Ísafold - 02.07.1910, Síða 1

Kemm út tviðvar l viku. Vert) úrg. (80
arkir minat) 4 kr., eriondib 5 ki eða 1 ll%
dollar; borgint fyrir mií)jan júli (erl'. ndis
fyrÍT fram).
ISAFOLD
nppsögn (skritlog) bnndin vib úramót, or
ósriid noma koraln sé til útgefanda fyrir
1. ofrt. M.a ipandi sknldlans vib blabib
A fjjx oibsla : Auisfcnrstrmti 8,
XXXVn. árg
Reykjavík laugardaginn 2. júlí 1010
44. tölublað
I. O. O. F. 91789
Forngripasafn opið hvern virkan dag 12-*-2
íalandsbanki opinn 10—2 J/s og bxl*—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 siöd. Alm. fundir fsd. og sd. 8 V* sibdegis
Landakotskirkja. Guðsþj. 9*/» og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 10 V*—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2x/*, Bankastj. vib 12-2
Landsbókasaín 12—3 og 5—8. Útlán 1—B
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsfóhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnið á þrd. fmd. og ld. 12—1
Lækning ók. i læknask. þribjd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opiÖ l1/*—21/* á sunnudögum
Tannlækning ók. Pósth.str. 14, 1. og B. md. 11—1
Lárus Fjeldsted
yfirréttarmálafærslumaður
Lækjargata 2
Heima kl. n—12 og 4—5.
Faxaílóagufubáturinn Ingólfur
fer til Borgarness 5. 10. og 13. júlí.
- - Keflavíkur og Garðs 8. 15. og
22. júlí.
Landsyfirréttarviðureignin.
Embættismannamálgagnið Lögrétta
er íönuguskapium þessar mundir. Það
veldur, að alt hefir gengið á tréfótum
í vetur, sem blaðinu hefir verið kapps-
mál. Undirskriftirnar og vantrausts-
yfirlýsingarnar til ráðherra hafa alveg
farið í mola. Aukaþingsfarganið sömu
leið. — Alt virðist þetta benda á,
að stjórnin eigi að baki sér öruggan
og mikinn meirihluta meðal þjóðar-
innar.
Nýlega hefir og verið flett ræ'ki-
lega ofan af ódrenglyndisatferli flokks
þess, er Lögréttu heldur úti. — Svona
mætti margt tína tii, sem sýnir hve
alt hefir blásið á móti blaðinu og
flokknum, sem það lifir á.
Því er eigi að furða, þótt skapið sé
úrilt og skiljanlegt, að geðilskan inni-
fyrir leiti út.
Góður spegill af sálarástandi blaðs-
ins er svölunaryrðademban í garð ísa-
foldar í síðasta blaði og máttleysis-
staðhæfingarnar þar um, að Isafold
hafi farið hrakfarir fyrir landsyfirrétt-
inum og orðið að taka aftur aðfinslur
þær hinar réttmætu, er hún hefir und-
anfarið beint að embættislýðnum í
landi hér.
Lögrétta þykist byggja þetta á yfir-
lýsingu þeirri, er ritstjóri Isafoldar
birti í 41. tbl. ísafoldar til sátta við
yfirdómarana.
Hvílík fjarstæða!
Hvað stóð í þeirri yfirlýsingu?
Það, að ritstj. ísafoldar teldi það
eigi á rökum bygt, að landsyfirréttur-
inn sem dómstóll væri forsprakki í
baráttunni gegn stjórninni, er hún- væri
að stuðla að því, að lögin gengu jafnt
yfir alla.
Dómurunumí landsyfirréttinumfanst
sem sé, að í nokkurum orðum í grein
Áhorfanda í 38. tbl. ísafoldar fælist að-
dróttun til þeirra um, að þeir í dómara-
sæti hirtu eigi um jafnrétti allra gagn-
vart lögunum. Og enda þótt ritstj.
ísaf. þætti sú skýring á orðum Áhorf-
anda æði vafasöm, — fanst honum
ekkert á móti því að taka af skarið
um, að hann vildi ei bera ábyrgð á
peirri skýringu orða Áhorfanda, með
því að ekki verða leidd rök að slík-
um ásökunum í garð landsyfirréttar-
ins. Var það því sjálfsagt af hverju
heiðarlegu blaði að kannast við það, að
orðin, þann veg skilin, sem yfirdóm-
arnir skildu þau, væru ofhermd.
Þetta fólst i yfirlýsingunni. — Ekk-
ert annað.
Má af þessu sjá, að ekkert er það
annað en venjulegur Lögréttusann-
leikur, að ísafold hafi farið hrakfarir og
orðið að taka aftur aðfinslur þær, sem
beint hefir verið að framkomu em-
bættismannalýðsins eða réttara sagt,
nokkurs hluta hans í vetur.
Alt sem um það hefir verið sagt
hér í blaðinu, stendur óhaggað.
Barátta embættismannanna, ekki sízt
hér í Rvík, gagnvart stjórninni, sem
nú er, mun flestum kunn. Skýring-
in á þeirri baráttu hefir og oft verið
flutt lesendum Isafoldar.
Hún er sú, að hlífiskjaldar-pólitíkin
gagnvart embæuismönnunum er ger
útlæg af þessarri stjórn.
Það kom meðal annars fram i banka-
ráðstöfunum hennar í vetur.
Af þvi stafa dunurnar.
Og úr því að verið er að tala um
yfirdóminn, er rétt að geta þess, að
einhver mesti dynkjavaldurinn hefir
verið enginn annar en hr. Kristján
Jónsson.
H a n n var það, herra háyfirdóm-
arinn, sem einna mestan þáttinn átti
í æsingunum í vetur.
H a n n hóf leiðangurinn með skamma-
bréfinu alkunna til ráðherra, sem inn
í voru fléttuð stillingar(l)orðin; Quos
Jupiter perdere vult, prius dementat.
H a n n þaut í meiðyrðamál við
ráðherra fyrir það, að hann rökstuddi
frávikning hans.
H a 11 n heimtaði innsetning fógeta
að bókum bankans.
Og því meira bar á ofstopa hr. Kr.
J. sem hinn gæzlustjórinn hr. E. Briem
hefir engan hávaða gert, heldur tekið
það sjálfsagða ráð ’að bíða rólegur úr-
slita málsins hjá réttum aðilum.
En hann er ekki heldur æðsti dóm-
ari landsins. Slíkir menn þurfa að
sjálfsögðu af sér að sýna stillingu (!)
og rósemdar(l) skapsmuni, svo sem gert
hefir hr. Kr. J. í vetur(l)
Þetta var nú nm hr. Kr. J. — En
úr þvi, að yfirdóminn hefir borið
hér á góma finst oss eigi rétt að dylja
það, að vér höfumheyrtalveg nýverið,að
annar yfirdómaranna, hr. H. D., hafií
vetur tekið þátt i Fram-æsingafundin-
um einumogmeira að segja greitt þar
atkvæði m eð tillögu,er byrjaði á þess-
um orðum.
^AJ pví að hú er eiyi lögleg gazlu-
stjórn starfandi í Landsbankanum . . .
Sé þetta satt, — vér trúum því
trauðlega — hefir hr. H. D. bund-
ið sig opinberlega i máli, sem hann
vissi, að hann átti að gefa úrskurð
um í dómarasæti skömmu síðar — gert
það áöur en hann var búinn að
heyra ástæður þær, er fram voru færð-
ar fyrir réttinum.
Mundi ekki nauðsyn á að fara að
koma í veg fyrir, að dómarar vorir
væru að vasast í opinberum málum?
Druknanir.
Jón bóndi Jrd Hrauni druknaði í
fyrra mánuði í Sléttuhlíðarvatni i
Sléttuhlíð. Hann var að silungsveiði,
einn á bát, og er ókunnugt um, hvern
veg slysið bar að. Sex börn, er hann
átti í ómegð, tóku sveitungar hans til
fósturs. Fallega af sér vikið.
«
Tvo rnenn tók út í stórviðri af
skipinu Hektor á Siglufirði um mið-
jan júní. Kom sjór yfir skipið og
skolaði öllu lauslegu af þilfarinu.
Skipverjar, er uppi voru, féllu um
koll, en fengu náð tangarhaldi ein-
hversstaðar og haldið sér innan borðs,
allir nema tveir — og druknuðu þeir.
Annar var stýrimaðurinn á skipinu,
Sigjús að nafni Jóliannsson, hinn hét
Einar og var kendur við Hvanndali.
Skógræktarmálið.
Ekki ætlaði eg mér að svara grein
herra skógræktarstjórans í 67. tölu-
blaði Isafoldar f. á. þar sem hún helzt
virðist sanna það eitt með digurmæl-
um sínum og brigzlyrðum, að »sann-
leikanum verður hver sárreiðastur* eins
og gamla máltækið segir.
En það var annað, sem eg vildi
minnast á, þótt það reyndar einnig sé
óþarft, en það er það, hvort sauðféð
færi í nokkru öðru vísi að við skóg-
inn í vetur en eg gjörði ráð fyrir í
fyrstu. En ætlun mín brást ekki.
Kindurnar fóru alveg eins að og eg
hafði búist við. Að vísu krafsa þær
eftir grasi rneðan þær geta, en engan
veginn hlífa þær þó nýgræðingnum,
sem þær ná í með grasinu; og meira
að segja: þær rífa smákjarr upp úr
snjónum lengur en auðið er að ná í
gras. Því er það fullvíst, að sauðféð
skemmir skóginn, hvenær sem snjór
er á jörðu og helzt fyrri hluta vetrar,
meðan það er ekki orðið leitt á hon-
um og áður en vetrarhörkurnar hafa
deyft það. En þegar fé hefir lengi
vetrar verið beitt á skóg, þá slakar það
heldur til við hann. Er því skógin-
um minst hætta búin af völdum fjár-
ins siðla vetrar eða að vori til.
Stend eg því óhöllum fæti fyrir
grein herra skógræktarstjórans, enda
veitir mér ekki af því að geta staðið í
báða fætur, þegar eg á að fara að fóðra
fé mitt á skóginum í húsum inni
vetrarlangt eða lengur, þótt það sé ekki
margt. Samt mundi eg telja þann
fjármann óslakan, sem leysti það verk
vel af hendi; það skyldi þá helzt vera
skógræktarstjórinn sjálfur.
Það virðist sem herra skógræktar-
stjórinn helzt ætli, að vér séum Danir
þar sem hann brigzlar oss um leti
fyrir að vér gjörum slíkt ekki; þar sem
það skiftist nálega svo á, að bændur í
Danmörku eiga viðlíka margar kýr
eins og betri fjárbændur hér hafa margt
sauðfé; en Danir aftur á móti viðlika
margt fé, sem vér höfum kýr. Ef vér
hefðum þetta búskaparlag þeirra, mund-
um vér geta þóknast skógræktarstjóra
í skógræktarmálinu. En slíkt þarf ekki
að afsaka eins og hér stendur á.
Það er líka fleira að gjöra við fjár-
hirðingu hér en herra skógræktarstjór-
inn virðist ætla. Oft hefi eg í vetur
orðið að beygja bakið við að moka
upp fjárhúsdyr, þótt hann segi, að þau
megi vera dyralaus.
En ekki rengi eg þau ummæli skóg-
ræktarstjóra, að sauðkind geti dregið
fram lífið í mánuð á eintómum skógi,
ef hún annars æti hann. En þess er
eg fullviss, að kindur eta ekki skóg-
inn einan til muna, nema aðeins nokkra
daga, og er eg þá jafnframt viss um,
að deyi kind frá skóginum undir
þessum kringumstæðum, þá er það
beinlínis úr hungri. Því þar sem kind-
ur geta lifað 3 mánuði eða lengur
næringarlausar í fönnum, hví skyldu
þær þá ekki geta lifað 1 mánuð nær-
ingarlausar í húsum eða skógi, sem alt-
af veitir þó skjól. En annað mál er
það, hvort okkur íslenzku bændunum
þykir nokkur hagfræði að reyna þetta
hvort um sig. Og eg fyrir mitt leyti
hefði þúsund sjnnum meiri þörf á að
fá fræðslu um eitthvað, sem nytsam-
legra er að læra og heiðariegra að gera
en að kvelja sauðfé til hungursdauða.
Svo virðist mér sem herra skóg-
ræktarstjórinn vilji byggja alt réttlæti
í skógræktarmálinu á skógar- og mosa-
lögunum. En um þau hefi eg fátt
eitt að segja. Mér finst sanni næst
að líkja þeim við rangvafið fiskinet,
sem litlu fiskarnir smjúga, en stóru
fiskarnir rifa.
Það er tvent í grein skógræktar-
stjóra, er berlegast lýsir því, að það
er fjarstæða, að hann svari mér með
gætni. Hið fyrra er það, að hann
segir, að eg hrakyrði sig og starf sitt,
en hið síðara, að eg sé nánast fjand-
maður skógræktarmálsins. Þetta lýsir
reiði hans við mig. En eg get aftur
á móti sagt viðskiftakunningja mínum,
herra skógræktarstjóranum, að eg ber
ekki neina reiðitilfinningu til hans, því
persónulega óvild manna á milli vil
eg ekki láta eiga sér stað, þó hver
segi öðrum meiningu sína.
Olafur Bergsson.
Syar frá skógræktarstj óranum.
Ritstj. ísafoldar hefir sýnt mér þá
velvild að lofa mér að sjá ofanskráða
grein herra Ólafs Bergssonar, ef vera
mætti, að eg vildi svara henni.
Það er aðeins eitt atriði í ritsmíð
hr. Ólafs Bergssonar, sem mér þykir
ástæða til að athuga dálítið. Hann
talar um búskaparlagið á dönskum
jörðum, þar sem bændurnir, eftir orð-
um hans, eigi jafnmargar kýr eins og
kindurnar séu hjá íslenzku bændunum
og jafnmargar kindur og kýrnar eru
hér á jörðum, og heldur svo áfram:
»Ef vér hefðum þetta búskaparlag
þeirra, mundum vér geta þólmast skóg-
ræktarstjóra í skógræktarmálinu«.
Um þetta er það að segja: Það er
alveg rétt, að munurinn á búskapar-
laginu í Danmörku og hér fer í þessa
átt, en bæði þetta og hið góða ásig-
komulag landbúnaðarins danska og
skógræktar þar í landi er að þakka
baráttu þeirri, sem hafin var fyrir
rúmum 100 árum gegn eyðing danskra
bænda á landi þeirra, þegar lögleidd
var alger friðun skóga. Ekki er þess
að vænta, að ástandið verði svo gott
á íslandi fyr en eftir langa friðun á
skógi, og þess er ekki að vænta yfir-
leitt í nokkuru landi, meðan skóglendið
sætir ofníðslu. Þá fyrst, er láta varð
af ofníðslunni í Danmörku fyrir frið-
unarlögin, neyddust bændurnir til að
snúa sér að ræktun jarðarinnar og
breyta búskaparlaginu. Meðan skóg-
arhögg og vetrarbeit var látið viðgang-
ast eftir því sem hverjum líkaði, var
húsdýraskiftingin í Danmörku lík og
hér á landi nú. Danir höfðu kynstrin
öll af hestum, kindum og geitum, en
mjög litið af kúm; og skógræktarrit
frá þeim tímum bera þess ljósan vott,
að kvartanir bænda út af því að verða
að láta af ofníðslunni, létu hátt. Svo
hefir það og verið í öðrum löndum.
En .þar sem þjóðin hefir verið svo
viti borin, að geta séð hagnað þann,
er leiðir af að vernda skóglendið, hef-
ir brátt komið annað hljóð í strokk-
inn. Einkum bar mikið á skoðana-
breytingunni í landinu þvi, er síðast
byrjaði á skógrækt, sem sé í Banda-
ríkjunum.
Um fóðrun fjárins á birkikjarri
hefi eg það að segja, að litlu skiftir
vitneskja um, hversu lengi kindur geti
lifað á því fóðri eingöngu, svo að
eigi vil eg ráða neinum manni til að
kvelja dýrin til hungursdauða þess-
vegna, og hefi ekki heldur gert. Að
sögn Norðmanna, sem dvalist hafa
hér í landi, er það siður þar í landi,
að höggva birkikvisti af trjánum áður
en blöðin falla af og nota þá til
viðbótarfóðurs fyrir kindurnar. Gera
mætti þetta að sjálfsögðu hér á landi.
Ummæli hr. Ólafs Bergssonar um
skógarlögin, að þau séu eins og rang-
vafið fiskinet, eru ekki ti! annars en
brosa að þeim, svo sem og öðrum
árásum á skógræktarstjórnina í fyrri
grein hans, af því að þær eru ekki
rökstuddar á neinu. Ef gagn ætti að
vera að aðfinslunum við skógarlögin,
þyrfti að þræða þau lið fyrir lið og
benda á galla þá, er vera kynnu á
þeim. Órökstudd smánaryrði um þau
benda á það eitt, að sá er þeim beitir
sé síngirnispostuli, sem reiðist því, að
hann verður að fórna dálitlu fyrir mál,
sem orðið gæti landinu og þá jafn-
framt þjóðfélaginu til góðs, ef það
næði fram að ganga.
Út af siðustu orðunum í grein hr.
Ólafs Bergssonar skal eg aðeins taka
það fram, að eg skil vel, hve gott
það er, að til er þó einn maður utan
við skógræktarstjórnina, sem telur það
ómaksins vert að láta uppi álit sitt
um mál þetta, hvort svo sem ummæl-
in hljóma vel eða eigi í eyrum for-
vígismanna skógræktarmálsins.
A. F. Kojoed-Hansen.
Iðnsýningin 1911.
Að ári liðnu er ætlast til, að vér
ljúkum upp hurðu til að sýna íslenzk-
an iðnað hér í Reykjavík.
Þá á að sýna ment og mátt íslenzku
þjóðarinnar.
Þar á þá hver kost á að sýna það,
sem honum bezt lætur að búa til,
jafnt konur sem karlar. Við þetta tæki-
færi má enginn liggja á liði sínu, held-
ur búa til það, sem hver finnur sig
mann til.
Forstöðunefnd sýningarinnar hefir
nú leitað álits manna og félaga bæði
hér i Reykjavík og eins úti um land-
ið; eru alstaðar góðar undirtektir, þótt
hljómi við, að örðugt árfeiði hamli að
sjálfsögðu nokkuð; en það góðæri
verður líka vandfundið, sem ekkert
verður að athuga við.
Það sem gerst hefir þessu máli til
góðs er, að bæjarstjórn Reykjavíkur
hefir lofað að lána barnaskólahúsið til
að halda sýninguna í; það hús er bezt
til þess fallið; auk þess mikill sparn-
aður, að þurfa ekki að búa til sérstakt
skýli. Thorvaldsensfélagið í Reykja-
vík hefir tekið tveim höndum ósk
nefndarinnar, fyrst með því, að velja
þrjár konur í nefnd til samvinnu við
aðalnefndina: frúrhar Katrínu Magn-
ússon, Guðrúnu Briem og Ragnheiði
Hafstein, og í öðru lagi heitið 300
króna styrk úr sjóði sínum til þess að
standa straum af kostnaðinum; færi
betur, að fleiri félög gerðu eins.
Nefndin hefir farið þess á leit við
gufuskipafélögin, að fá flutning á sýn-
ingarmunum fyrir minna verð en vana-
legt er; svar er komið frá gufuskipa-
fél. »Thore«, þar sem það lofar að
flytja fyrir helmingi minna verð en al-
ment gerist.
Nefndin hefir ennfremur sent öllum
iðnaðarmannafélögum, og einnig prest-
um og próföstum út um landið prentuð
bréf til útbýtingar, og auk þess þektum
mönnum, er unna framförum, sem
leiða til heilla.
Miklu skiftir, að hluttakan verði al-
menn, og því má enginn óttast, að
hann geti ekki búið til eitthvað, sem
boðlegt sé.
í dag er hátíðarblær yfir höfuðstað
þessa lands; það blasir við fáni á hverri
stöng; það er fæðingardagur þjóðmær-
ingsins íslenzka, Jóns Sigurðssonar.
Það er í sama mund að ári, á 100
ára afmæli hans, sem vér ætlum að
opna sýninguna. Þar á að sýna dýr-
mætustu hugsun vora í iðnaði, þar á
að sýna fegurstu gerðir vorar í iðn-
aði.
Og þar með eigum vér að leggja
gerðasafn þjóðarinnar íslenzku undir
þann dóm, sem miklu skiftir að vel
fari.
Rvík 17. júní 1910.
Jón Halldórsson.
-----ase------
Handa Heilsuhælinu
á Vifilsstöðum hefir norskur hval-
ari á Mjóafirði, James L. Dahl,
sent stjórnarráðinu nýverið höfðing-
lega gjöf, 1000 kr. í peningum.
Mannalát nyrðra.
gJEinar Thomsen verzlunarm. á Ak-
ureyri og Jón Árnason bóndi á Birn-
ingsstöðum í Ljósavatnsskarði eru
látnir snemma í júnímánuði.