Ísafold - 02.10.1909, Blaðsíða 2

258
ISAFOLD
Ný uppgötvun.
Berklarannsóbn
Péturs Bogasonar.
Khöfn 20. sept.
íslendingurinn Pétur Bogason, lækn-
is Péturssonar stud. med., sem verið
hefir um tíma læknir við berklahælið
í Boserup á Sjálandi, hefir nýlega
fundið nýja og mikilsverða aðferð við
berklarannsókn, miklu næmari og þó
auðveldari en allar aðferðir, sem not-
aðar hafa verið áður við þess konar
rannsóknir.
Ennfremur hefir Pétur notað sömu
aðferð til þvagrannsóknar og hún gef-
ist miklu betur en rannsóknir eftir
gamla laginu. Loks hefir hann fund-
ið nýtt ráð og óyggjandi til þess að
hreinsa rannsóknarglös, svo að hægt
verði að nota þau oftar en einu sinni.
Það ber ekki oft við, að íslending-
ar geri uppgötvanir, allrasízt jafnmik-
ilsverðar og þessar. Því þykir mér
hlýða, að landar hans heima fái að
vita um þetta dálítið nánara, en um
aðrar uppgötvanir, sem gerast úti í
heiminum. Þegar eg frétti þessa
nýjung utan að mér, brá eg við og
fór á fund Péturs og bað hann að
skýra þetta fyrir mér nákvæmlega.
Pétur varð einstaklega vel við því og
leyfði mér jafnframt að birta það í
blaðinu.
Viðtal við Pétur Bogason.
Pétri segist frá á þessa leið:
— Þegar eg var í Boserupshælinu,
fór eg að furða mig á því, að yfir-
læknirinn, dr. Strandgaard, var að
gefa ýmsum sjúklingum vottorð um,
að veikin gæti ekki borist frá þeim í
aðra menn. Hann hifði enga berkla-
* veikisgerla fundið í hráka þessara sjúk-
linga við rannsóknir eftir gamla laginu.
Þetta var tilefni til þess, að eg fór
að rannsaka þessar gömlu aðferðir.
Eg sá þegar, að þær voru mjög
ófullkomnar og eftir nokkrar tilraunir
tókst mér að finna þessa gersamlega
nýju aðferð.
Tveir Þjóðverjar, Nietsche og Lange,
tóku það ráð í fyrra vetur að nota
nokkurs konar kolvetni, sem ligroin
nefnist, tii þess að hrista með hráka-
þynningu (hráka, runninn sundur í
vatni). Þetta er nýjasta aðferðin
og því athugaði eg hana vandlega.
Eg fann brátt ýmsa galla á henni,
meðal annars það:
að þeir notuðu of sterka kalíþynn-
ingu, sem gat eytt öllum bakteríunum,
að þeir notuðu of lítið ligroin í
samanburði við vökvann.
að aðferðin tók mjög langan tíma
(24 stundir),
að glösin, sem þeir notuðu, voru
alt of stór að þvermáli,
að ligroinið var of þungt hjá leg-
inum svo að torvelt var að greina
þá að.
Eg tók því
steinoliueter,
sem er miklum mun léttari, — lét
búa til hrákaskilvinduglös miklu mjórri
á kafla, en þau sem notuð hafa verið
áður, — notaði miklu meira en áður
var gert af steinolíueternum (sbr.
ligroinið áður) að tiltölu við hrákalög-
inn, — notaði löginn (þynnt natrón),
sem var miklu þynnri en sá, sem áð-
ur var hafður, — lét hrákann renna
sundur við suðu, en það er hægt að
gera á 2—3 mínútum, þar sem gamla
aðferðin tekur 12 tíma, — skildi á
1 minútu eterinn frá hrákanum í stað
þess, að hinir létu alt setjast og þurfti
til þess 6—12 tíma.
— Hvernig er hrákinn skiiinn ?
— Þegar búið er að láta hrákann
renna sundur í natronvatninu við suðu,
helli eg steinolíueternum í ait saman,
■ hristi síðan glasið með blöndunni
vandlega, helli því siðan í hrákaskil-
vindugias og skil hægt í vindunni
þangað til steinolíuetcrinn er seztur
ofan á hrákavatnið. Hann er sem sé
miklu léttari. Gerlnrnir loða við stein-
oliueterdropana og þegar búið er að
skilja, verða gerlarnir neðst í stein-
olíueterlaginu.
— Verður ekki uppgötvunin afar-
mikilsverð ? Hefir hún ekki verið
reynd til hlitar?
— Jú, eg vona að hún verði tals-
vert mikilvæg, því að hún er svo ein-
föld og handhæg, að hver læknir á að
geta notað hana inni í læknisstofunni
hjá sér. Þá er hægt að sleppa hráka-
skilvindunni, en þó tefur það dálítið
fyrir. Auk þess er aðferðin miklu
næmari og nákvæmari en allar þær,
sem til eru áður. Eg reyndi hana á 19
mönnum, sem ekki var hægt að finna
í berklagerla með venjulegum hætti.
Af þessum 19 fann eg gerla í 15.
Það eru miklar likur til að hægt verði
með pessu lagi að finna tœringu pegar
á byrjunarstiginu, og allir sjá, að það
hlýtur að verða mikilsvert. í Boserup-
hæii er þessi aðferð notuð eingöngu
nú, og gefst mætavel. Yfirlæknirinn
í Friðriksspítala hér í Höfn, Faber pró-
fessor, er að reyna aðferðina nú sem
stendur. Eg býst við skýrslu frá
honum áður en langt um líður.
— Á ekki almenningur að fá að
sjá þetta á prenti bráðlega?
— Jú, eg hef samið ritgerð um
þetta og hún birtist í Hospitals-Tid-
ende síðast i þessum mánuði.
Þar verður líka skýrt frá tveim
öðrum uppgötvunum sem eg hefi
gert.
Önnur er ný aðferð til þess að ná
gruggi úr þvagi. Hún er reist á sama
grundvelli og hrákarannsóknin (stein-
olíueter) og er að henni stórmikill
tímasparnaður. Mín aðferð tekur ekki
nema 3—10 minútur, en Forsells- og
Gregersensáhöldin, sem nú þykja bezt,
þurfa 24 stundir. Þessi aðferð hefir
lika verið riotuð í Boseruphæli og
gefist ágætlega. Það er þvi hægt að
nota þessa steinolíueteraðferð bæði til
gerlarannsókna og til venjulegrar rann-
sókna á þvaggruggi.
Hin uppgötvunin er aðferð til þess
að hreinsa rannsóknaglös og annað
þvi um líkt, sem notað er við gerla-
rannsókn. Til þess hef eg fundið
upp á þvi að nota saltsýru. í Bose-
ruphæli var öllum þessum glösum
fleygt þegar búið var að nota þau
eitt skifti, en nú eru þau altaf hreins-
uð með saltsýru og notuð hvað eftir
annað. Þau verða aiveg ugglaus.
Þegar Pélur hefir lokið fullnaðar-
prófi í læknisfræði, en það verður um
nýársleytið í vetur, ætlar hann að
halda áfram rannsóknum, sem þessar
uppgötvanir leiða af sér.
' Það er vonandi, að Pétri takist að
sauma svo að spjörum Hvíta-dauða,
að hann verði óalandi og óferjandi.
Þá er ekki óhugsandi, að aðrir dauðar,
sjái sitt óvænna og fari að hafa hægt,
um sig, þegar þeim verður litið á að-
farirnar, Svipall.
Slysið í Hornafirði.
Nánari atvik að druknun G u ð-
mundarJ ónssonar bónda í jpinga-
nesi eru þessi: Hann ætlaði þann 21.
ágúst vestur í Skógey, sem er milli
Hornafjarðarfljóta, til að sækja hey
er fólk hans var búið að binda upp.
Hann var með allmarga hesta lausa
undir heyið. Stormur var á af norðri
allhvass, og Austurfljótin vatnsmikil
eins og þau hafa verið í alt sumar.
Guðm. var einn á ferð með hestana,
og sá engjafólk, er var austanmegin
Fljóta, að alt myndi hafa farið á sund
í einum álnum, og sýndist því mann-
inn vanta þegar upp kom hinum megin.
Brugðu þá strax við 2 menn og fóru
vestur til Fljótanna. Voru hestarnir þá
allir komnir yfirum, en manninn vant-
aði, og hestur sá er hann hafði riðið
var hnakklaus. Var þá strax safnað
mönnum til leitar, og var farið með
bát til að leita á, og var leitað fram
á nóct, án þess nokkur árangur yrði.
Næsta morgun var hafin leit af nýju
á 2 bátum, og fanst lík Guðmundar
þann dag, var slætt upp á linu. Var
svo líkið flutt á heimili hans.
Guðmundur sál. var jarðsunginn 2.
þ. m. að viðstöddu miklu fjölmenni.
Síra Benedikt Eyólfsson hélt hús-
kveðju, og ræður í kirkjunni hélt hann,
og Jón prófastur á Stafafelli. —
Að Guðmundi sál. var hinn mesti
mannskaði, hann var á bezta aldri, 38
ára, atgjörfismaður hinn mesti, þjóð
hagi á allar smíðar, greindur vel og
lá alt i augum uppi, sem menn segja.
Auk þess var hann indælismaður að
mannkostum og háttprýði.
Hann lætur eftir sig ekkju og 5
börn. Er við fráfall þessa mæta manns
mikið skarð fyrir skildi, sem seinfylt
verður.
Þ.
Lávarðarnir að heykjast.
(Símfregn frá Khöfn I. okt.).
Lávarðarnir í efri málstofu brezka
þingsins eru orðnir smeikir við að
halda til streitu mótstöðu sinni við
fjárlagafrumvarp neðri deildar og vilja
slaka til.
En vafamál er, hvort stjórnin gerir
sig ánægða með þá tilslökun, sem þeir
vilja gera.
Því er ekki óhugsanlegt, að þingið
brezka verði rofið — eigi að síður.
Cook vantar plögg sín.
(Simfregn frá Khöfn I. okt.).
Plögg Cooks mörg og merkileg
hafa orðið eftir norður í löndum ein-
hversstaðar.
Það þykir ýmsum ekki einleikið
vera og bera brigður á frásagnir hans.
En Cook hefir látið það boð út ganga,
að hann hafi tekið afrit af öllum plögg-
unum. Er hann því öruggur og lætur
rengingarnar ekkert á sig bíta.
Peary akærir Cook,
(Simfregn frá Khöfn I. okt ).
Peary hefir nýlega sent frá sér á-
kæru geysimikla, þar sem hann ber
Cook á brýn hvers konar vammir og
skammir.
Ákæran er í 14 liðum.
Svar til Lögréttu.
Stafurinn Y. hefir í síðasta tbl.
Lögréttu ritað langa grein um lög-
gæzlu á sjó og landi fyrir norðan.
Stafurinn er óánægður.
Hann ávítar varðskipið »Islands
Falk«, skammar lögreglustjórann, er
á Siglufirði var í sumar og dróttar
því að sýslumanninum í Eyjafjarðar-
sýslu, að hann skrásetji skip, sem eng-
an rétt hafi til að vera íslenzk.
En niðurstaðan er hið vanalega
»præterea censeo*, að alt þetta sé
stjórninni að kenna og hún eigi að
skammast sín og fara.
Eg fyrir mitt leiti læt mér nægja
að svara örfáum orðum því, sem hann
ritar um mig sem Iögreglustjóra.
Hann segir, að Norðmenn hafi farið
allra sinna ferða fyrir mér »brotið alt
og bramlað* og »sJegið skikkanlega
menn til óbóta*.
Þetta eru eintóm ósannindi.
Það sem brotið hefir verið og
bramlað á Siglufirði í sumar eru nokkr-
ar rúður í tveim veitingahúsum þar.
En engir skikkanlegir menn — og
ekki heldur neinir óskikkanlegir —
hafa verið barðir til óbóta.
Einir 2—3 menn hafa fengið glóðar-
augu.
Þetta geta allir, sem til þekkja, borið
með mér.
Þykir mér slíkt varla í frásögur
færandi, þar sem á Siglufirði eru sam-
an komnar þúsundir sjómanna og
annara.
Alt bramlið og óbótameiðslin ern
uppfundningar stafsins og ýkjur einar,
og ekki er það heldur satt að Norðmenn
hafi farið allra sinna ferða fyrir mér,
því ekki mun hann geta nefnt neitt
dæmi þess, að þeir hafi ekki hlýtt eða
orðið að hlýða skipunum mínum.
Því sem staf-karlinn annars bætir
við af hnýfilyrðum í minn garð, álít
eg ekki svara vert.
Kr. Linnet.
-------------
Gufuskipið Lára
kom frá útlöndum á miðvikudags-
kvöldið. Farþegar m. a. Jón Kristjáns-
son lagaskólakennari, Jón Halldórsson
snikkari og Karl Bartels úrsmiður (af
Árósasýningunni), læknarnir Guðmund-
ur Guðfinnsson og Gunnlaugur Þor-
steinsson, o. fl.
Landsbankinn.
Bankastjóra við Landsbankann skip-
aði ráðgjafi í gær frá næstu áramót-
um þá
Björn Kristjánsson,
alþingismann og kaupmann í Reykja-
vík, og
Björn Sigurðsson,
stórkaupmann í Kaupmannahöfn.
ílöfðingjalýður og alþýða.
Höfundur bréfkaflans í ísafold 22.
f. m. hyggur það mestu máli skifta
um hug þjóðarinnar til áfengisbanns-
ins, að hún (þjóðin) álíti að ekki neyti
aðrir áfengis til muna hér á landi, en
embættismenn eða höfðingjalýður, og
útlendingar, er hingað koma.
— Og peim sé pað sízt meinandi.
Rétt að loja peim að borga í lands-
sjóðinn. Þeir séu ekki oj góðir til pess.
Tekjur landsjóðs aj ájengisnautn út-
lendinga hér, séu sama sem Jundið Jé.
Þann veg hyggur hann að margir
líti á málið, að minsta kosti í hans
sveit. Og því sé það talinn pjóðinni
vinningur, að hafa áfengið í landinu.
Vafalaust er þetta rétt athugað hjá
bréfritaranum. Og á þessari skoðun
tnun bóla víðar en í hans sveit.
En að vorri hyggju er hún röng
eigi að síður, og þjóðinni háskaleg.
Þessi skoðun er þá í fyrsta lagi.
reist á því órannsakaða máli, að em-
bættismannastéttin eða svo nefndur
höfðingjalýður í landinu neyti meira
áfengis en alþýðan, bændur og búa-
lið til sjávar og sveita.
Vitaskuld er embættalýðurinn fjöl-
mennur hér að tiltölu (stjórnarráðs-
menn, dómarar, sýslumenn og bæjar-
fógetar, læknai, klerkalýður, kennarar
við æðri skóla, bankamenn og upp-
gjafa-embættismenn). En þó að bætt
sé við kaupmönnum og verzlunar-
stjórum, sem löngum hafa talist til
»æðri stétta« þessa lands, þá nemur
þó sá hópur allur tæplega 1 afhundr-
aði af öllum landslýð.
Hver einstaklingur í embættimanna-
eða »höfðingja«-hópnum ætti þá að
neyta til jafnaðar meira áfengis en 100
alþýðumenn.
Vér teljum ósennilegt að svo sé.
Skýrslur höfum vér engar á að byggja
í því efni. En þess ber að gæta, að
vér eigum eigi allfáa bindindismenn í
emb.mannastéttunum, einkum presta,
— að ógleymdum æðstu yfirmönnum
hinna einstöku stétta.
Það virðist því engin sennileg
ástæða aðætla,að embættismannalýður-
inn neyti meira áfengis en alþýðan.
Að minsta kosti nær það ekki nokk-
urri átt, að hann neyti mikils meiri
hluta þess áfengis, sem hér er neytt
í þessu sambandi má benda á það,
sem skýrt var frá um áfengisnautn
Englendinga i 61. tbl. ísafoldar, að af
3300 miljónum shillings, sem Eng-
lendingar eyddu fyrir áfengi árið sem
leið, drakk verkalýðurinn einn upp 2000
milljónir. Reynsla Englendinga fer því
í alt aðra átt, en alþýðu-álitið hér, sé
það svo, sem á var minst.
Miðað við efnahag embættismanna
og alþýðu, teljum vér vafalaust að til
jafnaðar eyði alþýðumenn tiltölulega
meiru af fjármunum sínumtil áfengis-
kaupa, en embættismenn eða »höfð-
ingjar*. — Bændur og búalið hefir af
svo litlu að taka.
Aítur á móti er »höfðingjalýðurinn«
yfirleitt tregari til að gerast bindindis-
menn eða fallast á algerða útrýming
áfengis úr landinu. Og það er ekki
alls-kostar óeðlilegt að svo sé. Hann
hefir betri föng en alþýðan til að afla
sér þess, er hugurinn girnist. Honum
eru áfengiskaupin ekki eins tilfinnan-
leg. Hann þekkir minna til sjálfsaf-
neitunar, en fátæk alþýða. Hann lifir
að nokkru leyti á hennar sveita. Og
hún borgar »dropana sætu«, sem
drjúpa í bikar hans. —
Til þess að hafna þessum ímynd-
uðu »lífsþægindum« þarf hann því að
vera gæddur mannúðartilfinning og
sjálfsafneitun því meiri, sem lífskjör
hans eru ljúfari en alþýðunnar.
En á það vill bresta — því miður.
Og því gerast nú svo margir af »höfð-
ingjum* vorum forsprakkar í andófs-
liðinu gegn því siðmenningar- og sið-
bótarmáli, sem hér er um að tefla, —
með tilstyrk eigingjarnra vínsala og
annara skammsýnna vindýrkenda.
Og hverju væri íslenzk alþýða bætt-
ari, þó að svo væri, að embættismenn
hennar neyttu meginhluta þess áfengis,
sem hér er neytt?
Mundi henni stafa af því nokkur
heill? Mundi það geta verið henni
óblandað ánægjuefni, að fá sem mest-
ar tolltekjur greiddar í landsjóð á þann
hátt?
Embættismennirnir eru eða eiga að
vera kjirnipjóðarinnar — úrval henn-
ar mannvænlegustu sona. — En það
er kunnugt, að hvarvetna er talin
ráskalegust spillingin sú, er kemst í
kjarnann. Þau meinin eru að jafnaði
dauðamein.
Mikilvægustu og vandasömustu
störfin leggur þjóðin í hendur em-
bættismanna sinna. Heill hennar og
velferð er að miklu leyti undir því
romin, að þau störf séu sem allra
bezt af hendi leyst, — til þeirra beitt
óbrjáluðu viti og fullu starfsþoli. Og
ressum mönnum launar þjóðin allrif-
ega eftir efnahag sínum — ekki til
æss, að þeir sói svo eða svo miklu
af þeim launum og dýrmætum starfs-
tíma í áfengisnautn, heldur beiti sér
ávalt og af öllum kröftum fyrir heill
rennar og velfarnaði.
Fordæmi »höfðingjalýðsins« er og
ang-áhrifamest. Mörgum sinnum hætt-
ara við að apa eftir honurn — jafnt
drykkjuskap sem annað —, held-
ur en eftir alþýðumanninum.
í þessu sambandi má og benda á
rað, sem reyndar er kunnugt um land
alt, hvílíkur bej’gur foreldrum stendur
af því, að senda sonu sína frá sér í
skóla, beinlínis aj pví að orð leikur á, að
þeim sé þar síður en ekki haldið frá á-
fengisfreistingunum.
Áfengisnautn embættismanna er því
margfalt ískyggilegri og háskalegri, en
alþýðunnar. Tjónið gersamlega ómet-
anlegt og óbætanlegt. Og vœri pað
svo, að íslenzkur embættismannalýður
neytti mestmegnis pess ájengis, sem til
landsins flyzt, pá væri ástæðan margjalt
meiri en ella jyrir alpýðuna að byrgja
ájengisbrunninn sem Jyrst og rammleg-
ast.
Rétt er það, að útlendingar kaupa
hér áfengi, og koma landsjóði tekjur
af því.
En öllum ætti að vera það ljóst,
þeim er nm þetta mál hugsa og vilja
kynna sér það, að engri átt nær að
ætla, að vér höfum meiri tekjur af
áfengiskaupum útlendinga, heldur en
það fé nemur, sem íslendingar sóa
fyrir áfengi á erlendum fleytum hér
við land. — En aj pvi ájengi
hefir landið engar tekjur. — ekkert ann-
að en tjónið einbert. Og ekki er það
heldur fært á nokkurar skýrslur hér.
Vœri peirn skerj bætt við »innflutt«
ájengi og sú Jjársóun landsmanna tí-
unduð, mundi hún vega miklu meir en
móti tekjum landsjóðs aj ájengiskaupum
útkndinga.
Því verður þá með engu móti neit-
að, að áfengisbyrði landsmanna er
dreppung.
Og langmest af þeim þunga hvílir
á herðum alþýðunnar.
iA. Jóhannsson.
Guösþjónusta í dómkirkjunni á morg-
un:
A hádegi: kand. Sigurb. Á. Gíslason.
Síðdegis: síra Fr. Friðriksson.
I Fríkirkjunni: hádegismessa.
II111 bankastjórastóöu við Lands-
bankann sóttu, auk þeirra 2, er fengu, þeir
Einar M. Jónasson yfirréttarmálflutnings-
maður;
Gunnar M. Hafstein bankafulltrúi i Khöfn;
Halldór Jónsson Landsbankagjaldkeri;
Hannes Þorsteinsson ritstjóri og alþm.;
Ingólfur Jónsson verzlunarstjóri i Stykk-
ishólmi;
Jón Gunnarsson verzlunarstjóri í Hafnar-
firði; ,
Jón Laxdal f. verzlunarstjóri á ísafirði;
Magnús Jónsson oand. jur. & polit. í
Kböfn;
Sigurður Eggerz sýslumaður;
Tryggvi Gunnarsson bankastjóri;
Vultýr Guðmnndsson háskólakennari, og
Þórður J. Thoroddsen læknir og banka-
gjaldkeri.
Halla
Jóns Trausta kemur bráðum út á
forlag Hagerups í Kaupmannahöfn í
danskri þýðingu eftir frú Helgu Gad
(dóttur Júl. Havsteens amtmanns).
Dr. jur. Sylow
birkidómari frá Friðriksbergi í Dan-
mörku kom hingað á Láru, en hefir
ekki komið á land. Hann ætlar að
halda áfram ferðinni til Vestfjarða.
Hann er á ferðalagi þessu sér til
heilsubótar.
Karl Einarsson
sýslumaður Vestmanneyinga dvelur
hér í bænum þenna mánuð. Býr í
Hotel Island.