Ísafold - 18.07.1908, Blaðsíða 1

Kemnr út ýmist eina sinni eða tvisvar i
viku. Verð árg. (80 arkir minst) 1 kr., er-
lendis 6 kr. eða 1 ‘/* dollar; borgist fyrir
mið.jan júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD
Uppsðgn (skrifleg) bnndin við áramót, er
ógild nema komin só til útgefanda fyrir
1. okt. og kaupandi skuldlaus vió blaöib.
'Afgreibsla: Austurstrœti 8.
XXXV. árg.
Reykjavík laugardaginn
18. júlí 1908.
43. tolublað
I. O. O. F. S97249.
Augnlækning ók. 1. og 3. þrd. kl. 2—3 i spítal
Porngripasafn opió á mvd. og ld. 11—12.
Hlutabankinn opinn 10—2 x/a og 51/*—7.
K. P. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 siÓd. Alm. fundir fsd. og sd. 8 ll% sibd.
Landakotskirkja. Gubsþj. 9x/a og 6 á helgidögum.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—5.
Landsbankinn 10 x/a—2 V*. Rw&kaatjórn við 12—1.
Landsbókasafn 12—3 og l -6.’
Landsskjalasafnið á þr.u., fmd. og Id. 12—1.
Lcekning ók. i læknask. þrd. og fsd. 11—12,
Náttúrugripasafn á sd. 2—3.
Tannlæltning ók. i Pósthússtr. 14, l.og3.md. 11— l
Faxaflöabáturinn Ingölfnr
fer til
Borgarness júlí 19., 27. og 29.;
ágúst 3., 9., 19. og 28.
Keflavíkur og Garðs júlí 21. og ágúst
1., 4,. 11., 22. og 30.
Sandgerðis ágúst 1., 12. og 23.
það eitt væri nóg.
Þau eru ekki svo fá atriðin í af-
reksverkum sambandsnefndarinnar,
sem sýna berum hugsunum — ekki
svo mjög bernm o r ð u m, þeir seg-
jast forðast ákveðin orð! — að það á
að t æ 1 a þjóðina til að ganga Dön-
um á vald. Og ekki að eins að
ganga. Hún á að hlaupa þeim á
valdi Hún á að leggja af stað undir
eins, fara eins og, hún stendur, helm-
ingur hennar frá orfinu og hinir hver
frá sínu starfi, — og vera komin í
faðminn á Dönum áður en sólin geng-
ur undir 10. septemberdaginn í haust.
Blekkingatilraunirnar eru ekki svo
fáar, sögðum vér. En þær þ y r f t i
ekki að vera svo margar. E i n þeirra
væri kappnóg til þess að allir sæi, að
lymskubrögðum á að beita oss.
Það er rangýœrslan d pýðingu Upp-
mstsins.
Nefndarmenn hafa verið marg-
spurðir að, hvers vegna í ósköpunum
þeir hafi tekið til þeirra óyndisúrræða,
að rangfæra þýðinguna. Nota sér
það, að íslenzka þjóðin skilur ekki
nándarnærri öll dönsku, — nota sér
það til þess að segja henni rangt jrá,
hverju henni sé lofað, ef hún gangi
að samningnum.
Framan af svöruðu þeir spurning-
unni svo, að textarnir væri tveir,
hefði báðir verið samþyktir, hvor í
sínu lagi, og þegar í milli bæri, yrði
farið eftir íslenzka textanum.
Framan af sögðu þeir þetta.
En hvenær hættu þeir því?
Þegar þeir menn, sem skilja dönsku
eins vel eins og þeir, höfðu kynt sér
til hlítar Bláu-bókina.
Þá sást, að þeir höfðu haugað
þarna upp ósannindum.
Það segir í Bláu-bókinni, að nefnd-
armennirnir íslenzku hafi ábyrgð á
því, að íslenzki textinn sé sainkvœm-
ur danska textanum, að textarnir séu
pví að eins jafngildir, að íslenzki text-
inn sé í samræmi við danska textann.
Og það er tekið sérstaklega fram,
að »veldi Danakonungs« skuli merkja
algerlega hið satna og det samlede
danske rige — danska ríkisheildin-,
og enn jremur að »rikjasamband«
skuli merkja nákvæmlega hið sama
og »statsforbindelse«.
Og til hvers er það gert?
Það er gert til þess að taka aj
skarið um það, að ekkert meira skuli
felast í íslenzku orðunum heldur en
sagt er á dönskunni.
En hvernig stendur nú á, að nefnd-
armenn taka það til bragðs, korna sér
saman um það, allir nema Skúli, að
þeir skuli rangfæra þýðinguna?
Það er ekki til nema eitt svar við
því. Og svarið fyllir út í spurning-
una.
Ej þeir hefðu nú pýtt rétt Uppkast-
ið, eins og það var á dönsku, og eins
og það er i raun réttri, eins og ætl-
ast er til að vér göngurn að því, —
ef þeir hefði gert það, þá vita þeir,
að þjóðin muni ekki fús til að ganga
að því. Þeir vita, að hún muni al-
drei fást til að gangast undir það, að
vera brot úr danskri ríkisheild, partur
úr dönsku ríki, óaðskiljanlegur hluti
Oanaveldis um aldur og æfi. Þess
vegna leggja peir rangt út og segja:
' sland skal vera hluti úr veldi Dana-
conungs. Með öðrum orðum: Kon-
ungur Dana skal líka vera konungur
Islands. Sjá ekki allir muninn á því?
Þeir vissu enn fremur, að íslenzka
rjóðin mundi aldrei vilja gangast und-
ir það, að Danmörk og ísland séu
ríkiseining, því að ríkiseining merkir,
að um eitt ríki sé að tefla. Og í
Uppkastinu er sagt, að þetta ríki sé
danskt (det saml. danske rige). Þess
vegna verða nefndarmenn að halla
þarna á sannleikann: rangfæra þarna
þýðinguna líka. Segja, að ísland og
Danmörk skuli vera í ríkjasambandi.
Ekki í ríkis-eining, eins og Danir
segja að vér eigum að verða, heldur
í ríkja-sambandi.
Og svona þýða þeir fleira.
Nú eru nefndarmenn alveg í vand-
ræðum. Þeir standa þarna vitaber-
skjaldaðir. Þeir geta ekki borið fyrir sig
nokkra afsökun á því, hvers vegna
þeir hafi þýtt rangt.
Þetta eitt, þótt ekki væri fleira, ætti
að vera nóg til þess, að þjóðin sæi við
blekkingunum og hafnaði Uppkast-
inu rneð öllu, eins og það er nú.
Það eitt ætti að vera nóg til þess
að sjá, að leiðin er ekki hrein, sem
oss er ætluð að sigla til samnings við
Dani. í danska textanum standa
skerin upp úr, svo að allir sjá þau,
sem skilja dönsku, og geta varað sig
á þeim.
í íslenzku þýðingunni eru þau
komin í kaf, og rjómalogn yfir. En
lognöldurnar eru blékkingar.
Það á öll þjóðin að fá að sjá.
Og sjái hún það ekki, þá er tekið
að líða undir æfikvöld þjóðargiftu
vorrar.
Hamingja þessarar þjóðar hefir þá
lokað augunum.
Maður druknaði
hér í Sundlauginni sunnudaginn
var, Ingimar Hoffmann, frá konu og
2 börnum. Hann hafði farið í laug-
ina í forboði sundkennarans, með því
að maðurinn var ölvaður, sökk þar og
var örendur áður en náðist.
Norsk-íslenzkt hlutafélag
allstórt var stofnað 24. f. mán. í
Niðarósi, með 430,000 kr. höfuðstól,
er Norðmenn, ýmsir helztu fésýslu-
menn þar í borginni m. fl., eiga í
200,000 kr., en hitt íslendingar, og
mun vera mikið af því fólgið í eign-
um félaganna Völundar, Mjölnis,
Högna og Bátasmíðastöðvar Reykja-
víkur, en þær stofnanir allar eignast
hið nýja hlutafélag. Það ætlar að
reka verzlun á alls konar húsagerðar-
efnum, einkum trjávið frá Norvegi,
og standa fyrir húsasmíði. Enn frem-
ur ráðgert, að það stofni gangvéla-
verksmiðju og fáist við hafnagerð.
Þeir hafa gengist fyrir að koma fé-
lagi þessu á fót, Einar Benediktsson
sýslumaður, Friðrik Jónsson kaupmað-
ur og Magnús Blöndahl verksmiðju-
stjóri. Fyrir félaginu ræður 3 manna
stjórn, einn Norðmaður, konsúl
Bratt i Miðarósi, og 4 íslendingar, þar
á meðal Magnús Blöndahl, og er hann
framkvæmdarstjóri þess hér. Það hef-
ir aðalaðsetu hér í Rvík.
Um prestskosningu í Olafsvík 9. þ,
mán. er skrifað þaðan: Mörgum þykir
kynlegt, að síra Signrður Guðmundsson,
som verið hefir hér aðstoðarprestur nærfelt
2 ár, skyldi ekki fá nema fjhluta atkvæða
á við óþektan kandídat; þvi óhætt er að
segja, að hann hefir virzt hverjum manni
vel þann tima sem hann hefir verið hér og
reynst góður ræðumaður. I landsmálaskoð-
uoum sinum er hann frjálslyndur og má
búast við að hann verði nýtur klerkur.
E.
Dómarar á þingi.
Víst á 2—3, ef ekki öllum þing-
málafundum þeim, er ráðgjafinn hefir
sanið sig á í sumar, hefir hann lagt
mikið út af því, hve illa ætti við, að
æðstu dómarar landsins væri að vas-
ast í þingmálum.
Sumir segja, að þeirri athugasemd
rafi verið beint til allra dómara í
landinu, æðri og lægri. En það er
iklega ekki rétt. Honum getur ekki
verið úr minni liðið, að á 3 þingun-
um síðustu, þessum sem hann hefir
ráðið fyrir, hafa setið margir dómarar
alveg átölulaust af hans hálfu. Meiri
rluti þeirra hefir að vísu fylgt hon.
um að málum á þingi, og verið þar
að auki einn þeirra mágur hans, ann-
ar mágur vísiráðgjafans (landritarans)
og hinn þriðji ný-umventur syndari
úr liði stjórnarandstæðinga. En engin
áhrif getur þ a ð haft á æðsta gæzlu-
mann laga og réttlætis í landinu (ann-
an en sjálfa hátignina).
Aðrir láta sér um munn fara, að
maðurinn hafi kveðið svo fast að orði
um háyfirdómarann að minsta kosti á
einhverjum fundinum, að hneyksli
væri að láta hann vera að vasast í
þmgmálum. En liklega eru þ a ð
ýkjur.
Til eru sjálfsagt svo ófyrirleitnir
stjórnarandstæðingar, að þeir mundu
vilja spyrja, hvort þessi sannfæring
h a n s h á g ö f g i (þ. e. ráðgjafans)
mundi nú vera jafn óbifanleg — ej
háyfirdómarinn, sem nú er, héti
ekki Kristján fónsson, og ej hann
væri ekki einn þeirra hinna örfáu
konungkjörnu þingmanna, er dirfst
hafa að fara aðra leið á þingi en
húsbóndi þeirra, stjórnin, enda ver-
ið fyrir það þokað úr konungkjörna
sætinu, og það einmitt af hon-
um sjálfum, H. H., og ej þessi sami
Kr. J. hefði eigi sýnt sig í því nýlega
að láta miður vel við Uppkasts-getn-
aðinum hans og þeirra félaga. En
hótfyndnisaðdróttanir væri það og
annað ekki, eins og flest, sem stjórn-
arfjendur láta úti í hans garð. Þetta
er ný og gáfuleg og glæsileg stjórn-
speki, að dómarar eða yfirdómarar að
minsta kosti eigi að koma hvergi
nærri þingmálum. Þeir taka vafalaust
djúpt ofan fyrir henni, allir hans flokks-
menn og bljúgir embættisþjónar.
En hvernig fer hann með yjirdóm-
arann Jón Jensson? Er það ekki ein-
mitt fyrir hans áeggjan og að hans
undirlagi, ráðgjafans, að hann sækir
nú einmitt þessa dagana mjög fast
eftir þingfararumboði hjá Mýramönn-
um ?
Spyr sá sem ekki veit.
En bátt er hann sýnilega vaxinn
upp yfir alla sína fyrirrennara, ráð-
gjafinn þessi, alla stjórnarhöfðingja
landsins frá því er alþingi hófst af
nýju, 1845. Því allir hafa þeir haft
þá reglu, að leita einmitt sérstaklega
til yfirdómara landsins, er þeir skip-
uðu hina konungkjörnu sveit á al-
þingi. Allir hafa þeir verið konung-
kjörnir, meðan til vanst, háyfirdómar-
ar vorir, og meðdómendur í yfirrétti
flestallir, meðan ekki brutu af sér
náðina þá fyrir ónóga fylgispekt við
stjórnina, en sú skyssa hefir þeim
örsjaldan á orðið, sem kunnugt er,
öðrum en einmitt þessum, sem nú
er háyfirdómari, Kr. J. Hann var
konungkjörinn á 8 þingum. En —
viltist þá úr stjórnarflokknum. Þar
með var hann rækur ger úr lífverð-
inum. Og nú er svo komið, að
ósvinna er talin af honum að vera
nokkurn skapaðan hlut um þingmensku
eða þingmál að hugsa.
Messur i dómkirkjunni á morgun: kl.
12 á hád. sira B. H.; siðdegi# kl. 5 Bjarni
Jónsson cand. theol,
Enn um slMtuvélar
Með góðu leyfi ísafoldar vildi eg
fá enn rúm fyrir ofurlítinn lokapistil
um þær, úr því eg varð til að hefja
umræður um það mál í blaðinu.
Fyrst dálitil leiðrétting:
I síðasta málslið greinar minnar í
14. tbl. ísafoldar þ. á. hefir komist
að smávilla. Þar stendur: »En ef
línur þessar gætu orðið til að kenna
mönnum og til« o. s. frv.; en þar
átti að standa »kenna mönnum- var-
kárni við sláttuvélakaup*. A engu
stendur, hvort þetta er prent- eða
pennavilla; en leiðrétta vil eg það
hér með.
Út af grein minni hafa spunnist
umræður: 4 greinar í Isafold um
sláttuvélar, sem sé ein ritstjórnargrein
og 3 aðsendar.
Eg ætla að vikja örfáum orðum að
þessum greinum.
Fyrst er þá ritstjórnargreinin.
Þar eru nefndir og upp taldir þeir
menn, er Búnaðarfélagið hefir fengið
vottorð hjá um sláttuvélareynslu sína.
Er nú nógu fróðlegt, að lesa þessi
vottorð í búnaðarritinu og bera þau
saman við það, sem nú er framkom-
ið i málinu.
Þar er og skýrt frá umsögn Sig-
urðar ráðunauts Sigurðssonar. Ráðu-
nauturinn kennir það »afdráttarlaust
meðfram« kunnáttuleysi þeirra, er
meðhöndlað hafa sláttuvélar, að þær
hafa reynst misjafnlega. En eg er
ekki viss um, að allir séu honum
samdóma að þessu leyti.
Þar er og frá því skýrt, að ráðu-
nauturinn segi það mishermi, að S.
Fjeldsteð hafi ætlað að kaupa sláttu-
vél þá, er eg mintist á. Hann hafi
að eins fengið hana til reynslu.
Eg á ekki sök á þessu mishermi
að öðru en því, að hafa það eftir og
trúa því, styrktur í trúnni á því, að
sjá S. F. slá með vélinni, og heyra
hann segjast mega og ætla að skila
henni aftur.
En er ekki nauðalítill munur á
þessu tvennu, að taka vél til reynslu,
og hinu, að kaupa har.a með því skil-
yrði, að mega skila henni aftur, ef
svo sýnist?
Þá er grein kaupmanns B. H.
Bjarnasons.
Sú grein er nær eingöngu um,
hvern þátt kaupmaðurinn hafi átt í
útvegun sláttuvéla, og tekur ekki til
min nema að því leyti sem hann seg-
ir, að eg virðist helzti fljótfær í dóm
mínum um nytsemi sláttuvéla. En
nú hefi eg engan dóm kveðið upp
um nytsemi sláttuvéla yfirleitt, eins
hver maður getur séð, sem les og
skilur grein mína; svo fljótfærnina
má því kaupmaðurinn skrifa á sinn
eigin reikning.
Þá er grein Halldórs skólastjóra
Vilhjálmssonar á Hvanneyri.
Það er um þá grein í stuttu máli
að segja, að hún er að minni skoð-
un ágæt í alla staði. Þar eru veittar
nákvæmar leiðbeiningar, mikilsverðar
fyrir hvern þann, er ætlar að kaupa
sláttuvélar. Þar er auðsjáanlega hvorki
verið að fegra né lasta. Höfundur-
inn á beztu þökk skilið fyrir greinina.
Þá er síðast grein eftir Agúst Helga-
son dbr. í Birtingaholti. Eftir hann
var áður_ komið út í Búnaðarritinu
vottorð um sláttuvélarpynslu hans.
Þessi grein er sýnu nákvæmari og er
hér nú talað jafnt um löst og kost.
Reynsla Agústs er sú, að á starengi
og mjúkum jarðvegi slái vélin mjög
vel, en hins vegar telur hann ómögu-
legt að slá með henni nema vel slétta
jörð. Á harðvelli slái hún of fjarri
rót. V e 1 slétt tún, sem eigi að
tvíslá, telur hann gott að slá með
henni fyrri sláttinn, en of loðslæga
segir hann vélina, ef ekki eigi að slá
nema einu sinni. Litla bletti borgi
sig ekki að slá með henni. Ágúst
brúkaði vélina samtals hálfan mánuð
á Birtingaholtsengjum síðastl. sumar
og sló dagsláttu með henni á 2
dukkustundum. En hvað margar
dagsláttur hann sló með henni alls og
alls þennan hálfa mánuð, gefur hann
ekki skýrslu um.
Agúst endar grein sína á því, að
því miður séu tún og engjar tiltölu-
lega óvíða svo slétt, að slá megi með
vélum, og þess vegna geti sláttuvélar
ekki orðið algeng verkfæri hér á
landi að svo komnu. Þetta er greini-
leg samsinning þeirrar skoðunar, er
eg lét uppi.
Eg sé ekkert eftir því, að eg hreyfði
þessu sláttuvélamáli. Málið, sem er
mjög mikilsvert í sjálfu sér, hefir
grætt, stórgrætl á umræðunum í ísa-
fold, og ábyggilegar skýrslur um not-
hæfi vélanna fengist fyrir þær.
Fyrst hefir málið grætt ofannefnda
ágætisgrein Halldórs sbólastjóra á
Hvanneyri og allar hinar mikilsverðu
leiðbeiningar og bendingar, sem felast
bæði i þeirri grein og grein Ágústs
í Birtingaholti t. d. bendinguna um
sameign sláttuvéla þar sem það á við.
Allir sem hyggja á sláttuvélakaup
þurfa að kynna sér greinar þessara
manna.
Þá hefir og annað væntanlega
áunnist, sem er ekki lítilsvirði.
Áður voru hugmyndir manna óljós-
ar og dómar um sláttuvélar og vott-
orð um þær yfirleitt of einhliða.
Nú er mönnum óhætt að dæma
það rétt að vera:
1., að sláttuvélar eru fyrirtaks-gott
verkfæri þar sem rótmjúkt, vel
slétt eða rennislétt starungsengi er.
2., a ð ómögulegt er að slá með
vélinni nema vel slétta jörð.
Á harðvelli er hún ónothæf,
sömuleiðis á túnum, nema fyrri
slátt, þar sem tvíslægja er fyrir-
huguð.
3., að ekki svarar kostnaði að kaupa
vélina til að slá litla bletti, en
til þess að kaupin séu tilvinnandi
þarf kringum 20 vallarteiga slétt
útengi, er vélin sé nothæf á.
Það virðist því eiga langt í land,
að sú hugsjón verði að framkvæmd,
að sláttuvélar komist »inn á hvert
einasta heimilú. Vera má að þær
verði umbættar til muna og lagaðar
betur eftir íslenzkum jarðvegi. En
mikið má, ef duga skal á þýfi og
snögga jörð eða harðlenda.
Öflun heyja er stærsta höfuðatriði
íslenzks landbúnaðar. Þar geta sláttu-
vélar og önnur góð verktæn komið
að góðu haldi; en sláttuvélar þó
varla nema sumstaðar.
Það er annað, sem enn meira er
um vert, ef til vill langmest um vert
fyrir landbúnaðinn enn sem komið er.
Það er v e r k u n eða þurkun
á grasinu, þegar búið er að losa það.
Hugsum oss allan þann tíma, alt
það erfiði og alla þá fyrirhöfn, sem
til þess gengur. Það er oft skemst
verið að losa grasið. Og hugsum
oss óþurkasumrin og alla hina breyti-
legu veðráttu.
Tilbúningur súrheys og sætheys
ætti því að vera m e s t a áhugamál
landbúnaðarins. Súrheys- eða sæt-
heysgjörð þyrfti að komast »inn á
hvert einasta heimili«, þar sem land-
búnaður er stundaður. Súrheys- eða
sætheysgjörð þyrfti að vera fyrsta mál
á dagskrá hjá þeim, sem landbúnað
unna og um landbúnað hugsa, og er
kynlegt, að svo skuli ekki vera enn.
En um það atriði áttu ekki þessar
línur að vera.
Hafi svo ísafold þökk fyrir rúmið
sem hún góðfúslega hefir lánað sláttu-
vélunum.
Stafholti 15. júní 1908.
Jóhann Þorsteinsson.