fyrir honum ?
Skárra væri það líka ósvinnan, að
láta sér detta í hug sá undirgefnis-
akortur við y f í r-þjóðina, að þræða aðra
j fjárgötu en hún hefir runnið áundan?
Hádegisguðsþjónusta i dómkirkjunni 4
! morgun (J. Þ.).
Pening:aþöiflii.
Allir kvarta um peningaskortinn og
máttleysi bankanna, þegar á að koma
einhverju fyrirtæki fram hér icnan-
lands, og jafnvel einnig þótt ekki sé
nema um einföld smálán að tefla til
einstakra manna gegn fullgildum veð-
um eða trygging.
En svo virðist sem fæstir gjöri sér
ennþá ljóst, af hverjum aðalorsökum
peningaleysið stafar.
Fyrst og fremst sýnist það ekki vera
komið ennþá inn í meðvitund almenn-
inge, að því valda sérstakar ástæður
landsins — fámennið og strjálbygð ann-
ars vegar, en náttúruauðæfin
hins vegar,— að hér þyrfti meira starfs-
fé handa þjóðinni, að tiltölu, heldur en
í nokkuru öðru Norðurálfulandi; en eins
og nú stendur hafa engar 80 þúsundir
manna í álfunni jafnlftið bankafé að
leita til sem íslendingar.
í öðru lagi hafa þau sannindi átt
hér afarerfitt uppdráttar, bæði hjá al-
menningi og stjórn landsins, að hlut-
verk peningastofnana vorra ætti, eins
og annarstaðar um heiminn, aðallega
að vera það, að koma fram fyrirtæk-
jum, er hafa víðtæk áhrif á efnahag og
atvinnu landsmanna; en ekki einkan-
lega að starfa svo sem smásölubúðir, er
selja og lána peninga af skornum
skamti til búsþarfa handa einstökum
mönnum.
En loks virðist það einnig vera mjög
um of óskýrt fyrir mönnum enn, að
peningastofnanir Íslands eru ekk nógu
I é 11 v í g a r. Vér höfum að eins tvo
banka — með útbúum að vísu —, sem
eru b á ð i r alháðir löggjöfinni, geta
ekki víkkað starfsvið sitt né leitt lífs-
straum peningamagnsins inn í atvinnu-
greinar almennings að neinum mun,
nema með sarnþykki þings og stjórn-
ar, er vinna seint og þunglamalega,
eru háð flokkabaráttu um ýms önnur
mál, og sjá peningaþörf þjóðarinnar
í meiri fjarlægð heldur en bankarnir,
sem finna daglega til hennar.
|>essu þyrfti gagngert að breyta sem
allra fyrst.
f>jóðin þarf að sjá og skilja, að hún
á heimting á meira starfsfé, vegna
þess, að fyrirtæki vor eru og hljóta
fyrst um sinn aðallega að verða f r a m-
leiðslufyrirtæki, og vegnaþess,
að hér er nú að eins völ á 1 i 11 u b r o t i
af því fé, sem þurfa mundi, þó vér
byggjum í þéttbýlu, ræktuðu landi, við
hæfi fólksfjöldans. — Jafnframt þessu
þarf þjóðin einnig að láta þingmenn
og aðra, er áhrif hafa á afdrif peninga-
mála vorra, finna til þess, að hún skil-
ur, hver munur er á því fyrir hags-
muni landsins— og verðmæti allra eigna
fyrir innan vébönd þess, — hvort stór-
fyrirtæki og félagsvinna í framleiðslu,
iðnaði eða verzlun geta komist áleiðis,
eða hvort bankarnir geta ekki meira
en haldið með naumindum lífinu í
hokri einstakra manna.
En loks verða menn einnig hið allra
bráðasta að koma sér saman um og
starfa að því af alefli, að vér fáum
peningastofnanir, sem eru ekki svo
bundnar á höndum og fótum, sem
seðlabankar vorir hljóta að vera.
í rauninni ætti ekki að vera hér
nema e i n n banki af því tægi, sem
þessir tveir eru nú. — Vér ættum að
hafa einn sannarlegan þ j ó ð b a n k a,
sem hefði rétt til seðlaútgáfu, hefði
örugga tryggingu í þjóðareignum, og
væri báður löggjöf vorri á líkan hátt
og bankar vorir eru nú. — Annar af
þeim bönkum, sem nú eru hér, ætti í
þess stað að gjörast »prívat-banki«, og
gæti hann átt ekki síður arðberandi
| 28. tölublað
starf fyrir höndum, því hér er sannar-
lega mikið að vinna, ekki síður en í
nágrannalöndunum, sem eru úttroðin
af peningum frjálsra, léttvígra banka.
Og eitt-mætti enn benda á, sem
mun líklegast verða að öllu samlögðu
til þess jöfnum höndum að bæta úr
hinni bráðustu péningaþörf ÍBlendinga
og gjöra mönnum skiljanlegt, hver ókjör
þjóð vor er látin búa við í peninga-
málum. Vel stofnaður og handhægur
víxilbanki, sem auðgjört væri að
koma hér upp kostnaðarlitlum og áu
nokkurs löggjafarbrasks, gæti gjört
feiknamikið gagn, einmitt nú í þessu
millibilsástandi, meðan löggjöfin, bank-
arnir og fólkið er að átta sig.
pað væri þarft verk, að veita pen-
ingum inn til þjóðarinnar í gegnum þ á
rás, helzt nú þegar, áður en þing kemur
saman og farið verður þar að ræða
um starfsemi seðlabankanna, sem ættu
að vera einn þjóðbanki við hliðina á
góðum prívat banka og víxlara.
ísland er stórt og tekur á mót miklu.
Menning nýja tímans er að ryðjast
inn á oss, og hér vantar aðallega
einungis eitt — fjármagn f hendur rétt
stofnaðra, vel stjórnaðra banka og ann-
arra peningastofnana.
fteykvílfingiir.
Heilsuhælisfélagið.
f>ví eru að smáberast skýrslur um
undirdeildastofnanir vfðs vegar um land.
|>e8sar eru nýlega komnar:
Fél.tal. Ársgjöld
Eyrarbakkadeild . 61 89
Stokkseyrardeild 9 114
Tálknafjarðardeild . . 18 36
Lónsdeild .... . 29 60
Bíldudalsdeild . . . 30 60
Öxarfjarðardeild. . . 20 40
Hólahreppsdeild. . . 26 52
Formaður í Eyrarbakkadeild er frú
E. Nielsen, meðstjórnendur Kristján
Jóhannesson kaupmaður og ljósmóðir
f>órdís Bímonardóttir.
J. J. Hansen verzlunarmaður er
formaður í Stokkseyrardeild, en með-
stjórnendur Sigurður Einarsson kaup-
maður og Hannes Jónsson bóndi.
Kristján Kristjánsson breppstjóri í
Eyrarhúsum er formaður í Tálkna-
fjarðardeild, en meðstjórnendur Jón
Jónsson á Suðureyri og Hjörtur Clau-
sen í KvígindÍ8felli.
Formaður í Hólahreppsdeild í Skaga-
firði er Jón hreppstjóri Sigurðsson á
Skúfstöðum, meðstjórnendur Geirfinn-
ur Tr. Friðfinnsson bóndi á Hólum
og Árni Árnason bóndi á Kálfstöðum.
Um stjórn í hinum deildunum hér
að framan hefir ekki verið tilkynt,
enda sumar ekki stofnaðar enn reglu-
lega, þótt svo sé orðað hér.
Búist er við töluvert fleiri árgjöld-
um þar sumstaðar en fengið er loforð
fyrir að svo stöddu og hér greinir.