Ísafold - 08.01.1913, Síða 3

ÍSAFOLD
7
Hvað dvelur dóminn í
gjaldkeramálinu?
Þ. 20. september síðastliðið ár tók
Sigurður sýslumaður Ólafsson í Kall-
aðarnesi gjaldkeramálið til dóms. Síðan
eru nú liðnir nær 4 mánuðir eða 16
vikur. En dómurinn ókominn enn.
Samkvæmt tilsk. um dómgæzlu frá
3. júní 1796 eru 12 vikur settar
sem ítrasti frestur fyrir dómar-
ann til dómsuppkvaöningar í einka-
málum, og það að eins þegar svo stend-
ur á, að eitthvert mál er f r a m ú r-
skarandi margbrotið. En um
s a k a m á 1 er sagt í 33’ grein sömu
tilskipunar, aö dóminn skuli upp kveða
án nokkurrar tafar.
Þrátt fyrir þessi fyrirmæli hefir
dómarinn í gjaldkeramálinu haldið því
nú í 16 vikur.
Hví er þetta látiö viðgangast? Hví
grípur stjórnarráðið eigi hór í taumana?
Eða á gersamlega að svæfa öll lög
um réttarfarið hór á landi?
Hvað dvelur dóminn í gjaldkera-
málinu?
Tiro.
Aths. ritstj. Út af þessari fyrir-
spurn T i r o átti Isafold tal víð dóm-
arann i gjaldkeramálinu, S i g u r ð
Byslumann Ólafsson í Kallaðarnesi
og spurði hann hvenær dómur þessi
væri væntanlegur, en hann kvaðst ekki
geta svarað því.
Enn um fóðurforðabúr.
í 72. tl.blaði ísafoldar í ár, er
minst á grein mína Um JóSurforða-
búr, sem stendur í Bánaðarritinu 26
árg. 4. hefti. Er farið mjög vinsam-
legum og hlýjum orðum um grein-
ina, og finn eg mér skylt að þakka
fyrir það. Jafnframt vil eg þakka
það, að ísafold gefur sér tíma til að
minnast á heyásetningsmálið. Eg
hefi áður minst á þetta mál í Bún-
aðarritinu 1909 og 1911, en blöðin
hafa hingað til lítið skift sér af því.
Mér þykir þvi meira en lítið vænt
um að ísafold tekur nú heyásetnings-
málið til umræðu. Vil eg um leið
geta þess, að mér finst bera á nokkr-
um misskilningi á grein minni í
ummælum blaðsins. Þar segir:
»Höfundurinn vill binda með
lögum rétt manna til ásetnings á
sumarfóðrið á haustum, og að því
er virðist vera þar nokkuð stórtæk-
ur. Þykir vist sem langt sé að
bíða eftir þeirri menningu, að hver
bóndinn sjái það sjálfur, að fóður-
birgðirnar eru undirstaðan undir
búnaði hans og velmegun«.
Ef að sá skilningur liggur í grein
minni »Um fóðurforðabúr*, að e%
vilji binda með löqum rétt manna til
ásetninqs á sumarjóðrið á haustum,
þá hefir mér tekist hrapallega illa að
lýsa hugsun minni. Það er langt
frá því að eg vilji skerða rétt manna
til að setja á eins og hverjum finst
ráðlegast. Það hefir stundum verið
talað um, að rétt væri að eftirlits-
mennirnir — ásetningsmennirnir —
hefðu vald til að neyða bændur til
að fylgja tillögum þeirra (eftirlits-
mannannaj um ásetninginn. Slíka
lagaþvingun hefi eg ávalt álitið
ómannúðlega og óráðlega.
Þrátt fyrir þetta er það rétt til
getið, að eg álíti að langt muni vera
að biða þess, að hver bóndi taki upp
af eigin hvötum þá reglu, að setja
ávalt gætilega á og jafnframt áiít eg
að fóðurforðabúrin komi ekki að til-
ætluðum notum, nema gætilegur á-
setningur sé þeim samfara. En
gætilega ásetninginn vil eg fá án laga-
pvingunar. Bæði gætilegan ásetning
og fóðurforðabúr vil eg fá með sam-
tökum og samþyktum, sem alls
ekki skerði rétt manna til að setja
á eftir sínu höfði. En eg hefi enga
von um að slík samtök og samþykt-
ir komist á í náinni framtið, nema
löggjajarvaldið og landstjórnin lilutist
verulega til. Um þetta skal eg ekki
fjölyrða hér. Eg er nú að lúka við
eina grein ennþá um ásetningsmál-
ið, sem eg vildi að kæmi fyrir al-
menningssjónir á næsta ári. Þar
hefi eg leitast við að skýra heyásetn-
ingseftirlitið nokkuð rækilega. Vona
eg að ísafold taki heyásetningsmálið
til rækilegrar athugunar, þegar sú
grein er öll komin fyrir sjónir
manna.
Olafsdal í nóvember 1912.
T. Bjarnason.
Frá útlöndum.
Undirkonungi Indlands veitt bana-
tilræði. H a r d i n g e, er verið hefir
undirkonungur á Indlandi siðan 1910,
var veitt banatilræði í síðastliðnum
mánuði, er hann flutti aðsetur stjórn-
ar sinnar til hinnar nýju höfuðborg-
ar Delhi. Var kastað á hann sprengi-
kúlu, er stóð á hátíðahaldi í borg-
inni vegna þessa merkilega viðburð-
ar. Sprakk kúlan þegar og varð
nokkrum mönnum að bana. Har-
dinge særðist mikið, en þó búist við
að hann muni aftur ná fullri heilsu.
Kona hans, er sat hjá honum slapp
ómeidd.
Felmtur í kvikmyndahúsi. Það bar
til á þorláksmessudag síðastliðinn, 1
kvikmyndaleikhúsi í bænum M e n i n
í Belgíu, að kviknaði í sýningartjöld-
um. Húsið var úr steinsteypu og
eldsvoðahætta afarlítil, en fólkið varð
hamstola jafnskjótt og eldsins varð
vart. 700 manns voru þarna saman
komin. Fólkið henti sér af svölun-
um yfir mannþyrpinguna á gólfinu
í þessu ofboði og konur og börn
voru troðin undir. Eldurinn var
slöktur mjög skjótlega, enginn veitti
því gaum, en allir ruddust til dyr-
anna. í þessum ógangi biðu 12
manns bana, mest konur og börn,
en 50 voru stórlega limlestir og
sumum þeirra ekki hugað lif.
Herkostnaðurinn á Balkansskaga.
Svo teist til að herkostnaður ríkj-
anna 5, er barist hafa á Balkanskaga,
hafi orðið um 630 miljónir króna
samtals. Þessu fé eru þau þá fá-
tækari, en þá ekki talinn óbeini
skaðinn við mannfall og limlesting-
ar, né heldur atvinnumissir einstakl-
inganna.
Fegurst kona i heimi. Eins og
nærri má geta er hún í Vesturheimi.
Hún heitir Miss Elsie Scheel
og er frá Brooklyn, en stundar nám
við Cornell-háskóla. Einn aí háskóla-
kennurunum í læknisfræði vtð þann
skóla hefir kveðið þann dóm upp
um hana, að fegurð hennar sé með
öllu lýtalaus og líkir hann henni
við Venus frá Milo. Hún er 25
ára gömul og því komin á gifting-
araldurinn, stúlkan sú.
Skipstrand. Danskt skip, er nét
Volmer, sökk nálægt Englands-
strönd á jóladag í ofsaroki, 15 menn
druknuðu en 2 björguðust á bát.
Sá bátur hraktist þó í hafi 3 sólar-
hringa og voru mennirnir þrotnir
að kröftum, er þeir fúndust.
Frá Furðuströndum.
V.
Annie Besant og W. T. Stead.
Guðspekingar (theosofar) nefnist fjöl-
mennur flokkur manna, sem fást við
andleg mál. Eiga þeir ítök í öllum
álfum heims, jafnvel hór á íslandi.
Forseti fólags þeirra er eusk kona og
heitir hún Annie Besant. Hún
hefir orð fyrir að vera einhver mælsk-
asta kona í heimi. Ferðast hún um
heiminn og alstaðar flykkist fólk til
að hlusta á hana.
Hér er ekki rúm til þess að skýra
frá kenningum guðspekinga, ení sam-
handi við eftirfarandi sogu, skal þess
getið, að eitt af því sem þeir staðhæfa
er það, að mannsandinn sé þeim hæfi-
leikum gæddur, að geta skroppið úr
líkamanum í svefni, svifið um geiminn
og veitt þeim mönnum andlegan styrk,
sem bágt eigi.
En sagan er svona :
Merkur maður einn brezkur, R o-
bert Kingað nafni, sem fæst mikið
við rannsókti dularfullra fyrirbrigða,
hefir skýrt frá því nýlega í fyrirlestri,
að á tilraunafundi, sem hann var á
nokkrum dögum eftir Titanic-slysið í
vor, hafi Mr. Stead látið til sín heyra.
Hann var spurður hvernig honum hafi
liðið fyrst eftir að hann skildi við.
Sagðist Stead hafa verið mjög utan
við sig í fyrstu. »Eg þóttist sjá Mrs.
Besant«, sagði hann, »líða fram hjá
mér, og var hún önnum kafin við að
hjálpa þeim sem bágt áttu. En þetta
var sköutmu áður en eg fekk fulla með-
vitund aftur.
King bættiþví við, sem er merkilegast
] þessu sambandi, að hann hefði síðar
fengið bróf frá Mrs. Besant, þar sem
hún sagði svo frá: Nóttina sem skipið
férst (Titanic), þutum vér, með hóp
hjálparmanna, á staðinn þar sem slysið
vildi til, og eg sú Stead. Hann leit
út fyrir að vera svo utan við sig, að
eg veit ekki hvort hann hefir þekt
mig«.
Verðlaunarit
Nefnd sú (dr. B. M. Ólsen, dr.
Jón Þorkeísson og Hannes Þorsteins-
son), er dæmir um verðlaun úr sjóði
fóns Sigurðssonar fyrir vísindalegar
ritgerðir um sögu landsins, hefir ný-
lega veitt þessi verðlaun tveim mönn-
um, síra Jóni Jónssyni prófasti á
Stafafelli og prófessor Einari Arnórs-
syni. Verðlaunin sem hvor þeirra
fær eru 750 krónur.
Titillinn á ritgerð síra Jóns er:
Herjerðir vlkinga á Norðnrlðndum.
Sjálfsagt verður hún prentuð, líklega
í Safni til sögu Islands.
Ritgerð prófessorsins heitir: Rétt-
arstaða Islands að Jornu og nýju. Má
nærri geta, að mörgum þyki fróð-
legt að sjá hana og góðra gjalda
vert að íslenzkir fræðimenn riti um
það efni, ef vel er gert, sem hér
mun mega vænta. Ætlar Þjóðvina-
félagið að gefa út ritgerð E. A. á
þessu ári.
Eins og kunnugt er, veitti alþingi
1909 2500 kr. styrk til þess að
rita og geja át itarlegt rit um pjóð-
réttarstoðu landsins. í febrúar 1910
fól þáverandi ráðherra, Björn Jóns-
son, þeim dr. Jóni Þorkelssyni og
prófessor Einari Arnórssyni að semja
rit þetta, og mun hafa veiið í samn-
ingum milli þeirra, að réttarsögu-
prófessotinn ritaði ritgerðina, en dr.
Jón yæri þar til samráða. Skyldi
ritið samið á dönsku. Eins og eðli-
legt var, varð nokkur dráttur á að höf.
gæti skilað ritgerðinni og fekk hann
frest til 1. apríl 1912. Um það
leyti tjáði hann sig líka vera búinn
með - hana og beiddust þeir félagar
útborgunar á styrknum, en fengu
það svar hjá þáverandi ráðherra,
Kristjám Jónssyni, að hann teldi
styrkinn fallinn niður. Þessi ráð-
stöfun stjórnarinnar hefir þó, sem
belur fór, ekki orðið til þeas, að af-
stýra því að litgerðin kæmist á prent.
Líklegt væri að alþingi veitti á næsta
sumri eitthvert fé til þess að koma
henni á einhverja erlenda tungu.
Enn um sauðfjárböðun.
Svar til Garðars Gislasonar.
Nl.
Eg hefi verið fram undir tvö ár á
sauðfjárbúum í Skotlaudi og. kyntist
þar fjárböðuuum af eigiu raun, auk
þess sem eg talaði við marga menn,
sem vit höfðu á þeim efnum, og vissi
eg aldrei til að nokkrum manni dytti
í hug að nota Coopers baðduft á haust-
in eða veturria, eins og eðlilegt var,
því að þá þurfti ekki að verjast flug-
unni, og skaðlegu verkanirnar hefðu
þá eins komið fram, þær að ullin losn-
aði og gisnaði.
Eg varð hvergi var við, að þar væri
notað þetta Albyn Paste, sem kaup
maðurinn talar um, og heyrði engan
matin mæla með því, svo að það er
varla mjög alment notað í fjalllendun-
um á Skotlandi. Þar á móti var þar,
sem eg hafði spurnir af, hvervetna að
hausti og vetri notað skozka baðlyfið,
sakir hinna miklu kosta, er eg tók
fram í grein minni: Að það drepur
lús og kláðamaur, eykur ullarvöxtinn
stórum og ver því að vatn gangi í
ullina. Þessi síðastnefndi kostur er
ómetanlegur, þar sem féð gengur úti
í rigningum og slydduveðrum eins og
á íslandi.
Eg stend við það, sem eg hefi sagt
um áhrif Coopersbaðduftsins á ullina,
enda ekki að fara í neinar grafgötur
um það, hvaða áhrif það hefir á hana.
G. G. óskar eftir því, að einhverir
fjárræktarmenn vilji skýra frá reynslu
sinni í þessu efni, og vill svo vel til,
að eg get bent honum á vottorð frá
íslenzkum fjárræktarmönnum í sfðasta
hefti »Freys« (uóv. 1912). Þar skýrir
Sigurjón Kristjánsson í Kraumshólum <
Borgarhreppi frá því, að hann hafi
baðað ur Coopers baðdufti tvo síðast
liðna vetur. Fyrri veturinn baðaði
hann um mánaðamót góu og einmán-
aðar og kveðst ekki hafa orðið annars
var, en kindurnar hefði ágæt þrif. í
fyrra vetur baðaði hann á jólaföstu,
og varð þá annað uppi á teningnum.
Hann segir frá því á þessa leið:
»Þegar kom fram á þorra í vetur,
varð eg var við talsverðan ullarslæðing
á gólfunum í fjárhúsunum, og þótti
það kynlegt. Skoðaði eg þá kindurn-
ar nákvæmlega, en hvergi fann eg lús
á þeim, eða önnur óþrif, e n u 1 1 i n
var meira eða minna Iaus á þeim öll
um.
Salómon Sigurðsson, bóndi í Stang-
arholti, hefir notað þetta bað síðast-
liðna þrjá vetur. Tvo fyrri veturna
tók hann ekki eftir þessu, en í vetur
er útkoman hjá honum ekki betri en
hjá mér; ullarslæðingurinn meiri.
Af hverju stafar þetta?
Mór hefir dottið í hug, hvort arse-
uikið, sem er í duftinu, gæti ekki átt
sinn þátt í þessu, en vitanlega stað-
hæfi eg ekkert um það.
Hefir enginn orðið var við þetta
nema við tveir?
Gott ef Freyr gæti gefið upplýsing-
ar um þetta.
Sigurjón Kristjánsson.
Kraumshólum«.
Hér hefir þá kaupmaðurinn óbeðið
fengið vottorð um reynslu tveggja
manna, um ullarlosið, sem eignað
er baðlyfinu, og eg get bætt við fleiri
dæmum í sömu átt: Tveir fjárflestu
og athugulustu bændurnir í Gnúpverja
og Hrunamannahreppum hafa venju
fremur tekið eftir miklum ullarslæð-
ingi í fjárhúsum, síðan þeir fóru að
nota Coopers baðduftið, og halda að
það stafi af þv(. Þetta kemur heim
við reynslu margra annara bænda hér
sunnanlands hin síðustu árin, er kvárt
að hafa um, að ullin væri stutt, gisin
og létt, og að illa gengi pr henni við
þvott. Tel eg hægt, áður langt um
líður, að leggja fram vottorð skilríkra
manna um að hér só rétt með farið.
Sama er reynslan erlendis eins og
eg hefi þegar drepið á, og skal bæta
því við, að merkir fjárræktarmenn í
Skotlandi hafa sagt mór, að Coopers
baðlyfið væri ekki notandi í köldum
löndum: Kosturinn væri sá, að það
dræpi flugnaegg, en ef það ætti að
eyða kláðamaur, þyrfti það að vera
einum fjórða sterkara, og yrði þá jafn-
framt hættulegt fyrir féð.
Hór til get eg nefnt M r. J o h n
M i t c h a 1 1, ágætan og alknnnan f jár-
ræktarmann, sem vinnur verðlaun á
ílestum fénaðarsýningum í Skotlandi;
J o h n C a y, er verið hefir fjárrækt-
armaður allan sinn aldur viðsvegar um
lönd, t. d. 7 ár í Suður Afriku, og nú
orðinn ráðsmaður á stóru fjárbúi í
Ástralíu. Furðaði hann á því, að ís-
lendingar skyldi ekki vera lengra á
veg komnir en svo, að þeir vissu ekki
hvað fénu hagaði, heldur notuðu bað-
duft, sem væri óhæft í islenzkri veðr-
áttu og hefði skaðleg áhrif á ullina.
Sagði hann, að í Coopers baðlyfi væri
arsenic, brennisteinn og dálítið af málmi
(»mixed with arsenic, sulphur and little
metal«). Enn fremur vil eg nefua
A 1 e x a n d e r G a w, gamlan fjárrækt-
armaun. Sagði hann mér hið sama,
að Coopers baðlyf væri óhæft til notk-
unar í köldu loftslagi.
Ennfremur skal eg tilgreina ummæli
D. Wo o ds, úr bæklingi hans um fjár-
böðun. Hann segist stranglega vilja
ráða mönnnm til að útvega sér skozka
baðið, og þé muni aldrei iðra þess (and
they will never regret so doing).
Síðast en ekki sízt, skal eg benda
mönnum á ráðlegging eins manns enn,
sem herra umboðssalinn ber vafalaust
mikið traust til, því að það er enginn
annar en sjálfur Garðar G í s 1 a -
s o n. Hann segir sem sé, að þegar
Coopers baðlyf só notað á beitarfó á
haustin eða veturna, sé »gott að láta
ögn af velbráðinni feiti saman við bað-
löginn, svo sem hrossafeiti eða lýsi,
sem leggur sig á ullina og ver hana
fyrir vætu« (sjá Handbók bænda bls.
64). Líklega hefir þessi lýsis- eða
hrossafeitÍ8-tilraun verið gerð á sauð-
fjárbúinu í Skjaldborg, og hver sem
árangurinn kann að hafa orðið, þá sýn-
ir þetta ljóslega að eitthvað hefir G.
G, þótt skorta á gæði Coopers baðlyfs,
úr því að grípa þurfti til þessa sóða-
lega samsulls, þegar baðlyfið var hing-
að komið. Svo kostar það þó líklega
eitthvað, að láta þessa feiti í baðið, og
ekki er það alveg fyrirhafnarlaust, og
held eg satt að segja miklu hyggilegra
að kaupa heldur þau baðlyf, sem ekkl
þarf að blanda með grút eða hrossa-
floti, heldur eru tilbúin á vísindalegan
hátt. —
Garðar Gíslason gerir lítið úr þekk-
ingu minni á baðlyfjum, en lætur þó
svo litið að geta þess í auglýsing í
ísafold, að baðlyf sitt hafi alla þá kosti,
sem eg segi að baðlyf eigi að hafa. Er
það dálítið undarlegt, að hann skuli
sjá sór hag í því, að vitna í ummæli
mín, ef þau eru bygð á jafnlítilli þekk-
ingu eins og hann gefur í skyn. Hvers
vegna notar hann ekki fremur hina
miklu þekkingu sjálfs sín til meðmæla
með baðlyfinu 1
Það sannar hvorki til né frá um kost
eða löst skozka baðlyfsins, þó að Garð-
ar Gíslason þekki það ekki. Það er
engu að síður heimsfrægt baðlyf og
notað víða um heim, eins og eg get
sýnt og sannað með vottorðum, hve-
nær sem er.
Eg, ætla svo ekki að fjölyrða meira
um þessa umboðssala roku G. G. að
þessu sinni, með því að eg býst við
hann gefi mér færi á að svara ítarleg-
ar síðar.
Jón Ólafsson
frá Vestra Geldingaholti.
ReykjaYlkur-annálI.
Dánir. Margrót Bjarnadóttir ekkja,.
á Stýrimannastíg 2 (77 ára). Dó 3.
jan.
Jónína Jónsdóttir stúlka, á Berg-
staðastræti 29 (21 árs). Dó 4. jan.
Ólafur Pétursson steinsmiður, Vest-
urgötu 54 (40 ára). Dó 5. jan.
Fisksala. A p r í 1 seldi afla sinn í
Englandi í fyrradag íyrir 733 pd.
sterl.
Hjónaofni: Guðjón Jónsson Lauga-
veg 20 B og Sigríður Bjarnadóitir ur
Vesturskaftafellssýslu.
Skemtunum fyrir fátæk börn hefir
Verzlunarmannafólag Reykjavíkur geng-
ist fyrir núna um jólin — eins og
þess er veuja. Sunnudag 5. þ. mán.
efndi það til skemtunar með borðhaldi
og dans í Hótel Reykjavík, fyrir á
þriðja hundrað börn. Mikil unun að
sjá hve ánægður þessi mikli barnahóp-
ur var, sem ella á engum sórlegum lífs-
ins gæðum að fagna, — að fá gnægtir