Ísafold - 08.07.1908, Blaðsíða 1

Kemur út ýmiat einu sinni eð» tTÍsyer l
Tiku. Verð árg. (80 nrkir minst) l kr., er-
lendis 6 kr. eða l1/* dollar; borgist fyrir
miðjan júli (erlendis fyrir fram).
1SAF0LD
DppsOgn (skrifleg) bundin TÍO Aramót, er
ógild nema komin sé til útgefanda fyrir
1. okt. og kaupandi skuldlaus við blabió.
Afgreibsla: Austurstrseti 8.
XXXV. árg.
Reykjavík miðvikudaginn 8. júli 1908.
41. tðlublað
I. O. O. F. 897109.
Augnlækning ók. 1. og 3. þrd. kl. 3—3 i spital.
Forngripasafn opiO á myd. og id. 11—12.
Hlutabankinn opinn 10—2*/s og b'lt—7.
K. F. U. U. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 slód. Alm, fundir fsd. og sd. 8 '/• siBd.
Landakotskirkja. Oubsþj. 9'/« og 6 á helgidðgum.
Landakotsspitali f. sjúkraTÍtj. 10'/*—12 og 4—B.
Landsbankinn 10 ‘/t—2 ■/«. Bankastjórn tí8 12—1.
Landsbókasafn 12—3 og 0—8.’
Landsskjalasafnið á þrd., fmd. og Id. 12—1.
Lnkning ðk. i læknask. þrd. og fsd. 11—12.
Náttúrugripasam á sd. 2—3.
Tannlækning ók.irósthússtr.lé, l.og3.md, 11— t
Faxafloabáturinn Ingolfur
fer til
Borgarness júli 13., 19., 27. og 29.;
ágúst 3., 9., 19. og 28.
Búda 10. og 15.
Kejlavíkur og Garðs júli 8., 18. og
21. og ágúst 1., 4,. 11., 22. og 30.
Sandgerðis ágúst 1., 12. og 23.
Orðsending.
Við undirskrifaðir, sem ætlum að
bjóða okkur fram til þingmensku fyrir
Gullbringu- og Kjósarsýslu við al-
þingiskosningar í september næstkom-
andi, höldum þingmálafundi í kjör-
dæminu á tímabilinu 20.—31. ágúst.
Nánari auglýsingar síðar, bæði í blöð-
unum og einstökum hreppum.
Reykjavik og Görðum, 6. júlí 1908.
Björn Kristjánsson. Jens Pálsson.
Vér gerum þö aldrei!
VI.
Leitar átthaganna.
Danir hafa verið að komast að því,
núna síðasta áratuginn, að það er farinn
að verða býsna-mikill strokhugur í
íslenzku þjóðinni.
Henni hefir fundist, að hún ætti sér
annarstaðar átthaga en i sambandinu
við Danmörk.
Ef það verður sagt um nokkura
þjóð í heimi, að hún eigi sér frelsið
sjálft að áttkögum, þá er það sannast
sagt um íslenzku þjoðina. Landnáms-
sagan er þar til frásagnar.
Þeirra átthaga hefir þjóðin verið að
leita. Og hún unir sér ekki fyr en
hún finnur þá.
Henni nægir ekkert minna en að
komast þangað. Með öllu öðru eru
henni boðnir steinar fyrir brauð.
Og eins er um nýjasta boðið, Upp-
kastið.
Munur á boðum enginn annar en
sá, að það er munur á steinum.
Þessir steinar hafa henni aldrei verið
boðnir áður.
Og þó eru þeir nauðalíkir kvarnar-
steinunum gömlu, sem hefir svo oft
verið trúað fyrir að mala og merja
sundur alla sjálfstæðislöngun vora —
en þeim aldrei tekist að fullu.
Þeir eru nauðalíkir.
Þegar því er á botninn hvolft, þessu,
sem er alt á eina bókina lært: Bláu
bókina, — þá vakir ekki annað fyrir
Dönum en að halda öllu 1 sama horf-
inu og áður, nema par sem peim
er sjáljum hagnaður að því, að breytt
verði til.
Vér hugsum oss, að vér göngum
að samningnum.
Dönum þykir vel, ef þeir fá oss
sjálfa til að trúa því, að vér séum
fullveðja ríki.
En hvernig líta aðrar þjóðir á af-
stöðu vora til Danmerkur?
Þær sjá, að í samningnum er hvergi
drepiðáþað einu orði, að ísland sé annað
en hjálenda Danmerkur. Að öll þau
heiti er forðast, sem höfð eru í öllum
samningum milli fullveðja ríkja og
ein eru talin réttnefni. Að Danir eru
yfirpjóðin í hvívetna.
Skip annarra þjóða sjá hér ekki á
sjó annað en danska þjóðernismarkið.
íslandi er bannað þess eigið. Eina rök-
rétta ályktunin af þvi, og sú ein,
sem nokkurt vit er í, er þessi:
Þetta land er danskt\
Og danskar landhelgisvarnirnar! Það
ýestir enn betur þá ályktun í hugum
þeirra.
ísland hefir ekki eftir samningnum
myndugleika til að semja eitt við nokk-
urt ríki í heimi, ekki svo mikið sem um
sín einkatnál, þau sem Dani varðar
ekkert um. Það er eitt fullveldis-
markið I
Ut á við er ekki annað að sjá en
að alt sitji við hið sama. Aðrar þjóðir
líta á oss svosem tjóðurkú Danmerkur
eftir sem áður.
Og inn á við situr ekki einu sinni
við sama. Þar á að gera frekjulegan
ágang á sjálfstæðissvið vort, þar sem
er »jafnréttis«-ákvæðið o. fl.
Eitt á þjóðin öll að skilja.
Hún á að skilja, að það er ósæmilegt
af nefndarmönnum og þeirra fylgi-
fiskum að vaða uppi með öðrum eins
ofstopa og hroka um það, eins og þeir
gera sumir, að þjóðin eigi að ganga
að þessu óbreyttu. Að vilja ekki heyra
það nejnt, að það sé reynt í lengstu
lög að afstýra öllum böndum, sem á
að leggja á ættjörð þeirra. Að fárast
jafnvel út af þeirri tilraun, að reynt
sé að tnýkja þau.
Vér viljum ekki, að böndin séu
nein.
Það á engin þjóð skilið að heita
þvi nafni, ef hún er ekki fær um að
standa á eigin fótum.
Enda er oss allra þjóða sízt stoð
að Dönum.
Það liggur við, að Danmörk sé að
verða kartnögl á litlutá menningarinn-
ar. Bókmentum þeirra hrakar t. d.
árs árlega að kalla má.
Geta ekki allir íslendingar fengið
andstygð á þeirri tilhugsun, að verða
að því, sem safnast fyrir undir nögl-
inni ?
Þjóðin yfirleitt hefir andstvgð á
því. Hún er komin of langt á leið
í átthagana til þess að snúa við.
Hún sér roðann af menningarsól-
inni fram undan sér. Þangað ætlar
hún að halda.
íslendingum þykir vænt um sólina;
það er sjálfsagt af því, að þeim hefir
svo oft verið kalt.
Nú ætla þeir að keppast við aðrar
pjóðir í áttina til sólarinnar. Og meðan
þeir eru að ráða það af, finst oss eins
og einróma kliður stigi upp frá brjósti
þjóðarinnar, — þungur og alvöru-
mikill, eins og hann hafi verið á leið-
inni meira en 600 ár.
Ljóst er út aö líta,
laakareið, yfir heiði.
Sól gengur síð und múla,
slikt langar mig þangað.
Og þjóðin fylgist fetum að við
hljóminn. Ferðin er byrjuð. Hún er
á leið til átthaganna.
Bankamir.
(Yfirlýsing).
Með því að eitthvað ber á milli
um frásagnir af bankavaxtabréfakaupum
íslandsbanka hjá Landsbankanum á
síðasta missiri, læt eg þess hér með
getið,
a ð íslandsbanki hefir keypt af
Landsbankanum í fyrra mánuði í einu
lagi bankavaxtabréf fyrir '/2 íWÍlj*
kr., og
a ð hann hefir keypt þar að auki
frá því á síðastl. nýári sumpart af
Landsbankanum sjálfum og sumpart
af einstökum mönnum bankavaxtabréf
fyrir fram undir */* milj. kr.
Reykjavík 8. júlí 1908.
Sighv. Bjarnason.
Ráplierra — þeytispjald.
Kært Barn har
mange Navne.
Svo segir Danskurinn.
Farand-ráðherra, flökku-ráðherra, ráp-
herra — þetta alt hefir hann verið
kallaður, síðan er Danir voru svo
séðir að losa sig við kostnað af æðstu
stjórn hinna íslenzku mála í Khöfn,
þessar 24 þús. kr. um árið eða hvað
það nú var, með því að láta skrija
hann i Reykjavík, eins og lausamenn-
irnir gera, þegar þeir ætla að vera á
flakki alt árið, — þeir láta þá skrifa
sig einhversstaðar þar sem þeir koma
einu sinni eða aldrei árið um kring.
Hjá sér hefir danska mamma
hann eftir sem áður, þegar henni
sýnist. Hann g e t u r verið henni
svo ástfólginn og ómissanlegur, að
hún megi naumast af honum sjá
nokkura stund.
Nú bætist við eitt nafnið enn:
þeytispjaldið. Maðurinn ernú,
hefir verið um hríð og verður sjálf-
sagt enn nokkura stund á þönum
aftur og fram utn kjördæmi Iandsins,
meðan hann er að tala lýðinn upp
til þess að þýðast innlimunar-uppkastið
fræga, er hann lét Dani senda sig
með hingað og þá félaga, bæði fyrir-
fram þjónustubundnar embættisundir-
tyllur sínar og þingmenskuhúskarla,
og ný-ánetjaða alúðarvini sína 2 af
liði stjórnarandstæðinga. Meðan hann
er að hampa framan í þjóðiria þessu
s e 1 z e m g u 11 i þeirra, og meðan
hann er um fram alt að telja hana á
að senda þá eina á þing, er hafa
annaðhvort reynst h a n s óbilugir
aftanihnýtingar eða hann á víst að
verði það, þegnr þar kemur, hvað svo
sem þeir látr. uppi nú, þá stund er
þeir eru að veiða sér atkvæði kjós-
enda.
Sa á heimangengt frá embættinu,
þessu sem hann fær 40 kr. á dag,
hvern rúmhelgan dag hér um bil
(8ooo-}-2ooo-(-2ooo==i2ooo um árið)
fyrir að þjóna, a u k þingpeninga og
annarra bitlinga, t. d. 36 kr. á d a g
að sögn meðan hann sat i sambands-
nefndinni.
Hann þaut austur að Ölfusá hér
um daginn, hafði pantað sér hentan
fundardag þar, kom úr þeim róðri
með 13 í hlut af 500—600 kjósend-
um í þvi kjördæmi, kastaði mæðinni
1—2 sólarhringa, þá upp á Mýrar,
þaðan austur yfir Hvitá, að Grund,
og síðan á Akranes, heldur þar fund
á föstudaginn 10. þ. m., þá heim 1
nótt eða 2, því næst austur á Rangár-
velli, verður þar vikuna þá að brjóta
hana til kristni, þá norður Sprengi-
sand, að mælt er, og fer herskildi
mælskunnar og glæsimenskunnar um
alt Norðurland; liklegast líður að kjör-
degi um það er því er lokið. En að
honum liðnum má búast við að
danska mamma vilji finna hann
tafarlaust og vefja hann sínum ástar-
örmum fyrir innlimunar-afrek það, er
hún býst við að þá hafi hann af
höndum int, eftir simskeytunum frá
honum s j á l f u m alt sumarið!
En alla þá tíð geldur landið honum
40 kr. hvern rúmhelgan dag fyrir að
sitja með sveittan skallann við mikil-
væg stjórnarstörf f þjóðar þarfir í
stjórnarhöllinni í Reykjavík.
Bræðrakúgildið
á Akranesskaga, þetta sem hafði
látið ginnast til að emja upp i Lög-
réttu um, að það pyldi ekki að heyra
hafðan i hámælum sannleikann um
afstöðu Borgfirðinga við Uppkasts-
kviksyndið, kvað nú hafa fengið
hann sjáljan sendan sér til trausts
og halds, og á hann að láta sitt ljós
skína yfir Skagann núna á föstudag-
inn, 10. þ. m. Þeir munu veravita-
litlir^enn, Skagamenn.
Nýr minnisvarði.
Að fjallabaki.
íslenzka þjóðin hefir nú sýnt, að
hún skilur og elskar Jónas Hallgríms-
son. Reyndar hafði hún sýnt það
löngu áður en hún reisti honum
minnisvarðann. Það er enn áþreifan-
legra ástrikismark við hann, að sum
fegurstu ljóðin hans kann hvert barn
á landinu að kalla má.
Jón Sigurðsson metur hún nú meira
en flesta sína afreksmenn aðra. Það
sýnir hún árs árlega. Það líður sjálf-
sagt ekki á löngu áður en honum
verður reistur minnisvarði.
Þá er þriðji maðurinn, sem talað
er um að reisa minnisvarða: Snorri
Sturluson. Hann er frægastur íslend-
ingur að fornu og nýju. Og vér
ættum að verða þar á undan nágranna-
þjóðunum, sem langar til að hrifsa
hann frá okkur, svo sem pær ætti
hann.
En hann verður sjálfsagt að bíða
fyrst um sinn, minnisvarðinn sá. Það
verður annað að ganga fyrir, sem
meira liggur á.
Það er minnisvarðinn yfir Gissur
Þorvaldsson.
Manninn, sem myrti Snorra Sturlu-
son, tengdaföður sinn, skáldmæring-
inn fræga og einn hinn snjallasta
sagnameistara, sem uppi hefir verið í
heimi, — sveikst að honum um nótt
og myrti hann.
Manninn, sem á flestra rnanna
mesta sök á þvi, að þessi þjóð hefir
nú lifað í ánauð um hálfa sjöundu
öld, — kom landinu undir konung,
og var þó sjálfur ódrotinhollur rnaður.
Honum er nú ráðgert að reisa minn-
isvarða. Ekki svo mjög í orði sem
á borði.
Ekki að eins úr málmi, eins og
jónasi Hallgrímssyni var gert, heldur
úr miklu dýrara efnivið.
Það á að efla til samskota út um
alt land fyrir 10. september; og það
sem farið er fram á, að verði látið af
hendi rakna, er ekki peningar. Nei,
það er sjálfur efniviðurinn, sem minn-
isvarðinn á að verða steyptur úr.
Það eru þær hinar miklu og sól-
björtu vonir um nýja, islenzka, glæsi-
lega gullöld.
Þ æ r eigum vér að láta af hendi
rakna, svona einhvern tíma fyrir haust-
ið, — ef samskotamennirnir eiga að
verða ánægðir, — farga þeim í minn-
isvarðasjóð yfir
Gissur Þorvaldsson!
Samskotin eru byrjuð. En það gild-
ir nærri þvi einu, hvaðan fregnir koma
af landinu: samskotamennirnir fara
víðast hvar burt snauðari en þeir
komu. Þeim áskotnast sama sem
ekkert. Þjóðin vill ekki reisa þessum
manni minnisvarða. Það fer svo
fjarri því. Hún hefir lært að hata
hann. Þó að hún fylgdi ekki Jóni
Sigurðssyni af öðru, þá mundi hún
þó gera það af þvi, að hann gekk
í þveröfuga átt við Gissur Þorvaldsson.
Vér sjálfstæðismenn, vér viljum
halda uppi minningu Einars Þveræings,
með því að halda hátt uppi hinu sama
merki og hann bar.
Uppkastsmenn hafa eignað sér og
sínu máli Gissur Þorvaldsson; — ekki
í orði, heldur á borði.
Najnið vita þeir að þjóðin fælist —
þess vegna kannast þeir ekki við það.
Og það er vitanlega hyggilegra.
gtórmannlegar gjaflr
fengu nokkrar líknarstofnanir hér
(Holdsveikishælið, Heilsuhælið 0. fl.)
hjá þýzku ferðamönnunum um daginn
á Grosser Kurfúrst, 1600—i7ookr. alls,
er þeir skutu saman í snatri meðan
stóð á samsöng þeim úti á skipi og eftir
hann, er Sigfús Einarsson og hans
söngsveit skemti þeim með kveldið
sem þeir fóru, fyrir fulla þóknun þó
(400 rm.). Þetta gerðist á svipstundu,
og gáfu sumir 100—200 rm. Skifting
þessa fjár var falin þeim bæjarfóget-
anum og þýzka konsúlnum.
Undir háttatima í fyrra kveld höfðu
þeir lagt hér upp úr bænum, stjórnar-
þingmannaefnin nýju handa Kjósar- og
Gullbringubúum, hinn gamli, dyggvi
stjórnarþjónn Halldór Jónsson gjald-
keri, og hinn nýdubbaði spámaður
hennar, Jón Jónsson sagnfræðingur,
er komist hefir alveg nýverið og heldur
skyndilega til sannleikans viðurkenn-
ingar um Uppkastið góða, flytur hér
þess lof um allar jarðir, ýmist við
»húsbóndans« hægri hlið eða í föru-
neyti við einhvern af hans mörgu
hátryggu þjónum og innfjálgu átrú-
endum. — Sumir segja, að þeir hafi
ekki komist á stað fyr en með morgn-
inum í gær.
Til ferða þeirra féiaga hefir það
spurst síðan, að þeir hafi lagt upp
frá Hafnarfirði og haldið a ð f j a 11 a-
b a k i til Grindavíkur.
Ferðinni til þess heitið að »kristna«
Grindvikinga — koma flatt upp á þá
og brjóta þá til kristni að fornum
sið, fá þá síðan til að »forskrifa«
sig og sannfæring sína Uppkastinu
og »húsbóndanum«, og þar næst til
að heita þeim, stjórnarþingmannaefn-
unum, atkvæði sinu 10. sept.
Eftir það skyldi ferðinni haldið áfram
út i Hafnir og þá á Miðnes, inn
í Garð og Leiru, Keflavík, Njarðvík
o. s. frv. sem leið liggur alt til
Reykjavíkur. Sigurinn talinn því auð-
unnari, sem fleiri fylkin hafa undir þá
gengið — að sjálfra þeirra frásögn, —
því þá list hafa þeir af honum numið,
»húsbóndanum«, þeir og þeirra sam-
herjar, að hrósa sigri af hverjum fundi,
eins og þegar h a n n s j á 1 f u r er
að senda R. B. héðan hraðskeytin til
»dönsku mörnrnu* um að alt af sé
að vaxa hér fylgið með Uppkastinu
og að ekkert standist fyrir h 0 n u m
s j á 1 f u m, hvar sem hann lætur sjá
sig, sína glæsilegu persónu. Hann
mun orða sjálfur símskeytin, en lætur
skrifarann sinn einn senda þau.
Siðaðra manna háttur er það ella
að jafnaði, er þeir leita fyrir sér um
þingmensku og skjóta á málfundum
í því skyni, að gera þá jafnan and-
stæðingum sínum viðvart um þá fundi,
til þess að þeir geti einnig sætt færi
til viðtals við kjósendur. Það þykir
vera hentugt á báða bóga.
En það þykir stjórnarmönnum
ekki hentugt. Þeir búast líklega
við að geta komið ár sinni betur
fyrir borð hins vegar, með þvi að
1 æ ð a s t og láta myrkrið gæta sin,
— myrkur i t v ö f a 1 d r i merkingu.
Að suðurförinni aflokinni með sjálf-
sagðri sigurfrægð, ef að vanda lætur
um sams konar ferðalög húsbóndans
og hans manna annarra, mun eiga
að bregða sér upp í Kjós einhverja
nóttina, ekki of bjarta, og taka þ a r
hús á kjósendum.
Verði þeim að góðu, félögum 1
Gufuskipin (áætlunarferðir). S/s. Laura
(Aasberg) kom 5. þ. m. frá Khöfn og Skot-
landi með marga farþega, þar á meðal:
Eggert Claessen yfirréttarmálf.m. og hans
frú, Östlund ritstjúri (frá Ameriku), frú E.
Lund (lyfsala) með dóttur sinni, læknis-
frú Chr. Bjarnhéðinsson með dóttur þeirra
hjóna, H. Bryde stórkaupm., Ólafur ólafs-
son konsúll (H. P. Duus), Þorkell Þorkels-
son cand. mag., Ölafur Þorsteinsson frá
Eyrarbakka, 0. m. fl.
Daginn eftir, 6. þ. m. kom Thoreskip
Kong Helge frá Khöfn og Leith, og hélt
i gær áfram ferð sinni vestur um land og
norður.
Loks komu Hólar í gær frá Khöfn eftir
viðgerðina. Farþegar: M. Blöndahl verk-
smiðjustjóri og sira Hafsteinn Pétursson —
hann hélt norður i land á Helga kongi og
ætlar að gerast þingmaður Húnvetninga.