Ísafold - 08.07.1908, Blaðsíða 2

162
ISAFOLD
Undirtektirnar.
VIII.
Mýrasýslu 8. júli kl. 10!/, (talskeyti).
Stjórnmálafundur haldinn í gær í
Galtarholti á Mýrum. ioo kjósendur
á fundi, og fjöldi manna að auki>
Fundarstjóri Sigurður Þórðarson sýslu-
maður.
Fjörug ræðuhöld. Ræðumenn:
Jón Jensson, Einar Hjörleifsson, Jó-
hann í Sveinatungu, Hannes Hafstein,
Ari Jónsson, Jón Sigurðsson frá
Haukagili, Böðvar Jónsson í Einars-
nesi, Sigurður Hjörleifsson ritstjóri
og Þorsteinn Erlingsson skáld.
Fundurinn stóð yfir á 6. tíma.
Tillaga kom fram (frá J. S. í
Haukagili):
Fundurinn krejst pess, að qerðar
verði hinar ítrústu tilraunir til að
ýá pœr hreytingar á Uppkastinu,
að Island sé og verði jullveðja
ríki, jajnrétthátt Danmörku.
Fundarstjóri neitaði að bera
tillöguna upp, hótaði að
segja af sér fundarstjórn-
inni, ef það yrði gert. Aleit-
aði enn jremur að bera það undir at-
kvæði, hvort upp skyldi bera tillög-
una. Og sleit jundinum samstundis.
Þetta atferli þykir ekki bæta mál-
stað þeirra Uppkastsmanna. Eru sýni-
lega hræddir.
Jón Jensson hélt langa tölu um
þrjá menn: Skúla Thoroddsen, Björn
Jónsson, og ekki sízt Kristján Jóns-
son. Menn álíta að hann hafi ekki
bætt fyrir sér með ræðunni.
Margir töluðu ágæta-vel, ekki sízt
Jón frá Haukagili, væntanlegt þing-
mannsefni sjálfstæðismanna í því kjör-
dæmi. Þingmannsefni stjórnarliða
eru þeir Jón Jensson og Jóhann í
Sveinatungu.
Tíðindamaður vor átti tal við 3
kjósendur eftir fundinn, sem höfðu
verið í vafa um Uppkastið áður, en
tjáðu sig nú vera ákveðna móti þvi,
eftir þenna fund.
Árásir Jóns Jenssonar á fyrnefnda
3 andstæðinga sína mælast ákaflega
iila fyrir.
IX.
Þingmálafund átti að halda á Sveins-
stöðum í Húnavatnssýslu laugardaginn
er var, að undirlagi Stefáns kennara
Stefánssouar og Jóns í Múia o. fl.,
en varð ekki úr vegna þess, hve fáir
sóttu fundinn (einir 13).
Þá var haldinn fundur daginn eftir
(sunnud.) á Blönduósi, eftir auglýsing
á Sveinsstaðafundinum, sem fáir sáu.
20 manns á fundi. Ræðumenn: Jón
í Múla, Jón læknir, Stefán kennari og
Þórarinn á Hjaltabakka, allir fjórir með
Uppkastinu. Hinir þögðu, sem í móti
voru. Engin atkvæðagreiðsla.
Sýslumaður og fleiri meiri háttar
Húnvetniningar hafa boðað til almenns
þingmálafundar á Sveinsstöðum 26.
þ. m.
-----986-----
Grosser Kurfiirst
skemtiskipið þýzka lagði af stað að-
faranótt mánudags áleiðis til Spitzberg-
en. Ekki fengu farþegar full-lofað
komuna, veðurblíðuna fádæmamiklu
og fegurð landsins. Þeir skemtu bæ-
jarmönnum laugardagskveldið með
lúðrahljómleik á Austurvelli, 2—3
stundirjsamfleytt, og byrjuðu á: 0 guð
vors lands, af sérstakri kurteisi við
oss, sem var of lítt launuð — klöpp-
uðu fáeinir menn, í stað þess að það
hefði öll mannþyrpingin kringum völl-
inn átt að gera.
Margt stórmenni var meðal farþega
á Grosser Kurftirst, þar á meðal kon-
ungsson eða konungsfrændi nákominn
austan frá Síam, Mahidol að nafni,
unglingspiltur.
Jónas Lie
er dáiun.
Nú er hann einn eftir, Björnstjerne
Björnson.
Einn eftir þeirra þriggja, skáldjöfr-
anna miklu og heimsfrægu.
Einn eftir þeirra þriggja, fóstbræðr-
anna á námsárunum, en keppinaut-
anna siðar.
Þegar Ibsen og Björnson eru ekki
nefndir einir saman, þá er þriðja mann-
inum bætt við: Jónasi Lie.
Hann er hið þriðja heimsfræga höf-
uðskáld Norðmanna á aldarhelmingn-
um síðasta.
Hann er fæddur 1833; deyr hálf-
áttræður. Og er þá orðinn blindur
og ellimóður.
Hann varð stúdent 1851 um sama
leyti og stórskáldin hin, landar hans.
Var með þeim í »Stúdentaverksmið-
junni* svo nefndri (hjá Heltberg gamla),
þar sem visast þótti að koma fyrir
tornæmustu stúdentsefnunum. Þar
hafa þeir verið allir: Ibsen, Björnson,
Lie, Vinje, Garborg o. fl. Og fæstir
verið miklir námsmenn. Hugurinn
hefir ekki unað við tómlætið, sem nám-
- inu er svo oft samfara. Skólanámi er
víða svo háttað, bæði hér á landi og
annarstaðar, að það bælir hugann og
tekur ekki til greina séreðli nokkurs
manns. Og undir því einu getur
ekkert frjálshuga og þróttmikið ung-
menni setið.
Svo var um Jónas Lie og þá fóst-
bræður, að þeir fundu sér annarstaðar
yndi en í náminu.
Lie varð þeirra síðastur til.
Hann reit ekki fyrstu bók sína,
Den jremsynte, fyr en hann var orð-
inn 37 ára gamall (1870). Norðmenn
hafa varla tekið nokkurri bók með
öllu meiri vinsældum en þessari sögu.
Norðmönnum þykir jafnvænt um
Jónas Lie eins og oss um nafna hans
Hallgrímsson.
Skáld heimilanna hafa þeir nefnt
hann. Og bækur hans er sjálfsagt
víðlesnari í Noregi en nokkur önnur
skáldrit.
Það er pekkingin á mönnunum, sem
Jónas Lie er svo auðugur af, að spáð
er að bækur hans muni jafnvel verða
lengur lesnar en sumra enn meiri
samtíðarskáldanna.
Kona Jónasar Lie, Thomasine, dáin
fyrir nokkurum missirum, var hans
hægri hönd í öllu hans starfi. Hann
eignar henni alt hið bezta og mesta,
sem hann hefir ritað, og tók aldrei á
heilum sér upp frá því er hann misti
hana.
ísafold heitir því lesendum sinum,
að sagan, sem kemur út í blaðinu,
næst á eftir Herragarðssöguni yndis-
legu eftir Selmu Lagerlöf, skuli verða
fyrsta saga Jónasar Lie (Den fremsynte),
sem þá var tekið af svo miklum vin-
sældum.
Óguðlegum ofsóknum
verða þeir alstaðar fyrir, Uppkasts-
menn, af óhappatölunni 13. Hún
eltir þá á röndum um alt land, skömm-
in sú arna.
Getið þið hvað þeir fá mörg atkvæði
á Stokkseyri?
Og á Selfossi ?
Viíi menn: iy.
Og á Sveinatungufundinum, sem
þeir boða sjálfir til, koma iy!
Er hún ekki níðangalega hláleg,
töluskömmin?
Eitt heimastjörnar-herbragðið.
Þeir kunna mörg herbrögð, heima-
stjórnarmenn, og beita þeim óspart.
Eitt er það, að búa svo um hnút-
ana á málfundum þeim, er þeir stofna
til, að þar taki helzt ekki aðrir til
máls en þeir sjálfir.
Minnisstætt er ráðið, sem þeir höfðu
til þess hér í vor, skömmu eftir heim-
komu »húsbóndans« og hans manna
úr sambandsnefndarförinni frægu: að
hálffylla fundarhúsið fyrir auglýstan
fundarupphafstíma sínu samansmöluðu
safni og láta fundarstjóra sinn því
næst afsegja að bera undir atkvæði
tillögu um að hafa fundinn úti undir
berum himni á hentugasta stað og í
bezta veðri, til þess að kjósendur gæti
hlýtt á ótálmaðir, hvaða flokk sem
fyltu, — ótálmaðir af þrengslum og
loftleysi. Með því lagi tókst þeim
að flæma andmælendur sína af fundi
fyrir fram, auk þess sem þeir létu
fundarstjóra sinn gera það til frekari
tryggingar, að hóta því, að ráðgjafinn
tæki alls ekki til máls, ef fundur væri
haldinn úti, — í blíðalogni, svo al-
tíðir sem útifundir eru þó hjá »dönsku
mömmu*. Þeir höfðu það fram með
þessari aðferð, að enginn tók til máls
nema hann sjálfur, húsbóndinn þeirra,
enda mörðu fram þá tillögu, er hon-
um líkaði, og lét síma út yfir pollinn
jafnharðan glæsilegan sigur sér til
handa og mömmu sinni fyrnefndri.
Annað herbragðið er endalaus mála-
lenging, svo langar fundarræður, að
fáir endast til á að hlýða. Það var í
fyrra á aðalþingmálafundi Reykvíkinga,
að 2. þm. þeirra, sem þá var, land-
læknir G. B., var látinn byrja fundinn
á i3/* stundar fyrirlestri, sýnilega i
því skyni, að fundarmönnum færi að
óróast og fáir fengi að taka til máls
aðrir, en þeir einir stæði eða sæti kyrrir
til fundarloka, er þyrði eigi annað,
vildi eigi baka sér reiði eða vanþokka
stjórnarhöfðingjanna, svo sem eru henn-
ar brauðbítar flestir eða brauðbita von-
biðlar, en þeirra tala er, — ekki legio að
vísu, en hátt upp í það. Herbragð þetta
hepnaðist illa í það sinn, með þvi að
stjórnarandstæðingar urðu þolbetri og
höfðu því mikinn meiri hluta, er til
atkvæða kom, en hinir gengu af fundi
allmjög sneyptir og halakliptir.
En uppgefnir eru þeir félagar ekki
á því bragði alt um það.
Nú síðast á Selfossfundinum 2. þ.
mán. talaði ráðgjafinn meira en 2V2
stundu samfleytt. Og var það bert
öllum viðstöddum, að refar þeir voru
til þess skornir, að þingbeimur ókyrð-
ist og færi að gæta hesta sinna eða
búast til brottfarar miklu fyr en ella
mundi. Því að ekki hafði maðurinn
raunar meira að segja en vel hefði
mátt luka af á 20—30 mín. Svo fór
og, er til atkvæða var loks gengið,
að mjög marga vantaði, er verið höfðu
á fundi, þá er hann stóð sem hæst. Það
var ekki honum að kenna eða hans
fylgifiskum, að uppskeran varð ekki
meiri en þetta, sem kunnugt er, 13
atkv. af 80—100 á fundi.
Ekki er hætt við, að þeir leiki ekki
þetta bragð áfram alt um það. Þeir
hælast um, er á það er minst, og
treysta því örugt. Lúalagið það er
beint eitt atriði i stefnuskrá þeirra.
Mannalát. -
Tveir landar eru nýlega dánir í
Kaupmannahöfn, Sigurður Eiríksson
þjóðhagasmiður nafn&unnur og háaldr-
aður orðinn, ættaður af Snæfellsnesi,
hafði alið mestan aldur sinn i Dan-
mörku, fyrst á Suðurjótlandi (á veg-
um Grams kaupmanns i Ballum), en
síðar í Khöfn. Var kvæntur danskri
konu og á mannvæn börn í Khöfn
upp komin.
Hinn er Fnðrik Eggertsson klæðskeri
hér frá Reykjavik. Likið af honum
fanst í bæjarsikinu einu í Khöfn og
veit enginn með hverjum hætti það
hefir þangað komist.
Erlend tíðindi.
Svo fór um forsetatilnefning í
Bandaríkjum af hálfu samveldismanna
x8. f. mán., sem spáð var, að fyrir
henni varð T aft hermálaráðgjafi hjá
Roosevelt forseta með geysimiklum
atkvæðamun, meira en 700 af 980
atkv. alls á fundinum. Því fylgdi
nær því óstjórnlegt lófaklapp og fagn-
aðaróp i móti forsetanum, Roosevelt,
hvenær sem hans nafn var nefnt á
fundinum. Hafði sá ólmandi staðið
um ®/4 stundar. Þeir heyrðu lætin
þau öll heim til sín í Washington í
talsima, forseti og Taft, og eru þó
mörg hundruð rastir þar í niilli.
Roosevelt er þetta vel látinn af sín-
um flokksmönnum og fleirum þó,
betur en nokkur fyrirrennari hans, fyrir
hans miklu karlmensku og skörungs-
skap og aðra mannkosti. En um
Taft vita menn, að hann fylgir sörnu
stjórnarstefnu sem Roosevelt, og er
mjög svo mikilhæfur maður, en
skortir orðsnild á við hann. Taft
fekk heimsókn 5000 manna þennan
dag, að samgleðjast honum.
Dáinn er 24. f. mán. Grover Cleve-
land, er var Bandaríkjaforsexi fyrir
mörgum árum tvivegis, 1884—88,
og 1892—96, úr flokki sérveldis-
manna, valinkunnur atkvæðamaður og
stórmikils metinn fyr og síðar.
Stolypin, yfirráðgjafi Rússakeisara,
hefir lagt fyrir þing, dúmuna, laga-
frumvarp um fasta ársþóknun handa
þingmönnum, 4000 rúflur eða rúm-
ar 7000 kr. um árið, en 45 kr. drag-
ist frá fyrir hvern vanræktan fund.
Býst við betra fylgi almúgamanna á
þingi fyrir þessa ríflegu þóknun;
þeim finst það vera stórfé.
Kvenfrelsiskonurnar á Englandi láta
mikið á sér bera um þessar mundir.
Sunnud. 21. f. m. hefðu þær stofn-
að til málfunda í Hydepark í Lund-
únum, með hátiðargöngu um borgar-
stræti. Tuttugu ræðustólar í Hyde-
park og mannfjöldi þar sagður nær
heilli miljón. Frú Pankhurs heitir
mestur ræðuskörungur þar. Það lá
við, að utan af nenni væri rifin hver
spjör áður hún kæmist í ræðustólinn.
Sænskur bankagjaldkeri, I.indholm,
hefir játað á sig að hafa stolið frá
bankanum úr sjálfs sín hendi 783,000
krónum.
Enskur herskipafloti geysistór kom
fyrir skemstu til Kristjaníu og til
Esbjerg í Danmörku, í hertamninga-
ferðalagi. Seint í þ. m. standa til
stórmiklar hertamningar af hálfu enska
flotans í Englandshafi, allar með leynd.
Um miðjan þ. mán. ætla þeir að
hittast í Niðarósi, Vilhjálmur keisari
og Hákon konungur. Keisari verður
þar á ferð að var.da.
BoldsíelMsgerillinn fundinn (?)
Send hefir ísafold verið úrklippa
úr frönsku blaði afarvíðlesnu, Matin í
París, er flytur 19. f. mán. eftir stór-
merku blaði ensku, Standard, þá frétt
frá San-Fransisco, að fundist hafi eftir
tilvísun eða bending skozks vísinda-
manns, dr. Munro, er heima á í Yoko-
hama i Japan, gerill sá eða baktería,
er holdsveiki veldur, og sé hann nauða-
líkur berklaveikisgerlinum. Munro
skýrir og frá því um leið, að laugar
eða ölkeldur nærri Konsatson í Japan
hafi læknað holdsveika menn.
Sokkið kaupfar.
Frézt hefir frá Skotlandi, að á Leith-
firði hafi sokkið fyrir skemstu kaup-
far, er hingað átti að fara til lands,
Anna (Hansen), fyrir ásigling annars
skips, og stýrimaður druknað, en
mannbjörg orðið að öðru leyti.
Sú missögn hafði hingað borist, að
skip þetta hefði átt að sökkva í Meðal-
landi og að það hefði verið með
frystivél, er fara átti til Vestmanneyja.
Þobkalegar aðfarir.
Fyrir 3—4 vikum barst sú fregn
úr Vestmanneyjum, að þar hefði verið
á ferðinui þá daga ekki færri en 5
kosningasmalar að safna undirskrift-
um undir þingmenskuáskorun til fyrv.
þingmanns þess kjördæmis, Jóns Magn-
ussonar skrifstofustjora, og að þeirri
áskorun fylgdi ströng skuldbinding
um að kjósa hann í haust, ef hann
gæfi kost á sér.
Það fylgdi sögunni, að vel mundi
smölunum hafa veiðst nöfn á þetta
skjal, og væri á að gizka % kjósenda
klafabundnir þann veg til að kjósa
þennan mann, hann og engan annan,
hver svo sem kynni að bjóðast þeim.
Fáir munu hafa trúað þessari sögu
meira en svo. Að minsta kosti fengu
menn sig ekki til að trúa þeirri ósvinnu
á annan eins mann og J. M., að þetta
væri með hans ráði gert, eins yfir-
mannsins í umboðsstjórn landsins, sem
ber að gæta þess, að hlýtt sé lands-
lögum, en það er ein meginregla í
kosningalögum vorum til alþingis, að
kjósendur skuli vera alfrjálsir og
óbundnir fram á kjördag. Það er
einmitt gert til þess sérstaklega, að
varðveita óskorað kjörfrelsi, að strang-
lega eru fyrirskipaðar alveg leynilegar
kosningar.
Þessa trú á samvizkusemi hr. J. M.
styrkir og sú aðferð hans á þingmála-
fundi í Eyjum 30. f. m., að þar skyldi
eigi bera upp neina tillögu í sam-
bandsmálinu, með því að kjósendur
mundu eigi hafa haft tíma til að átta
sig til hlitar á sambandslagafrumvarp-
inu.
En tveimur eða þremur vikum fyrir
þann dag, 30. júní, var þó ætlast til,
að þeir væru búnir að átta sig svo
rækilega einmitt á því máli, aðalmáli
næsta þings og þjóðfundar, að þeir
vildu hafa á þing einmitt einn nefndar-
manninn og aðra hönd sjálfs ráðgjaf-
ans, mann, sem ekki mátti þá á fund-
inum heyra nefndanokkura hina minstu
breyting á Uppkastinu góðal
En, svo ótrúlegt sem það mun
mörgum virðast, þáhefir undirskrifta-
smölunin farið fram, og skjalið, sem
kjósendur voru látnir skrifa undir,
hefir ísafold 1 höndum. Það er svo orð-
að, sem hér segir (leturbreytingar hér
gerðar):
Jafnframt því, sem vér undirritaðir kjóg-
endur til alþingis i Yestmannaeyjasýslu
vottum hr. alþingismanni, skrifstofustjóra
Jóni Magnússyni þakklæti fyrir unnið
fulltrúastarf i þarfir lands og þjóðar, lýs-
um vér þvi hér með yfii, að vér berum
samhuga traust til hans til að vinna á-
fram að fulltrúastarfi á alþingi fyrir vora
hönd og þjóðarinnar, og skorum því fast-
lega á hann að gefa kost á sér hér fyrir
þingmann við hinar næstu kosningar til al-
þingis, og skuldbindum vér oss tii þess
að mæta á kjörfundinum og greiðn iion-
um þar atkvædi, ef hann verður í kjöri
og vér þá staddir hér á Eyju.
Þess œtti ekki að þurfa að geta, að
svona löguð skuldbinding, sem hér
er skráð með feitu letri, er gersamleg
markleysa, og ætti meira að segja að
vera hegningarvert, að fá menn til að
skrifa undir annað eins.
Forsending afsögð.
Hinn ungi, efnilegi maður, Ásgeir
Torfason efnafræðingur, sem lét senda
sig fyrir skemstu forsending vestur f
Dali að keppa um þingmensku við
Bjarna frá Vogi, en gafst upp á miðri
leið og hvarf suður til síns heima,
hefir afsagt þeim stjórnarhöfðingjun-
um að fara fleiri forsendingar, og hafa
þeir nú att þeim til hólmgöngu við
Bjarna Ingólfi nokkrum Jónssyni verzl-
unarstjora í Stykkishólmi, sem er 1)
mágur hins fyrv. þingmanns Dala-
manna, valdsmannsins á Sauðafelli,
2) bróðir annars æðsta valdsmannsins
á landinu, landritarans, 3) á verzlunar-
skuldir að heimta að Dalamönnum.
Þetta alt telja þeir honum harla byr-
vænlegt, ekki sízt síðasta atriðið _
gleymandi því, að skuldheimta er
er nú orðið handónýtt kosninga-kúg-
unaráð, með því að atkvæðagreiðsla
er öll gersamlega leynileg og þar með
alfrjáls.