Ísafold - 21.11.1908, Blaðsíða 2

286
ISAFOLD
sem á að ráða listaverkinu að Jullu
og öllu, og það er ósvinna, að
fara öðru á flot. Það er hann, en
ekki nefndin, sem á að bera ábyrgð
á því fyrir komandi kynslóðum. Það
er hahn, en ekki nefndin, sem borið
hefir þessa hugsjón í brjósti árum
saman, eðafrá Rómaborgarárinu 1902,
hefir unnað henni, hefir skilið hana,
hefir klætt hana holdi og blóði listar-
innar. Það er hann, en ekki nefndin,
sem skilur, hvað þarf að taka burt og
hverju að bæta við til þess að gera
verkið að fastgreyptri samræmisheild.
Þessi afskifti nefndarinnar eru ekki
annað en botnlaus misskilningur á
sjálfstæðri list og móðgandi afbrot við
frumlegt og viðkvæmt listamannsskap-
lyndi.
í»að sem fundið er að.
Og hvað er svo þetta, sem fundið
er að?
Það er hinn andlegi hluti líkneskis-
ins, sálin i því, skáldskapurinn, hug-
sjónirnar.
Fyrst einkunnarorðin á hásætisbrík-
inni:
Sjálfur leið þú sjálfan þig.
Þeim vill nefndin hafna af trúar-
vandlæting.
Nú er þess tvenns að gæta, að trú
og sjálfstraust eru ekki að eins sam-
ræmanleg, þau er sambrœðanleg hug-
tök. Og þess annars, að vér ætlum
ekki að reisa Ingólfi landnámsmanni
líkneski fyrir það, að hann var trúmað-
ur. Það er annar þáttur í eðlisfari
hans, sem oss liggur nær í þessu
máli; það er ýorgöngumannseðlið. Það
er vandséð, hvort kjarna þess eðl-
is verði rétt lýst í jafn íám og snjöll-
um orðum sem hér er gert. Og
einkunnarorðin eru snildarlega valin
af tvennu öðru: fyrst því, að þau
eru líftaugin í eðlisfari germanska þjóð-
stofnsins, og annað hitt, að þau bregða
upp í skínandi birtu sjáljstceðismetnaði
þjóðar vorrar, þessu, er hún þyrfti nú
einna helzt að eiga. Það eitt sér
eigum vér að votta höf. þakkir fyrir
að hafa greypt í hásætisbrík fyrsta land-
námsmanns íslands. —
Nefndin skilur ekki, hvað Flótti goð-
anna og Ragnarök eru að villast inn
á Ingólfsmynd. Og með dómihenn-
ar um þær greypimyndir er þeim
traðkað niður í moldargryfju misskiln-
ingsins. Þær myndir eru ekki að eins
lofsöngur um kristnina; þær knýja
þann, sem skilur þær að fullu, til að
gleyma ekki Ingólfi Arnarsyni alla
æfi.
Menningin hefir varpað geislaröðli
um orðið mikilmenni; hver umliðin
öld hefir lagt til Ijósmagn í þann
sveig. í því ljósi sýnir höf. oss
Ingólf Arnarson; gerir það í greypi-
myndinni um goðaflóttann og goða-
hvarfið. Hvernig ? Það er menning-
in forna, fornmenning allra Norður-
landa, er hingað flýr í land Ingólfs.
Annarsstaðar gleymist hún; hér lifir
hún og gerir garðinn frægan. Og
hvað er það annað en ásatrúin, sem
getur verið fulltrúi þeirrar menningar?
Höf. hugsar sér, að goðin komi á
skýi, þevsandi í loftinu. Lengst við
austur sjá þau tákn kristninnar í morg-
unroðanum, hönd guðs hina miklu,
og í hendi guðs Krist, þjón hans á
jörðunni, sem breiðir faðminn út í
móti börnum hennar. Goðin flýja,
af því að dagur þeirra er að kveldi
kominn í heimkynnunum fornu. Og
goðin flýja til sólseturslandsins í vestr-
inu, íslands; þar er þeim lengst lýst;
þar bráðnarekki lífssögu-málmur þeirra
hinn dýri í deiglu kristninnar. — Það
er greypimyndin fyrri. Hin lýsir
ragnarökum, goðahvarfinu, þegarkristni
kemur til lands og goðin ganga í
björtum klæðum fram af fjöllum ís-
lands og inn í logarauða kvöldsólina,
um leið og hún gengur til viðar.
Sólin á austurhimninum hækkar.
Hvað nú á að gera.
Hvernig er þá afstaða málsins nú?
Hún er sú, að höf. neitar að láta frá
sér listaverkið öðruvísi en hann hefir
gengið frá því, kemur vitanlega ekki
til hugar að láta skemma það fyrir
sér. Og nefndin hefir lagt árar í bát,
þótt ekki sé hún komin að. Segir
hvorki af né á um neitt.
Þ a ð er hjálpin, sem ætlast var til
1906, að Einari Jónssyni kæmi frá
oss íslendingum. Undir þei'rri grímu
hefir nefndin starfað til þessa — frá
sjónarmiði annarra en sin að minsta
kosti. Og þó hefir starf hennar orð-
ið honum bæði til skaða og skapraun-
ar. —
Eg vona að allir sjái, að þetta ráð-
lag er óhæfilegt lengur. Og úr þess-
um ógöngum er ekki nema ein sæmi-
leg leið, sú, að Iðnaðarmannajclagið
sjálft skerist nú í leikinn og ráði mál-
inu sem fyrst til lykta. Sómi þessa
máls er sómi félagsins. Það tók fyrst
málið að sér. Og það af svo miklum
áhuga, að það lætur ekki hér við
lenda. Skerst í leikinn áður en höf-
undurinn neyðist til að selja öðrum
myndina. Og gerir það með þeim
einum hætti, að selja honum sjálfdæmi
i málinu. —
Annaðhvort erum vér færir um að
eignast líkneski Ingólfs Arnarsonar,
eða vér erum það ekki. Séum vér
það ekki og högum oss eftir því, þá
hefir E. J. verið ver leikinn heldur en
oss er blygðunarlaust að þola. Séum
vér Jœrir um það, þá er oss jafnmik-
il hneisa að láta ganga í þessu þófi
lengur.
Og eins er enn að gæta. Þess,
hvort það er óviðráðanlegur dómur á
þjóð vorri, að hana þurfi að jafnaði
að iðra þess eftir á, hvernig henni
hefir farist við sina mestu listamenn.
Getum vér ekki sjálfir sveigt þann
dóm undir áhugamikinn og öflugan
vilja? K.
Mannalat.
Látin er í Khöfn í sumar (5. ágiist)
ekkja Hilmars Finsens landshöfðingja,
frú O 1 u f a F i n s e n, komin nokk-
uð á áttræðisaldur (f. 1836), og hafði
verið 22 ár ekkja (H. F. dáinn 1886).
Hún var aldönsk að kyni (f. Bojesen),
en undi sér vel hér á landi (1865 —
1882) og bar mikla rækt til landsins
síðan. Hún var atgerviskona og vel
að sér. Þau hjón áttu 3 syni og 3
dætur. Yngsti sonurinn, Arni, dó
nýorðinn stúdent (1883, druknaði í
Khöfn, á sundi), og dóttur sina hina
elztu, Ragnheiði, mistu þau á þeim
missirum. Hún var gift dönskum
sjóliðsforingja, H. H. Koch. Jón Fin-
sen heitir annar sonurinn, sem á lífi
er og er bæjarfógeti í Ringobing, en
hinn, Ólafur, bæjarfógeti í Nyköbing á
Falstii. Önnur dætranna, Anna, er
gift norskum málfærslumanni, en hin,
Olufa, ógift i Khöfn. Frú Olufa Fin-
sen sál. var nokkuð geðbiluð mörg
ár hin síðustu, sem hún lifði.
Að Höfn í Borgarfirði lézt 17. þ.
mán. bóndinn þar, Torfi Péturs-
s o’n Sivertsen, mætur maður á
bezta aldri, rúmlega fertugur. Hann
var sonur Péturs heit. Sivertsen, er
lengi bjó í Höfn, og síðari konu hans
Steinunnar Þorgrimsdóttur prests í
Saurbæ Thorgrímsens, og bróðir
þeirra sira Sigurðar P. Sivertsen á
Hofi t Vopnafirði og frú Sigríðar
konu síra Magnúsar Andréssouar á
Gilsbakka. Kvæntur var hann Þór-
ur?ni Ríkharðsdóttur, ættaðri úr Suður-
múlasýslu, er lifir mann sinn ásamt
syni þeirra á barnsaldri, Pétri Fjeldsted.
Torfi sál. var maður prýðilega gef-
inn, vel mentaður og vel látinn af
öllum sem hann þektu, enda prúð-
menni í allri framgöngu, hreinlund-
aður og yfirlætislaus. Hann var bú-
höldur góður, en fremur óhraustur
að heilsu síðari árin. Síðustu árin tvö
sótti á hann mikil sjóndepra, sem
læknar fer.gu ekki við ráðið, en hefir
vafalaust staðið í sambandi við veiki
þá er lagði hann í rúmið í sumar og
þá í gröfina.
-----98G------
Laugarnesspítali.
Þar er skipaður kennimaður settur
prestaskólakennari, cand. theol. Har-
aldur Níelsson.
Viihjálmur óþögii.
Frá því var sagt hér i blaðinu fyr-
ir skemstu, að lausmælgi Vilhjálms
keisara gerði enn á nýjan leik slæm-
an grikk hans æðsta ráðgjafa, Búlow
ríkiskanzlara, sem ber aðalábyrgð á
orðum og gjörðum keisara, er til
stjórnmála kemur, og að búist væri
við töluverðri sennu út af því, er
þing kæmi saman, ríkisþingið, í önd-
verðum þ. mán. Búlow hafði beð-
ið keisara lausnar, en hann ekki
viljað veita, með því að hann hlaut
að kenna sjálfum sér um, að kanzlar-
inn komst í vanda, þann, að bera
ábyrgð á miður gætilegu hjali keisara
og raupi af því, er hann hefði gert
Bretum til greiða og þægðar, en þeim
líkaði illa að heyra; það átti að sýna
og sanna, að þeim þyrfti enginn ótti
að standa af mikilfenglegum herskipa-
stólsauka Þjóðverja; en Bretar grun-
uðu hann þar um undirhyggju og
hugsa enn meira en áður um að auka
sinn flota.
Það ugðu margir, að umræður á
þingi út af því rnáli mundu verða
Búlow til falls.
En nú segir símfrétt frá því í fyrra
dag, að hann hafi haldið velli og sitji
kyrr í embætti. En þingið talað ut-
an að því, að keisari væri gætnari í
orðum eftirleiðis.
Sjálfsagt hefir verið haglega búið
um þær snuprur, vegna kurteisiskyldu
við hátignina. En súrt í broti alt
um það fyrir slíkan höfðingja, að láta
segja sér svo til siðanna.
Búlow hefir verið ríkiskanzlari frá
því 1900 og eru þeir Vilhjálmur keis-
ari miklir vinir.
þjóðhöfðingjaskifti.
Ritsíminn flytur þau tiðindi nýjust
utan úr heimi, að þau séu bæði látin,
keisarinn yfir Kínaveldi og
keisarafrúin gamla, fóstra.hans,
sú er ríkjum réð þar í rauninni og-
hafði ráðið fiátt upp i hálfa öld.
Keisarinn hét Kwangzu og hlaut
keisaranafn 1875, þá þrevetur. En
ríkisstjórn annaðist æskuár hans og
lengur þó rniklu ekkja afa hans, Hien-
fongs keisara (f 1861), en rnóðir föð-
urbróður hans og fyrirrennara, Tungtsjí
keisara (1861—1875). Hún nefndist
T s u - s h i, skörungur mikill og vel
viti borin, ráðrík- og drotnunargjörn.
Kwangzu keisari varð fullveðja 1889
og tók þá við rikisstjórn. Hann vildi
hafa meira samblendi við Norðurálfu-
ríki en verið hafði áður og taka sér
snið eftir þeim um ýmsar framfarir
að dæmi Japana. En það líkaði ern-
bættalýðnum illa, mandarínum, og var
drotningin gamla á þeirra bandi. Hún
tók ráð af keisara fyrir 10 árum (1898)
og lét taka af lífi framfararáðunauta
hans, þá er höndlaðir urðu; hinn
helzti þeirra fekk forðað sér á náðir
Englendinga. Upp frá því réð drotn-
ing mestu, en keisari svo sem engu.
Nú eru þau bæði dauð samtímis, hvern-
ig sem það hefir atvikast, hún nær
hálfáttræð (f. 1834), en hann rúmlega
hálffertugur.
Það er ófrétt enn, hver við völdum
hefir tekið yfir hinu mikla riki, »mið-
ríkinu«, er þeir svo nefna sjálfir, Kín-
verjar, öðru mannflesta ríki í heimi
(300 milj., en Bretaveldi 400 milj.),
en tvö ein ríki víðlendari, Bretaveldi
og Rússa. Og mun það rautiar ekki
á miklu standa. Það kváðu vera lög
þar í laudi, að keisari tilnefni eftir-
mann sinn, en ekki látið vitnast fyr
en að honum látnum, hver fyrir kjöri
hefir orðið.
V atnsveitumálið.
Uppþotið út af því er nú alveg
hjaðnað niður. Það var síðasta mál
á dagskrá í bæjarstjórn í fyrra kveld
og biðu margir áheyrendur eftir því
langt fram á nótt; bjuggust við snarpri
sennu þá, með því að kunnugt var,
að 1 eða 2 bæjarfulltrúar höfðu róið
undir æsingarnar, munu hafa ætlað að
afla sér með því alþýðuhylli. En þeir
lögðu alveg árar í bit, er fram kom
skýrsla vatnsveitunefndarinnar á fund-
inum, sem bar saman við það, er hr.
Holger A. Hansen segir hér í síðasta
bk Bæjarstjórn hafði ekkert þar við
að athuga. Borgarstjóri skýrði og
frá að gefnu tilefni, að það lítið sem
út af bæri reglunni um að láta fátæka
fjölskyldumenn í bænum ganga fyrir
vinnu við vatnsveituverkið, þá stafaði
það af því, er þeir, sem jhefðu tekið
að sér eitthvað af verkinu fyrir ákvæð-
iskaup (akkord), réðu í vinnu til sín
hvern sem þeim sýndist; það gæti
nefndin engu ráðið um; þeir yrðu að
ráða því. En það næmi litlu.
Bæjarfógetaskifta
í Reykjavík er von nú um áramót-
in, með því að bæjarfógeti Halldór
Daníelsson hefir sótt um, yfirdómara-
embættið þetta, sem laust er, og er
e i n i umsækjandinn.
Altalað er, að í hið vandfylta sæti
H. D. muni setjast Jón Magnússon
skrifstofustjóri, fyrrum sýslumaður í
Vestmanneyjum og þar einstaklega
vel látinn.
Veðrátta
vikuna frá 15.—21. nóv. 1908.
Rv. Bl. Ak. Gr. Sf. Þh.
s 2.4 3.9 ' 3.5 4-L7 7.3 11.0
M -H).4 4-0.5 0.5 -4-5.0 2.2 6.6
Þ 1.2 0.0 4-1.5 4-4.2 2.2 3.6
M 0.0 4-8.0 4-3.0 4-8.0 4-2.5 1.5
F -f-2.5 8.5 4-4.5 4-9.5 4-4.3 4-0.5
F 0.4 1.5 1.0 4-2.6 4-1.0 1.6
L 0.0 4-2.1 4-0.2 4-3.0 3.8 2.0
Reykjavíkur-annáll.
Dánir. Porsteinn Sigurðsson skósm.
Klapparstig 24, 28 ára, dó 14. nóv.
Fasteignasala. Þinglýsingar frá síðasta
bæjarþingi:
Baldur Benediktsson selur i sept. siðastl.
Sveini G. Gislasyni trésmið húseign nr. 9
við Klapparstíg með 411 ferálna lóð á
5800 kr.
Einar M. Jónasson cand. jur. selur 23.
maí Hallgrimi Jónssyni húseign nr. 27 við
Bergstaðastræti á 7000 kr.
Guðmundur Jakobsson trésmiður selur 5.
okt. Páli Guðmundssyni byggingarlóð við
Laugaveg (78) á 2000 kr.
Páll Guðmundsson trésmiður selur 29
okt. Kristni Guðmundssyni og Eyólfi Guð-
brandssyni húseign nr. 26 við Njálsgötu
með 387 ferálna lóð.
Hjúskapur. Egill Þórðarson frá Ráða-
gerði og ym. Jóhanna Halldóra Lárusdóttir,
14. nóv.
Gissur Hans Víum Jónsson frá Bárugerði
á Miðnesi og ym. Rannveig Pétursdóttir, s.
bæ, 7. nóv.
Guðjón Bárðarson, Frakkastig 10, og ym.
Ingveldur Pálsdóttir, 14. nóv.
Jón Jónsson frá Nýlendu á Miðnesi og
ym. Guðrún Hákonardóttir, 15. nóv.
Sigurður Runólfsson gistihúsráðandi í
Borgarnesi og ym. Jóhanna Rögnvaldsdótt-
ir, 14. nóv.
Sigurjón Ólafsson skipstj., Skólavörðustig
17A, og ym. Guðlaug Sigurðardóttir, 14. nóv.
Þorgrímur Jónsson, Hafnarfirði, og ym.
Guðrún Guðbrandsdóttir, 7. nóv.
Prestvígsla. Hinn nýi biskup, herra
Þórhallur Bjarnarson, -vígir á morgun i
dómkirkjunni þá Guðbrand Björnsson
prestaskólakandídat, pretjj; að Viðvík í
Skagafirði, og settan prestaskólakennara,
háskólakand. í guðfræði Harald Níelsson;
hann stígur i stól.
Dularfull fyrirbrigði, Hr. Einar
Hjörleifsson flytur erindi um það mál,
hvað líður rannsókn þess, á morgun fund-
arsal Kristilegs félags ungra manna (K. F.
U. M.) við Amtmannsstig. Byrjar kl. 5
stundvislega.
Gufuskipin. S/s Laura ókomin enn.
Thoreskip Sterling (Em. Nielsen) fór
héðan tiltekinn dag, 18. þ. m., áleiðis til
Leith og Khafnar. Farþegar 18, þar á
meðal Sveinbjörn Guðjohnsen gullnemi frá
Alaska og systir hans frk. Þóra Guðjohn-
sen, Magnús Hjaltested úrsmiður, frú Reincke
nuddlæknir, Pelersen kvikmyndaleikhússtjóri,
Guðbrandur Jónsson stud. art., Bergemann
verzlm.
Nýjar ofsókuir. Þeim þykir ekki á-
rennilegt, stjórnarblöðunnm, að ráðast beint i
mótiyfirlýsingunni um daginn frá 18Tilrauna-
félagsmönnum um dularfull fyrirbrigði
og svariEinars Hjörleifssonar, þar sem hrakt-
ar voru aðdróttanir að honum og Indr.
Indriðasyni í sambandi við það mál, og
gerir nú annað þeirra, Lögr., í þess stað
tilraun til að ófrægja I. I. með gömlum
bæjarþvaðurs-samsetningi þess efnis, að
»andarnir« hafi ætlað að »hræða unga fallega
og gáfaða stúlku til þess að giftast honum« I!
Erl. ritsímafréttir
til ísafoldar.
Khöfn. 19. nóv.
Keisarinn i Kina og ekkjudrotningin
þar bœði dauð.
Bulow ríkiskanzlari situr kyrr(í em-
bœtti). Rikisþingið óskar orðgœtni
keisarans.
Stjérnarvaldaaugl. (ágrip)
Skuldum skal lýsa i
Dbú Einars Gislasonar frá Hringsdal við
Arnarfjörð innan 6 mán. frá 26. nóv.
Dbú Jóns Helgasonar kaupm. á Akureyri
innan 12 mán. frá 26. nóv.
Þrbú Guðmundar Jónassonar í Brimnes-
hjálegu í Seyðisfirði innan 6 mán. frá 26.
nóv.
Dbú Þorleifs Guðmundssonar frá Gildals-
eyri í Tálknafirði innan 6. mán. frá 26.
nóv.
Þrbú Bjöms Olsens kanpm. á Patreksfirði
innan árs frá 26. nóv.
Þrbú Péturs sál. Jónssonar pjátursmiðs
i Reykjavik innan 12 mán. frá 26. nóv.
Leikfélag Reykjavikur:
Skugga-SYeinn
leikinn í kveld og annað kveld (laug-
ardag og sunnudag 22. og 23. nóv.)
í Iðnaðarmannahúsinu.
Stórt úrval af
vetrarkápuefnum
skozkum, einlitum, röndóttum,
er nú komið
í vefnaöarvöruverzlun
Bgill Jacobsen’s.
Uppboð
á húsgögnum og ýmsu fleira verður
haldið á Laugaveg 31, á mánu-
daginn kemur, þann 23. þ. m.
Langur gjaldfrestur.
Sjá götuauglýsingar.
Jönatan Þorsteinsson.
Með s/s Laura koma
regnkápur
fyrir telpur og stúlkur
í miklu úrvali og eftir nýjasta sniði
og tízku.
Egill Jacobsen,
veínaðarvöruverzlun.
Einar Hjorieifsson
flytur fyrirlestur um
Rannsökn dularfullra fyrirbrigða
í satnkomusal K. F. U. M.
næsta sunnudag 22. nóv. kl. 5 e. h.
Aðgöngumiðar kosta 50 aura og
fást í afgr. Isafoldar og við inngang-
inn. .
Móálóttur hestur, mark blað-
stýft fr. vinstra hefir tapast. Finnandi
beðinn um að skila honum til
G. Zoega.
Stórt úrval í öllum litum af
og sömuleiðis alls konar broderingum
fæst í vefnaðarvöruverzluninni hjá
Egill Jacobsen.
Kr. Knudsen,
Skibsmægler.
Befragtning, Kjöb og SalgafDamp-
og Sejlskibe.
Agentur og Commission.
Christianssand, S.
Norge.
Telegr.adresse: Nesdunk.