Ísafold - 24.02.1912, Blaðsíða 2

40
ISAFOLD
Landsyfirdómurinn.
Stórkostleg sparnaðartillaga.
Fult ár hefir hr Kristján Jónsson
getað notast við það, að setja skrifstofu-
stjóra sinn einn dómara í landsyfirdóm-
inum, þann skrifstofustjórann sem ann-
ars á að hafa eftirlit með dómsmalum
landsins og dómum skrifstofustjóranna á
1. skrifstofu stjórnarráðsins. A þessari
skrifstofu eru gerðar tillögur um það, hvort
höfða skuli sakamál, hvort veita skuli
gjafsóknarleyfi eða gjafvarnar, leyfi til
uppreistar, þótt liðinn sé afrýjunarfrest-
ur eða þótt dómshæðin nemi ekki lög-
skipaðri upphæð o. s. frv. Á þenna
liátt dæmir skrifstofustjórinn fyrst um
málið í stjóruarráðinu, sem ernbættis-
maður umboðsvaldsins, og síðan í
landsyfirdóminum, sem dómari. Yerð-
ur hann þvi' tvöfalt kunnngri mál-
inu en ella rr.undi hann. Stjórnarskrá-
in vill að vísu láta dómara yfirdómsins
vera sem óháðasta stjóruinni, og býst því
fráleitt við, að skrifstofustjórar stjórnar-
ráðsins verði settir um ótiltekinn lang-
an tíma til að gegna dómstörfum í yfir-
dómi. En um þetta tjáir ekki að hirða.
Hr. Kristján Jónsson hefir með heiðri
og sóma gegnt dómstörfum hér og hlot-
ið álit allra fyrir — nema a ð e i n s
hæstaréttar. Hann veit því, hvað er
bezt í þessu efni.
En fyrst nú þetta hefir gefist vel, að
setja embættismenn stjórnarinnar í yfir-
dóminn nú um fulls árs tíma, og fáum
hefir fundist það aðfinsluvert, þá er
einsætt, að mikinn sparnað mætti af því
hafa, að leggja yfírdóminn niður í þeirri
mynd, sem hann er nú í. Mætti þá
vel láta stjórnarráðsmenn hafa dóms-
störf þessi sem aukagetu við önnur störf
sín, og til uppbótar við laun þeirra
mætti veita þeim nokkra þóknun fyrir
dómstörfin. Landritari ætti að vera
formaður dómsins, skrifstofustjóriun á
fyrstu skrifstofu stjórnarráðsins og að-
stoðarmaður í þeirri skrifstofu ættu að
vera meðdómendur. Húsnæði, ljós og
hita svo og sendiboða mætti og alveg
spara. Magnús Yigfússon gæti itit þann
starfa af hendi.
Hvað sparaðist með þessu ?
Landsyfirdómurinn kostar nú :
Laun dómstjóra kr. 4800.00
Laun 1. dómara ... — 4000.00
Laun 2. dómara.... — 3500.00
Ljós, sendiboði o. fl. . . — 150.00
Samtals kr. 12450.00
En ef störf þessi væru falin stjórnar-
ráðinu, þyríti kostuaðurinn að verða að-
eins þessi:
Þóknun til landritara 45 kr. á máu-
uöi........................kr. 540.00
Þóknun til meðdómanda (skrif-
stofustjórans 35 kr. á mán. — 420.00
Þóknun til aðst. manns á 1.
skrifstofu 25 kr. á mánuði — 300.00
Samtals kr. 1260.10
Sparast rnuudu kr. 11.199.00 — ell
efu þúsund eitt hundrað og níutíu krón-
ur.
Ur því að vel má notast við að setja
skrifstofustjóra úr stjórnarráðini} í yfir-
dóminn alla ráðherratíð hr. Kristjáns
Jónssonar, þá má vel eins skipa liaun
æfilangt, meðan hann gegnir skrifstofu-
stjórastöðunni. Og ekki getur það ver-
ið til óprýðis að fá sjálfan landritarann
í dóminn. Ef rótt er að skipa iaudrit-
ara í mílliþinganefndir til að undirbúa
lög, sem stjórnarráðið á svo að »kriti-
sera« á eítir, hversu miklu er þá ekki
nær að skipa hann í yfirdóminn, svo
aem upp á var stungið, og spara lands-
sjóði með því rúm 11 þús. kr. árlega ?
Stjórnarráðið verður þá eins og »kan-
cellíið« sáluga var einu sinni : bæði
stjórnarskrifstofa og d ó m s t ó 11 .
Menn skyldu ekki ætla að það væri
leiðum að líkjast.
Og umfram alt: Ekki aðgleyma
sparnaðinum.
Jesuita.
Landsbankamálið.
Samkvæmt hinu fengna leyfi ráð-
herra Kr. Jónssonar, væntir Isafold
þess, að geta haldið áfram i næsta blaði
að birta aðalgögnin í gjaldkernmáli
Landsbankans, pað ef^réttasta leiðin til
þess, að almenningur fái skýra og
sanna hugmynd um hvernig í málinu
liggur — og er því vel farið að ráð-
herra skuli bafa tekið svo vel undir
að leyfa að birta gögnin,
Skýrsla
iim störf Alþýðufræðslu StMentafél.
1910 og 1911
Fræðslumálanefndin hefir bæði árin
verið hin sama. Var hún kosin í
janúar 1910 og endurkosin 14. jan.
1911: Jón Þorkelsson skjalavörður, for-
maður; Guðm. Magnússon prófessor,
gjaldkeri; Bened. Sveinsson alþingism.;
Matth. Þórðarson þjóðmenjavörður og
Þórður Sveinsson læknir.
1910 voru alls haldnir 38 fyrirlestrar.
Af þeim voru í Reykjavík haldnir 20,
í Vík í Mýrdal 1, við Þjórsárbrú 1,
á Bjarnastöðum á Álftanesi 1, í Mýr-
arhúsum á Seltjarnarnesi 1, í Reyk-
holti 1, á Hvítárvöiium 1, á Akranesi
1, á Kálfatjörn 1, á Reynivöllum 1,
á Akureyri 1, í Húsavík 1, í Hafnar-
firði 2, í Keflavik 5. Alls 38.
Af þessum fyrirlestrum voru í al-
mennri sögu 2, í sögu íslands (alm.
sögu, kirkjusögu, verzlunarsögu, bók-
mentasögu) 20, i búnaðarsögu lands-
ins að fornu og nýju 5, um íslenzkan
kveðskap í fornöld 2, í eðlisfræði 1,
draumar og hulduvísindi 3, um Leo
Tolstoj 1, ýmislegs efnis 4. Alls 38.
Árið 1910 fluttu þessir erindi fyrir
Alþýðufræðsluna: Árni Pálsson 8,
Jón sagnfræðingur 8, Sigurður Sig-
urðsson 5, Guðbrandur Jónsson 4,
Guðmundur Hjaitason 4, Einar Hjör-
leifsson 3, Matthías Þórðarson þjóð-
menjavörður 2, Benedikt Bjarnason (á
Húsavík) 1, dr. Ólafur Daníelsson 1,
Sighvatur Gr. Borgfirðingur sagnfr. 1,
Matthías Jochumsson 1. Alls 38.
Árið 1911 lét Alþýðufræðslan flytja
álls 32 erindi. Af þeim votu í Reykja-
vik flutt 14, á Hvanneyri 8, í Hafnar-
firði 5, í Stykkishólmi 4, í Mýrarhús-
um 1. Alls 32. •
Af þessum fyrirlestrum voru: um
réttarstöðu íslands 3, bókmenta-efnis 7,
í efnafræði 2, um Þingvöll 2, i nátt-
úrufræði 1, i heimspeki 1, um við-
skifti íslands og annara landa 1, um
rétt kvenna á Islandi að íornu 1, ým-
islegs efnis 12. Alls 32.
Ýmsir af þeim, sem flutt höfðu er-
indi 1910, héldu einnig íyrirlestra 1911.
En auk þeirra fluttu þessir erindi:
Ágúst prófessor Bjarnason 1, Andrés
cand. Björnsson 2, Ásgeir efnafræð.
Torfason 2, Bjarm frá Vogi 2, Einar
prófessor Arnórsson 3, dr. Helgi Jóns-
son 1, mag. Sigurður Guðmundsson 1,
aðrir áður taldir (þar á meðal Einar
Hjörleifsson 8) 20. Alls 32.
Starfsemi fræðslunnar hefir verið
nær helmingi meiri hvort þessarra ára
að meðaltali móti því, sem áður var
en þessir nefndarmenn tóku við for-
stöðu hennar. Erfiðast hefir reynst
að ná með fyrirlestra út i héruð
landsins sökum ferðakostnaðarins. Þó
hefir það tekist þessi árin miklu frem-
ur en áður, með því að sæta lagi á
ýmsan hátt.
-------------------
Pistlar úr sveitinni.
Svæðið frá Skagatá og öt að
Kolbeinsdalsárósi. í fehrflar 19)2.
Talsverðar jarðabyltingar standa
til innan hóraðs. Sigurjón óðalsbóndi
Markússon í Eyhildarholti hefir selt
nefnda jörö, sem teljast má meðal höfuð-
bóla Skagafjarðar, Jóni bónda Póturs-
syni á Nautabúi, mági Olafs alþingism.
Briem. Söluverðið er sagt: 11000 kr.
Eyhildarholt hefir flesta kosti til að
bera. Þar eru vor- og sumarhagar góðir
með afbrigðum, heyskapur í bezta lagi
og vetrarbeit ótvílug, er jarðar n\:tur,
sem oftast mun vera; befir fé stundum
gengið þar nær sjálfala á vetrum. Ey-
hildarholt er vel hýst jörð, og útsýni er
þar svo fagurt, að fegurra getur tæp-
lega í Skagafirði. Heyrst hefir, að Sig
urjón bóndi flytji sig á næsta vori á
Sjávarborg, sem einnig er kostajörð; er
þar æðarvarp og reki allmikill á stund-
um. Markaðshross eru og geymd þar á
sumrum þar til skip koma, og hefir
geymsla og árlegt hagagjald numið frá
600—800 kr. Þar fá og Sauðárkróks-
búar haga fyrir kýr og hesta, og nemur
hagatollurinn ei alllitlu.
Komið hefir til tals, að Lýtingsstaða-
hreppsbúar g i r t u í fólagi fyrir af-
róttarsvæðiö frá Mælifellshnjúk að Stóra-
Vatnsskarði, sem er mjög langur vegur.
Hafa fundir verið haldnir um mál þetta,
en ei mun enn þá fullráðið, hvort úr
því verður, þvl aö girðing þessi hlýtur
að verða mjög dýr. Nái girðing þessi
að komast á, þá girðir hún fyrir, að fó
geti runnið á sumrum úr afrótti í heima-
haga og engi, og komist á flæking í
sveitinui.
Búnaðarfélög eru hér í flestum
hreppum. Hafa þau unnið allmikið að
jarðabótum síðastliðin ár, en um dags-
verkatölu er mór ókunnugt. Gadda-
vírsgirðingar fara mjög í vöxt; eru tún
og engi nú víða girt, og á nokkurum
oæjum hafa bændur girt beitilönd sín,
svo að skepnur eru sjálfgeymdar alla
hluta árs. Ekki er ólíklegt, að öll
heimalönd flestra jarða verði þannig girt,
er stundir líða fram. Litið kveður hór
að garðrækt. Nokkurir bændur hafa
-arðholur á bæjum sinum, er þeir sá í
tíl gulrófna og jarðepla. Seiluhreppur
hefir þó gengið betur fram. Þar stofn-
nðu 20 manns fólag fyrir nokkurum ár-
um undir forustu kaupm. Chr. Popp á
Sauðárkróki. Tóku þeir land á leigu af
landssjóði umhverfis hinar svokölluðu
Reykjarhólslaugar, og brutu þar land,
að ummáli um 6 dagsláttur. Ekki hefir
enn verið sáð í alt það svæði, því að
jarðvegur er rætinn og seigur og enn
þá ekki orðinn nægilega myldinn á sum-
um stöðum. Hiti er þar í jörðu víðast,
en þar sem hann vantaði, hefir hann
verið leiddur um garíjinn í lokræsum.
Stundum hefir uppskera orðið allgóð og
talsverður hagur, en stundum hefir upp-
skeran eigi borgað kostnaðinn, enda hafa
sumur verið köld og stutt oftast síðan
fyrirtæki þetta var stofnað. Þó mun
hitt hafa ráðiö meiru, aö menn hafa ei
haft næga kunnáttu á hirðingu garðsins,
en nú er fengin reynsla. Er auðsætt,
að garðurinn getur orðið hið mesta gróða-
fyrirtæki, er fram h'ða stundir, ef vel
er á haldið, því að uppskera úr honum
er stórmikil á sumum blettum, þar sem
hiti er nægur. Hluthafar eru því enn
þá vongóðir, og munu færa sér aukna
Jpekkingu og reynslu í nyt.
Hér í sýslu eru 2 kynbótastöðv-
ar, önnur fyrir hesta hjá Valdimar bónda
Guðmundssyni í Vallholti í Hólmi, eu
hin fyrir sauðfé hjá Jóni bónda Péturs-
syni á Nautabúi, er fyr var nefndur.
Enn þá er ei komin fullkomin reynd á
kynbótastofnanir þessar, en vonandi er,
að þær geri gagn, er fram líða stundir.
Þótt ólíklegt megi þykja, er á það er
litið, hve vel Skagafjarðarsýsla liggur
við verzlun, hve hóraðið er frjótt og
vörumagn mikið, þá er þó veizlun hér
ill og óhagstæð. Erlendar vörur eru í
afarháu verði, má t. d. nefna, að kaffi-
pundið er nú selt á Sauðárkróki ál.10,
sykurpundið á 0.40, rúgur (200 pd.) á
20.00, hrísgrjón 36.00, bankabygg 26.00
og hveiti (100 pd.) 20.00. Kaupfélag
var sett á stofn fyrir rúmum 20 árum.
Stóð hagur þess um tíma í miklum
blóma, og varö það til þess að bæta
verzlun þessa héraðs stórkostlega, en
fyrir fáum árum kom í þaö afturkippur.
Honum olli það, að stjórnarnefnd fó-
lagsins kom á fót söludeild á Sauðár-
króki, er eigi gat borið kostnað sinn.
Til að reka hana þurfti að byggja nýtt
og mikið hús, er kostaði offjár. Fólagið
komst þá í miklar skuldir við stórkaup-
mann L. Zöllner. Verzlun þessarri tók
þá að hraka, er vaxtasúpa mikil lagðist
á vöruverðið og margir hinna ríkari
bænda hættu að skifta við félagið. Nú
eru skuldir fólagsins óðum teknar að
minka, og munu bændur hverfa að fé-
laginu á ný og efla það, er dýrtíð er
svo mikíl í fastaverziunum. Hið afar-
háa hrossaverð síðastliðið ár hefir hjálp-
að bændum stórmikið, því að hrossa-
fjöldi er allmikill í Skagafirði, er gengur
oft sjálfala á vetrum. Allir skynsamir
og sanngjarnir Skagfirðingar þakka eðli-
lega viðskiftaráöunaut vorum, Bjarna
Jónssyni, hið hækkaða verð hrossanna,
því að þegar hann kom til sögunnar,
fór fyrst að stinga í stúf við þaö, er
áður var. Fyrir fáum árum fekst ei
hærra verð fyrir þróvetur tryppi eu 55
kr., en si'ðastliðið ár voru þau borguð
með 85 kr. að meðaltalh Þróvetur tryppi
hafa því hækkað í verði um 30 krónur
síðan Bjarni tók til starfa, og er ekki
unt að sjá neina aðra sennilega ástæðu,
er hækkun hrossaverðsins verði þökkuð,
en starf hans. Það er því staklega leitt
að heyra þær raddir berast úr Skaga-
firði, er telja laun viðskiftaráðunautsins
eftir, ekki sízt, þegar þessar raddir koma
frá þeim mönnum, er mörg hross selja
árlega og hafa stórgrætt á starfi hans.
Enginn efi er á því, að Bjarni hefir
margborgað þjóö vorri laun þau, er
hann hefir þegið. Nú er það ósk vor,
að hann snúi sér að kjötsölunni, og
reyni að greiða fyrir henni; ætti hann
að geta útvegað oss markað fyrir salt-
kjötið hjá Svíum og ef til vill víðar.
Taki fleiri þjóðir en Norðmenn og Danir
að neyta þess, hlýtur það að hækka í
verði. Hann ætti og að freista að hafa
þau áhrif á brezka stjórnmálamenn, að
aðflutningsbanni á lifandi fé til Englands
og Skotlands yrði lótt af. Útflutningur
saltkjöts mundi þá minka, er sauðum
yrði hleypt upp, er flyttust út á fæti,
og markað yrði þá auðveldara að fá
fyrir kjöt.
Lestrarfélög eru víðast 1 hrepp-
um og eru flest heimili í þeim. Lestrar-
fýsn alþýðu er mikil, og eigi munu bæk-
ur látnar mygla í bókaskápum félags-
manna. Eru þær stöðugt á hringferðum,
og nýjar bækur látnar ganga mann frá
manni til lestrar. Hitt er fremur agn-
úinn, að eigi kemur árlega út nóg af
fræðibókum, er haft geti sannmentandi
áhrif á alþýðu. Flest er þetta skáld-
sagnarusl, er lítiö erindi virðist eiga inn
á heimilin,
Ungmennafólög hafa verið
stofnuð í flestum breppum, en lítið hafa
þau aðhafst enn þá, er til nytsemi má
telja. Þó hafa nokkur þeirra æft glím-
ur og leikfimi, og ekki er enn þá með
öllu fyrir sóð, að þau síðar kunni að
taka sér eitthvað þarflegt fyrir bendur.
R j Ó m a b ú var sett á stofn við
Reynistaðará fyrir fáum árum og annað
austan Héraðsvatna á Gljúfráreyrum
fyrir austursýsluna. Gljúfráreyrabúið
dafnar vel, en hitt miður, því að vestan
Héraðsvatna færa fáir frá ám, og stafar
það meðfram af hjúaskovti.
Mjög er áhugi manna á húsabót-
u m að færast í vöxt, og hugsa bændur
mest um það, að byggja traustlega, svo
að til frambúðar megi verða. Þó eru fá
steinhús bygð enn þá, en margir bændur
munu hafa í hyggju að byggja úr stein-
steypu, er þeir taka að húsa upp bæi
sína. Steinsteypuhús til íbúðar mikil
og vönduð hafa þessir látið gera: Árni bú-
fræðingur Jónsson í Vík, Gísli bóndi
Björnsson á Skíðastöðum og Sigurður
hreppstjóri Ólafsson á Hellulandi. Fjós
mikið og vandað úr steinsteypu yfir 20
nautgripi hefir Sigurður bóndi Jóusson
áReynistað látiðsmíða og nú hefir Magnús
bóndi Gíslason á Frostastöðum fjárhús
og hesthús í smíðum, er rúmar fjölda
fjár og hesta.
Síðastliðið sumar gekk heyskapur
fremur örðuglega. Að vísu varð gras-
spretta allgóð á endanum í miðsveitintii
þótt seint sprytti, en sumar mjög rign-
ingasamt og nýting því eigi í meðallagi.
En nú hefir veturinn bætt úr skák, það
sem af er, stöðugar blíður og frostleysur
og gekk fénaöur allvíða gjafarlaus frant
að jólum. Tryppi öll eru enn í haust-
holdunt og leika hross sér í högum sem
á sumardegi.
Lítið er nú minst á stjórnmál
síðan um kosningar. Fyrir kosningar
var hitinn svo mikill, að eðlilegt er,
þótt lygni á eftir. Yfirleitt held eg
að Skagfirðingum hafi líkað kosninga-
úrslitin illa í flestum kjördæmum, ett
þeir tala fátt um, enda hafa þeir ekk-
ert að víta sig fyrir í þeim efnum.
H e i 1 s u f a r er gott hér unt slóðir,
enda hopar sérhver krankleiki á hæli
fyrir Jónasi lækni. Má um hann kveða
það, er eitt sinn var ort um Hjaltalín
sál. landlækni:
»Hrökkva fyrir þér, hetjan rakka,
heljarsveitir, er landið kvelja«.
Jónas er skjótur til ferða, hvers manns
hugljúfi og hefir þá kosti til að bera,
er lækni megi prýða. Hann hefir gert
margar undralækningar hinn stutta tíma,
er hann hefir dvalið hór. Skagfirðitigar
hafa jafnan verið svo hepnir, að fá hina
nýtustu embættismenn. Þeir hafa valið
úr beztu læknum landsins, og lögfræð-
inginn hafa þeir fengið hvern öðrum
snjallari, enda er Skagafjörður fögur sveit
og skemtileg. Læt eg svo hór við lenda
að sinni, en mun sendaísafold síðar línu.
Hólmkell.
Vopnafirði 29. janflar 1912.
Þór hafið, herra ritstjóri, beðið um
smá fréttapistla. Skal hér eitthvað til
tínt, þótt fátt só að segja. Llfið er
fremur byltinga- og tilbreytingalítið
hór á útkjálkunum, og þótt mörgum,
sem því kynnast, verði það vel ljóst, aö
ýmsu þyrfti að breyta og bæta úr, þá
verða þær hugsanir annaðhvort frækorn,
sem aldrei er sáð, vegna þess að eitt-
hvað af skilyrðum virðist vanta, eða þá
að þau falla við veginn og verða fótum
troðin. En eftir því sem þekkingin verð-
ur alment betri á því sem ábótavanter
í hverjum landshluta, því meiri líkur
eru til, að ráðist verði í að græða meinin
og bæta úr brestunum, en aftur á
móti getur reynsla og dæmi þeirra, sem
vel gengur, orðið hagnýtt.
Nú er eg víst að fara nokkuð langt
frá efninu, því þetta átti að vera frótta
pistill. — Ekki man eg eftir neinum
merkismanni, sem dáið hefir hér um
slóðir nýlega, nema V i g f ú s i bónda
J ó n s s y n i á Vakursstöðum. Hann
var orðinn gamall maður og hafði dvalið
allan sinn aldur hór í Vopnafirði, verið
mjög riðinn við sveitarmál, og þótti merk-
ur maður í hvívetna. — Lítið um jarða-
kaup og ábúendaskifti síðastliðið ár. -—
Verzlunarstjóraskifti urðu við verzlunina
»Framtíðiu« á Vopnafirði; fór Elis Jóns-
son til að taka við stjórn verzlunar á
Djúpavogi, eign sama félags, en í stað-
inn kom Marteinn Bjarnarson frá Húsa-
vík. Báðir mennirnir merkir og vel látnir.
Ennfremur eru nú að verða prestaskifti
í Hofsprestakalli; var söfnuðinum mjög
mikil eftirsjón í hinum ágæta presti síra
S. P. Sívertsen, sem orðinn er dooent
við háskólann íslenzka. Nú þjónar brauð-
inu aðstoðarprestur hans — efnilegur
maður. Um Hofsbrauð kvað nú að eins
sækja einn prestur, og mun það eins
dæmi í sögu þess, en nú eru brauðin
orðin jöfn hvað laun snertir, Óhagræði
er hór að óhentugri byggingu á prests-
setrinu og láni, sem á því hvílir.
Um störf fólaga og almennar fram-
kvæmdir læt eg bíða að skrifa, því að
eitthvað kann að lifna yfir þessu með
vordögunum. Sem stendur hafa bænd-
urnir nóg að starfa við að hirða fénað-
inn, því nota þarf útbeitina eins kost-
gæfilega og hægt er, með því að hey-
fengur var fremur rýr sfðastliðið sumar
og svo getur ísinn komið þegar út á
líður, eins og í fyrra. Tíðin hefir verið
góð í vetur, þó fárra vikna áfelli um
nýjársleytið. í kauptúnunum er mjög
lítið hægt að starfa frá því sláturtíð er
úti á haustin og þangað til vora tekur,
aldrei mögulegt að róa hór á vetrum og
enginn iðnaður eða atvinnurekstur. Sjó-
menn og aðrir þurrabúðarmenn verða
því að lifa alt árið á því litla, sem hægt
er að vinna inn á suntrinu, sem hefir
verið af skornum skamti síðustu sumur,
sökum aflaleysis. Hagur almennings því
ekki góður í sjóþorpunum og mikið hvað
fleytist með þessu móti. — Þarft verk
gerði hver sá, sem sóð gæti ráð við þessu
vetraratvinnuleysi. Þilskip eru hór eng-
in og lítið um vólarbáta, enda hafa þeir
ekki reynst vel hér. Það eru því aðal
lega smáu róðrarbátarnir, einkum í stórri
fiskiveiðastöð hér í nágrenninu, Bakka-
firði — þaðan halda út ca. 30 bátar
nokkurn kafla sumarsins, sumir þeirra
frá Fæteyjum og jafuvel frá Noregi.
Hefir útgerð oft hepnast vel við Bakka-
fjörð.
Hvað mentamál sriertir Jiá er hér í
Vopnafjarðarkauptúni bæði barnaskóli og
unglingaskóli, fremur vel sóttir og í góðu
lagi. Sömuleiðis eru kennarar í sveitum
og börnin prófuð á vorin eftir kunstar-
innar reglum.
Um 8tjórnmál heyri eg lítið talað nú,
— ekki heldur gott að vita hvaS segja
skal, allii dauðþreyttir fyrir löngu á að
rífast um kosningar og bíða menn nú
eftir að heyra eitthvað nýtt, t. d. um
skipun konungkjörnu þingmanuanna,.
milliþinganefndartillögur, og svo hvað
aukaþingið segir, þegar að því kemur;
sjálfsagt finst mönnum að vera vongóðir
og blða þantiig átekta.
Heilsufar gott hór um bygðir og eng-
in farsótt, slysfarir engar né skaðar svo
teljandi só.
NærÍDgargildi ýmissar íæðu
Þar er smjör og smjörlíki langefst á
blaði.
Þá kemur flesk, og þar næst sykur.
Sykur er nær hálfdrættingur á við
smjör og flesk nær næringardrýgra
en sykur.
Baunir ganga næst sykrinu; þær eru
að eins nær rýrari til næringar en
sykur.
Þá er rúgbrauð að eins rífur hálf-
drættingur á við flesk, en egg nær hálfu
rýrari til næringar en rúgbrauð.
Jarðepli (kartöflur) hafa ekki meira
en þriðjungs næringargildi á við rúg-
brauð.
Það eru áhöld um kartöflur og kálfs-
kjöt. Kartöflur þó ívið drýgri til nær-
mgar.
Lífeðlisfræðingar meta gildi fæðu eða
næringarafl eftir því, hve líkami manns
hljóti úr lienni margar hitaeindir eða
kalóríur. Og má sjá það harla glögt á
þessari töflu, eftir danskan vísindamann,
dr. phil. Edvard Mackeprang, Jiar sem
tölurnar merkja hitaeindir í vog hverri,
þ. e. 2 þundum:
Smjörlíki . . . . . 7800
Flesk . 4700
Sykur . 4000
Baunir .... . 3300
Rúgbrauð . . 2400
Egg . 1300
Jarðepli 800
Kálfskjöt . . . 780
Því mun margur
fu
ða sig á, að smjör
og smjölíki er talið jafnt að næringar-
gildi. Gæðamunurinn stafar þá af öðr-
um ástæðum.
Það sóst og á þessari töflu, að smjör
hefir nákvæmlega 6 sinnum meira nær-
ingargildi en egg, og að kálfskjöt er enn
rýrari fæða en kartöflur.
Eigi er síður fróðlegur samanburður,
er sami höf. hefir gert um dýrleik
áminstrar fæðu eftir næringargildi, og
sýnir nann, að kálfskjöt er nærri því
25 sinnum dýrara en rúgbrauð og egg
nálægt 18 sinnum dýrari. Og er þar
auðvitað farið eftir verði á þeirri fæðu
1 Danmörku. En mjög verulegu mun
það ekki skakka frá því sem hór gerist.
Þessi er samanburðurinn, og sýnir, hve
marga aura 1000 hitaeindir kosta í hverri
þeirra matartegunda, sem þar eru
nefndar:
Rúgbrauð
Kartöflur
Sykur
Baunir .
Smjörlíki
6 a.
8 -
10 -
12 -
18 -
Flesk 28 a,
Smjör . . 29 -
Egg . . . 110 -
Kálfskjöt . 140 -
Þá gerir sami höf. grein fyrir því,
hver ókjör sykur hefir lækkað i verði á
síðustu 100 árum, og sykureyðsla farið
eftir því vaxandi. • En því mælir hann
bót,
Hanu segir, að á Englandi hafi sykur-
eyðsla sexfaldast á öldinni sem leið; en
jafnframt hafi sykur verið orðið þar 6
sinnum ódýrra árið 1900 en það var
árið 1800. Þetta gerðist smámsaman:
eyðslan óx um helming á fyrra helming
aldarinnar, 1800—1850, enda lækkaði í
verði um helming. Þtí næst tvöfaldað-
ist eyðslan af nýju á næstu 25 árum,
frá 1850—1875, enda lækkaði sykrið í
verði um helming o. s. frv.
Bretar eru nú á tímum allra þjóða
eyðslusamastir á sykur.
Það ganga upp 85 pd. á mann um
árið á Englandi.
Næstir eru Danir með 75 pd. á mann;
Jiá Svissar, Norðmenn og Svíar með 50
pd.; þá Þjóðverjar, Hollendiugar, Frakk-
ar og Belgir tneð 25—35 pd.
Aðrar þjóðir eru þar langt fyrir neðan,
Rússar t. d. með að eins 18 pd., Spán-
verjar 10 pd., ítalir 7 pd. — Það er
kent bæði fátækt alþýðu og tollum.
(Fróðlegt væri, ef einhver Islendingur
því verki vaxinn vildi gera samkynja
samanburð um íslenzkan mat og matar-
verð o. s. frv.).