Ísafold - 08.07.1908, Blaðsíða 3

ISAFOLD
163
Raddir frá almenningi
um
samtoandsmálið.
VI.
Eg hefi átt kost á að kynna mér
álit millilandanefndarinnar með öllum
fylgiskjölum, einnig flest það er dönsk
blöð sögðu um málið, fyrst er nefndar-
álitið varð heyrinkunnugt í Danmörku.
En þrátt fyrir öll þau meðmæli (meðal
annarra Valtýs og Finns í 0stsjæll.
Folkeblad; þeir taka einna dýpst í
árinni) hefi eg ekki getað sannfærst
um, að Uppkastið sé til þess hæft, að
verða að lögum.
Rök þau, er fyrir mér hafa vakað,
eru flest hin sömu og færð eru fram
í Leiðarvísi blaðanna 5, og er
því óþarft að endurtaka þau hér.
Eg skal þó benda á tvö atriði í
viðbót við það, sein þar er sagt, og
bygg eg að eg sé þar á réttri leið;
að minsta kosti eru þau mjög athug-
unarverð í þessu sambandi.
1. í fyrnefndum Leiðarvisi, athugas.
við 3. gr. 8. lið, er réttilega bent á
það, að vér höfum haldið því fram,
að kaupfáninn sé sérmál íslands. í
sambandi við það skal eg minna á,
að verzlun og siglingar eru, eftir
stöðulogunum 3. gr. 7. lið, viðurkend
íslenzk sérmál. Eg fæ því ekki betur
séð en að samningar um þessi mál
ú t á v i ð séu íslenzk sérmál. Þetta
er að nokkuru viðurkent með vita-
gjaldslögunum frá síðasta þingi, en
þau hafa nú sloppið óbrunnin gegn
um hreinsunareld ríkisráðsins danska.
Eftir Uppkastinu 3. gr. 2. lið er ljóst,
að þessi mál, að því leyti sem þau
eru utanrikismál, lenda nú ö 11 i
höndum Dana. Hér er því um að
tefla afsal viðurkendra rétt-
i n d a, og þeirra m j ö g mikilsverðra.
2. Rétt til kaupfána ú t á v i ð
höfum vér samkvæmt Uppkastinu
eftir 37 ár.
En hvað merkir kaupfáninn
ú t á v i ð ? Á hann ekki að sýna,
að þar sigli sjálfstæð og fullveðja
þjóð gagnvart öðrum þjóðum, og þ á
sérstaklega um viðskifti öll, verzlun
og siglingar.
En þegar ísland eftir sem áður er
ófullveðja í þessurn málum ú t á
v i ð, sé eg ekki betur en það sé
hreint og beint háð, að tala um ís-
lenzkan kaupfána. Nei, þegar vér
samkv. Uppkastinu, fyrir danska náð,
megum láta fánann blakta utan land-
helgi að 37 árum liðnum, þá blaktir
hann þar í raun réttri sem d a n s k u r
f á n i, því að fullveldið ú t á v i ð,
er hann táknar, verður eftir sem áður
í höndum Dana.
Mitt álit er í stuttu máli þetta:
Það væri hrapalleg ógæfa, ef
vér nú, er vér erum kvaddir mála
sem sjálfstæðir samningsaðilar og
grundvelli stöðulaganna þannig varpað
burtu, afsölum oss rétti, er
oss ber að dómi sögunnar og eftir
guðs og manna lögum.
Vér eigum þess vegna að berjast
fyrir breytingum á Uppkastinu, er
tryggi oss fullveldi yfir öllum vor-
um málum. Verði Danir ófáanlegir
til breytinga á Uppkastinu, höldum
vér fyrst um sinn i sama horfið og
að undanförnu, að færa út sérmála-
sviðið, er stöðulögin marka; að lík-
indum mun starf millilandanefndar-
innar létta undir það.
Og þessari stefnu höldum vér,
þangað til öll mál íslands
eru íslenzk sérmál og sá
heilladagur rennur, er flytur í skauti
sínu algerðan skilnað ís-
1 a n d s og D a n m e r k u r.
Áfram sem horfir, meðan rétt
horfir.
Hvern byr Uppkastið fær hér um
slóðir, get eg ekki fullyrt. Eftir ýmsu
að dæma held eg að hann verði mjög
lítill. Enginn almennur þingmála-
fundur hefir verið haldinn hér enn þá;
en við flesta þá, er nokkuð hugsa hér
um latidsmál og fylgjast með, hefi eg
átt tal, og þeir eru a 11 i r á m ó t i,
hvern flokk sem fylt hafa áður.
Bakka í Borgarfirði 26. júni 1908.
Einar Þórðarson.
VII.
Vestmanneyjum 6. júlí.
Mér dylst það ekki, að takmarkið,
sem öll þjóðin yfirleitt er að keppa
að á þessum tímum, er það, að verða
í raun og sannleika ýrjdls pjóð í ýull-
veðja ríki. En því miður fæ eg ekki
annað séð en að nefndarmönnunum
íslenzku í sambandslaganefndinni
hafi mistekist að ná þessu dýrmæta
takmarki, sem þjóðin hefir sett sér.
Það er meira en hæpið að draga þær
ályktanir af sambandslagauppkastinu,
að land vort komist fremur eftir en
áður í tölu fullveðja ríkja. Því skal
ekki neitað, að nokkrar umbætur íel-
ast í írumvarpinu; en að þær séu
þess virði, að tilvinnandi sé að afsala
sér þeim réttindum, er vér höfum nú,
því fer fjarri. Nefndin heldur því
fram, að lengra sé ekki unt að kom-
ast en farið er i frumvarpinu. En
hver sér svo í gegnum framtíðina,
að hann geti ábyrgst, að engar þær
breytingar eða byltingar geti að hönd-
um borið, jaínvel á nálægasta ókomn-
um tíma, er hafi það í för með sér,
að auðveldara verði að fá rétt sinn
viðurkendan þá en nú? Er það
óhugsandi, að svo geti um skipast á
næsta mannsaldri, að litið yrði öðr-
um augum á réttarkröfur vorar en
nú ? Eg ef það er hugsanlegt — þótt
ekki sé nema að eins hugsanlegt —,
þá vil eg heldur, ef þess gerist þörf,
búa við sömu kjör um sinn, sem þjóðin
hefir átt hingað til við að búa, heldur
en að hrapa að því, að samþykkja
þau lög, sem girða fyrir það .11111 ald-
ur og æfi, að vér getum framar bor-
ið fram réttarkröfur vorar í von um
árangur. Þessi réttindi höfum vér þó
nú. Á því velta forlög hinnar is-
lenzku þjóðar, hvort vér gætum þess-
ara réttinda eða spilum þeim úr hönd-
um vorum.
Einar Hjörleifsson lagði af stað norð
ur i land 6. þ. m. og með honum kona
hanB og dóttir. Hann ætlar að lesa sögur
eftir sjálfan sig á þar til boðuðum mann-
fundum i kauptúnum nyrðra, svo og á Ak-
ureyri. Hugsar sér að fara lengst til Húsa-
víknr. Hann verður 5—6 vikur i þeirri
ferð.
Samferða hr. E. H. norður varð bróðir
hans Sigurður Hjörleifsson ritstjóri frá
Akureyri, sem kom að norðan um daginn
á Yestu.
Það hallast á.
í öðrum bagga’ er sést við sólskinsveginn,
er sannleiks-strá.
En þúsund lygar hanga hinumegin,
— samt hallast á.
Okunnur höfundur.
Þeir ætla að verða æði-misþungir
núna, stjórnmálabaggarnir íslenzku.
Enda er engin góðmálmur í öðrum
þeirra. Þeim verður ekki lýst öllu
betur, hvorum um sig, heldur en
gert er hér í vísunni á undan.
Annar vænn, lætur lítið yfir sér,
en samvægir gullT.
Hinn eins og þurkaður marhálmur.
Trefjarnar hanga niður, dragast með
jörðunni og sí-þvælast fyrir fótum
landsins, sem verður enn að rogast með
báða baggana, hvað mikið sem það
langar til að losast undan öðrum.
Hann gerir ekkert nema að tefja fyrir.
Menn skilja við hvað er átt. Það
er Uppkastið góða, landaukakröfur
Dana öðrumegin,'— og sjálfstæðistil-
kall íslands hinumegin; það er þyngri
bagginn.
Landaukamennirnir dönsku og liðs-
menn þeirra blása út baggann sinn
eins og líknabelg. Hvaðan sem fregn-
ir berast af landinu nm málið, snúa
þeir þeim öllum við. Þá fyrst verða
þær þeim í vil. Og sjálfir bæta þeir
við nýjum. Segja t. d. frá atkvæða-
greiðslu með Uppkastinu austur í sveit-
um daginn áður en atkvæðagreiðslan
fer fram ! — og þá eru vitanlega öll at-
kvæði móti því eða því sem næst.
Og svona er öll þeirra aðferð í stjórn-
málabaráttunni. En þeir þykjast purfa
þess arna, ef ekki á að fara um þver-
bak. Osannindin eru sandur, sem
þeir verða að nota til að jafna með
baggamuninn. Sé honum hleypt úr
fyrir þeim, láta þeir annan í staðinn.
Þær eru ótelj.mdi margar, ósann-
inda-trefjarnar, sem hanga niður úr
Uppkasúnu, og gera ekkert annað en
flækjast fyrir.
Alt verður að nota.
Ósannindum um einstaka menn,
blekkingum við alla þjóðina, er hrúg-
að saman í nægtabúr, og þar er tek-
ið af forðanum, hve nær sem á þarf
að halda til að láta vega á móti bagg-
anum hinumegin: þeirri kröfu, að vér
glötum aldrei pjóðréttindum vorum.
Og samt hallast á.
Hver þingmálafundurinn eftir ann-
an er haldinn víðs vegar um land, og
alstaðar er Uppkastinu mótmælt af
miklum meiri hluta atkvæða.
Sannleikurinn í þessu máli er að
verða eign þjóðarinnar.
Hanu brýzt sterklega fram eins og
foss í gljúfrum. Og undiraldan er
þung: hún er runnin úr réttlætisvit-
und þjóðarandans.
Henni verður alt að lúta.
Oceana hin þýzka,
er hingað hefir komið undanfarin
sumur, er væntanleg laugardagsmorg-
un 11. þ. m. með nokkur hundruð
skemtiferðamenn og stendur hér við
1—2 daga. Það er fyrri ferð hennar
af 2 hingað á þessu sumri; kemur
síðari ferðina 11. ágúst.
Slíkar ferðir hingað geta verið mik-
ils virði fyrir oss fyrrir margra hluta
sakir: kynni stórþjóða heimsins
af oss meiri en ella gerist, ekki sizt
nú á þessum tímamótum, m. fl.
Það fullyrða kunnugir, að 9—10
þús. kr. muni farþegar á Grosser
Kurfiirst hafa skilið eftir hér að öllu
samanlögðu: fyrir keypta muni, fylgd-
ir o. fl. Þeir keyptu meðal annars
6000 spjaldbréf með myndum. Það
er töluvert varið i ekki minni við-
skifti en það, og ættu landsmenn að
sneiða hjá óþörfum stirðleik eða á-
gengni við slíka gesti.
Umboð
Undirskrifaður tekur að sér að kaupa
átlendar vörur og selja ísl. vörur gegn
mjög sanngjörnum umboðslaunum.
G. Sch. Thorstcinsson.
Peder Skramsgade 17.
Kjöbenhavn.
REYKIÐ
aðeins vindla og tóbak
frá B. D. Kriisemann
tóbakskonungi
í Amsterdam (Holland).
Nýr mótorbátur (án mótors), búinn
til í Noregi, er til sölu. Menn snúi
sér sem fyrst til hins norska konsú-
lats í Reykjavík.
Fundur á föstudaginn
Tapast hefir rauður hestur, vakur,
í mai, með ljóst fax og hvíta stjörnu
í enni. Mark: tvístýft framan hægra,
tvö stig framan vinstra. Hver sem
hittir téðan hest, er vinsamlega beð-
inn að koma honum að Lindargötu 30.
Reykjavík 1908
Jóhannes Sígurðsson.
Veðreiðar
verða á Melunum laugardag 11. júlí
kl. 5 siðdegis. Þrenn verðlaun fyrir
stökk og þrenn fyrir skeið.
Þátttakendur gefi sig fram sem fyrst
við Daníel Daníelsson eða í
Thomsens Mag'asín.
Toiletpappír
hvergi ódýrari ei. : bókverzlun ísa-
foldarprentsmiðju.
Harmoniumskdli
Ernst Stapfs öll 3 heftin, í bókverzl-
un ísafoldarprentsm.
Eftir kröfu gjaldkera Fiskiveiðasjóðs
íslands, og að undangengnu fjárnámi,
verður botnvörpuskipíð »Sea Gull<
frá Reykjavik, með öllu tilheyrandi,
selt við nauðungaruppboð, er haldið
verður mánudaginn 13. þ. m., kl. 11
f. hád., við skipið, þar sem það nú
stendur uppi í fjörunni hér. —
Söluskilmálar verða birtir á upp-
boðsstaðnum á undan uppboðinu.
Skrifstofu Vestm.eyjasýslu */7 08
Magniis Jónsson.
Nýkomið
til
H. Andersen & Sön
göngnstafir, fataefni, enskar
húfur, liálslín o. fl.
Laukur
nýkominn til
<2uóm. (Blsan.
Barnaliælisfélagið
óskar eftir duglegum og samvizku-
sömum kvenmanni, sem getur tekið
að sér forstöðukonustarfið við Barna-
hælið tiæsta ár. Umsækjendur snúi
sér til einhverrar okkar undirritaðra
fyrir 16. júlí 1908.
Anna Jónsson. Áugusta Thomsen.
Lovisa Jensson. Ragnli. Hafstein
þórunn Björnsdöttir.
Peningabudda hefir fundist á
I.augavegi. Réttur eigandi vitji henn-
ar á Hverfisgötu 10 C.
SÚ, sem tók brúna handtösku í
biðstofu Br. Björnssonar tannl., 7. júlí
— skili henni þangað tafarlaust —
annars vitjar lögreglan hennar.
Budda með peningum fanst á
götunni, og geymist á skrifstofu bæjar-
fógeta. —
Danskur búnaðarmaður,
sem um nokkurn tíma hefir dvalið
hér á landi og kynst íslenzkum hátt-
um, óskar eftir atvinnu við búnaðar-
störf eða aðra góða vinnu* Hann hef-
ir meðmæli um reglusemi. — Tilboð,
með utanáskrift búnaðarmaður, ber að
afhenda í skrifstofu þessa blaðs.
Fjarvist.
Meðan eg verð fjarverandi héðan
úr bænum um nokkurn tima, gegnir
Jón Magnússon í Holtsgötu 16
störfum mínum sem yfirfiskimatsmað-
ur, og eru menn því beðnir að snúa
sér til hans í þeim erindum.
Reykjavík 8. júlí 1908.
Þorsteinn Guðmundssou,
yfirfiskimatsmaður.
1S‘2
133
136
129
En Ingiríður sat við gauma úti við
gluggann; hún var að blómBauma.
Hljóður er barnlaua bær, aegir mál-
tækið. Enda var ekki ekarkalinn hór
inni.
Vikutíma hafði Gunnar verið heima.
Allan þann tíma hafði ekki Ingiríður
séð hann. Hann hélt uppteknum hætti
um bændabánaðinn, eins þótt hann
væri heima. Snæddi í eldhúsinu, og
svaf í loftinu hjá vinnumöununum.
Hann kom aldrei inn til móður sinnar.
Ingiríður vissi, að þær ætluðust til
þess báðar, jústizráðsfrúin og jómfrú
Stafa, að hún talaði við Gunnar, þótt
ekki væri nema að reyna að fá hann
til þess að fara nú ekki undir eins
aftur. það hélt hún að sér yrði ekki
vinnandi vegur. Hún var örvilnuð
hálfgert og orkulaus frá því er vonir
hennar brugðust; hugurinn hafði Iam-
ABt.
Rótt f þessu kom jómfrú Stafa inn
og Bagði, að Gunnar væri á förum;
hann væri að týgja sig til. Hann
stæði ekki einu sinni jafnlengi við nú
eins og hann var vanur önnur jól,
ðagði hún og Ieit til Ingiríðar, eins og
hún lægi h e n n i á hálsi fyrir það.
Ingiríður vissi út í æsar, hvað þær
ætluðust til að hún gerði; en hún ork-
aði engu. Hún hélt áfram að sauma,
og sagði ekki neitt.
Jómfrú Stafa fór, og stofan varð
hljóð. Ingiríður steingleymdi því að
hún var ekki ein inni, og var eins og
í draumi fyrir henni að hún sá allar
hugsanir sínar, daprar og tómlegar,
renna saman svo að ein mynd varð úr.
Henni fanst, að hún væri á gangi
um alt þetta mikla stórhýsi, aðalhúsið.
Hún gekk stofu úr stofu, sal úr sal.
Öll húsgögn, sem hún sá, voru klædd
gráu lérefti, en sorgarslæður kring um
öll málverk og kertahjálma. Gólfin
voru öll ein rykskán, og hvar sem hún
steig niður fæti, þyrlaðist rykið upp
um alt. Loks kom hún inn í herbergi,
sem hún hafði aldrei séð áður. J>að
var svolítil húsgrýta, og veggirnir og
loftið dökt. En þegar hún gætti bet-
ur að, var herbergið hvorki dökkmálað
né dökkfóðrað. J>að var svo dimt hér
inni af því, að upp um alt loft og
veggi héngu eintómar leðurblökur, avo
parna sat hún sokkin niður i þess»
ar hugsanir, þegar hún sá alt í einu
að svörtum ökusleða var ekið heim,
og svörtum hestum beitt fyrir. Sleð-
inn nam staðar rétt fyrir utan sval-
irnar.
Hún sá jómfrú Stöfu koma út og
hneigja sig af lotningu. Nú steig út
úr sleðanum gömul kona í svartri
floskápu og mörg köst og smá á
herðunum. Hún var öll kengbogin og
átti erfitt með gang. |>að var með
herkjum að hún gæti tekið upp fæt-
urna svo hátt, að hún kæmist upp
riðið.
— Ingiríður, sagði nú jústizráðsfrú-
in og leit upp frá prjónunum. Mér
heyrist frú Sorg vera komin. f>að
hefir hlotið að vera bjallan hennar,
sem eg heyrði til. Hefirðu tekið eftir
því, að hún hefir aldrei almennilegar
sleðabjöllur á hestunum, heldur svo-
litla smábjöllu, rétt eins og fingurbjörg,
en það heyrist þó til hennar, það heyr-
ist til hennar! Nú skaltu ganga til
dyra, Ingirfður, fara forstofumegin, og
biðja frú Sorg að vera velkomna.
Ingiríður gerði eins og henni v»r
Orðin smugu í gegtum merg og
bein. það var eins ög eitthvert farg
væri lagt á Ingirfði. Hvað olli þar
um, að ait hér á búgarðinum var eitthvað
svo kynlegt? Var það eitthvað ægi-
legt, sem hún væri dulin? Voru ein-
hverir fáleikar milli jústizráðsfrúarinn-
ar og sonarins ? Hvað var það, h v a ð
var það? —
Aðra stundina réð hún sér ekki fyrir
gleði, hina stundina í svitabaði af
óvissunni! Hún varð að rifja upp
alt, alt, sem hún hafði séð, til þess að
hún fyndi það á sér aftur, að hann og
enginn annar hlyti að vera sá, sem
kæmi.
Hann ætlaði seint að enda, þessi
blessaður dagur. |>ær sátu og biðu
hljóðar langt fram á kvöld.
Nú ók vinnumaður í hlað, með
brenniviðarhlaða til jólanna. Hestur-
inn stóð á hlaðinu á meðan tekið var
af vagninum.
— Ingiríður! sagði jústizráðsfrúin
áköf, hlauptu til hans Andrósar og segðu
honum að Iáta hestinn undir eins inn.
Fljótl, fljótt!
Ingirfður hljóp niður riðið og út á