Ísafold - 21.02.1913, Blaðsíða 3

ÍSAFOLD
59
vitað ábyrgist landssjóður ekld- ann-
að en seðlafúlgu Landsbankans, en
hinsvegar hugsa eg mér, að ennþá
hfi sá drengskapur með íslenzku
þjóðinni, að hún svívirði ekki þjóð-
banka sinn og um leið sjálfa sig,
með því að borga ekki, ef til kæmi,
fyrir Landsbankann það sem nauð
synlegt væri og geta leyfði. Að
Þetta sé full trygging fyrir Lands-
bankann get eg fært öflug rökfyrir,
eí einhverjum dytti í hug að ráðast
^ þessa staðhæfing og um leið á vel-
s*mi þjóðarinnar.
Eða vill hr. bankaráðsmaður S. H.
öeita þvi, að meiri hætta sé á, að
hlutafélagsbankar verði gjaldþrota en
Þjóðbankar? — Meðal annars af þeirri
®stæðu, að hlutafélagsbankar verða
aðallega að hugsa um góðan hagnað
fyrir hluthafa sína og þar afleiðandi
y'erði 'að sæta óvissari tryggingum.
fyóðbanki aftur á móti þurfi ekkiað
hugsa svo mikið um það, heldurhitt,
að gagna þjóðinni.
Eg skal að eins með fám orðum
heina fyrirspurn til bankaráðsmanns-
tns og fjármálanefndarmannsins Sig-
urðar Hjörleifssonar, sem eg vona til
að hann svari mér reiðilaust, en með
skýrum orðum: Hvernio hugsar
kann sér að Jœri, ej pað kæmi ein-
kverntíma ýyrir, að klutabankinn yrði
?jaldprota og veðin. sem hann hefði
tekið jyrir veðlánunum, hrykh ekki
Jyrir pví, sem út á pau hejði verið
tánað. Hvar mundi ábyrgðin lenda
eJtir tillögum Jjármálanejndar ? — Að
hlutabankar hafa orðið gjaldþrota
má sanna hr. bankaráðsmanni S. H.
með ótal dæmum frá útlöndum, ef
hann skyldi efast um, að slíkt gæti
étt sér stað. Enn fremur hefi eg á
reiðum höndum dæmi fleiri en eitt
og fleiri en tvö um það, að oft hefir
komið fyrir, að bankar hafa lánað
hærra út á fasteignir, en þeir siðar-
meir við nauðungarsölu hafa getað
fengið fyrir eignirnar. Auðvitað
virðist svo, sem bankaráðsmaðurinn
hafi flaskað á þessu í svargrein sinni
í ísafold.
Af því, sem hér er á undan ritað,
vænti eg að lesendur ísafoldar, jafn-
vel bankaráðsmaðurinn, muni fljótlega
sjá, að vottorð nefndarmanna er
deilumáli þessu að mestu óviðkom-
andi og sannar ekkert. í grein minni
í 20. tbl. Ingólfs f. á. er kornist
Þannig að orði:
»Annar liðurinn er aftur afar-athuga-
verður. Þar er sem sé Landsbank-
anum, sem er þjóðareign, gert að
skyldu að ganga í sameiginlega ábyrgð
með banka, sem er einstaklingaeign
°g mestmegnis útlendinga, Jyrir öll-
um verðbréjum veðbankans, sem út eru
gefin«..
Ef S. H. svarar fyrirspurn minni
hér á undan um ábyrgðina, þannig
sem eg hugsa, — n.l. að efíslands-
banki gæti ekki uppfylt skyldur sínar
fy: yrði gjaidþrota) og veðin hrykki
ekki fyrir lánunum, þá mundi ábyrgð-
m áreiðanlega falla yfir á Landsbank-
ann, að svo miklu leyti. sem Islands-
hanki gæti ekki staðið í skilum —
Þá leiðir auðvitað af sjálfu sér, að
hin sameiginlega ábyrgð á verðbréf-
unum nær einnig til sameiginlegrar
ébyrgðar á veðunum, hvort sem
ttefndarmennirnir hafa ætlast til þess
eða ekki.
Hr. S. H. tekur því næst fyrir
annað atriði í Ingólfsgrein minni, þ.
e- að starf veðbankans sé æðra og
^)eira, en nefndinni hefir þóknast að
bnta almenningi, sem sé, að hann
eigi líka að meta þau veð, er bank-
jlrnir hafi lánað út á. Jafnvel þótt
Petta komi í bága við i. grein, en
Pð einkum við 2. grein í tillögum
'armálanefndarinnar, sem hljóðar
Paönig: »2. Jafnóðum og bankarnir
Ve'ta fasteignalán framselja þeir vcð-
sliuldabréfin til veðbankans,1) er geldur
fyir þau Julla uppliœð í veðbanka-
suldabréfum sinunu1) o. s. frv. —
Ea vil eg nú athuga og taka til greina
Pej-ta síðasta nýmæli S. H., n.l. að
Ve°bankinn eigi að meta þau veð, er
ailkarnir hafi lánað út á. Fróðlegt
v.æri. að vita, hvort nefndin í heild
S1nni vpj samþykkja þessa umsögn
eftir að hún hefir nákvæmlega
1 •*spað Þessa skýringu hans og um
,eið aAeiðingar þær, sem slíkt fyrir-
omulag mundi hafa í för með sér.
Letnrbreyting gerð af mér.
— Sér ekki hr. S. H., að slíkt fyrir-
komulag mundi hafa það í för með
sér, að annaðhvort yrði bankarnir
jafnan að ráðfæra sig við stjórn veð-
bankans um það, hve hátt þeir mættu
lána út á hvert veð, eða þá að lána
upp á eigin ábyrgð og eiga það á
hættu, að veðbankastjórnin gerði af-
föll á verðbréfum þeirra.
Ef bankastjórnirnar ættu jafnari að
bera sig saman við veðbankastjórnina,
þá þætti mér gaman að fá skýrt svar
hr. S. H. (auðvitað reiðilaust og ögn
skynsamlegt), hvers vegna honum og
meðnefndarmönnum hans datt í hug
að blanda bönkunúm hér inn í; þeir
verða þá hvort sem er aldrei annað
en óþarfur milliliður á millum lán-
þega og veðbankans, sem engu ráða
um lánin.
Ef bankarnir aftur á móti lána upp
á eigin ábyrgð, eiga þeir það á hættu,
að stjórn veðbankans meti veðbréf
þeirra lægra en þeir sjálfir hafa lánað
út og hlyti þetta að hafa þær afleið
ingar, að þeir yrði mjög varfærnir í
þessum lánum og eðlilega varfærn-
ari en nauðsyn bæri til, þar sem
þeir jafnan eiga æðra mat vfir sér.
Lánþegar fengi þvi lægri lán út á
eignir sínar en þörf væri á.
Eg fyrir mitt leyti verð að skora á
hr. Sigurð Hjörleifsson að birta sem
fyrst vottorð frá meðnefndarmönnum
sínum um það, eins og hann kemst
að orði. »að fjármálanefndin hafi
ætlast til, að veðbankastjórnin1) dæmdi
um þær tryggingar, sem henni væri
boðnarc, og jafnframt skora eg á hann
að skýra nákvæmlega frá, hvernig
nefndin hugsaði sér framkvæmdina á
þessu fyrirkomulagi.
Hr. S. H. sýnir bezt og sannar,
að grein mín í Ingólfi hefir ekki verið
neitt »hégómabull«, (eins og hann
svo kurteislega kemst að orði). Hún
hefir þó komið þvi til leiðar, að hr.
S. H. hefir fyrir sína hönd, og, að
pví er hann segir, einnig fyrir hönd
samnefndarmanna sinna, upplýst mál-
ið með algerlega nýju atriði, sem
hvergi hefir sést fyrri, en hvort þetta
atriði, eftir að vera krufið til mergjar,
verður betur þokkað af alþýðu en
önnur störf nefndarinnar, er eftir að
vita.
Eg veit, að það muni særa íslenzka
alþýðu þegar hún sér, að velferðar-
mál hennar eru rædd í blöðum af
reiðiþrungnum aulaskap og röksemda-
laust, og telji slíkar ritsmíðar ekki
svaraverðar, svo að eg leiði því, mál
efnisins vegna, minn hest frá að svara
hr. S. H. í sama tón, sem hann rit-
ar grein sína. Þó vil eg lýsa yfir
því, að eg ritaði grein mína í Ing-
ólf ótilkvaddur af öllum og án þess
að bera hana að minna eða meira
leyti undir hr. bankastjóra Björn
Kristjánsson, að eins spurðist fyrir
hjá bankastjórum Landsbankans,hvort
þeir hefðu ekki verið kvaddir til ráða
af fjármálanefndinni og um tillögur
þeirra.
Samkvæmt þessu lýsi eg yfir því,
að aðdróttun sú, er liggur í þessari
setningu S. H.: »Satt að segja tel
eg það furðu gegna að hr. Ó. G.
Eyjólfsson skyldi láta nota sig til
þess að skrifa slíka greinc, (sbr. ísa-
fold, 13. tbl., bls. 50, 1. dálki) er á
engum rökum bygð, og höfundinn
ósannindamann að þessu. Eg verð
áreiðanlega ekki ódýrari en hr. banka-
ráðsmaður S. H., ef báða ætti að
kaupa.
Ó. G. Eyjóljsson.
Vesta komin á flot.
í gærmorgun náði björgunarskipið
Geir Vestu á flot og býst við að
koma henni inn á ísafjörð í dag.
Ekkert hægt að segja um enn,
hversu miklar eru skemdir.
Fádæma-afli
heflr verið í Vestmanneyjum und-
anfarna daga á mótorbáta. Aflast
þetta rúm 35000 fiskar á dag og er
talið meira en dæmi eru til annars.
Allra blaða bezt
Allra frétta flest
Allra lesin mest
er
ÍSAFOLD
Kemur út tvisvar í viku alt
árið,* 104 blöð alls.
Allir, sem vilja fylgjast með
í þjóðmálum, halda ísafold,
hvaða flokks sem eru,
Kaupbætirinn betri sögur
en nokkurt annað blað flytur.
Kostar aðeins 4 kr. Lang-
ódýrasta blað landsins.
Ekkert heimili lands-
ins má sjálfs sin vegna
vera án lsafoldarl —
SUNLIGHT SOAP
I húshaldinu, eins og á öðrum svæðum mannlífsins,
er framsýnnin holl og góð. Látið ekki
leiðast til þess að eyða fáeinum aurum
minna í svipinn með pví að kaupa
sápu af lakari tegund, sem að lokum
mun verða yður tugum króna
dýrari í skemdu líniog fat-
naði. það er ekki spar-
naður. Sannur sparnaður
er fólginn í þvi, að nota
hreina og ómengaða sápu.
Sunlight sápan er hrein og
ósvikín. Reynið hana og varðveitið
fatnað yðar og húslín.
Veðbankatillögur
fjármálanefndar
og
bankafræði
Björns Kristjánssonar og Ó.G. Eyjólfssonar.
Það er eins og einhver eðlisávis-
un hjá bankast]óra B. Kr., um að
hann muni hafa reist sig fullhátt í
þessu veðbankamáli. Goðgáin sú,
ættjarðarsvikin og fjármálaglapræðið,
að ætla hinum helga Landsbanka, þar
sem B. Kr. er bankastjó-i, að vera í
simábyrgð við hinn vanhelga hluta-
banka, íslandsbanka, og stofna með
því til taps svo miljónuin króna
skifti fyrir landið og Landsbankann,
alt þetta sem fjármálanefudarmenn-
irnir yfirleitt, og eg sérstaklega, hafa
verið rógbornir um, er alt í einu
orðið hjá bankastjóranum að SVO-
litlum skoðanamun,sem hon-
um þykir varla taka því að gera að
opinberu umtalsefni. Aðstaða þeirra
manna, sem fara með rangar sögur,
verður lika áreiðanlega til muna hægri,
ef þeir fá að vinna verk sitt i friði
og eru ekki ónáðaðir með jaeinum
mótmælum.
Eðlisávísun bankastjórans virðist
vera alveg auðsæ, en enn þá er sá
þröskuldur, er aðgreinir hugboð
bankastjórans írá skynsamlegri íhug-
un og rökfærslu, því miður alt of hár.
A stúdentafundinum var þvi haldið
fram af þeim félögunum, B. Kr. og
Ó. G. E , að af tillögum fjármála-
nefndar leiddi samábyrgð Landsbanka
og íslandsbanka, bæði á veðum þeim,
er þeir afhentu veðbankanum trygg-
ingu í og sömuleiðis á veðbanka-
bréfum Veðbankans. A skoðun þeirra
um þetta efni var þá ekki hægt að
sjá neinn mun, euda tók B. Kr. í
inngangsræðu sinni að sér allar rang-
færslur Ó. G. E. i Ingólfi. Hins
vegar talaði B. Kr. sérstaklega um
samábyrgðina ímynduðu á veðbanka-
bréfum Veðbankans, en Ó. G. E.
einkum um samábyrgðina á veðunum.
AJtur mótmælti eg bæði samábyrgðinni
á veöunum og samábyrgðinni á veð-
skjölum Veðbankans, pví, að slikt hejði
nokkru sinni verið Jyrirhugað, eða að
tillögur Jjármálanejndar gæju tilejni
til slíkrar skýringar, en um það vildu
þeir engum sönsum taka. — En nú
víkur svo undarlega við, að þeir fé-
lagarnir virðast ekki lengur geta orð-
ið samferða i fullyrðingum sinum.
B. Kr. virðist ekki lengur kannast
við fullyrðinguna um samábyrgðina
af veðunum, en heldur dauðahaldi í
samábyrgðina á veðskuldabréfum Veð-
bankans, en Ó. G. »E. segir: »pá
leiðir auðvitað af sjálju sér, að hin
sameiginlega ábyrgð á veðbréjunum
nær einnig til sameiginlegrar ábyrgðar
á veðunum«, og reynir með þessu
til þess að vera sjálfum sér sam-
kvæmur.
Mér kemur ekki alveg á óvart að
rökfærsla bankastjórans er komin út
á þá braut, sem hún er komin. Eg
kannast við að eg gaf honum ofur-
lítið tilefni til þess með síðustu grein.
Eg lét mér þar nægja að minna
bankastjórann á viðtal hans við einn
af fjármálanefndarmönnunum á síð-
astliðnu vori, sem sagði honum að
með tillögunum væri til engrar samá-
byrgðar stofnað milli bankanna, og
þá vitanlega he^dur ekki til samá-
byrgðar á veðbankabréfum Veöbank-
ans og að fá um þetta almenna yfir-
lýsingu meðnefndarmanna minna í
niðurlagi þeirrat yfirlýsingar, sem
þeir gáfu 14. þ. m. Eg hugði að
þetta gæti verið B. Kr. nægiteg við-
vörun, ef hann væri fær um að
taka á móti nokkurri viðvörun um
þetta. Þess vegna sneri eg mér
aðallega að því, að hrekja fullyrðing-
una urn samábyrgðina á veðunum,
sem Ó. G. E. hafði haldið fram, en
lét hitt fremur mæta afgangi.
Eg kaus helzt að bankastjórinn
hefði vit á og lund til þess að afla
sér upplýsinga um það, sem hann
hafði algerlega misskilið — enda
var tími kominu til þess fyrir hann,
bankastjórann og alþingismanninn —
og ekki þyrfti að verða um þetta
meiri blaðadeila, en ef það tækist
ekki, með þeirri bendingu sem eg
gaf honum, vildi eg fá hann til þess
að lýsa skoðun sinni að fyrra bragði,
vildi fremur að hann sjálfur lýsti
opinberlega bankaviti sínu, eins og
hann hefir gert með þessari grein
hér í blaðinu, en að eg þyrfti að
gera það. Og svo stóð svo sér-
staklega á að eg hafði reynt banka
stjórann að því að standa ekki við
skuldbiudingu sína, sem hann hafði
undirskrifað í votta viðurvist, og þá
þóttist eg ekki mega treysta því að
hann færi rétt með fullyrðingar sín-
ar á Stúdentafundinum, ef þær væru
hraktar með svo gildum rökum, að
hann teldi sér haganlegra að standa
ekki við þær.
Eg tel bankastjóra B. Kr. engu
bættari með því þótt hann drótti
því að mér, að eg skilji ekki mun-
inn á því, að tveir bankar standi í
samábyrgð fyrir veðskuldabréfum
þriðja banka, eða að þeir standi í
samábyrgð hvor gagnvart öðrum á
lánum, sem þeir hvor um sig veita
sjálfir. Eg þarf engrar hjálpar banka-
stjórans til þess að skilja þetta. En
eg hefi verið og er að reyna til þess
að hjálpa honum til þess að skilja,
að fyrir hvorugu þessu er gert ráð
í tillögum fjármálanefndarinnar.
Rangfærsluna um fyrirhugaðasamá-
byrgð bankanna á veðbankabréfum
veðbankans byggir B. Kr. á orða-
lagi 3. liðs í tillögunum, á orðun-
um: með ábyrgð hlutaðeigandi banka.
í þeim orðum felst ekki annað en
það að gert er ráð fyrir að bank-
arnir riti á veðskuldabréf sín sknld
bindingu um að þeir beri allan kostn-
að og öll útgjöld, Veðbankanum að
skaðlausu, er leiða kynni af veðsetn-
ingunni, (skadeslös Transport). Þetta
er aukatrygging, viðbótartrygging
fyrir veðbankann og þá um leið þau
bréf, sem hann gefur út, en að þetta
þýði samábyrgð bankanna er ekki
annað en hjákátlegar hugsmíðar þeirra
B. Kr. og Ó. G. E, en skemtileg-
astar fyrir það, að þeir hafa fundið
þær upp hvor í sínu lagi I Setning-
in: Trygging hlutaðeigandi banka-
stjóra t. d. þýðir ekki: samábyrgð
hlutaðeigandi bankastjóra. Hlutaðeig-
andi banki táknar þarna þann banka,
sem í það skiftið skiftir við Veð-
bankann, þann bankann sem í það
skiftið á hlnt að máli. Hann tryggir
sitt veð með áritun sitini. Þetta
virðist heldur einfalt og óbrotið og
ætti ekki að vera tiltakanleg áreynsla
á imyndunaraflið að skilja það, þó
ekki hnfi ennþá tekist að koma því
inn í höfuðið á bankastjóranum.
Það annað, sem bankastjórinn
færir til, máli sínu til stuðnings,.
virðist mér ennþá bágbornara en
það, sem þegar hefir verið lýst og
alls ekki ómaksins vert að vera að
rökræða það. Og sama má segja
um það, setn Ó. G. E. segir um
þetta efni. En einhverjum kynni
að verða skilningsauki að því að at-
huga hvaða ábyrgð hér er um að
ræða, er tilrætt er um ábyrgðina á
veðbankabréfunum. Abyrgðin er á
árlegu vaxtagreiðslunni og útborgun
bréfanna, jafnóðum og þau væru
dregin út. Þessi ábyrgð hvílir á
Veðbankanum, sem aftur hefir, auk
veðanna, skuldbindingu bankanna 4
skaðlausri greiðslu þeirra á vöxtum
og afborgunum. Að sjálfsögðu yrðu
bankarnir að gera veðbankanum full
reikningsskil einu sinni á ári, og er
meira en ólíklegt að þeir mundu
ekki standa í skilum, en um skraf
herra Ó. G. E. um vanskil eða fjár-
þrot Islandsbanká ætla eg ekki að
tala að þessu sinni, vegua rúmleysis
í blaðinu, en gert skal það verða
hið bráðasta að hægt er. En tækist
svo afarólíklega til, að annarhvor
bankanna stæði ekki í skilum, þá
yrðu veðin að sjálfsögðu tekin af
honum og öðrum falin innheimta á
vöxtum og afborgunum. Eins og
allir geta séð er hér um enga sam-
eiginlega (solidariska) ábyrgð að ræða,
alt skraf um hana tómt rugl, út í
bláinn, hvort sem það er B. Kr. eða
Ó. G. E. sem tneð það fer.
Til enn frekari skýringar leyfi eg
mér hér að birta yfirlýsingu með-
nefndarmanna minna um deiluatriðin
og geta menn af henni séð að þeir
eru mér allir sammála um þessi efni:
Að gefnu tilefni lýsum vér undir-
ritaðir því yfir,
1. að vér hugsuðum oss greiðslu vaxta
og útdreginna veðbankaskuldabréja
hins nýja Vzðbanka Isiands, er um
ræðir l tillögum vorum til lands-
stjórnarinnar, pannig jyrir komið,
að hvor bankinn, sem viðskijti hejði
við Veðbankann, hejði reiknings-
færslu peirra lána, er hann veitti,
eins ejtir að veðskuldabréjin væru
ajhent Veðbankanumgegnveðbanka-
bréjum, tækju við vöxtum og aj-
borgunum aj' skuldunautum, og
legðu pað fé á sérstaka konto jyrir
Veðbankann, pannig að petta jé
væri til taks hjá hvorum peirra til
pess að greiða eigendum Veðbanka-
bréjanna vexti og borga út pau
veðbankabréj, sem út eru dregin,
sem ékki getur Jarið jram úr ajborg-
unum peim, sem peir taka við.
Þannig ber hvor bankinn eingöngu
ábyrgð á peim lánum, sem hann
hefir afhent til Veðbankans, en alls
ekki neina sameiginlega ábyrgð á
veðbankabréfunum gagnvart eig-
endum peirra. Þeir eiga aðgang-
inn að Veðbankanum, hann ajtur
að bönkunúm, hvorum peirra jyrir
%